Przypisy

gručkas (brus.) — sėtinys, griežtis. [przypis edytorski]

grucė — toks valgis,sriuba. [przypis edytorski]

gruchot — tu: gruchanie. [przypis edytorski]

gruda — choroba skóry u koni. [przypis edytorski]

grudniowa ruchawka — nieudane powstanie wszczęte w grudniu 1825 przez tzw. dekabrystów, rewolucjonistów szlacheckich dążących do obalenia jedynowładztwa i zmiany ustroju. [przypis edytorski]

Grudzińska, Joanna (1791–1831) — księżna łowicka, od 1820 żona rosyjskiego wielkiego księcia Konstantego; zmarła pół roku po śmierci męża. [przypis edytorski]

Grudzińska, Joanna (1791–1831) — morganatyczna małżonka Wielkiego Księcia Konstantego Pawłowicza Romanowa. [przypis edytorski]

gründer (niem. der Gründer) — założyciel (firmy itp.). [przypis edytorski]

Gründer (niem.) — założyciel. [przypis edytorski]

grün ist jede deutsche Theorie (niem.) — niedojrzała (dosł. zielona) jest każda niemiecka teoria. [przypis edytorski]

Grüß Gott (niem.) — Szczęść Boże! [przypis edytorski]

Grütz — Verstand. [przypis edytorski]

grula (gw.) — określenie ziemniaka na Podhalu. [przypis edytorski]

grum a. groom (ang.) — chłopiec stajenny opiekujący się końmi. [przypis edytorski]

Grunau, Szymon (ur. 1455–1470, zm. po 1529–1530) — dominikanin, kaznodzieja, autor Kroniki Pruskiej pisanej w latach 1517–1526. [przypis edytorski]

Grunds-Boden — Grund und Boden. [przypis edytorski]

Grundtvig, Nikolai Frederik Severin (1783–1872) — duński pisarz romantyczny, pedagog i reformator szkolnictwa, twórca uniwersytetu ludowego. [przypis edytorski]

grundwaga — poziomica; przyrząd budowlany służący np. do określenia, czy ściany i podłogi są proste; daw. była to trójkątna deseczka, z której wierzchołka zwieszał się sznurek z ciężarkiem. [przypis edytorski]

grundwaga — prosty przyrząd do wyznaczania linii poziomej, trójkątna deseczka ze zwisającym z wierzchołka sznurkiem z ciężarkiem na końcu oraz z zaznaczoną rysą na środku przeciwległego boku. [przypis edytorski]

grunta (daw.) — dziś popr. B. lm: grunty. [przypis edytorski]

grunta (daw.) — dziś raczej: grunty. [przypis edytorski]

grunta — dziś popr.: grunty. [przypis edytorski]

grunta — dziś raczej: grunty. [przypis edytorski]

gruntować (daw.) — umacniać, utrwalać. [przypis edytorski]

gruntować — tu: zgłębiać. [przypis edytorski]

gruntuśmy (…) dostać mogli (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, dziś: gruntu (…) dostać mogliśmy. [przypis edytorski]

grunt w tabeli nie stoi? — w tabeli likwidacyjnej sporządzonej w związku z przeprowadzeniem uwłaszczenia w Królestwie Polskim (1864). Tabele zawierały wyszczególnienie gruntów przechodzących na własność chłopów. Otrzymywany przez gospodarza wypis z tabeli był dowodem praw własności do ziemi. [przypis edytorski]

Grunwald — polska wieś, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim; miejsce znanej bitwy, stoczonej 15 lipca 1410 r. przez wojska krzyżackie i polsko-litewskie. [przypis edytorski]

grupa młodzieży — grupa z Bochni, do której należeli: Berkowicz Jakub, Goldwasser Pola, Gurenreich Szaja, Laufer Hirsz (Guttmann), Lustgarten Szymon (Szymon Wesoły), Łapa Elza, Otter Róża (Goldwasser), Pariser Natan, Schneider Helena, Schreiber Szalom, Schreiber Szymon, Schreibtafel Izrael (Władysław), Weinfeld Uszer, Wiener M., Wimberger (nazwisko niepewne) Towa, Wodzisławski Hilel (Antek), Wulf Józef (Józek). [przypis edytorski]

grupoid, podpierścień, półnorma, inwolucja (mat.) — pojęcia matematyczne oznaczające pewne szczególne rodzaje funkcji oraz struktur. [przypis edytorski]

grušia — kriaušė. [przypis edytorski]

Gruszecki, Artur (1853–1929) — prozaik, publicysta i księgarz; w l. 1883–1887 wydawca warszawskiego „Wędrowca”, związanego z naturalizmem polskim; autor licznych powieści obyczajowych. [przypis edytorski]

gruzeł — grudka, zgrubienie. [przypis edytorski]

gryby (białorus.) — grzyby. [przypis edytorski]

gryčia — troba. [przypis edytorski]

Grydzewski, Mieczysław (1894–1970) — polski historyk pochodzenia żydowskiego, felietonista, dziennikarz, redaktor czasopisma „Skamander” oraz tygodnika „Wiadomości Literackie”. [przypis edytorski]

gryf — bajeczna skrzydlata istota o głowie orła i ciele lwa, często przedstawiana jako strażnik skarbów. [przypis edytorski]

gryf — legendarne stworzenie, lew z głową i skrzydłami orła. [przypis edytorski]

gryf — legendarne zwierzę z ciałem lwa i skrzydłami orła, często wykorzystywane jako motyw na herbach. [przypis edytorski]

gryf — legendarne zwierzę z ciałem lwa i skrzydłami orła. [przypis edytorski]

gryf (mit. gr.) — istota o ciele lwa ze skrzydłami, głową i szponami orła; gryfy często pełniły rolę strażników skarbów (przede wszystkim złota). [przypis edytorski]

gryf — mitologiczne zwierzę: skrzydlaty lew z orlą głową i szponami. [przypis edytorski]

gryf — mityczne zwierzę o ciele lwa, mające głowę i skrzydła orła, często pojawiające się jako element herbów. [przypis edytorski]

gryf — tu: listwa idąca wzdłuż łoża, drewnianego szkieletu broni palnej. [przypis edytorski]

gryf — w gwarze przestępczej: umiejętność, technika, zdolność. [przypis edytorski]

gryka — rodzaj rośliny jadalnej. [przypis edytorski]

grymafon — zniekształcone: gramofon. [przypis edytorski]

gry na flecie i na cytrze — gra na aulosie (podwójny flet) oraz na kitarze (cytra, rodzaj liry) towarzyszyły wykonywaniu tradycyjnych gatunków utworów lirycznych: dytyrambów i nomów. [przypis edytorski]

grynai — čia: visas švariai. [przypis edytorski]

grynderstwo (z niem.) — pospieszne zakładanie przedsiębiorstw (głównie spółek akcyjnych i za pożyczone pieniądze) nastawionych na szybkie osiągnięcie wysokich zysków; zjawisko rozpowszechnione zwłaszcza w Niemczech w okresie 1871–1874. [przypis edytorski]

grynejski Apollo — od świątyni Apollina w Grynium na płn.-zach., tzw. eolskim wybrzeżu Azji Mn. [przypis edytorski]

Grynstat — właśc. Grünstadt, miasto w Niemczech, w Nadrenii-Palatynacie. [przypis edytorski]

grynszpaniarka — prawdopodobnie: osoba czyszcząca naczynia i przyrządy miedziane z osadu (grynszpan: hydroksyoctan miedzi powstający na powierzchni w wyniku korozji miedzi). [przypis edytorski]

grynszpan — jasnozielony nalot na miedzianej powierzchni. [przypis edytorski]

grynszpanowy — zielononiebieski, trujący związek nieorganiczny w postaci proszku. [przypis edytorski]

grynszpan — tu: zielononiebieski proszek do wyrobu farb. [przypis edytorski]

grynszpan — zieleń, kolor utlenionej miedzi. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi pojawiający się pod wpływem oddziaływania warunków atmosferycznych. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi powstający w wyniku korozji. [przypis edytorski]

grynszpan — związek chemiczny miedzi z kwasem octowym, sól powstająca na skutek korozji miedzi. [przypis edytorski]

Gryphius (łac.), właśc. Andreas Greif (1616–1664) — niemiecki poeta i dramaturg, jeden z najwybitniejszych poetów niemieckojęzycznych epoki baroku. [przypis edytorski]

gryps — tu: paszport. [przypis edytorski]

grysik — tu: drobne kruszywo kamienne. [przypis edytorski]

grytelninkas — kas teturi grytelę, kampininkas. [przypis edytorski]

gryźć się — tu: martwić się, trapić się. [przypis edytorski]

gryźnie (forma 3 os. lp od czasownika: gryźć) — dziś popr.: ugryzie. [przypis edytorski]

gryzetka (daw.) — młoda pracownica domu mody. [przypis edytorski]

gryzetka (daw.) — we Francji dziewczyna pracująca jako ekspedientka, szwaczka lub modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji: młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji: młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr.) — młoda szwaczka bądź modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (z fr.) — daw. dziewczęta utrzymujące się z pracy w zakładach krawieckich, kapeluszniczych, jako ekspedientki rozmaitych sklepów itp. [przypis edytorski]

gryzetka (z fr. gris: szary; gisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — młoda robotnica, szwaczka, ekspedientka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzli — dziś popr.: grizzly (a. grizli), podgatunek niedźwiedzia brunatnego żyjący w Ameryce Północnej. [przypis edytorski]

Gryzonia (fr. Grisons, wł. Grigioni, niem. Graubünden) — szwajcarski kanton w Alpach, na pograniczu Włoch, Austrii i Liechtensteinu. [przypis edytorski]

gryzoniów — dziś: gryzoni. [przypis edytorski]

grząd — grządek. [przypis edytorski]

grządka — tu: mała grzęda, szczebelek w klatce kanarka. [przypis edytorski]

grządziel — część pługa; do grządzieli, zakończonej zaczepem, przymocowany jest korpus pługa, na niej też znajduje się regulator głębokości i szerokości skiby. [przypis edytorski]

grzązki — dawna pisownia; dziś popr.: grząski. [przypis edytorski]

grzać — tu: zagrzewać do walki. [przypis edytorski]

grzać — zagrzewać. [przypis edytorski]

grzanie — tu: lanie, bicie. [przypis edytorski]

grzbietowina — grzbiet, grań. [przypis edytorski]

grzdyka — grdyka. [przypis edytorski]

grzędziel a. grządziel — długa, czworoboczna część pługa, do której przymocowany jest korpus roboczy. [przypis edytorski]

grzęzawa — dziś popr.: grzęzawisko. [przypis edytorski]

grzebać (pamiątki) — tu: odgrzebywać, wygrzebywać; wydobywać. [przypis edytorski]

grzebielucha (daw.) — jaskółka; tu: gw. prostytutka. [przypis edytorski]

grzebień stawiać — wbijać się w dumę. [przypis edytorski]

„grzech czyha u bram” — cytat z Bereszit (Księga Rodzaju) 4, 7. [przypis edytorski]

grzech jednego Achana wojsku wszytkiemu do zwycięstwa przeszkadzał i nie dał Pan Bóg szczęścia na nieprzyjacioły, aż się on grzech ukarał — Achan po zdobyciu Jerycha naruszył nałożoną na miasto klątwę, przywłaszczając sobie część łupów, przez co Izraelici ponieśli klęskę przy próbie zdobycia miasta Aj; jako winny został ukamienowany i spalony wraz z dziećmi i całym dobytkiem (zob. Joz 7). [przypis edytorski]

grzechli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy grzech. [przypis edytorski]

grzech Onana — masturbacja; od imienia postaci z biblijnej Księgi Rodzaju. [przypis edytorski]

grzechotka — końcowa część ogona grzechotnika. [przypis edytorski]

grzech pierworodny — według doktryny chrześcijańskiej ludzie rodzą się grzeszni, a dopiero chrzest zmywa ten grzech. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — dorzeczny, sensowny, stosowny, na miejscu, jak trzeba itp. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — do rzeczy (od: k” rzeczy), porządny. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — porządny („do rzeczy”). [przypis edytorski]