Przypisy

grunt w tabeli nie stoi? — w tabeli likwidacyjnej sporządzonej w związku z przeprowadzeniem uwłaszczenia w Królestwie Polskim (1864). Tabele zawierały wyszczególnienie gruntów przechodzących na własność chłopów. Otrzymywany przez gospodarza wypis z tabeli był dowodem praw własności do ziemi. [przypis edytorski]

Grunwald — polska wieś, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim; miejsce znanej bitwy, stoczonej 15 lipca 1410 r. przez wojska krzyżackie i polsko-litewskie. [przypis edytorski]

grupa młodzieży — grupa z Bochni, do której należeli: Berkowicz Jakub, Goldwasser Pola, Gurenreich Szaja, Laufer Hirsz (Guttmann), Lustgarten Szymon (Szymon Wesoły), Łapa Elza, Otter Róża (Goldwasser), Pariser Natan, Schneider Helena, Schreiber Szalom, Schreiber Szymon, Schreibtafel Izrael (Władysław), Weinfeld Uszer, Wiener M., Wimberger (nazwisko niepewne) Towa, Wodzisławski Hilel (Antek), Wulf Józef (Józek). [przypis edytorski]

grupoid, podpierścień, półnorma, inwolucja (mat.) — pojęcia matematyczne oznaczające pewne szczególne rodzaje funkcji oraz struktur. [przypis edytorski]

Gruszecki, Artur (1853–1929) — prozaik, publicysta i księgarz; w l. 1883–1887 wydawca warszawskiego „Wędrowca”, związanego z naturalizmem polskim; autor licznych powieści obyczajowych. [przypis edytorski]

gruzeł — grudka, zgrubienie. [przypis edytorski]

gryby (białorus.) — grzyby. [przypis edytorski]

Grydzewski, Mieczysław (1894–1970) — polski historyk pochodzenia żydowskiego, felietonista, dziennikarz, redaktor czasopisma „Skamander” oraz tygodnika „Wiadomości Literackie”. [przypis edytorski]

gryf — bajeczna skrzydlata istota o głowie orła i ciele lwa, często przedstawiana jako strażnik skarbów. [przypis edytorski]

gryf — legendarne stworzenie, lew z głową i skrzydłami orła. [przypis edytorski]

gryf — legendarne zwierzę z ciałem lwa i skrzydłami orła, często wykorzystywane jako motyw na herbach. [przypis edytorski]

gryf — legendarne zwierzę z ciałem lwa i skrzydłami orła. [przypis edytorski]

gryf (mit. gr.) — istota o ciele lwa ze skrzydłami, głową i szponami orła; gryfy często pełniły rolę strażników skarbów (przede wszystkim złota). [przypis edytorski]

gryf — mitologiczne zwierzę: skrzydlaty lew z orlą głową i szponami. [przypis edytorski]

gryf — mityczne zwierzę o ciele lwa, mające głowę i skrzydła orła, często pojawiające się jako element herbów. [przypis edytorski]

gryf — tu: listwa idąca wzdłuż łoża, drewnianego szkieletu broni palnej. [przypis edytorski]

gryf — w gwarze przestępczej: umiejętność, technika, zdolność. [przypis edytorski]

gryka — rodzaj rośliny jadalnej. [przypis edytorski]

grymafon — zniekształcone: gramofon. [przypis edytorski]

gry na flecie i na cytrze — gra na aulosie (podwójny flet) oraz na kitarze (cytra, rodzaj liry) towarzyszyły wykonywaniu tradycyjnych gatunków utworów lirycznych: dytyrambów i nomów. [przypis edytorski]

grynderstwo (z niem.) — pospieszne zakładanie przedsiębiorstw (głównie spółek akcyjnych i za pożyczone pieniądze) nastawionych na szybkie osiągnięcie wysokich zysków; zjawisko rozpowszechnione zwłaszcza w Niemczech w okresie 1871–1874. [przypis edytorski]

grynejski Apollo — od świątyni Apollina w Grynium na płn.-zach., tzw. eolskim wybrzeżu Azji Mn. [przypis edytorski]

Grynstat — właśc. Grünstadt, miasto w Niemczech, w Nadrenii-Palatynacie. [przypis edytorski]

grynszpaniarka — prawdopodobnie: osoba czyszcząca naczynia i przyrządy miedziane z osadu (grynszpan: hydroksyoctan miedzi powstający na powierzchni w wyniku korozji miedzi). [przypis edytorski]

grynszpan — jasnozielony nalot na miedzianej powierzchni. [przypis edytorski]

grynszpanowy — zielononiebieski, trujący związek nieorganiczny w postaci proszku. [przypis edytorski]

grynszpan — tu: zielononiebieski proszek do wyrobu farb. [przypis edytorski]

grynszpan — zieleń, kolor utlenionej miedzi. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi pojawiający się pod wpływem oddziaływania warunków atmosferycznych. [przypis edytorski]

grynszpan — zielony nalot na miedzi powstający w wyniku korozji. [przypis edytorski]

grynszpan — związek chemiczny miedzi z kwasem octowym, sól powstająca na skutek korozji miedzi. [przypis edytorski]

Gryphius (łac.), właśc. Andreas Greif (1616–1664) — niemiecki poeta i dramaturg, jeden z najwybitniejszych poetów niemieckojęzycznych epoki baroku. [przypis edytorski]

gryps — tu: paszport. [przypis edytorski]

grysik — tu: drobne kruszywo kamienne. [przypis edytorski]

gryźć się — tu: martwić się, trapić się. [przypis edytorski]

gryźnie (forma 3 os. lp od czasownika: gryźć) — dziś popr.: ugryzie. [przypis edytorski]

gryzetka (daw.) — młoda pracownica domu mody. [przypis edytorski]

gryzetka (daw.) — we Francji dziewczyna pracująca jako ekspedientka, szwaczka lub modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji: młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr. gris: szary; grisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — we Francji: młoda dziewczyna pracująca jako szwaczka, ekspedientka, modystka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzetka (daw., z fr.) — młoda szwaczka bądź modystka. [przypis edytorski]

gryzetka (z fr.) — daw. dziewczęta utrzymujące się z pracy w zakładach krawieckich, kapeluszniczych, jako ekspedientki rozmaitych sklepów itp. [przypis edytorski]

gryzetka (z fr. gris: szary; gisette: tania, szara tkanina ubraniowa) — młoda robotnica, szwaczka, ekspedientka; nazwa od koloru odzieży noszonej z konieczności przez takie osoby. [przypis edytorski]

gryzli — dziś popr.: grizzly (a. grizli), podgatunek niedźwiedzia brunatnego żyjący w Ameryce Północnej. [przypis edytorski]

Gryzonia (fr. Grisons, wł. Grigioni, niem. Graubünden) — szwajcarski kanton w Alpach, na pograniczu Włoch, Austrii i Liechtensteinu. [przypis edytorski]

gryzoniów — dziś: gryzoni. [przypis edytorski]

grząd — grządek. [przypis edytorski]

grządka — tu: mała grzęda, szczebelek w klatce kanarka. [przypis edytorski]

grządziel — część pługa; do grządzieli, zakończonej zaczepem, przymocowany jest korpus pługa, na niej też znajduje się regulator głębokości i szerokości skiby. [przypis edytorski]

grzązki — dawna pisownia; dziś popr.: grząski. [przypis edytorski]

grzać — tu: zagrzewać do walki. [przypis edytorski]

grzać — zagrzewać. [przypis edytorski]

grzanie — tu: lanie, bicie. [przypis edytorski]

grzbietowina — grzbiet, grań. [przypis edytorski]

grzdyka — grdyka. [przypis edytorski]

grzędziel a. grządziel — długa, czworoboczna część pługa, do której przymocowany jest korpus roboczy. [przypis edytorski]

grzęzawa — dziś popr.: grzęzawisko. [przypis edytorski]

grzebać (pamiątki) — tu: odgrzebywać, wygrzebywać; wydobywać. [przypis edytorski]

grzebielucha (daw.) — jaskółka; tu: gw. prostytutka. [przypis edytorski]

grzebień stawiać — wbijać się w dumę. [przypis edytorski]

„grzech czyha u bram” — cytat z Bereszit (Księga Rodzaju) 4, 7. [przypis edytorski]

grzech jednego Achana wojsku wszytkiemu do zwycięstwa przeszkadzał i nie dał Pan Bóg szczęścia na nieprzyjacioły, aż się on grzech ukarał — Achan po zdobyciu Jerycha naruszył nałożoną na miasto klątwę, przywłaszczając sobie część łupów, przez co Izraelici ponieśli klęskę przy próbie zdobycia miasta Aj; jako winny został ukamienowany i spalony wraz z dziećmi i całym dobytkiem (zob. Joz 7). [przypis edytorski]

grzechli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy grzech. [przypis edytorski]

grzech Onana — masturbacja; od imienia postaci z biblijnej Księgi Rodzaju. [przypis edytorski]

grzechotka — końcowa część ogona grzechotnika. [przypis edytorski]

grzech pierworodny — według doktryny chrześcijańskiej ludzie rodzą się grzeszni, a dopiero chrzest zmywa ten grzech. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — dorzeczny, sensowny, stosowny, na miejscu, jak trzeba itp. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — do rzeczy (od: k” rzeczy), porządny. [przypis edytorski]

grzeczny (daw.) — porządny („do rzeczy”). [przypis edytorski]

grzeczny — poważny, znaczny, spory. [przypis edytorski]

grzeczy (starop.) — do rzeczy, na temat; z sensem. [przypis edytorski]

Grzegorza i Piusa — papieży Grzegorza XVI (1831–1846) i jego następcy Piusa IX (1846–1878); obaj nakazywali Polakom posłuszeństwo wobec zaborców jako legalnej władzy i potępiali powstania, co było przedmiotem licznych dyskusji wśród Polaków. [przypis edytorski]

Grzegorz Cudotwórca (ok. 213–270) — biskup, jeden z tzw. Ojców Kościoła, święty chrześcijański; uniknął prześladowań za czasów Maksymina Traka. [przypis edytorski]

Grzegorz Dandin — pełen tytuł: Grzegorz Dandyła albo mąż zmieszany; komedia Moliera z 1668 roku. [przypis edytorski]

Grzegorz Dandin — tytułowy bohater komedii Moliera George Dandin (w przekładzie polskim Grzegorz Dyndała), który, naciskany przez teściów, przepraszał kochanka swojej żony. [przypis edytorski]

Grzegorz IX, właśc. Ugolino di Conti di Segni (ok. 1170–1241) — papież (od 1227); walczył z cesarzem Fryderyka II; nadał doktrynie „wiecznego poddaństwa Żydów” (perpetua servitus judaeorum) moc prawa kanonicznego (Dekretały, 1234); nakazał skonfiskowanie wszystkich egzemplarzy żydowskiego Talmudu i ich publiczne spalenie (1239); oficjalnie zatwierdził zwyczaj stosowania kary śmierci w stosunku do przywódców katarskich; ogłosił wyprawę krzyżową przeciwko zbuntowanym chłopom niemieckim w Stedingen (1233–1234); ustanowił papieską inkwizycję (1233); wezwał do nowej krucjaty do Ziemi Świętej (1234), zrealizowanej w 1239; popierał krucjaty bałtyckie. [przypis edytorski]

Grzegorz I zw. Wielkim (ok. 540–604) — papież (od 590), reformator organizacji kościelnej; autor kazań i licznych listów; jeden z tzw. Ojców Kościoła. [przypis edytorski]

Grzegorz I zw. Wielkim (ok. 540–604) — papież (od 590), reformator organizacji kościelnej; autor kazań i licznych listów; jeden z tzw. ojców Kościoła. [przypis edytorski]

Grzegorz, książę Klarens, brat króla — w tekście pojawia się imię Jerzy; w oryg. George, Duke of Clarence. [przypis edytorski]

Grzegorz Łoboda (ukr. Григорій Лобода; zm. 1596) — hetman kozacki, uczestnik powstania Nalewajki przeciwko Polsce, uważany przez współplemieńców za zbyt ugodowego w stosunku do Polaków, w czasie bitwy pod Łubniami został posądzony o zdradę i zabity. [przypis edytorski]

Grzegorz Trepezont, właśc. Jerzy z Trapezuntu (1395–1484) — grecki tłumacz, uczony i humanista; publikował i wykładał we Włoszech, gdzie zyskał wielkie uznanie. Zmarł w podeszłym wieku, zapomniawszy wszystkiego, co wcześniej wiedział. [przypis edytorski]

Grzegorz VII, właśc. Hildebrand (ok. 1020–1085) — papież od 1073; prowadził z władcą Niemiec Henrykiem IV długotrwałą walkę o wyższość władzy duchownej nad świecką (spór o inwestyturę). [przypis edytorski]

Grzegorz Winogrodzki — kolega szkolny i uniwersytecki Brzozowskiego. [przypis edytorski]

Grzegorz z Nazjanzu (ok. 330–390) — patriarcha Konstantynopola, teolog, doktor Kościoła, słynny ze swoich mów. [przypis edytorski]

Grzegorz z Nyssy (ok. 335–394) — biskup, filozof i teolog, kaznodzieja; współtwórca doktryny o Trójcy Świętej, sformułowanej przez sobór w Konstantynopolu (381); zaliczany do tzw. Ojców i Doktorów Kościoła. [przypis edytorski]

Grzegorz z Tours (539–594; fr. Grégoire de Tours) — biskup Tours, historyk Kościoła, zajmował się również historią Franków. [przypis edytorski]

grzegotka — grzechotka, drewniana kołatka, której dźwięk budził rano mnichów. [przypis edytorski]

grześć (daw.) — grzebać, chować. [przypis edytorski]

grześć (daw.) — grzebać, chować zmarłych. [przypis edytorski]

grześć — dziś: grzebać (włśc. pogrzebać). [przypis edytorski]

grześć — dziś popr.: grzebać. [przypis edytorski]

grześć — grzebać, kopać. [przypis edytorski]

grześć — grzebać (zwłoki). [przypis edytorski]

grześniki (gw.) — grzesznicy. [przypis edytorski]

grzmiąc chrapliwymi głosy — dziś: grzmiąc chrapliwymi głosami. [przypis edytorski]

grzmigłos — o grzmiącym głosie. [przypis edytorski]

grzmoce — dziś popr.: grzmoci. [przypis edytorski]

grzmoce — dziś popr.: grzmoci. [przypis edytorski]

grzmoce — dziś popr.: grzmoci; tu raczej: grzmi. [przypis edytorski]