Przypisy

contra (łac.) — przeciw. [przypis edytorski]

contralto (wł., muz.) — kontralt, najniższy głos żeński. [przypis edytorski]

contra me (łac.) — przeciwko mnie. [przypis edytorski]

contra naturam (łac.) — przeciw naturze. [przypis edytorski]

contraria contrariis curantur (łac.) — przeciwieństwa leczą się wzajemnie. [przypis edytorski]

contrarié (fr.) — zirytowany, rozdrażniony. [przypis edytorski]

contrat social (fr.) — umowa społeczna; termin z dzieła J. J. Rousseau Le contrat social (1762), przedstawiającego koncepcję powstania państwa przez dobrowolną umowę między suwerennym społeczeństwem a władcą. [przypis edytorski]

contra vim mortis non est medicamentum in hortis (łac.) — na śmierć nie ma lekarstwa. [przypis edytorski]

contrebalancer (fr.) — przeciwwaga. [przypis edytorski]

Contreras, Alonso de (1582–1641) — hiszpański żeglarz, oficer, korsarz, awanturnik i pisarz, najbardziej znany jako autor pamiętników Discurso de mi vida. [przypis edytorski]

contre son temperament (fr.) — przeciw jej temperamentowi. [przypis edytorski]

Con tutto il cuore ben trovato (wł.) — z całego serca, w porę przybywasz. [przypis edytorski]

conuco (hiszp.) — niewielka działka ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

Conurus brasiliensis — w ob. klasyfikacji: Eupsittula aurea, konura brazylijska. [przypis edytorski]

conveyor (ang.) — transporter, przenośnik. [przypis edytorski]

co odmieniaiąc wewnętrzne rozrządzenie, trzeba było dom cały z gruntu prawie przerabiać — jest to jeden z przykładów niepoprawności składniowej, częstej u M. D. Krajewskiego, jak również w piśmiennictwie epoki: między zdaniami zachodzi niezgodność podmiotów. [przypis edytorski]

Coolidge, Calvin (1872–1933) — amerykański polityk, prezydent Stanów Zjednoczonych (1923–1929). [przypis edytorski]

Cooper, Gary (1901–1961) — właśc. Frank James Cooper; amer. hollywoodzki aktor filmowy, nagrodzony Oscarem za role w filmach W samo południe i Sierżant York oraz za całokształt twórczości w 1961 r.; gwiazda początków kina dźwiękowego, zyskał uznanie dzięki naturalnej, powściągliwej grze aktorskiej, kontrastowo różniącej się od stylu gry ery kina niemego. Jego kreacje przyczyniły się do ukształtowania romantycznego typu kowboja: wysokiego (Cooper mierzył ponad 190 cm wzrostu), o dyskretnej, męskiej urodzie, milkliwego, odzywającego się z rzadka głębokim, niskim głosem, będącego uosobieniem odwagi i męskiego honoru oraz amer. wolności. [przypis edytorski]

Cooper, Gary — właśc. Frank James Cooper (1901–1961) amerykański aktor filmowy z czasów końca kina niemego i początków kina dźwiękowego, znany m. in. z roli w westernie W samo południe (1952). [przypis edytorski]

Cooper, James Fenimore (1789–1851) — amer. autor popularnych powieści przygodowych, których akcja rozgrywa się wśród pionierów i Indian w 2 poł. XVIII w. (cykl Pięcioksiąg przygód Sokolego Oka). [przypis edytorski]

Cooper, James Fenimore (1789–1851) — amerykański autor popularnych powieści przygodowych, których akcja rozgrywa się wśród pionierów i Indian w 2. poł. XVIII w. (cykl Pięcioksiąg przygód Sokolego Oka). [przypis edytorski]

Cooper, James Fenimore (1789–1851) — powieściopisarz amer., swoją pierwszą powieść przygodową Szpieg napisał w 1820, a wydał w 1821 r. [przypis edytorski]

Cooper, James Fenimore (1789–1851) — powieściopisarz amerykański, autor powieści przygodowych. [przypis edytorski]

co o takiej Rzeczypospolitej pogańskiej jeden pogański mędrzec rzekł, iż w niej mądrzy radzą, a głupi dekreta i konkluzye czynią — Plutarch, Żywot Solona 5 (słowa Anacharsysa, przybysza ze Scytii, po uczestnictwie w ateńskim zgromadzeniu ludowym). [przypis edytorski]

co pan o tym rozumiał — dziś: co pan o tym myślał. [przypis edytorski]

Co pan powie o słupie dymu w dzień, a łunie ognistej w nocy — por. Wj 17,21: A Pan szedł przed nimi podczas dnia, jako słup obłoku, by ich prowadzić drogą, podczas nocy zaś jako słup ognia, aby im świecić, żeby mogli iść we dnie i w nocy. [przypis edytorski]

COP — Centralny Okręg Przemysłowy. [przypis edytorski]

copcysko (gw.) — forma augmentatywna od gw.: copka; czapczysko, wielka czapka. [przypis edytorski]

copel — sopel. [przypis edytorski]

copf — z niem. Zopf, tj. warkocz. [przypis edytorski]

Co pięć dni wszyscy modlili się w meczecie — zapewne pomyłka: muzułmanie modlą się pięć razy dziennie. [przypis edytorski]

copka (gw.) — czapka. [przypis edytorski]

copke (gw.) — czapkę. [przypis edytorski]

Coppée, François (1842–1908) — francuski poeta i dramaturg; członek Akademii Francuskiej (1884). [przypis edytorski]

copperking — król miedzi (o monopolistycznym przedsiębiorcy). [przypis edytorski]

coprędzej (starop. forma ort.) — dziś popr.: co prędzej. [przypis edytorski]

Coquelin, Alexandre (1848–1909) — od 1868 r. członek zespołu aktorskiego Théâtre Français w Paryżu; zwrócił na siebie uwagę zwł. w rolach komicznych; zw. „młodszym” (Coquelin cadet), dla odróżnienia od swego brata, Benoit Constanta Coquelin (1841–1909), występującego stale w Théâtre Français już od 1863 r., cenionego za werwę aktora znanego w Europie i Ameryce, autora dzieł teoretycznych na temat gry aktorskiej: L'art et le comédien (1880) oraz L'art de dire le monologue (1884). [przypis edytorski]

Coquelin, Benoît-Constant (1841–1909) — słynny aktor francuski, odznaczony Legią Honorową; współpracował w tworzeniu sztuki Cyrano de Bergerac i zachęcał autora do stworzenia postaci odpowiedniej dla siebie; jako wykonawca roli Cyrana podczas premiery, 28 grudnia 1897 w Theatre de la Porte Saint-Martin w Paryżu, odniósł wielki sukces; w 1900 występował w Londynie i w USA, grając na Broadwayu Cyrana z Sarą Bernhard jako Roksaną; w tym samym roku zagrał swoją jedyną rolę kinową, w zaprezentowanym na Wystawie Światowej w Paryżu dwuminutowym filmie Clémenta Maurice'a Cyrano de Bergerac, przedstawiającym scenę pojedynku (film ten, ręcznie kolorowany i zsynchronizowany z nagraniem dźwiękowym z woskowego wałka, jest uważany za pierwszy w historii film z kolorem i z dźwiękiem); w roli Cyrana Coquelin wystąpił kilkaset razy. [przypis edytorski]

Coquelin Cadet, właśc. Coquelin, Ernest Alexandre Honoré (1848–1909) — fr. komik, zasłynął w rolach molierowskich; cadet oznacza w genealogii młodszego syna, tu dla odróżnienia od jego brata Benoît Constanta, także aktora. [przypis edytorski]

Coquelin — rodzina fr. aktorów: Benoît Constant Coquelin (1841–1909), jego brat Alexandre Honoré Ernest Coquelin (1848–1909) oraz jego syn Jean Coquelin (1865–1944). [przypis edytorski]

Coquillards — organizacja złodziei, oszustów i fałszerzy pieniędzy, po polsku zwanych Muszelnikami. [przypis edytorski]

coraggio (wł.) — odwaga; coraggio!: odwagi. [przypis edytorski]

coram clericis saporem suavitatis non habet (łac.) — w oczach kleru nie ma smaku słodyczy. [przypis edytorski]

coram (łac.) — wobec. [przypis edytorski]

Coram officio … (łac.) — Przed urzędem wyznaczonym przez dowódcę zamku i burmistrza bieckiego — czyli hojnym Janem Stogierzem, wicekapitanem, Mikołajem Bielskim, notariuszem zamku w Bieczu, z wiceburmistrzem lub osobą sprawującą jego funkcję i radnymi bieckimi. [przypis edytorski]

coram populo (łac.) — w obliczu ludu. [przypis edytorski]

coram — prawdop. zniekształcone „kworum”. [przypis edytorski]

coram publico (łac.) — wobec wszystkich, publicznie. [przypis edytorski]

Coram rege sua de paupertate tacentes plus poscentes ferent (łac.) — Horacy, Listy, ks. I, List XVII, w. 43–44. [przypis edytorski]

coraz bardziej cieńczała — dziś: robiła się coraz cieńsza. [przypis edytorski]

coraz — co chwilę. [przypis edytorski]

coraz — dziś: coraz bardziej. [przypis edytorski]

corazem się (…) oglądała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: coraz się oglądałam; co chwilę się oglądałam. [przypis edytorski]

coraz krzepciej — coraz silniej (od: krzepki — silny). [przypis edytorski]

co raz (starop.) — co chwilę, wciąż. [przypis edytorski]

co raz (starop.) — coraz; wciąż. [przypis edytorski]

co raz (starop. forma) — co chwilę; raz po raz. [przypis edytorski]

co raz (starop. forma) — coraz; wciąż. [przypis edytorski]

co raz (starop. forma ort.) — coraz. [przypis edytorski]

co raz (starop. forma ort.) — coraz; wciąż. [przypis edytorski]

co raz to bardziej (starop. forma ort.) — dziś popr.: coraz. [przypis edytorski]

co raz to (starop. forma ort.) — coraz to. [przypis edytorski]

coraz — tu: coraz to, co trochę. [przypis edytorski]

coraz więcej — dziś o natężeniu (tu: uczucia głodu): coraz bardziej. [przypis edytorski]

coraz więcej — popr.: coraz bardziej. [przypis edytorski]

coraz więcej wyciągają — bł. stylistyczny; popr.: coraz bardziej (…). [przypis edytorski]

corbusierowski — w stylu pełnym nowoczesnej prostoty, nastawionym na społeczną funkcjonalność; od nazwiska (pseudonimu) fr. architekta, urbanisty i artysty-plastyka, Le Corbusiera (właśc. Charles-Édouard Jeanneret-Gris, 1887–1965), czołowego przedstawiciela międzynarodowego stylu modernistycznego, który, zafascynowany klarownością przestrzeni w klasztorach, swoimi projektami zrewolucjonizował architekturę i projektowanie wnętrz w latach 20 i 30. XX w. [przypis edytorski]

Corday, Marie Anne Charlotte de (1768–1793) — morderczyni Jean-Paula Marata, polityka z okresu Rewolucji Francuskiej. [przypis edytorski]

cordillera (hiszp.) — łańcuch górski. [przypis edytorski]

Corinth, Lovis (1858–1925) — niemiecki malarz i grafik, przedstawiciel impresjonizmu, wywarł wpływ na ekspresjonizm niemiecki. [przypis edytorski]

Cornély, Jules (1845–1907) — francuski dziennikarz. [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — dramatopisarz, zwany ojcem tragedii francuskiej, doprowadził do odrodzenia teatru i przywrócenia antycznej zasady trzech jedności; jego największe dzieła to: Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — francuski dramatopisarz, zwany ojcem tragedii francuskiej, doprowadził do odrodzenia teatru i przywrócenia antycznej zasady trzech jedności; jego największe dzieła to Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — francuski dramaturg, autor tragedii klasycystycznych. [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — francuski dramaturg, autor tragedii klasycystycznych. [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — fr. dramatopisarz, zwany ojcem tragedii francuskiej, doprowadził do odrodzenia teatru i przywrócenia antycznej zasady trzech jedności; jego największe dzieła to Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — fr. dramatopisarz, zwany ojcem tragedii francuskiej; jego największe dzieła to Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]

Corneille, Pierre (1606–1684) — ojciec tragedii francuskiej, który doprowadził do odrodzenia teatru, przywrócenia antycznej zasady trzech jedności; jego największe dzieła to Cyd (1636) i Andromeda (1650). [przypis edytorski]

Cornelius Clemens — prawdop. Gnaeus Pinarius Cornelius Clemens, senator rzym. z I w. n.e. [przypis edytorski]

Cornelius, Hans (1863–1947) — filozof i psycholog niemiecki; Witkacy uważał go za swego mistrza. [przypis edytorski]

Cornelius, Hans (1863–1947) — filozof, neokantysta. [przypis edytorski]

Cornelius, Hans (1863–1947) — niemiecki filozof, łączył filozofię pozytywistyczną w duchu Avenariusa z neokantyzmem. [przypis edytorski]

Cornelius, Hans (1863–1947) — niemiecki filozof zaliczany do neokantystów. [przypis edytorski]

Cornelius, Hans (1863–1947) — właśc. Johannes Wilhelm Cornelius; niem. filozof neokantysta, profesor uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem (od 1928 r. emerytowany); do jego studentów należeli Max Horkheimer i Theodor Adorno. Witkacy korespondował z Corneliusem. [przypis edytorski]

Cornelius, Hans, właśc. Johannes Wilhelm Cornelius (1863–1947) — niem. filozof neokantysta, profesor uniwersytetu we Frankfurcie nad Menem (od 1928 r. emerytowany); do jego studentów należeli Max Horkheimer i Theodor Adorno; Witkacy korespondował z Corneliusem. [przypis edytorski]

Cornelius, Johannes Wilhelm (1863–1947) — niemiecki filozof, neokantysta; Witkiewicz uważał go za swojego mistrza. [przypis edytorski]

Corneliusz — prawdopodobnie jeden z malarzy niemieckich nazwiskiem Cornelius: Peter von Cornelius (1783–1867), ilustrator utworów romantycznych, m.in. Fausta Goethego oraz autor obrazów apokaliptycznych wizji; Fritz von Cornelius (1869–1909), pejzażysta. [przypis edytorski]

Cornouailles (fr.), Kornwalia — kraina w płd.-zach. części Anglii. [przypis edytorski]

cornuto (z wł.) — rogacz. [przypis edytorski]

corny (gw.) — czarny. [przypis edytorski]

Coro — mała zatoka na płd. od półwyspu Paraguana, ograniczającego od wschodu Zat. Wenezuelską. [przypis edytorski]

coroner (ang.) — koroner, urzędnik sądowy w krajach anglosaskich prowadzący śledztwo w sprawach nagłych, gwałtownych śmierci, które nastąpiły w sposób nienaturalny, w podejrzanych okolicznościach. [przypis edytorski]

Corot, Jean-Baptiste-Camille (1796–1875) — francuski malarz, przedstawiciel realizmu. [przypis edytorski]

Corot, Jean Baptiste Camille (1796–1875) — malarz francuski, wybitny pejzażysta, wywarł znaczący wpływ na impresjonistów. [przypis edytorski]

corpis delicti (łac., prawn.) — dowód rzeczowy. [przypis edytorski]

corpo di Bacco (wł.) — dosł. na ciało Bachusa (przekleństwo). [przypis edytorski]

Corpo di Bacco! (wł.) — Na Bachusa! [przypis edytorski]

corpo di Bacco — włoskie przekleństwo. [przypis edytorski]

Corpo di Bacco — włoskie przekleństwo. [przypis edytorski]

Corporis humani fabrica (łac. O budowie ludzkiego ciała) — główna praca Vesaliusa, przełomowe dzieło na temat ludzkiej anatomii, napisane na podstawie prowadzonych przez niego uniwersyteckich wykładów z towarzyszącymi sekcjami; siedmiotomowy, ilustrowany wieloma szczegółowymi rycinami, dokładny opis budowy ciała ludzkiego. [przypis edytorski]