Przypisy

jaka ty — dziś raczej: jaka ty jesteś. [przypis edytorski]

Jakaż trwożliwość z gruntu nie odmienia — w innym wydaniu: „Jakaż fatalność z gruntu cię odmienia”. [przypis edytorski]

jak boli — są to również ostatnie słowa przywołanego w dedykacji wiersza Ranny różą Wacława Bojarskiego. [przypis edytorski]

jak bonie dydy (gw.) — fraza wykrzyknikowa, mająca zapewnić słuchacza, że interlokutor mówi prawdę. [przypis edytorski]

jakbyć serce na połowę darto — jakby ci rozdzierano serce na pół. [przypis edytorski]

jakby je… Cyrcejskie zaraziły zioła świniną — nawiązanie do czarodziejki Kirke (mit. gr.), która zamieniła w świnie towarzyszy Odyseusza. [przypis edytorski]

jakby kto odmienił (pot.) — dziś raczej: jakby ktoś odmienił. [przypis edytorski]

jak był upadł (daw.) — forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: jak upadł wcześniej, uprzednio (przed wydarzeniami a. czynnościami wyrażonymi formą zwykłego czasu przeszłego). [przypis edytorski]

Jakby tam zresztą z kowalem nie było — dziś popr.: Jakkolwiekby tam zresztą z kowalem było. [przypis edytorski]

jakby wytarł płatem — do cna. [przypis edytorski]

jak córka rodzona — w oryginale mowa tu o zmarłej siostrze Hermana. [przypis edytorski]

Jak Czarniecki (…) wrócim się przez morze — nawiązanie do wydarzeń z czasów potopu szwedzkiego; w grudniu 1658 r. Stefan Czarniecki wyprawił się na czele wojsk polskich do Danii, by wesprzeć ją w walce z siłami Karola Gustawa; udało mu się m.in. odbić wyspę Als, ważny punkt strategiczny, dzięki brawurowej przeprawie przez cieśninę o tej samej nazwie, oddzielającą wyspę od lądu stałego. Dzięki przywołaniu tego epizodu postać Czarnieckiego zostaje tu ukształtowana jako wzorzec wodza niewahającego się podejmować odważne decyzje i realizować swoje posunięcia z powodzeniem. W wersji pierwotnej tekstu strofa ta występowała jako druga, nie zaś trzecia i brzmiała: „Jak Czarnecki [!] do Poznania/ Wracał się przez morze,/ Dla ojczyzny ratowania/ Po szwedzkim rozbiorze”; następująca po niej strofa zaczynająca się słowami „Przejdziem Wisłę (…)” stanowiła wówczas ciąg dalszy rozpoczętego tu (od słowa „jak”) porównania działań wojsk polskich pod wodzą hetmana Czarnieckiego oraz legionów generała Dąbrowskiego. [przypis edytorski]

Jak Dant za życia przeszedłem przez piekło (…) w pomoc zbiegła pani, Której się wzroku czarne duchy boją… — Krasiński, Przedświt. [przypis edytorski]

jak (daw.) — niż. [przypis edytorski]

jak donosi Arystoteles [w] „Ethica magna” — dzieła Arystotelesa: Ethica Nicomachea, Magna Moralia, Ethica Eudemia; tu: kontaminacja dwóch tytułów. [przypis edytorski]

jak do tego przyjdzie — dziś: jak do tego dojdzie. [przypis edytorski]

jak drudzy (daw.) — jak inni. [przypis edytorski]

jak drugi Aleksander Wielki od razu rozetnie ten węzeł metafizyczny — nawiązanie do opowieści o Aleksandrze Macedońskim, który przybywszy do Frygii w 333 p.n.e., dowiedział się, że według przepowiedni tylko ten zostanie władcą tego kraju, kto będzie potrafił rozpleść niezwykle zawikłany węzeł łączący jarzmo z dyszlem starego wozu należącego niegdyś do króla Gordiasa i znajdującego się w świątyni Zeusa; Aleksander przeciął węzeł mieczem. [przypis edytorski]

jak dwa lata przebiegą — gdy upłyną dwa lata. [przypis edytorski]

jak dwa muły sprzęg wołów prześcigną — mowa o orce w lekkiej ziemi. [przypis edytorski]

jak dwa pszczelnych roi — jak dwa pszczelne roje. [przypis edytorski]

jak dzień — o świcie. [przypis edytorski]

jak dziewięciu archontów, przyrzekam, że ci złoty posąg naturalnej wielkości w Delfach postawię — archontowie, obejmując urząd, składali przysięgę, że gdyby podczas sprawowania swoich funkcji naruszyli prawo, ofiarują świątyni Apollina w Delfach złoty posąg. [przypis edytorski]

jak — dziś popr.: niż. [przypis edytorski]

jak — dziś popr.: niż; to może straszniejsza tragedia niż ta, którą (…). [przypis edytorski]

jak — dziś popr. w porównaniach: niż; obszerniejsza niż. [przypis edytorski]

jakem (…) cierpiał — inaczej: jak cierpiałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem ci kochankiem — skoro jestem twoim ukochanym. [przypis edytorski]

jakem (…) czynił — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak czyniłem. [przypis edytorski]

jakem (…) doświadczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak doświadczyłem. [przypis edytorski]

jakem ich (…) zostawił — inaczej: jak ich zostawiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; także przykład czasu zaprzeszłego, tworzonego za pomocą czasownika posiłkowego był względnie była). [przypis edytorski]

jakem je znajdował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak je znajdowałem. [przypis edytorski]

jakem kazała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak kazałam; kiedy kazałam. [przypis edytorski]

jakem miała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak miałam. [przypis edytorski]

jakem (…) mógł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak mogłem. [przypis edytorski]

jakem mu list oddała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak mu list oddałam, tj.: kiedy oddałam mu list. [przypis edytorski]

jakem mu opowiedział — jak mu opowiedziałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem nie dotknął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak nie dotknąłem (tj. odkąd nie dotknąłem). [przypis edytorski]

jakem (…) nie kochał — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jak nie kochałem. [przypis edytorski]

jakem (…) nie płakał — inaczej: jak nie płakałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem (…) powiedziała — inaczej: jak powiedziałam (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem się (…) dowiedziała — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się dowiedziałam. [przypis edytorski]

jakem się (…) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem się dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

jakem się (…) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

jakem się (…) dowiedział — inaczej: jak się dowiedziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem się (…) pastwił — inaczej: jak się pastwiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem się posuwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się posuwałem. [przypis edytorski]

jakem się wziął — inaczej: jak się wziąłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem — skrócone: jak jestem. [przypis edytorski]

jakem — skrócone od: jak jestem. [przypis edytorski]

jakem słyszał — jak słyszałem. [przypis edytorski]

jakem spływał — inaczej: jak spływałem; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

jakem stał się — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak stałem się. [przypis edytorski]

jakem to był czynił (daw.) — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą w stosunku do czynności (zjawisk itp.) wyrażonych zwykłym czasem przeszłym; znaczenie: jak to czyniłem uprzednio (wcześniej, dawniej itp.). [przypis edytorski]

jakem (…) tom — skrócone od: jak jestem (…) to jestem. [przypis edytorski]

jakem tu przywędrował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak tu przywędrowałem. [przypis edytorski]

jakem (…) umiał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak umiałem. [przypis edytorski]

jakem uważała — jak uważałam (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika); tu w znaczeniu: jak zauważyłam, jak zrozumiałam. [przypis edytorski]

jakem widywał — inaczej: jak widywałem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem (…) widział — inaczej: jak widziałem (przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakem wielki — jak jestem wielki. [przypis edytorski]

jakem wpadł — jak wpadłem; gdy wpadłem. [przypis edytorski]

jakem (…) wyedukował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak wyedukowałem. [przypis edytorski]

jakem (…) wypatrywał — jak wypatrywałem. [przypis edytorski]

jakem żyw (daw.) — jak żyję. [przypis edytorski]

jakeście zadżumieni — skrócone od: jak jesteście zadżumieni. [przypis edytorski]

jakeś co zmalował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak coś zmalowałeś. [przypis edytorski]

Jakeś kazała — przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak kazałaś. [przypis edytorski]

jakeś (…) kradł — dziś raczej: jak kradłeś. [przypis edytorski]

jakeśmy (…) chodzili — inaczej: jak chodziliśmy (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy dziećmi byli — inaczej: jak byliśmy dziećmi (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy (…) posuwali się — inaczej: jak się posuwaliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy się bawili — dziś raczej: jak się bawiliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się pobili — dziś raczej: jak się pobiliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) pokłócili — dziś raczej: jak się pokłóciliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) przypatrywali — inaczej: jak się przypatrywaliśmy (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy się ugodzili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się ugodziliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) zbliżali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak się zbliżaliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy się (…) znaleźli — inaczej: jak się znaleźliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy — skrócone od: jak [jest]eśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy (…) stracili — inaczej: jak straciliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

jakeśmy to czynili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak to czyniliśmy. [przypis edytorski]

jakeśmy wyruszyli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak wyruszyliśmy. [przypis edytorski]

jakeś (…) natchnął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: jak natchnąłeś. [przypis edytorski]

jakeś osądził — dziś: jak osądziłeś. [przypis edytorski]

jakeś (…) powiedział — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak powiedziałeś. [przypis edytorski]

jakeś sama w lustrze się ustawiła — jak sama ustawiłaś się w lustrze. [przypis edytorski]

jakeś się domyślił — inaczej: jak się domyśliłeś; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

jakeś się dostał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: jak się dostałeś. [przypis edytorski]

jakeś się tu dostał — dziś raczej: jak się tu dostałeś. [przypis edytorski]

jakeś taki chwat — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak jesteś taki chwat. [przypis edytorski]

Jakeś taki (daw.) — skrócone od: jak jesteś taki. [przypis edytorski]

jakeś to nazwał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak to nazwałeś. [przypis edytorski]

jakeś tu wszedł — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak tu wszedłeś. [przypis edytorski]

jakeś ty się uchował — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak ty się uchowałeś? [przypis edytorski]

Jakeś ty, takom ja (…) służką (daw. składnia) — skrócone od: jak jesteś ty, tak jestem ja (…) służką. [przypis edytorski]

jakeśwa (…) przyjechali (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: jak przyjechaliśmy, gdy przyjechaliśmy, odkąd przyjechaliśmy. [przypis edytorski]

jakeś zmykał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: jak zmykałeś. [przypis edytorski]

jak gdybym był (…) wstąpił — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynności i zdarzenie wcześniejsze od opisywanych w czasie prostym przeszłym; inaczej: jak gdybym wcześniej wstąpił. [przypis edytorski]