Przypisy

trocha (przestarz.) — dziś: odrobina. [przypis edytorski]

trocha (starop.) — trochę. [przypis edytorski]

trochęm się zmęczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: trochę się zmęczyłem. [przypis edytorski]

trochę wyżej — tu: trochę wcześniej. [przypis edytorski]

trochej — stopa metryczna w metryce iloczasowej, składająca się z dwóch sylab: długiej i krótkiej; w polskich wierszach jej odpowiednikiem jest sekwencja składająca się sylaby akcentowanej i nieakcentowanej. [przypis edytorski]

trochej — w metryce iloczasowej stopa złożona z dwóch sylab: długiej i krótkiej. [przypis edytorski]

trochem się osuszył — trochę się osuszyłem (dawna konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]

trochita — dziś: trochity; szkielety skorupiaków kopalnych z okresu triasu. [przypis edytorski]

trochy — dziś popr.: trochę. [przypis edytorski]

trociczka — kadzidło. [przypis edytorski]

trociczka — pręcik lub stożek wykonany z wonnej masy, używany jako kadzidło. [przypis edytorski]

trocinówka — cegła, zrobiona z gliny i trocin. [przypis edytorski]

Trockie Morze — Jezioro Trockie a. jezioro Galve (być może wraz z sąsiednimi jeziorami Tataryszki i Łuka). [przypis edytorski]

Trocki, Lew Dawidowicz, pierwotnie Lejba Dawidowicz Bronsztejn (1879–1940) — rosyjski rewolucjonista, ideolog międzynarodowego ruchu komunistycznego; jeden z twórców i przywódców RFSRR, ZSRR oraz Armii Czerwonej; należał do kierownictwa partii bolszewickiej, po śmierci Lenina toczył spór ze Stalinem o władzę w kraju i dalsze kierunki rozwoju Związku Radzieckiego, usunięty z partii i z Kominternu, pozbawiony obywatelstwa ZSRR i deportowany z kraju, od 1929 przebywał na emigracji. [przypis edytorski]

Trocki, Lew Dawidowicz, właśc. Lejba Dawidowicz Bronsztejn (1879–1940) — rosyjski rewolucjonista i ideolog ruchu komunistycznego, współtwórca teorii permanentnej rewolucji; kierował przejęciem władzy przez bolszewików w Piotrogrodzie (listopad 1917), należał do kierownictwa partii bolszewickiej; pretendent do władzy po śmierci Lenina, przywódca opozycji wewnątrzpartyjnej, toczył spór z Józefem Stalinem o dalsze kierunki rozwoju państwa; stopniowo usuwany ze stanowisk politycznych, w 1927 usunięty z partii bolszewickiej, w 1929 pozbawiony obywatelstwa ZSRR i deportowany z kraju. [przypis edytorski]

Trocki, Lew, właśc. Bronstein (1879–1940) — wybitny działacz bolszewicki; od 1932 r. na emigracji w Meksyku, zamordowany przez agenta sowieckiego. [przypis edytorski]

trocknen — gerettet. [przypis edytorski]

troczyć — brać łup (w troki, czyli w sakwy). [przypis edytorski]

troczyć — przywiązać. [przypis edytorski]

troczyć — tu: powiązać. [przypis edytorski]

troczyć — wiązać. [przypis edytorski]

trofeja — dziś popr.: trofea; zdobycze. [przypis edytorski]

trofej — dziś popr. forma B.lp: trofeum. [przypis edytorski]

trofej — dziś: trofeum. [przypis edytorski]

trofej — trofeum. [przypis edytorski]

trofej (z ros.) — trofeum, zdobycz, łup. [przypis edytorski]

trofej (z ros.) — trofeum; zdobycz. [przypis edytorski]

Trofim z Arles (III w.) — wg tradycji chrześcijańskiej pierwszy biskup Arles i pierwszy apostoł Galii; w lokalnej tradycji od V w. mylnie utożsamiany z Trofimem z Efezu (I w.), postacią z Nowego Testamentu, uczniem św. Pawła z Tarsu. [przypis edytorski]

Trofonios (mit. gr.) — heros czczony w Beocji, syn Apolla i Epikasty; razem z bratem Agamedesem zbudował skarbiec króla Hyrieusa, pozostawiając tajne wejście, by kraść skarby; kiedy władca się zorientował i Agamedes wpadł w zasadzkę, Trofonios, by uniemożliwić identyfikację ciała, obciął bratu głowę, po czym uciekł do jaskini i zniknął na zawsze. [przypis edytorski]

Trofoniuszowa jama — Trofoniusz był murarzem, który miał wybudować niezwykle bogatemu człowiekowi jamę, w której będzie on mógł trzymać złoto; wiedząc o tym, pozostawił jeden kamień na tyle luźno, że nocami zakradał się tam i kradł cenny kruszec. [przypis edytorski]

trogat' wospreszczajetsia (ros. трогать воспрещается) — zabrania się dotykać. [przypis edytorski]

troglodyci (gr.) — ludzie pierwotni, mieszkający w jaskiniach. [przypis edytorski]

troglodyta — człowiek z epoki przedhistorycznej, mieszkający w jaskini, człowiek pierwotny. [przypis edytorski]

troglodyta — człowiek z epoki przedhistorycznej, mieszkający w jaskini, człowiek pierwotny; tu: człowiek zacofany. [przypis edytorski]

troglodyta — jaskiniowiec; osoba nieokrzesana, prymitywna. [przypis edytorski]

Troil a. Troilos (mit. gr.) — najmłodszy syn Hekabe (Hekuby) i Priama, króla Troi; istniała przepowiednia, że Troja pozostanie niezdobyta, jeśli Troilos dożyje dwudziestu lat; dlatego Achilles zgładził chłopca, czym zasłużył sobie na gniew Apollina. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — książę Troi, syn Priama, zakochany w Kressydzie, symbol wierności. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — młody książę Troi, syn Priama, według legendy średniowiecznej zakochany w Kresydzie, wzór wiernego kochanka; w rozwiniętej przez Boccaccia (ok. 1335), Chaucera (ok. 1385) i Szekspira (1602) wersji opowieści Troilus, żeby zbliżyć się do ukochanej, skorzystał z pomocy jej krewnego, Pandara, który przekonywał ją do odwzajemnienia uczuć młodzieńca. Ang. słowo pander oznacza obecnie stręczyciela. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — młody książę Troi, syn Priama, według legendy średniowiecznej zakochany w Kresydzie, wzór wiernego kochanka. [przypis edytorski]

Troilus (mit. gr.) — syn Priama i Hekuby, legenda o jego miłości pojawiła się dopiero w średniowieczu. [przypis edytorski]

Trois cents coups (…) de jacobin! — Trzysta kijów i żyje? Trzysta kijów! a to szelma! trzysta kijów i nie skonał! co za grzbiet jakobiński.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

troisty — potrójny. [przypis edytorski]

Troja a. Ilion — starożytne miasto położone w Azji Mniejszej. Znane przede wszystkim z wojny trojańskiej, którą opisał Homer w Iliadzie. [przypis edytorski]

trojak — dawna drobna moneta. [przypis edytorski]

trojaki powrózek trudno przerwać, a pojedynkowy barzo łacno — Koh 4, 12. [przypis edytorski]

Trojańczyk dziś i Rutul w równej u mnie cenie — przysłowiowe. [przypis edytorski]

Trojany — dziś popr. forma N. lm.: Trojanami. [przypis edytorski]

Troja — starożytne miasto położone na zach. wybrzeżu Azji Mniejszej nad rzeką Skamander, które według mitu zostało zburzone przez Greków. [przypis edytorski]

Trojden a. Litawor Trojden, a. Traidenis (zm. 1282) — wielki książę litewski w latach 1269–1282, wybitny dowódca; prowadził wyprawy łupieżcze na ziemiach krajów ościennych; dwukrotnie pokonał zakon kawalerów mieczowych (pod Karusami i pod Kiernowem), powstrzymał najazd Tatarów; dążył do zjednoczenia Bałtów przeciwko niemieckim kolonizatorom chrześcijańskim, do czego udało się mu przekonać zmagających się w tym czasie z zakonem krzyżackim Jaćwingów, Żmudzinów i Prusów; działał na rzecz powrotu Litwy do pierwotnej wiary pogańskiej; zapoczątkował zbliżenie polityczne Litwy z ziemiami polskimi, mianowicie z Mazowszem (przypieczętowane ślubem córki z księciem mazowieckim Bolesławem II). W roku 1282, kiedy toczy się akcja utworu, nie mógł być „młodzieńcem”, jak jest tu opisywany, ponieważ walkę o władzę rozpoczął niemal 20 lat wcześniej, a więc liczył sobie co ok. 40 lat lub nawet więcej. [przypis edytorski]

Trojej — dziś popr. forma D.lp: Troi. [przypis edytorski]

trojemi listy — trzema a. potrójnymi listami. [przypis edytorski]

troje paciorek — trzy pacierze. [przypis edytorski]

trojka — zaprzęg trzykonny, typowy w XIX-wiecznej Rosji. [przypis edytorski]

trojka (z ros.) — zaprzęg trzykonny. [przypis edytorski]

Trojnatu — dziś popr. forma C. od imienia Trojnat: Trojnatowi. [przypis edytorski]

Trojnatu panem być by nad wszystkiemi — Trojnat powinien panować nad wszystkimi. [przypis edytorski]

Trojów i Trojek — dziś popr. forma D. l. mn.: Trojan i Trojanek. [przypis edytorski]

troki — rzemienie do przywiązywania bagażu. [przypis edytorski]

troki — rzemienie służące do przywiązywania części ubrania. [przypis edytorski]

trok — rzemień służący do przewiązywania czegoś, przen. pułapka. [przypis edytorski]

trok — rzemień służący do przewiązywania czegoś. [przypis edytorski]

trombita — długa drewniana trąba, ludowy instrument muzyczny. [przypis edytorski]

tromblon — rodzaj pistoletu skałkowego; flinta. [przypis edytorski]

tromboza (pot.) — zakrzepica, stan chorobowy polegający na powstaniu zakrzepu w układzie żył głębokich. [przypis edytorski]

Trompeter von Säckingen (niem.) — niezwykle popularny w swoim czasie poemat Trębacz z Säckingen (1853), humorystyczna opowieść romantyczna autorstwa Josepha Victora von Scheffela. [przypis edytorski]

tromtadracja — krzykliwe, demonstracyjne głoszenie wzniosłych, lecz pozbawionych treści haseł. [przypis edytorski]

tromtadracki — efekciarski, krzykliwy. [przypis edytorski]

tromtadrata — osoba krzykliwie, demonstracyjnie głosząca wzniosłe, lecz pozbawione treści hasła. [przypis edytorski]

tromtradrata — człowiek, który krzykliwie, efekciarsko głosi jakieś poglądy lub górnolotne hasła pozbawione treści. [przypis edytorski]

Trondhjem — obecnie Trondheim, norweskie miasto nad Trondheimsfjorden u ujścia rzeki Nidelvy. [przypis edytorski]

tron kapczacki — władza nad Ordą Kipczacką, szerzej znaną jako Złota Orda. Było to dawne państwo mongolsko-tatarskie w okolicach gór Kaukazu i dorzecza Wołgi. Orda stanowiła coś pośredniego między zmilitaryzowanym państwem a formą organizacji wojskowej. [przypis edytorski]

tron owładać — zawładnąć tronem. [przypis edytorski]

tropa (port.) — stado koni lub bydła. [przypis edytorski]

trop d'audace (fr.) — zbytek odwagi. [przypis edytorski]

trop de zèle (fr.) — zbytek gorliwości. [przypis edytorski]

Tropfen von Boden (niem.) — skrawek ziemi (dosł. kropla). [przypis edytorski]

Trophonios (mit. gr.) — heros czczony w Beocji, syn Apolla i Epikasty; razem z bratem Agamedesem zbudował skarbiec króla Hyrieusa, pozostawiając tajne wejście, by kraść skarby; kiedy władca się zorientował i Agamedes wpadł w zasadzkę, Trofonios, by uniemożliwić identyfikację ciała, obciął bratu głowę, po czym uciekł do jaskini i zniknął na zawsze; tu, pisane małą literą: trofonios oznaczać może ogólnie kogoś, kto poszukuje skarbów w głębi jaskiń. [przypis edytorski]

tropilla (hiszp.) — stado. [przypis edytorski]

tropisės – teiksis. [przypis edytorski]

tropizm (biol.) — reakcja ruchowa roślin i niższych zwierząt na bodźce zewnętrzne. [przypis edytorski]

tropnąć się (gw. środ.) — zorientować się. [przypis edytorski]

Tropnais — tinkamais. [przypis edytorski]

tropowiec (łow.) — pies myśliwski do tropienia zwierzyny. [przypis edytorski]

trop tard, monsieur, rien ne va plus (fr.) — za późno, proszę pana, więcej nie wolno już stawiać. [przypis edytorski]

trošku (lenk.) — šiek tiek, nedaug. [przypis edytorski]

Troschel, Wilhelm (1823–1887) — polski śpiewak operowy i kompozytor. [przypis edytorski]

trosek — dziś popr. forma D.lm: trosk. [przypis edytorski]

troskać się (daw.) — martwić się, niepokoić się, troszczyć się, zajmować się, dbać o. [przypis edytorski]

troskać się (daw.) — martwić się. [przypis edytorski]

troskać się — dziś: zamartwiać się, martwić się. [przypis edytorski]

troski — dziś popr. forma N.lm: troskami. [przypis edytorski]

troskliwie — tu: starannie. [przypis edytorski]

troskliwością ginę — tu: umieram z ciekawości. [przypis edytorski]

troskliwym być o coś — troszczyć się o coś; troskać się, martwić. [przypis edytorski]

troskliwy (starop.) — przysparzający trosk, zmartwień. [przypis edytorski]

troskliwy (starop.) — stroskany; pełen trosk, zmartwień. [przypis edytorski]

troskliwy — tu: pełny troski. [przypis edytorski]

trosków (daw.) — dziś popr. D.lm: trosk. [przypis edytorski]

trosków (daw.) — dziś: trosk. [przypis edytorski]

trosków — dziś forma D.lm: trosk. [przypis edytorski]