Przypisy

bodnia (daw.) — duża beczka (por. bednarz). [przypis edytorski]

bodnia — rodzaj beczki z wiekiem do przechowywania zboża lub kapusty. [przypis edytorski]

bodniarz — bednarz; rzemieślnik zajmujący się wyrobem beczek, cebrów, balii i in. naczyń i pojemników z deszczułek drewnianych. [przypis edytorski]

Bodniarze — nazwa miejscowości od zajęcia mieszkańców, bednarzy, zajmujących się wyrobem beczek, cebrów itp. [przypis edytorski]

Bodo, Eugeniusz — właśc. Bohdan Eugène Junod (1899–1943) aktor rewiowy, teatralny i filmowy, w późniejszym okresie także scenarzysta, reżyser i producent filmowy. [przypis edytorski]

Bodo, właśc. Bodø — miasto portowe i gmina leżąca w norweskim regionie Nordland. [przypis edytorski]

Bodrog — rzeka w dorzeczu Dunaju, dopływ Cisy; przepływa przez wsch. Słowację i płn,-wsch. Węgry, a także miejscowość położona nad tą rzeką. [przypis edytorski]

Bodue — właśc. ks. Gabriel Piotr Baudouin (1689–1768), misjonarz francuski osiadły w Polsce od r. 1717, filantrop, twórca szpitala Dzieciątka Jezus, wzniesionego w Warszawie dzięki jego wysiłkom w latach 1754–1762 między dzisiejszymi ulicami Marszałkowską, Świętokrzyską i Przeskok. [przypis edytorski]

bodziak a. bodiak (reg.) — oset; niekiedy także: rzepy, tj. suche, kłujące i czepliwe owoce ostu, ostrożnia lub łopianu. [przypis edytorski]

bodziak (z ros. бодяк) — oset a. ostrożeń. [przypis edytorski]

bodziak (z ros. бодяк) — oset a. ostrożeń; tu: rzepy, tj. suche, kłujące i czepliwe owoce ostu, ostrożnia lub łopianu. [przypis edytorski]

bodziec — tu: oścień, spiczasty kij do popędzania bydła. [przypis edytorski]

Böcklin, Arnold (1827–1901) — szwajcarski malarz symbolista, malował nastrojowe, fantastyczne pejzaże, często z istotami mitologicznymi: nimfami, najadami, trytonami. [przypis edytorski]

Böcklin, Arnold (1827–1901) — szwajcarski malarz symbolista, malował nastrojowe, fantastyczne pejzaże, często z istotami mitologicznymi: nimfami, najadami, trytonami. [przypis edytorski]

Böcklin, Arnold (1827–1901) — szwajcarski malarz uznawany za prekursora symbolizmu, chętnie malujący oniryczne sceny z udziałem stworzeń mitologicznych. [przypis edytorski]

Böcklin, Arnold (1827–1901) — szwajcarski malarz uznawany za prekursora symbolizmu, wysoko ceniony w epoce Młodej Polski; obraz Siehe, es lacht die Au (Spójrz, łąka się śmieje) stworzył w 1887. [przypis edytorski]

Böcklin, Arnold (1827–1901) — wybitny szwajcarski malarz i rzeźbiarz; w dziełach swych łączył naturalistyczne środki wyrazu z mitologiczną tematyką (np. w słynnym obrazie „Wyspa umarłych”). [przypis edytorski]

boę — dziś popr. forma nieodm.: boa. [przypis edytorski]

Böhm, Arno (1913–1962) — niemiecki więzień funkcyjny, jeden z pierwszych uwięzionych w obozie koncentracyjnym Auschwitz. [przypis edytorski]

Böhme, Jakob (1575–1624) — niemiecki mistyk, gnostyk i filozof religii; uważany za pierwszego filozofa piszącego po niemiecku, a nie po łacinie. [przypis edytorski]

Böhme, Jakob (1575–1624) — niemiecki mistyk i filozof religii. [przypis edytorski]

Böhme, Jakob (1575–1624) — niem. mistyk, gnostyk i filozof religii; uważany za pierwszego filozofa piszącego po niemiecku, a nie po łacinie, jego najważniejszym dziełem jest Aurora. [przypis edytorski]

Böhme, Jakub (1575–1624) — mistyk i filozof religii, jego najważniejsze dzieło to Aurora. [przypis edytorski]

Bölsche, Wilhelm (1861–1939) — niemiecki autor, wydawca i publicysta; popularyzator nauk przyrodniczych, zwolennik Lebensreform, ruchu społecznego propagującego powrót do „naturalnego sposobu życia”, zdrową żywność, naturalne medykamenty, nudyzm i wyzwolenie seksualne. [przypis edytorski]

Bölsche, Wilhelm (1861–1939) — pisarz niemiecki; pod wpływem Haeckla propaguje darwinizm; autor broszur przyrodoznawczych i utworów o treści filozoficzno-przyrodniczej, np. Miłość w przyrodzie (1898–1902). [przypis edytorski]

Börne, Ludwig (1786–1837) — właśc. Löb Baruch, niemiecki dziennikarz, publicysta, związany z organizacją Młode Niemcy, stworzoną na wzór Młodych Włoch powołanych przez Mazziniego. [przypis edytorski]

Boecjusz, właśc. Anicius Manlius Torquatus Severinus Boëthius (ok. 480–ok. 535) — rzymski logik, filozof i teolog, tłumacz Arystotelesa; święty katolicki; oskarżony przez króla Ostrogotów Teodoryka Wielkiego o udział w spisku, uwięziony i stracony; w więzieniu napisał dialog O pocieszeniu, jakie daje filozofia. [przypis edytorski]

Boecklin (właśc. Böcklin), Arnold (1827–1901) — malarz szwajcarski, którego twórczość odwołująca się do mitologii, przepełniona oniryzmem pejzaży, wywarła znaczący wpływ na rozwój symbolizmu; autor m.in. obrazów Pan w trzcinach (1858), Polowanie Diany (1862), Walka centaurów (1872), Autoportret ze śmiercią grającą na skrzypcach (1872), Wyspa Umarłych (1880; kilka wersji), Odyseusz i Kalipso (1883), Bawiąc się w falach (1883). [przypis edytorski]

Boehme, Jakub (1575–1624) — niem. teolog luterański i filozof-mistyk, rodem ze Śląska, szewc-samouk; w dziele Aurora (1610) rozwija antyscholastyczną, dialektyczną filozofię przyrody. [przypis edytorski]

Boerowie a. Burowie — potomkowie holenderskich osadników w Afryce, stoczyli dwie wojny z Brytyjczykami w latach 1880–1881 i 1899–1902. [przypis edytorski]

Boetos (gr.) — Hetepsechemui (ok. 2850 p.n.e.), założyciel II dynastii faraonów egipskich. [przypis edytorski]

Boetycz Etonej — Etoneus, syn Boethosa. [przypis edytorski]

bogać (gw.) — gdzieżby. [przypis edytorski]

bogać tam (daw.) — gdzie tam. [przypis edytorski]

Bogać tam (daw.) — gdzie tam. [przypis edytorski]

bogać tam (daw., gw.) — gdzie tam. [przypis edytorski]

bogacie (starop. forma) — dziś: bogato. [przypis edytorski]

bogactwy — dziś popr. forma N. lm: bogactwami. [przypis edytorski]

bogactwy — dziś popr. forma N.lp: bogactwami. [przypis edytorski]

bogaczów — dziś popr. forma: bogaczy. [przypis edytorski]

Boga dla (starop.) — dla Boga; z powodu Boga, ze względu na przykazania pobożności. [przypis edytorski]

boga, który strzały ciska — tj. Apolla. [przypis edytorski]

Bogam (…) naznaczył (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: Boga naznaczyłem. [przypis edytorski]

Boga Rodzico! Mario! (…) — kwestia nawiązująca do francuskiego dramatu Mickiewicza Konfederaci barscy. [przypis edytorski]

Bogaście prosili (starop. forma) — prosiliście Boga. [przypis edytorski]

bogat (daw. forma imiesł.) — bogaty. [przypis edytorski]

bogatszym — tu: bogatszy jestem. [przypis edytorski]

Bogaty Wieczór a. Szczodry Wieczór — tradycji ludowej na Podlasiu: wieczór poprzedzający Nowy Rok. [przypis edytorski]

boga w Delfach — Apollina, boga słońca, sztuki i wróżbiarstwa, którego najważniejsze sanktuarium, połączone z wyrocznią, znajdowało się w Delfach. [przypis edytorski]

bogdaj — bodaj, nawet. [przypis edytorski]

bogdajby (daw.) — oby. [przypis edytorski]

bogdajbym (daw.; od: daj Boże, bym) — partykuła wyrażająca życzenie połączona z końcówką osobową czasownika: obym. [przypis edytorski]

bogdajbyś (daw.; od: daj Boże, byś) — partykuła wyrażająca życzenie połączona z końcówką osobową czasownika: obyś. [przypis edytorski]

bogdaj (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

bogdaj (daw.) — oby; bogdajbyście (…) nie byli zwodzili: obyście nie zwodzili (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, w daw. czasie zaprzeszłym). [przypis edytorski]

bogdaj (daw.) — oby (dosł. niech Bóg da, aby…). [przypis edytorski]

bogdaj (daw.) — oby (od: daj Boże, aby). [przypis edytorski]

bogdajem (daw.) — żebym, obym; bodaj żebym. [przypis edytorski]

Bogdaj — oby; oby Bóg dał. [przypis edytorski]

bogdaj — oby (od: Boże, daj). [przypis edytorski]

Bogdaj to — oby to była; żeby to była. [przypis edytorski]

bogdaj — tu: kto wie, czy. [przypis edytorski]

bogdanka (daw.) — kochanka. [przypis edytorski]

bogdanka (daw.) — ukochana. [przypis edytorski]

Bogdanow, Aleksandr (1873–1928) — właśc. Aleksander A. Malinowski, rosyjski filozof, ekonomista, działacz polityczny i socjolog białoruskiego pochodzenia. [przypis edytorski]

Bogdanowicz, Hipolit Fiodorowicz (1743–1803) — ros. poeta, twórca poematu heroikomicznego Duszeńka, wzorowanego na utworze La Fontaine'a Miłość Psyche i Kupidyna. [przypis edytorski]

Bogdanowicz, Jurij Nikołajewicz (1849–1888) — rewolucjonista, uczestnik „wędrówki w lud”, członek Komitetu Wykonawczego Narodnej Woli; uczestnik przygotowań do zamachu na Aleksandra II; aresztowany w marcu 1882, skazany na karę śmierci zamienioną na dożywocie w Twierdzy Szlisselburskiej, gdzie zmarł. [przypis edytorski]

Bogdo Chan (1869–1924) — ostatni chan Mongolii. Po wkroczeniu armii chińskiej do Mongolii 2 grudnia 1919 roku został aresztowany. Uwolniony 3 lutego 1921 roku po przybyciu oddziałów barona Ungern von Sternberga i ponownie osadzony na tronie. [przypis edytorski]

bogdo-gegen — tytuł zwierzchników Kościoła buddyjskiego w Mongolii używany w latach 1691–1924. [przypis edytorski]

bo gdy siódmy liczby obrót przychodzi (…) a dwa razy trzy, z jednością zmięszane, zakrytą mocą dokazują — autor tych słów był wyznawcą numerologii; w Annales Poloniae Wespazjan Kochowski doszukiwał się porządku dziejów, odmierzając je siedmioletnimi okresami, nazwanymi przez siebie klimakterami (z gr.: szczebel), a także na okresy siedemsetletnie, które przedzielone miały być przewrotami historycznymi; podobnie patrzył na ciąg życia poszczególnych jednostek. [przypis edytorski]

Bo gdzie niezgoda i rozdział, tam jest upadek królestwa… — Łk 11, 17. [przypis edytorski]

bogi — dziś M.lm: bogowie. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr.: bogowie. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr. forma B. l. mn.: bogów. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr. forma M. lm: bogowie. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr. forma M.lm.: bogowie. [przypis edytorski]

Bogi — dziś popr. forma M. lm: Bogowie. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr. forma M.lm: bogowie. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr. forma N.lm: bogami. [przypis edytorski]

bogi — dziś popr. forma W.lm: bogowie. [przypis edytorski]

bogi — dziś raczej: bogowie. [przypis edytorski]

Bogiem a prawdą — mówiąc szczerze, w istocie, naprawdę. [przypis edytorski]

Bogiem sławiena (starop.) — umiłowana przez Boga. [przypis edytorski]

Bogiem — tu: przez Boga. [przypis edytorski]

boginiej — dziś popr. forma C.lp: bogini. [przypis edytorski]

boginiej — dziś popr. forma D.lp: bogini. [przypis edytorski]

boginie z lasku Ida (mit. gr.) — Hera, Atena i Afrodyta, które w lasku na górze Ida kazały Parysowi rozstrzygnąć ich spór, przyznając jednej jabłko z napisem „dla najpiękniejszej”. [przypis edytorski]

bogini lasów (mit. gr.) — Artemida; jej strzały miały być przyczyną nagłej śmierci kobiet. [przypis edytorski]

Bogini morza kochała rybaka — w mit. litew. Jurata (Jūratė, od litew. jūra: morze), bogini Bałtyku, zakochała się w rybaku, za co Perkun zniszczył jej bursztynowy pałac i pozbawił ją władzy. [przypis edytorski]

bogini niebieska, co na błękity lała drogi mleczne — Hera, bogini niebios, żona Zeusa w mit. gr. [przypis edytorski]

bogini Piękna — Lakszmi, hinduska bogini szczęścia, bogactwa i piękna, przedstawiana jako młoda kobieta o czterech rękach, stojąca na lotosie. [przypis edytorski]

bogini rozkoszy — Afrodyta, w mit. gr. bogini miłości, jej rydwan był zaprzężony w gołębie. [przypis edytorski]

Bogini rozumu 1869 — inne źródła podają rok 1870 jako datę wydania dramatu Die Göttin der Vernunft. [przypis edytorski]

bogini — standardowy na początku epopei zwrot do Muzy. [przypis edytorski]

bogini — tu: Atena. [przypis edytorski]

bogini z morskich zrodzona powodzi (mit. gr.) — Afrodyta. [przypis edytorski]

boginka — w mitologii słowiańskiej kobiecy demon wód, lasów i pól. [przypis edytorski]

boginki — mowa o nimfach, opiekunkach strumieni. [przypis edytorski]

Bogi same — dziś popr. forma M. lm: bogowie sami. [przypis edytorski]

Bogi skarały — dziś popr. forma: Bogowie skarali (ukarali). [przypis edytorski]