Przypisy

tertium non datur (łac.) — trzeciej możliwości nie ma. [przypis redakcyjny]

testantur (łac.) — świadczą. [przypis redakcyjny]

testimonia vitae (łac.) — świadectwem życia. [przypis redakcyjny]

testimonium (łac.) — świadectwo. [przypis redakcyjny]

testimonium recedendo a sacrificio missae (łac.) — świadectwo zaraz po odprawieniu mszy świętej. [przypis redakcyjny]

textus est Sluciae (łac.) — tkany w Słucku. [przypis redakcyjny]

theatrum (łac.) — pod scenę. [przypis redakcyjny]

tibi vindictam relinquo (łac.) — tobie zemstę zostawiam. [przypis redakcyjny]

tiro (łac.) — uczeń. [przypis redakcyjny]

titulum (łac.) — tytuł. [przypis redakcyjny]

totaliter (łac.) — całkowicie. [przypis redakcyjny]

totaliter (łac.) — całkowicie; wszyscy. [przypis redakcyjny]

totam Rempublicam (łac.) — całą Rzeczpospolitą. [przypis redakcyjny]

tota Respublica (łac.) — cała Rzeczpospolita. [przypis redakcyjny]

tot conflictus (łac.) — tyle utarczek. [przypis redakcyjny]

toties (łac.) — tylekroć. [przypis redakcyjny]

totis campis fulsere hostium signa (łac.) — na całym placu zabłyszczały znaki nieprzyjaciół. [przypis redakcyjny]

totissimus (łac.) — całkowicie oddany. [przypis redakcyjny]

totius nobilitatis (łac.) — całego stanu rycerskiego. [przypis redakcyjny]

tot saecula (łac.) — tyle wieków. [przypis redakcyjny]

tot scommata (łac.) — tyle drwin. [przypis redakcyjny]

tot vicissitudinibus lassatam (…) (łac.) — życie tylu zmianami skołatane, wraz z szczęściem opuści… owdowiła… osierociła. [przypis redakcyjny]

traktament (z łac.) — poczęstunek. [przypis redakcyjny]

traktament (z łac.) — poczęstunek, ugoszczenie. [przypis redakcyjny]

triangał (z łac.) — świecznik trójramienny. [przypis redakcyjny]

triarii (łac.) — najbardziej doświadczeni legioniści, weterani, wprowadzani do walki w kulminacyjnym momencie bitwy. [przypis redakcyjny]

triarii (łac.) — żołnierze trzeciego szeregu, rezerwa. [przypis redakcyjny]

tritum (łac.) — utarte, znane. [przypis redakcyjny]

Tu es sacerdos in aeternum (łac. ) — jesteś kapłanem na wieki. [przypis redakcyjny]

tumulandi (łac.) — dosł. mający być pogrzebani; nieboszczycy. [przypis redakcyjny]

turbidum (łac.) — burzliwe. [przypis redakcyjny]

turbować się (z łac.) — martwić się. [przypis redakcyjny]

Tuum tam spectatum exemplum, tenaci saeculorum memoriae traditum, in ipsa astra sublime pennata Fama fert (łac.) — Twój tak świetny przykład trwałej wieków pamięci przekazany, w górę pomiędzy gwiazdy skrzydlata sława niesie. [przypis redakcyjny]

tuwalnia (z łac.) — rodzaj szala z delikatnej materii, poprzez który ksiądz ujmuje monstrancję w czasie błogosławieństwa. [przypis redakcyjny]

tyrannidem (…) inducere in Rempublicam (łac.) — tyranię wprowadzić do ustroju Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

tyrannis (łac.) — tyrania. [przypis redakcyjny]

Tyriis in locis (łac.) — przysłowiowe Tyria maria zmienił Pasek na Tyria loca; Tyria maria: tyryjskie morza, w znaczeniu: niebezpieczne morza (dla żeglujących) stały się przysłowiowe, odkąd Tyryjczycy, tj. pochodzący od nich Kartagowie, stali się panami morza Śródziemnego. [przypis redakcyjny]

tytle (z łac.) — litery. [przypis redakcyjny]

ubera suxit (łac.) — wymię ssało. [przypis redakcyjny]

Ubi miles (…) noctis (łac.) — Gdy żołnierz, gardząc dostatkami i bogactwy, toczy boje w karności i ubóstwie, znużonemu służy ziemia za łoże, za pokarm używa, co ma, a sen jego trwa krócej niż noc (Curtius: De rebus Alexandri Magni III, 2, 15). [przypis redakcyjny]

ubi primi esse possent, soli volunt; qui nunquam recte fecerunt, ut facere viderentur, sed quia aliter facere non potuerunt (łac.) — gdzie by pierwszymi być mogli, samymi być chcą; którzy nigdy nic dobrego nie zrobili, ażeby zdawało się przynajmniej, że coś robią, ale ponieważ inaczej robić nie mogli. [przypis redakcyjny]

ubique adulatorum uberrima messis (łac.) — wszędzie obfite żniwo pochlebców. [przypis redakcyjny]

ubi sentire, quam velis, et quae sentios, exprimere licet (łac.) — gdzie wolno czuć, jak chcesz i wypowiadać, co czujesz. [przypis redakcyjny]

ukontentować (z łac.) — zadowolić, spełnić jego żądania. [przypis redakcyjny]

Uli (…) nobiles (łac.) — Prawdziwym szlachcicem jest, kogo nie tylko samo urodzenie, lecz i cnota uszlachetnia. [przypis redakcyjny]

ullatenus (łac.) — w żaden sposób. [przypis redakcyjny]

ultimarie (łac.) — po raz ostatni. [przypis redakcyjny]

ultimis diebus Octobris excepto legali impedimento (łac.) — w ostatnich dniach października, wyjąwszy prawną jaką przeszkodę. [przypis redakcyjny]

ultimum in linea domus regiae, domus Iagellonicae (łac.) — ostatniego z rodu w domu królewskim krwi jagiellońskiej. [przypis redakcyjny]

ultimus domus Iagiellonicae pullus (łac.) — ostatnie domu Jagiellońskiego pisklę. [przypis redakcyjny]

ultro (łac.) — dobrowolnie. [przypis redakcyjny]

ultro (łac.) — sam, z dobrej woli. [przypis redakcyjny]

umbraculum (łac.) — rodzaj ekranu, którym przesłania się monstrancję z Najświętszym Sakramentem w czasie kazania. [przypis redakcyjny]

unanimi voce (łac.) — jednomyślnie. [przypis redakcyjny]

unanimi voto (łac.) — jednomyślnie. [przypis redakcyjny]

Una omnes fecere pedem (łac.) — wszyscy razem napięli żagiel. (Wergiliusz, Eneida, ks. V, w. 830). [przypis redakcyjny]

unguentum (łac.) — maść. [przypis redakcyjny]

universitates (łac.) — wszechnice, uniwersytety. [przypis redakcyjny]

universum (łac.) — wszechświat. [przypis redakcyjny]

unus homo nobis cunctando restituit rem (łac.) — jeden człowiek zwlekaniem ojczyznę nam zbawił; słowa Enniusza o Fabiuszu Kunktatorze u Cycerona w De senectute, IV; na boku dopisano: Czarniecki. [przypis redakcyjny]

ura caduca auctoritate publica (łac.) — przywileje na dobra, których własność do nas wróciła, powagą sejmową. [przypis redakcyjny]

Urbi et orbi! (łac.) — Rzymowi i całemu światu. [przypis redakcyjny]

ureus (łac.) — metalowy wąż, znajdujący się na nakryciach głowy królów egipskich, symbol władzy monarszej. [przypis redakcyjny]

urgeant (łac.) — przypilnować mają. [przypis redakcyjny]

urgebat abdicationem (łac.) — nalegał na zrzeczenie się (abdykacje). [przypis redakcyjny]

usi omnibus populi commentis (łac.) — posługując się wszystkimi plotkami pospólstwa. [przypis redakcyjny]

usus (łac.) — ustalony zwyczaj, praktyka. [przypis redakcyjny]

ut agere memoratu digna pronum, ita celeberrimus quisque ingenio, ad prodendam uirtutis memoriam sine gratia, aut ambitione, bonae tantum conscientiae pretio ducitur (łac.) — jak skłonny do działania rzeczy godnych pamięci, tak też celujący zdolnością, w uwiecznieniu cnoty powoduje się nie nadzieją wdzięczności albo ambicją, ale jedynie świadomością wartości dobrych czynów. [przypis redakcyjny]

ut cadaver (łac.) — jak trup. [przypis redakcyjny]

ut corpore, animi sic viribus fortes et virtute viros (łac.) — mężów dzielnych tak ciałem, jako też siłami ducha i męstwem. [przypis redakcyjny]

uterque (łac.) — obie strony. [przypis redakcyjny]

ut fit (łac.) — jak to bywa. [przypis redakcyjny]

utinam diutissime regnet pro gloria Dei et utilitate Reipublicae Christianae (łac.) — oby najdłużej królował na chwałę Boga i pożytek Rzeczypospolitej chrześcijańskiej. [przypis redakcyjny]

utinam falsus sim vates (łac.) — obym był fałszywym prorokiem. [przypis redakcyjny]

utinam feliciter (łac.) — oby szczęśliwie. [przypis redakcyjny]

utinam in sancta pace requiescat (łac.) — oby w pokoju świętym spoczywała. [przypis redakcyjny]

utinam sim falsus vates (łac.) — obym był fałszywym prorokiem; obym się mylił. [przypis redakcyjny]

utinam sim falsus vates! (łac.) — obym był fałszywym wieszczem. [przypis redakcyjny]

utinam sim falsus vates (łac.) — obym był omylnym prorokiem. [przypis redakcyjny]

utraque civis (łac.) — podwójnie jestem obywatelem. [przypis redakcyjny]

utroque excellere (łac.) — w obu rzeczach celować. [przypis redakcyjny]

utrumque (łac.) — jedno i drugie; tu: armaty i piechotę. [przypis redakcyjny]

utrumque necessarium (łac.) — jedno i drugie potrzebne. [przypis redakcyjny]

uva acerba (łac.) — kwaśne winogrona. [przypis redakcyjny]

uzurpacja (z łac.) — bezprawne przywłaszczenie sobie władzy. [przypis redakcyjny]

vacuus (łac.) — próżny, pozbawiony. [przypis redakcyjny]

vadium (łac.) — zastaw, suma składana dla zapewnienia, że zobowiązanie będzie dotrzymane. [przypis redakcyjny]

vae (łac.) — biada. [przypis redakcyjny]

Vae victis (łac.) — Biada zwyciężonym. [przypis redakcyjny]

Vale et ama (łac.) — bądź zdrów [a. zdrowa] i kochaj. [przypis redakcyjny]

vale et ama (łac.) — bądź zdrów i kochaj. [przypis redakcyjny]

Vale et me amantem redama (łac.) — bądź zdrów i kochaj mnie wzajemnie. [przypis redakcyjny]

vale (łac.) — żegnaj. [przypis redakcyjny]

vallus vitem decepit (łac.) — podpórka zawiodła winną latorośl. [przypis redakcyjny]

Vare, legiones redde (łac.) — Warusie, wróć mi legjony; Cesarz August tak miał zawołać po klęsce zadanej przez Germanów wojsku rzymskiemu w lesie Teutoburskim (Swetoniusz, Żywot Augusta, 23). [przypis redakcyjny]

vectigal constitutum (łac.) — cło ustanowione. [przypis redakcyjny]

vel peccantibus virtutis species prima iucunda est (łac.) — bo nawet grzeszący zachwycają się ideałem cnoty. [przypis redakcyjny]

venerabilis (łac.) — szanowny, czcigodny. [przypis redakcyjny]

venerabunt (łac.) — złożą hołd. [przypis redakcyjny]

veniam (łac.) — łaskę. [przypis redakcyjny]