Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5079 przypisów.

Argeje — Grecy (od krainy Argos na Peloponezie). [przypis edytorski]

argejski — grecki (od krainy Argos na Peloponezie). [przypis edytorski]

Argenson — Marc-René de Voyer d'Argenson (1652–1721), Polizeipräsident von Paris. [przypis edytorski]

Argiwi — Grecy (od krainy Argos na Peloponezie). [przypis edytorski]

Argiwi — Grecy. [przypis edytorski]

Argiwi — mieszkańcy miasta Argos, z którego pochodził Agamemnon; tu ogólnie: Grecy. [przypis edytorski]

Argiwów hufce — wojska, które zebrał Polinik w Argolidzie, czyli w królestwie Argos, by zaatakować Teby, dochodząc swoich praw do tronu. [przypis edytorski]

Argiwowie — mieszkańcy Argos; także ogólnie: Grecy (których wodzem pod Troją był król Argolidy, Agamemnon). [przypis edytorski]

Argiwowie — mieszkańcy staroż. miasta-państwa Argos. Ponieważ Argiwowie byli najważniejszą grupą wojowników walczących w wojsku greckim przeciw Troi, ich nazwa w odniesieniu do czasów homeryckich często oznaczała ogół Greków. [przypis edytorski]

Argiwowie — mieszkańcy staroż. polis Argos; tu: Rutulowie, jako potomkowie Argiwów, którzy poprzez Danae (córkę Akrizjosa, władcy Argos i matkę Perseusza) przenieśli się do Italii, ponieważ Danae poślubiła Pilumnusa i założyła z nim miasto Ardeę, a ich potomkiem był Turnus, król Rutulów. [przypis edytorski]

argiwski — grecki. [przypis edytorski]

Argobójca (mit. gr.) — przydomek Hermesa, który zabił Argusa. [przypis edytorski]

Argobójca — zabójca Argusa, wielookiego strażnika nimfy Io; przydomek Hermesa. [przypis edytorski]

Argobojca — przydomek Hermesa: zabójca Argusa, strażnika Io. [przypis edytorski]

argolicka — zabrana Argiwom, Grekom. [przypis edytorski]

Argolida — górzysta, mało urodzajna kraina w płn.-wsch. części Płw. Peloponeskiego. [przypis edytorski]

Argolida — historyczny region grecki leżący w północnowschodniej części Półwyspu Peloponeskiego. [przypis edytorski]

Argolida — płn.-wsch. część Peloponezu. [przypis edytorski]

Argo (mit. gr.) — statek Argonautów, dowodzonych przez Jazona. [przypis edytorski]

argonauci (mit. gr.) — bohaterowie, którzy pod przewodnictwem Jazona wyprawili się do Kolchidy po złote runo, m.in. Herakles, Tezeusz, Orfeusz, Kastor i Polluks; przen.: wędrowcy. [przypis edytorski]

argonauci (mit. gr.) — bohaterowie, którzy pod przewodnictwem Jazona wyprawili się do Kolchidy po złote runo, m.in. Herakles, Tezeusz, Orfeusz, Kastor i Polluks. [przypis edytorski]

Argonauci (mit. gr.) — bohaterowie, którzy pod przewodnictwem Jazona wyprawili się na statku Argo do Kolchidy po złote runo. [przypis edytorski]

Argonauci (mit. gr. ) — pięćdziesięciu dwóch uczestników wyprawy do Kolchidy po złote runo cudownego barana. [przypis edytorski]

Argonauci (mit. gr.) — pięćdziesięciu dwóch uczestników wyprawy na statku Argo do Kolchidy po złote runo. [przypis edytorski]

Argonauci (mit. gr.) — uczestnicy wyprawy na statku Argo do Kolchidy po złote runo. [przypis edytorski]

Argonauci (mit. gr.) — uczestnicy wyprawy po złote runo, przedsięwziętej na statku Argo pod wodą Jazona. [przypis edytorski]

argonaucki (mit. gr.) — związany z argonautami, tj. bohaterami, którzy pod przewodnictwem Jazona wyprawili się do Kolchidy po złote runo; byli to m.in. Herakles, Tezeusz, Orfeusz, Kastor i Polluks. [przypis edytorski]

Argo — okręt, na którym Jazon z pięćdziesięcioma towarzyszami (Argonauci) wyprawił się po złote runo do kraju króla Ajetesa, Kolchidy. [przypis edytorski]

Argo — okręt, na którym Jazon z pięćdziesięcioma towarzyszami (Argonautami) wyprawił się po złote runo do Kolchidy. [przypis edytorski]

Argos, Beocja — krainy historyczne w Grecji. [przypis edytorski]

Argos — duże starożytne miasto na Peloponezie, stolica Argolidy. [przypis edytorski]

Argos — imię znaczące: szybki. [przypis edytorski]

Argos — miasto na Półwyspie Peloponeskim, ośrodek kultu Hery, bardzo oddalone od Troi. [przypis edytorski]

Argos — miasto na Półwyspie Peloponeskim, ośrodek kultu Hery. [przypis edytorski]

Argos — miasto na wschodnim Peloponezie. [przypis edytorski]

Argos — miasto w Grecji, w płn.-wsch. części Płw. Peloponeskiego; jeden z najważniejszych ośrodków Argolidy, krainy hist. w czasach wojny trojańskiej rządzonej przez Agamemnona, naczelnego wodza wyprawy przeciw Troi. [przypis edytorski]

Argos (mit. gr.) — stuoki, zawsze czuwający olbrzym, na rozkaz Hery pilnujący nimfy Io, kochanki Zeusa; zabity z rozkazu Zeusa przez Hermesa. [przypis edytorski]

Argos (mit. gr.) — syn Gai (bogini-Ziemi), olbrzym o stu wiecznie czuwających oczach; zazdrosna bogini Hera kazała mu strzec nimfy Io przemienionej w krowę, aby nie zbliżył się do niej Zeus; ten jednak wysłał Hermesa, który grą na flecie uśpił Argosa, następnie uciął głowę olbrzymowi i wykradł Io. Hera, litując się nad losem Argosa, przeniosła jego oczy na ogon poświęconego sobie ptaka, pawia. [przypis edytorski]

Argos, syn ziemi (mit. gr.) — Argos, syn Gai, był olbrzymem o stu wiecznie czuwających oczach. Zazdrosna bogini Hera kazała mu strzec nimfy Io przemienionej w krowę, aby nie zbliżył się do niej Zeus; ten jednak wysłał Hermesa, który grą na flecie uśpił Argosa, następnie uciął głowę olbrzymowi i wykradł Io. Hera, litując się nad losem Argosa, przeniosła jego oczy na ogon poświęconego sobie ptaka, pawia. [przypis edytorski]

Argo — statek, którym wypłynęli do Kolchidy Argonauci, czyli pięćdziesięciu dwóch uczestników wyprawy po złote runo. [przypis edytorski]

argumenta ad hominem (łac.) — argumenty do człowieka (odwołujące się). [przypis edytorski]

argumenta (daw.) — dziś M.lm: argumenty. [przypis edytorski]

argument ad hominem — argument dotyczący osoby wypowiadającej dany sąd. [przypis edytorski]

argument ad hominem (łac. ad hominem: do człowieka) — argument pozamerytoryczny, mający wykazać rozmówcy, że jego twierdzenia stoją w sprzeczności z jego własnym zachowaniem. [przypis edytorski]

argumenta — dziś popr. M. lm: argumenty. [przypis edytorski]

argumentum ad auditores (łac.) — argument odwołujący się do słuchaczy. [przypis edytorski]

argumentum ad personam (łac.) — argument odwołujący się do osoby, argument natury osobistej. [przypis edytorski]

argumentum ad verecundiam (łac.) — argument odwołujący się do poważania. [przypis edytorski]

argumentum (łac.) — argument, dowód. [przypis edytorski]

argumentum (łac.) — argument. [przypis edytorski]

argumentum — tu: streszczenie. [przypis edytorski]

Argus (mit. gr.) — olbrzym o tysiącu oczu, strażnik na usługach bogini Hery, strzegł w Kolchidzie cudownego barana o złotym runie. [przypis edytorski]

argusowy — czujny, wszechwidzący; od imienia Argusa, stuokiego olbrzyma, strażnika na usługach Hery w mit. gr. [przypis edytorski]

argusowy — czujny, wszechwidzący; od imienia Argusa, stuokiego olbrzyma, strażnika na usługach Hery w mitologii greckiej. [przypis edytorski]

Aria della Calumnia (z łac. calumnia a. wł. calunnia) — dosł. solowa pieśń operowa (aria) oszczerstw; aria o plotce. [przypis edytorski]

aria di bravura — aria popisowa, służąca prezentacji umiejętności wokalnych. [przypis edytorski]

Ariadna — królewna kreteńska, jej nić pomogła wydostać się Tezeuszowi z labiryntu Minotaura. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — córka króla Krety Minosa, która ofiarowała Tezeuszowi kłębek nici, by ten mógł wydostać się z labiryntu po zabiciu Minotaura. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — królewna kreteńska, jej nić pomogła wydostać się Tezeuszowi z labiryntu Minotaura. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — królewna kreteńska, podarowała Tezeuszowi nić, która pomogła mu wydostać się z labiryntu Minotaura; Tezeusz zabrał ją ze sobą w drogę powrotną do Aten, lecz porzucił śpiącą na wyspie Naksos; tam poślubił ją Dionizos, bóg ekstazy religijnej, sił witalnych natury i wina. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — królewna kreteńska zakochana w Tezeuszu, jej nić pomogła mu wydostać się z labiryntu Minotaura; Tezeusz zabrał ją ze sobą w drogę powrotną do Aten, lecz porzucił śpiącą na wyspie Naksos. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — królewna kreteńska zakochana w Tezeuszu, pomogła mu wydostać się z labiryntu Minotaura, dając mu kłębek nici do zaznaczenia drogi powrotnej; Tezeusz obiecał ją poślubić i zabrał ze sobą w drogę powrotną do Aten, lecz porzucił śpiącą na wyspie Naksos. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — królewna kreteńska zakochana w Tezeuszu, pomogła mu wydostać się z labiryntu Minotaura, dając mu kłębek nici do zaznaczenia drogi powrotnej. [przypis edytorski]

Ariadna (mit. gr.) — siostra Fedry, pomogła Tezeuszowi wydostać się z labiryntu, dając mu kłębek nici do zaznaczenia drogi powrotnej; Tezeusz zabrał ją ze sobą, lecz porzucił śpiącą na wyspie Naksos. [przypis edytorski]

ariańskie wywody o Trójcy — Ariusz (ok. 256–336), duchowny i teolog z Aleksandrii, stwierdzał, że Syn Boży, jako zrodzony przez wiecznego Boga, musiał mieć początek, więc nie był równy Bogu, lecz, mimo boskości, niższy w hierarchii bytów. Wystąpienie Ariusza silnie spolaryzowało chrześcijaństwo, co doprowadziło do zwołania w 325 soboru nicejskiego, na którym uchwalono, że Syn Boży jest całkowicie równy Bogu Ojcu i taki sam co do istoty. Wyznaczyło to pierwszy etap formułowania doktryny Trójcy Świętej (statusu Ducha Świętego nie ustalono). Rozstrzygnięcie nie zostało powszechnie przyjęte i mający wielu wyznawców arianizm do 389 r. cieszył się nawet poparciem cesarzy. [przypis edytorski]

arianie a. bracia polscy, a. socynianie — zwolennicy arianizmu, doktryny teologicznej Ariusza (256/260–336). [przypis edytorski]

arianie — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza (IV w. n.e.), duchownego z Aleksandrii, który na podstawie Biblii uznawał Jezusa Chrystusa za nierównorzędnego Bogu Ojcu, gdyż jako zrodzony przez wiecznego Boga, musiał mieć początek, zatem był niższy w hierarchii bytów. Do VII w. utrzymywały się wpływy arianizmu wśród ludów germańskich, następnie w dobie reformacji do teologii ariańskiej nawiązywały różne grupy, których idee określano jako antytrynitaryzm (nieuznający dogmatu o Trójcy Świętej jako niezgodnego z Biblią) a. unitarianizm (z łac. unitas: jedność; głoszący, że Bóg jest jeden, w jednej osobie). Arianami na terenie Rzeczpospolitej nazywano członków powstałego w XVI w. kościoła braci polskich (inne nazwy: chrystianie a. socynianie od nazwiska jednego z ważnych przedstawicieli ruchu, Fausta Socyna); występowali oni m.in. przeciw czczemu rytualizmowi, fałszowi i pogaństwu praktyk religijnych katolicyzmu, prezentowali racjonalne podejście do wiary i niezwykłą surowość obyczajów; do istotnych elementów ich nauki należał postulat nieużywania broni; głównymi ośrodkami ruchu były, słynące również z ożywionej działalności wydawniczej, Raków i Pińczów; bracia polscy zostali wygnani z Polski na mocy uchwały sejmu w 1658 r. [przypis edytorski]

arianie — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza (IV w. n.e.), duchownego z Aleksandrii, który na podstawie Biblii uznawał Jezusa Chrystusa za nierównorzędnego Bogu Ojcu, gdyż jako zrodzony przez wiecznego Boga, musiał mieć początek, zatem był niższy w hierarchii bytów. [przypis edytorski]

arianie — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza, prezbitera Kościoła w Aleksandrii w IV w., który dowodził, że dogmat o Trójcy Świętej jest sprzeczny z Biblią, uznawał Jezusa Chrystusa za nierównorzędnego Bogu Ojcu i nieposiadającego cechy wieczności (jako Syn Boga został stworzony i przed tym aktem nie istniał), a więc boskości; tu: chodzi o braci polskich, przez swych przeciwników zw. arianami lub socynianami (od nazwiska Fausta Socyna); występowali oni m.in. przeciw czczemu rytualizmowi, fałszowi i pogaństwu praktyk religijnych katolicyzmu, prezentowali racjonalne podejście do wiary i niezwykłą surowość obyczajów; uznawali Jezusa za człowieka i jedynego syna Boga jednocześnie; w 1658 r. zostali na sejmie oskarżeni o popieranie Szwedów podczas wojny ze Szwecją (tzw. potopu szwedzkiego), a następnie wygnani z kraju lub zmuszeni do przejścia na katolicyzm. [przypis edytorski]

arianie — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza, prezbitera Kościoła w Aleksandrii w IV w., który dowodził, że Syn Boży, jako zrodzony przez wiecznego Boga, musiał mieć początek, więc nie był równy Bogu, lecz, mimo boskości, niższy w hierarchii bytów. Wystąpienie Ariusza silnie spolaryzowało chrześcijaństwo, co doprowadziło do zwołania w 325 soboru nicejskiego, na którym uchwalono, że Syn Boży jest całkowicie równy Bogu Ojcu i taki sam co do istoty. Rozstrzygnięcie nie zostało powszechnie przyjęte i mający wielu wyznawców arianizm do 389 cieszył się nawet poparciem cesarzy. Do VII w. utrzymywały się wpływy arianizmu wśród ludów germańskich. [przypis edytorski]

arianie — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza, prezbitera Kościoła w Aleksandrii w IV w., który dowodził, że dogmat o Trójcy Świętej jest sprzeczny z Biblią, uznawał Jezusa Chrystusa za nierównorzędnego Bogu Ojcu i nieposiadającego cechy wieczności (jako Syn Boga został stworzony i przed tym aktem nie istniał), a więc boskości; tu: chodzi o braci polskich, przez swych przeciwników zwanych arianami lub socynianami (od nazwiska Fausta Socyna); występowali oni m.in. przeciw czczemu rytualizmowi, fałszowi i pogaństwu praktyk religijnych katolicyzmu, prezentowali racjonalne podejście do wiary i niezwykłą surowość obyczajów; uznawali Jezusa za człowieka i jedynego syna Boga jednocześnie; w 1658 r. zostali na sejmie oskarżeni o popieranie Szwedów podczas wojny ze Szwecją (tzw. potopu szwedzkiego), a następnie wygnani z kraju lub zmuszeni do przejścia na katolicyzm. [przypis edytorski]

Arianie — właśc. Ariowie (chodzi tu oczywiście o „rasę aryjską”, nie o odłam protestantyzmu). [przypis edytorski]

arianizm — odłam chrześcijaństwa kierujący się nauką Ariusza, prezbitera Kościoła w Aleksandrii w IV w., który dowodził, że Syn Boży, jako zrodzony przez wiecznego Boga, musiał mieć początek, więc nie był równy Bogu, lecz, mimo boskości, niższy w hierarchii bytów. Wystąpienie Ariusza silnie spolaryzowało chrześcijaństwo, co doprowadziło do zwołania w 325 soboru nicejskiego, na którym uchwalono, że Syn Boży jest całkowicie równy Bogu Ojcu i taki sam co do istoty. Rozstrzygnięcie nie zostało powszechnie przyjęte i mający wielu wyznawców arianizm do 389 cieszył się nawet poparciem cesarzy. Do VII w. utrzymywały się wpływy arianizmu wśród ludów germańskich. Arianizm należy do obszernego nurtu doktrynalnego zwanego antytrynitaryzmem, nieuznającego dogmatu o Trójcy Świętej, występującego w wielu różnych wyznaniach chrześcijańskich i obejmującego różnego rodzaju doktryny, m.in. unitarianizmu (z łac. unitas: jedność), głoszącego, że Bóg jest jeden, w jednej osobie. Na terenie Rzeczpospolitej arianami lub socynianami nazywano członków powstałej w XVI w. unitariańskiej wspólnoty braci polskich, którzy całkowicie odrzucali boskość Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

aria — pieśń solowa z akompaniamentem instrumentalnym, część większej formy muzycznej, np. opery, oratorium, kantaty. [przypis edytorski]

aria vivace (muz., wł.) — aria w żywym, żwawym tempie. [przypis edytorski]

ariba, właśc. araribá (łac. Centrolobium tomentosum) — rodzaj drzewa występującego w lasach liściastych, zazwyczaj na skalistych zboczach. [przypis edytorski]

Ariccia — miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Lacjum, w prowincji Rzym. [przypis edytorski]

Ariel — anioł opisany w Starym Testamencie. [przypis edytorski]

Ariel — imię oznaczające z hebr. „lew Boga” (także: Uriel); anioł, duch opisany w Starym Testamencie w Księdze Izajasza (29,1), synonim miasta Jerozolimy; także: duszek powietrzny w Burzy Shakespeare'a. [przypis edytorski]

Ariel (mit.) — anioł a. demon występujący w Starym Testamencie. [przypis edytorski]

Arielu — ze względu na rytm wiersza należy wymawiać jak wyraz czterosylabowy: Aryjelu. [przypis edytorski]

ariergarda — pododdział maszerujący z tyłu za głównymi siłami związku taktycznego. Zadaniem ariergardy jest ubezpieczanie maszerującej kolumny przed uderzeniem od tyłu i zapewnienie jej swobodnego wykonywania marszu. [przypis edytorski]

ariergarda (wojsk., z fr.) — tylna straż. [przypis edytorski]

ariergarda (z fr.) — straż tylna. [przypis edytorski]

A right moral state of heart is the formal and scientific condition of a poetical mind (ang.) — Odpowiedni stan moralny serca jest formalnym i naukowym uwarunkowaniem poetyckiego umysłu. Cytat angielski, wzięty ze studium J. H. Newmana Poetry, with reference to Aristotles Poetics, w Essays critical and historical vol. I. p. 21. [red. WL]. [przypis edytorski]

Arimaspowie — staroż. lud koczowniczy zamieszkujący obszary doliny górnego Obu i Irtysza oraz okolic Ałtaju; szczyt rozwoju kultury Arimaspów przypada na VI–V wiek p.n.e., utrzymujący z nimi kontakty Scytowie zwali ich „jednookimi” a. „kozłonogimi”. [przypis edytorski]

Arion — legendarny śpiewak gr. z wyspy Lesbos, oczarowujący swą muzyką nawet stworzenia morskie. [przypis edytorski]

Arion — mityczny poeta grecki, uratowany w czasie podróży morskiej przez delfiny oczarowane jego śpiewem. [przypis edytorski]

Ariosto, Lodovico (1474–1533) — poeta, satyryk i komediopisarz wł., autor eposu rycerskiego Orland szalony, opisującego przygody Orlanda, paladyna króla Franków, Karola. Dzieło to wywarło szeroki wpływ na literaturę europejską, zainspirowało także licznych malarzy i muzyków. [przypis edytorski]

Ariosto, Lodovico (1474–1533) — poeta włoskiego renesansu, autor eposu rycerskiego Orland szalony, a także satyr i komedii wierszem i prozą. [przypis edytorski]

Ariosto, Lodovico (1474–1533) — włoski poeta renesansowy, autor poematu rycerskiego Orland szalony, dzieła, które przez wieleset lat wywierało szeroki wpływ na literaturę europejską. [przypis edytorski]