Przypisy

locum standi (łac.) — miejsce postoju; kwatera. [przypis edytorski]

locum (z łac.) — mieszkanie. [przypis edytorski]

locus (łac.) — miejsce (cały tytuł wiersza stanowi nawiązanie do Locus solus Raymonda Roussela). [przypis edytorski]

locus refrigerii, lucis et pacis (łac.) — miejsce ochłody, światła i pokoju (fragm. modlitwy eucharystycznej z katolickiej mszy w rycie rzymskim). [przypis edytorski]

Lodge, Thomas (1558–1625) — angielski pisarz, poeta i dramaturg epoki elżbietańskiej; autor rozgrywającego się w Ameryce Płd. romansu A Margarite of America (1596), opowiadającego o tragicznej miłości tytułowej córki króla Muscovy do Arsadachusa, brutalnego syna cesarza Cuzco. [przypis edytorski]

lodnik — lodowiec. [przypis edytorski]

lodowiec Morteratsch — także: niem. Morteratschgletscher, w jęz. retoromańskim: Vadret da Morteratsch; lodowiec Alpach Wschodnich na terenie Szwajcarii, o największej powierzchni w masywie Bernina, sięga po szczyt Punta Perrucchetti (4020 m n.p.m.), jego dł. wynosi 6,4 km, a powierzchnia, wraz z zasilającym go lodowcem Pers, ok. 15,4 km², na początku XXI w. jego czoło znajdowało się na wys. ok. 2020 m n.p.m. (lodowiec cofa się rocznie o kilkanaście do kilkudziesięciu cm, co jest obserwowane od l. 80 XIX w.); wypływający spod lodowca potok Bernina zasila rzekę Inn. [przypis edytorski]

lodownia — dawniej: murowane pomieszczenie piwniczne lub zagłębiony w gruncie osobny budynek służące do przechowywania produktów spożywczych w niskiej temperaturze dzięki zgromadzonej dużej ilości lodu lub śniegu. [przypis edytorski]

lodownia — tu: szafka do przechowywania żywności, zawierająca pojemnik na lód; obudowę tego sprzętu często wykonywano z drewna, a wnętrze z metalu. [przypis edytorski]

Lodowy — nazwa szczytu w Tatrach po stronie słowackiej. [przypis edytorski]

Lodowy, właśc. Lodowy Szczyt (słow. Ľadový štít) — trzeci co do wysokości (po Gerlachu i Łomnicy) samodzielny szczyt tatrzański, należący do Wielkiej Korony Tatr; o wys. 2628 m n.p.m., najwyższy szczyt w grani głównej Tatr Wysokich, na stokach góry (zwł. północnych) zalegają zlodowaciałe pola śniegowe, czemu zawdzięcza ona swą nazwę. [przypis edytorski]

lody — dziś popr. forma N. lm: lodami. [przypis edytorski]

lodżetta — zdrobn. od: lodżia (wł. loggia), nazwa elementu architektonicznego stanowiącego wnękę w zewn. płaszczyźnie budynku, zwykle otwartą na zewnątrz (a. od zewn. strony przeszklona), oddzielona drzwiami i oknami od pomieszczeń wewnętrznych, używana jako miejsce widokowe, oranżeria itp.; w renesansie jedno- a. wielokondygnacyjne loggie stanowiły element architektury pałacowej; niekiedy wznoszono je jako osobne budowle. [przypis edytorski]

Lodzermensch (niem.) — łodzianin. [przypis edytorski]

Lodzer Zeitung (niem.) — „Dziennik Łódzki”. [przypis edytorski]

Löschern von Herzfeld, Sofia (1842–1898) — rosyjska rewolucjonistka-narodnica; w „procesie 193” skazana na zsyłkę, za wstawiennictwem krewnych wyrok anulowano; dołączyła do kółka terrorystów kijowskich; aresztowana jednocześnie z Osińskim w styczniu 1879, początkowo skazana na śmierć, ostatecznie zesłana na katorgę. [przypis edytorski]

Loeb, Jacques (1859–1924) — amerykański biolog pochodzenia niemieckiego, autor prac dotyczących tropizmów, regeneracji oraz fizjologii zapłodnienia; kilkadziesiąt razy nominowany do Nagrody Nobla, której nigdy mu nie przyznano. [przypis edytorski]

Loeb, Jacques (1859–1924) — amerykański biolog pochodzenia niemieckiego; twórca teorii tropizmów u zwierząt, autor prac dotyczących regeneracji oraz fizjologii zapłodnienia; wielokrotnie nominowany do nagrody Nobla, nigdy jej nie otrzymał. [przypis edytorski]

Loeffer, Friedrich (1852–1915) — niemiecki lekarz i bakteriolog; w 1884 odkrył bakterię wywołującą błonicę, co umożliwiło opracowanie lekarstw oraz szczepionki na tę chorobę. [przypis edytorski]

Lofoty — archipelag na Atlantyku u płn.-zach. wybrzeży Norwegii. [przypis edytorski]

loftka — gruby śrut do broni gładkolufowej. [przypis edytorski]

loge du concierge (fr.) — stróżówka. [przypis edytorski]

loggia a. lodżia — otwarte na zewnątrz pomieszczenie ograniczone arkadami. [przypis edytorski]

loggia — ozdobny otwarty pawilon, altana. [przypis edytorski]

loggia — przylegające do budynku, otwarte na zewnątrz pomieszczenie (rodzaj altany, pawilonu a. krytego balkonu) ograniczone rzędem arkad, zastępujących jedną z zewnętrznych ścian. [przypis edytorski]

loggia — rodzaj krytego balkonu bądź pomieszczenia, w którym jedna z zewnętrznych ścian została zastąpiona przez rząd arkad. [przypis edytorski]

logical insanity (ang.) — brak poczucia logiczności; niepoczytalność logiczna. [przypis edytorski]

Logiczną jest ciągle wiara twoja — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „wiara Egiptu za Mojżesza”. [przypis edytorski]

Logika Port-Royal — zwyczajowa nazwa podręcznika La logique, ou l'art de penser (Logika, czyli sztuka myślenia), będącego wykładem dedukcji, teorii poznania i metodologii nauk, napisanego przez głównych przedstawicieli jansenizmu: Antoine'a Arnaulda i Pierre'a Nicole'a, wydanego anonimowo w 1662, popularnego aż do XX w. [przypis edytorski]

logistyka (daw.) — logika matematyczna. [przypis edytorski]

logistyk (daw.) — logik, człowiek uprawiający logikę matematyczną, czyli logikę symboliczną (daw. zwaną logistyką). [przypis edytorski]

logizacja — poddanie kontroli norm logicznych. [przypis edytorski]

logografia — tu: zawodowe pisanie mów sądowych na zamówienie klientów. W starożytnych Atenach strony występowały w swoich sprawach przed sądem osobiście, bez pośrednictwa adwokatów. [przypis edytorski]

logograf — tu: zawodowy autor mów sądowych pisanych na zamówienie klientów. W starożytnych Atenach strony występowały w swoich sprawach przed sądem osobiście, bez pośrednictwa adwokatów. [przypis edytorski]

logogryf — zagadka, w której trzeba zgadnąć zaszyfrowane wyrazy. [przypis edytorski]

logos — dla staroż. stoików gr. (Heraklita i in.) idea tłumaczona jako „rozum świata”, w którym uczestniczą wszystkie istoty obdarzone duszą (czyli rozumem, zdolnością rozumienia); sam wyraz gr. oznacza zarówno rozum (por. logika), jak słowo, a także prawo; do pojęcia logosu odwoływał się Platon, a następnie filozofowie chrześcijańscy, próbujący łączyć je z wywodem z Ewangelii św. Jana rozpoczynającym się od słów „Na początku było Słowo”. [przypis edytorski]

Logos (gr.) — słowo, mowa, myśl, umysł; w filozofii greckiej powszechna prawidłowość, rozum kosmiczny; w filozofii Filona: Umysł Boga, pośrednik między Bogiem a światem. [przypis edytorski]

Logos (gr.) — słowo, mowa, myśl, umysł; w filozofii gr. powszechna prawidłowość, przeznaczenie, rozum kosmiczny, w teologii chrześcijańskiej Syn Boży. [przypis edytorski]

log — przyrząd nawigacyjny do pomiaru przebytej drogi i prędkości statku. [przypis edytorski]

Logris a. Logres — w legendach arturiańskich: nazwa królestwa króla Artura; terytorium Brytów z grubsza odpowiadające granicom Anglii, przed zajęciem tego obszaru przez Anglosasów; wg pseudohistorycznego dzieła Geoffreya z Monmouth Historia Regum Britanniae, królestwo to zostało nazwane na cześć legendarnego króla Locrinusa, najstarszego syna Brutusa z Troi. [przypis edytorski]

Lo (gw.) — dla. [przypis edytorski]

lo (gw.) — dla. [przypis edytorski]

Lohengrin — opera romantyczna niem. kompozytora Ryszarda Wagnera (1813–1883) z 1850 r., na podstawie średniowiecznej legendy o Rycerzu Łabędzia. [przypis edytorski]

Lohengrin — opera romantyczna Ryszarda Wagnera na podstawie średniowiecznej legendy o Rycerzu Łabędzia. [przypis edytorski]

Lohengrin — opera romantyczna w trzech aktach napisana w 1850 przez niem. kompozytora Richarda Wagnera (1813–1883). [przypis edytorski]

Lohengrin — postać z legend arturiańskich, z anonimowego poematu fr. z XIII w. Rycerz łabędzia (fr. Le Chevalier au cygne); syn Parsifala (a. Perciwala), rycerz Świętego Graala, wysłany w łodzi ciągniętej przez łabędzie, by ocalić pannę, która nie może zapytać Lohengrina o jego tożsamość. [przypis edytorski]

Lohengrin — postać z XIII-wiecznej legendy; bohater opery Ryszarda Wagnera (1850). [przypis edytorski]

Lohengrin — Rycerz Łabędzia, postać z legend arturiańskich, syn Parsifala, wysłany w łodzi ciągniętej przez łabędzia, by ocalić pannę, która nie może zapytać Lohengrina o jego tożsamość; szerzej znany jako tytułowy bohater romantycznej opery Wagnera z 1850, w której Graal napełnia Rycerza Łabędzia mistycznymi mocami, działającymi tak długo, jak długo udaje się zachować ich sekret. [przypis edytorski]

Lohengrin — Rycerz Łabędzia, postać z legend arturiańskich, syn Parsifala, wysłany w łodzi ciągniętej przez łabędzia, by ocalić pannę, która nie może zapytać Lohengrina o jego tożsamość; szerzej znany jako tytułowy bohater romantycznej opery Wagnera z 1850, w której Graal napełnia Rycerza Łabędzia mistycznymi mocami, które działają tak długo, jak długo udaje się zachować ich sekret. [przypis edytorski]

Loia Fuller — właśc. Marie Louise Fuller (1862–1928) tancerka, choreografka, eksperymentatorka w zakresie oświetlenie sceny. [przypis edytorski]

loicznie — dziś popr.: logicznie. [przypis edytorski]

Loisy, Alfred (1857–1940) — francuski katolicki ksiądz, profesor i teolog. [przypis edytorski]

lojd żorż — David Lloyd George (1863–1945) premier Wielkiej Brytanii w okresie 1916–1922. [przypis edytorski]

lojer (fonet. ang. lawyer) — prawnik. [przypis edytorski]

lokaj — służący. [przypis edytorski]

Lokal Anzeiger (niem.) — gazeta ogłoszeniowa; rodzaj gazety zawierającej przede wszystkim lokalne ogłoszenia reklamowe. [przypis edytorski]

lokata (daw., z łac. locatus: umieszczony) — miejsce, pomieszczenie, mieszkanie. [przypis edytorski]

lokata (daw., z łac. locatus: umieszczony) — mieszkanie, pomieszczenie, lokal. [przypis edytorski]

lokaut — czasowe zamknięcie przedsiębiorstwa i niedopuszczanie do niego pracowników, w celu wymuszenia gorszych warunków pracy a. zmuszenia do zaprzestania strajku. [przypis edytorski]

lokaut — niewpuszczanie pracowników do zakładu pracy. [przypis edytorski]

lokaut — zamknięcie zakładu pracy zastosowane w odpowiedzi na strajk lub żądania pracownicze. W roku 1906 roku doszło do lokautu w głównych fabrykach Łodzi. Aby pomóc kilkudziesięciu tysiącom robotników, którzy w wyniku lokautu pozostali bez środków do życia, zbierano datki w różnych miastach i krajach europejskich, m.in. w Petersburgu i Moskwie. [przypis edytorski]

lokaut (z ang. lockout) — wstrzymanie funkcjonowania zakładu pracy przez zarządzających, menadżerski odpowiednik strajku. [przypis edytorski]

lokaut (z ang. lockout) — zamknięcie fabryki przez właściciela w celu niedopuszczenia do strajku pracowników lub dla ochrony wyposażenia zakładu przed zniszczeniem. [przypis edytorski]

lokaut (z ang. lockout) — zamknięcie fabryki przez właściciela, w odpowiedzi na strajk lub w celu jego zapobieżenia, celem wywarcia presji na robotników i zmuszenia ich do ustępstw. [przypis edytorski]

Loki (mit. nordycka) — olbrzym zaliczony w poczet bogów, znany z przebiegłości, psotnictwa i krętactwa; przyczynił się do zabicia Baldura, boga piękna i mądrości, za co został przez bogów przykuty łańcuchami do skały, gdzie na twarz ściekał mu jad znajdującego się ponad nim węża. [przypis edytorski]

lokomobila — dawna wielofunkcyjna maszyna rolnicza: silnik spalinowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

lokomobila — daw. wielofunkcyjna maszyna rolnicza: kocioł parowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

lokomobila — daw. wielofunkcyjna maszyna rolnicza: silnik spalinowy na kołach, używany do napędzania innych maszyn, np. młockarni. [przypis edytorski]

lokomobila (z łac. locus mobilis) — przewoźny zespół napędowy składający się z kotła parowego, maszyny parowej i urządzenia transmisyjnego (np. koła z pasem transmisyjnym), rodzaj małego parowozu bez własnego napędu: silnik parowy był dopiero mocowany na lub z boku kotła. Lokomobile stosowano w XIX i na pocz. XX w. do napędzania maszyn rolniczych, pomp i małych warsztatów itp., często dodatkowo wykorzystując produkowaną parę do ogrzewania oraz pozyskiwania gorącej wody; wyposażone w późniejszym czasie w prądnicę, stanowiły lokalne elektrownie. Z czasem lokomobila została zastąpiona przez silnik spalinowy i elektryczny. [przypis edytorski]

lokotenent (z łac.) — pełniący obowiązki (dosł.: trzymający miejsce). [przypis edytorski]

Lokrowie — towarzysze Ajasa, po śmierci wodza osiedli w afrykańskim (tj. libijskim) Pentapolis. [przypis edytorski]

Lokrzy narycyjscy — lud Lokrów z miasta Naryks. [przypis edytorski]

Loksjasz (mit. gr.) — przydomek Apolla jako boga wyroczni. [przypis edytorski]

Loksjasz — przydomek Apolla. [przypis edytorski]

Loksyjasz a. Loksias — przydomek Apollina delfickiego (od gr. loxos: ciemny, dwuznaczny). [przypis edytorski]

Lokusta (zm. 69) — rzymska zawodowa trucicielka; opisana w Rocznikach Tacyta. [przypis edytorski]

Lolka Bobrówna — Ludwika Bobrówna (1825–1890), córka Joanny Bobrowej, adresatka wiersza Słowackiego z 1844. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina historyczna i region administracyjny w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina hist. w płn. Włoszech, położona u podnóży Alp. [przypis edytorski]

Lombardia — kraina w płn. Włoszech, położona u podnóży Alp. [przypis edytorski]

lombard — instytucja udzielająca krótkoterminowych pożyczek pod zastaw przedmiotów. [przypis edytorski]

lombard — miejsce, gdzie można pożyczyć pieniądze w zamian za cenny przedmiot. [przypis edytorski]

lombard — zakład udzielający pożyczek pod zastaw przedmiotów wartościowych. [przypis edytorski]

lombardzki — pochodzący z Lombardii, krainy historycznej w płn. Włoszech. [przypis edytorski]

lombik — lombard. [przypis edytorski]

lombr — dawna gra w karty, jeden z prototypów brydża. [przypis edytorski]

lombr — dawna gra w karty, rozpowszechniona w Europie w XVII w. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — kryminolog i antropolog włoski, autor poczytnej książki Geniusz i obłąkanie i twórca wyłożonej w niej pseudonaukowej teorii o istnieniu tzw. „typu zbrodniczego”, tj. człowieka o wrodzonych zbrodniczych predyspozycjach psychicznych, uwarunkowanych cechami fizjologicznymi. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i antropolog, kontrowersyjny badacz przestępczości oraz autor słynnej rozprawy Geniusz i obłąkanie. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i kryminolog, propagator antropometrii. [przypis edytorski]

Lombroso, Cesare (1835–1909) — włoski psychiatra i kryminolog, propagator antropometrii, twórca teorii zakładającej, że niektóre osoby mają wrodzone skłonności do zachowań przestępczych lub chorób psychicznych, co można rozpoznawać po pewnych degeneracyjnych lub atawistycznych cechach wyglądu. [przypis edytorski]

Lombroso, Gina (1872–1944) — włoska popularyzatorka nauki, pisarka; autorka m.in. książek: Anima della donna (Dusza kobiety, 1920), przetłumaczonej w 1924 na język francuski, La donna nella società attuale (Kobieta w dzisiejszym społeczeństwie, 1927) oraz Le tragedie del progresso meccanico (Tragedia postępu mechanicznego, 1930). [przypis edytorski]

lombrozowski — przymiotnik od nazwiska Cesarego Lombroso (1835–1909), włoskiego kryminologa zakładającego, że skłonności przestępcze można wydedukować z cech fizycznych podejrzanego, zwł. z kształtu czaszki. [przypis edytorski]

London, Jack, właśc. John Griffith Chaney (1876–1916) — amerykański pisarz, socjalista; prowadził barwne życie, był gazeciarzem, trampem, kłusownikiem, marynarzem, poszukiwaczem złota w Klondike i reporterem. [przypis edytorski]

Londyński Most (ang. London Bridge) — most na Tamizie, łączący centrum dawnego Londynu (City) z przeciwległą dzielnicą Southwark; istniał od czasów średniowiecza i stanowił nie tylko przeprawę przez rzekę (jedyną do 1750 r.), ale także targ: stały na nim sklepy i kamieniczki, często podmywane przez wodę i wymagające remontów, co stało się tematem popularnej piosenki London Bridge is falling down (tj. Londyński Most się wali) ze znanym refrenem „My fair lady” (tj. moja pani kramarko); w czasach, kiedy została napisana powieść Dickensa (1849–1850) most ten już nie istniał, w 1832 r. został rozebrany, więc czas akcji Davida Copperfielda przypada na ostatnie lata jego istnienia; Most Londyński bywa mylony z mostem Tower Bridge, będącym jedną z wizytówek Londynu, wybudowanym w 1894 r. w bezpośrednim sąsiedztwie zamku Tower of London, charakteryzującym się dwoma wieżami w stylu neogotyckim i konstrukcją zwodzoną umożliwiającą przepływanie statków oceanicznych. [przypis edytorski]

londyński pojazd — angielska kareta. [przypis edytorski]

Londyn — stolica i największe miasto Anglii oraz Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Londyn — stolica i największe miasto Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]

Longchamp — dawne opactwo pod Paryżem, zamknięte w 1790, zburzone w 1793; jego tereny, położone na skraju Lasku Bulońskiego, stały się ulubionym miejsce przechadzek. [przypis edytorski]

Longe, właśc. François Achille Longet (1811–1871) — fr. fizjolog. [przypis edytorski]