Przypisy

Apis (mit. egip.) — święty byk, poświęcony Ozyrysowi. [przypis edytorski]

Apis — w kulturze starożytnego Egiptu święty byk czczony w sanktuarium w Memfis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie boga Ptaha lub Ozyrysa. Po śmierci świętego zwierzęcia kapłani wybierali kolejne, kierując się szczególnymi znakami, jakie musiały występować na jego ciele. [przypis edytorski]

Apis — w kulturze starożytnego Egiptu święty byk czczony w sanktuarium w Memfis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie boga Ptaha lub Ozyrysa; po śmierci świętego zwierzęcia kapłani wybierali kolejne, kierując się szczególnymi znakami, jakie musiały występować na jego ciele. [przypis edytorski]

Apis — w kulturze starożytnego Egiptu święty byk czczony w sanktuarium w Memfis, symbol siły i męstwa, uważany za wcielenie boga Ptaha lub Ozyrysa. [przypis edytorski]

aplaudować — wyrażać uznanie, zadowolenie. [przypis edytorski]

aplauz — tu: klaka, tj. wynajęci oklaskiwacze. [przypis edytorski]

aplikant — absolwent prawa odbywający praktykę przygotowującą do wykonywania któregoś zawodu prawniczego. [przypis edytorski]

aplikant (daw.) — praktykant w pracy biurowej, adwokackiej itp. [przypis edytorski]

aplikatura — optymalny układ palców w grze na instrumencie muzycznym. [przypis edytorski]

aplikować (z łac.) — tu: narzucać się. [przypis edytorski]

aplikowany (daw.) — tu: stosujący się, odnoszący się do czego. [przypis edytorski]

aplomb (daw.) — pewność siebie. [przypis edytorski]

aplomb (daw.) — pewność siebie, śmiałość, tupet. [przypis edytorski]

aplyzja — tzw. zając morski, rodzaj ślimaka o muszli zredukowanej do niewielkiej płytki. [przypis edytorski]

apoftegmat (z gr.) — przypowieść, anegdota. [przypis edytorski]

apogea — dziś popr.: apogeum (ndm), szczytowy punkt, osiągnięcie wartości maksymalnej jakiegoś procesu. [przypis edytorski]

apohelium — najbardziej oddalony od słońca punkt orbity. [przypis edytorski]

apokalipsa (z gr. apokalypsis) — objawienie, wizja. [przypis edytorski]

Apokalipsim Jana świętego — Apocalypsis, to jest dziwna sprawa skrytych tajemnic Pańskich Mikołaja Reja, wyd. w Krakowie w 1565 r., w drukarni M. Wirzbięty. [przypis edytorski]

apokaliptycznymi skrzydły — daw. forma N.lm; dziś: (…) skrzydłami. [przypis edytorski]

apokryf — księga biblijna, niezaliczona do kanonu ksiąg świętych. [przypis edytorski]

apokryf — księga nie włączona do kanonu Pisma św. [przypis edytorski]

apokryfy — judaistyczne i wczesnochrześcijańskie księgi religijne niewłączone do kanonu biblijnego. [przypis edytorski]

apokryfy — niekanoniczne opowieści o świętych i postaciach biblijnych a. księgi niewłączone do kanonu biblijnego. [przypis edytorski]

apokryf (z gr.: apokryphos: ukryty, tajemny) — judaistyczne i wczesnochrześcijańskie księgi religijne niewłączone do kanonu biblijnego; pierwotnie: tekst ukryty, tajemny, tylko dla wtajemniczonych, co nie oznaczało tekstu o wątpliwej autentyczności czy wręcz nieautentycznego. [przypis edytorski]

apokryf (z gr. apokryphos: ukryty, tajemny) — w starożytności: tekst tajemny, dostępny tylko dla wtajemniczonych; dziś: dawna religijna księga żydowska lub chrześcijańska niezaliczona do kanonu ksiąg świętych, także: utwór o wątpliwym lub fałszywym autorstwie. [przypis edytorski]

Apolla wóz (mit. gr.) — słońce; Apollo, bóg piękna, opiekun sztuk, zsyłający natchnienie, przebywający stale na Parnasie w otoczeniu dziewięciu Muz, syn Zeusa i Leto, bliźniaczy brat Artemidy, patronował także jasnowidztwu, był opiekunem wyroczni, bogiem światła i słońca, nosił przydomek Febus, co z gr. (fojbos) oznacza „promienny” i bywał ze słońcem utożsamiany (choć bóstwem samej planety był Helios). [przypis edytorski]

apollińskie kształty — takie jak greckiego boga Apolla, będącego ideałem męskiego piękna. [przypis edytorski]

apolliński — tu: mający piękne ciało, jak grecki bóg Apollo, będący ideałem męskiego piękna. [przypis edytorski]

Apollin a. Apollo — grecki i rzymski bóg piękna, światła, życia, śmierci, muzyki, wróżb, patron sztuki i poezji. [przypis edytorski]

Apollin a. Apollo — w mitologii greckiej bóg m. in. piękna, światła, wróżb, prawdy, prawa i porządku, patron sztuki, muzyki i poezji, przewodnik muz. [przypis edytorski]

Apollinaire, Guillaume (1880–1918) — francuski poeta i krytyk sztuki polskiego pochodzenia, przedstawiciel awangardy. [przypis edytorski]

Apollinaire, Guillaume (1880–1918) — fr. poeta awangardowy, krytyk literacki i krytyk sztuki, nosił po matce nazwisko Kostrowicki. [przypis edytorski]

apollinaryści — wyznawcy poglądów biskupa Apolinarego z Laodycei (ok. 310–390), autora doktryny, iż Jezus miał ludzkie ciało i duszę, ale nie mógł mieć ludzkiego umysłu. [przypis edytorski]

Apollin Belwederski a. Apollo Belwederski — rzymska rzeźba Apolla z II wieku, prawdopodobnie kopia greckiego oryginału. [przypis edytorski]

Apollin (gr. Apóllon) — w mit. gr. bóg sztuki, wróżbiarstwa, przepowiedni. Współcześnie używana jest forma Apollo. Tu przywołany jest rzym. posąg, tzw. Apollo Belwederski, z II w n.e., odnaleziony w 1489. [przypis edytorski]

Apollinowy (mit. gr.) — pochodzący od Apollina, boga muzyki i przewodnika Muz. [przypis edytorski]

Apollo Belwederski — marmurowy posąg Apolla, boga słońca i światła, klasycznego ideału męskiego piękna, będący rzymską kopią greckiego oryginału wykonanego w IV w. p.n.e., odnaleziony w 1489, obecnie w Muzeach Watykańskich. [przypis edytorski]

Apollo Belwederski — marmurowy posąg Apolla, boga słońca i światła, klasycznego ideału męskiego piękna, będący rzymską kopią greckiego oryginału wykonanego w IV w. p.n.e. [przypis edytorski]

Apollo — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz; przedstawiany z lutnią bądź z łukiem. [przypis edytorski]

Apollo — bóg w mit. gr., opiekun sztuk pięknych. [przypis edytorski]

Apollo Delficki (mit. gr.) — bóg wieszczbiarstwa Apollo jako opiekun świątyni w Delfach, ze słynną wyrocznią. [przypis edytorski]

Apollodoros z Aten (ok. 180–ok. 110 p.n.e.) — filolog, geograf i kronikarz grecki. [przypis edytorski]

Apollo igra z jaszczurką — tzw. Apollo Sauroktonos, znana z marmurowych kopii rzeźba Praksytelesa przedstawiająca nagiego boga Apolla opartego ręką o drzewo i spoglądającego na siedzącą na pniu jaszczurkę. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca i światła, klasyczny ideał męskiego piękna. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca i światła, klasyczny ideał męskiego piękna. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca i światła, opiekun sztuki, przewodnik dziewięciu muz, klasyczny ideał męskiego piękna. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun sztuki, przewodnik dziewięciu muz, klasyczny ideał męskiego piękna; jego atrybutami były łuk i lira. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun sztuki, przewodnik dziewięciu muz, klasyczny ideał męskiego piękna. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun sztuki, przewodnik dziewięciu muz, klasyczny ideał męskiego piękna. Sokrates wcale nie był piękny jako model Apollina: w dialogu Platona Uczta Alkibiades stwierdza, że Sokrates z wyglądu jest najpodobniejszy do do sylena (towarzysza Dionizosa, boga wegetacji i wina); w epoce klasycznej sylenów wyobrażano jako łysych starców z wyłupiastymi oczyma, grubymi wargami i płaskim, zadartym nosem. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun sztuki, przewodnik dziewięciu muz. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun wieszczbiarstwa, sztuk i nauk, przewodnik dziewięciu muz, patronujących różnym rodzajom twórczości; klasyczny ideał męskiego piękna; opiekun świątyni w Delfach, ze słynną wyrocznią. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun wieszczbiarstwa, sztuk i nauk, przewodnik dziewięciu muz, patronujących różnym rodzajom twórczości. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, opiekun wieszczbiarstwa, sztuk i nauk. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz; do jego sławnej wyroczni w Delfach zwracali się o udzielenie przepowiedni w ważnych dla siebie sprawach zarówno władcy i wysłannicy państw, jak i prywatne osoby. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz; jego atrybutami były lira i łuk; zabił Pytona, olbrzymiego węża nasłanego na jego matkę przez Herę. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz; opiekun świątyni w Delfach, ze słynną wyrocznią. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz; opiekun świątyni w Delfach, ze słynną wyrocznią; jego atrybutami były łuk i lira. [przypis edytorski]

Apollo (mit.gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnik dziewięciu muz. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — bóg słońca, tu występujący w roli symbolu męskiego piękna. [przypis edytorski]

Apollo (mit gr., mit. rzym.) — bóg światła, piękna i sztuki, przewodnik muz, pan wróżbiarstwa. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — najpiękniejszy z bogów, opiekun sztuki. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — przewodnik dziewięciu muz, bóg sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — przewodnik muz, bóg sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — syn Zeusa i Latony, bliźniaczy brat Artemidy, bóg światła (zwany był też Febus, tzn. jaśniejący), jasnowidzenia i gwałtownej śmierci; opiekun sztuk i nauk, jego orszak stanowiły Muzy patronujące poszczególnym dziedzinom sztuk. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — syn Zeusa i Latony, bliźniaczy brat Artemidy, bóg światła (zwany był też Febus, tzn. jaśniejący), jasnowidzenia i gwałtownej śmierci; opiekun sztuk i nauk, jego orszak stanowiły Muzy patronujące poszczególnym dziedzinom sztuk. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — syn Zeusa i Latony, bliźniaczy brat Artemidy, bóg światła (zwany był też Febus, tzn. jaśniejący), jasnowidzenia i gwałtownej śmierci; opiekun sztuk i nauk, jego orszak stanowiły Muzy patronujące poszczególnym dziedzinom sztuk. [przypis edytorski]

Apollo (mit. gr.) — syn Zeusa i Leto, bóg słońca, sztuki i wróżbiarstwa. [przypis edytorski]

Apollonia — dawna kolonialna placówka handlowa w ob. płd.-zach. Ghanie, w 1768 rozbudowana przez Brytyjczyków w fort (Fort Apollonia), obecnie służący jako muzeum. [przypis edytorski]

Apollo Salvator (łac.) — Apollo Zbawca. [przypis edytorski]

Apollo — w mitologii gr. bóg patronujący muzyce i innym sztukom, często przedstawiany z lirą. [przypis edytorski]

Apollo — w mitologii greckiej syn Zeusa i Leto, bliźniaczy brat Artemidy. Uważany za boga piękna, światła, życia, śmierci, muzyki, wróżb, prawdy, prawa, porządku, patrona sztuki i poezji, przewodnika muz; przydomek Delficki pochodzi stąd, że w Delfach był ośrodek kultu Apollina oraz wyrocznia. [przypis edytorski]

apolog — dziś popr.: apologia. [przypis edytorski]

apologeta — osoba walcząca o jakąś ideę. [przypis edytorski]

apologeta — osoba walcząca o pewną ideę. [przypis edytorski]

apolog (gr.) — krótki utwór dydaktyczny, często posługujący się przejaskrawieniem; bajka. [przypis edytorski]

Apologia — Apologia pro vita sua, dzieło Newmana z 1864 roku. [przypis edytorski]

Apologia — dialog Platona, bardziej znany pod tytułem Obrona Sokratesa. [przypis edytorski]

apologia (gr.) — obrona, mowa obrończa. [przypis edytorski]

apologia (gr.) — obrona, mowa obrończa; tu: utwór Platona znany częściej pod polskim tytułem Obrona Sokratesa. [przypis edytorski]

apologia — obrona (a zazwyczaj jednocześnie pochwała) jakiejś osoby lub poglądu. [przypis edytorski]

apologia — obrona będąca zarówno usprawiedliwieniem, jak i pochwałą. [przypis edytorski]

apologia — obrona jakiejś sprawy a. osoby, będąca w istocie jej pochwałą. [przypis edytorski]

apologia — obrona sprawy, zasady albo osoby; usprawiedliwienie; pochwała. [przypis edytorski]

apologia — obrona stanowiąca zarazem usprawiedliwienie i pochwałę. [przypis edytorski]

apologia — tekst będący obroną (a zazwyczaj jednocześnie pochwałą) jakiejś osoby lub poglądu. [przypis edytorski]

apologia — tekst zawierający usprawiedliwienie, obronę przed zarzutami i pochwałę jakiejś osoby, stanowiska w pewnej sprawie (np. wyłożonego w jakimś dziele), idei czy systemu (np. chrześcijaństwa). [przypis edytorski]

apologista (daw.) — apologeta, obrońca jakiejś sprawy, idei lub osoby. [przypis edytorski]

apolog (lit.) — wierszowana lub prozatorska opowiastka z morałem. [przypis edytorski]

apolog (z gr.) — przypowieść. [przypis edytorski]

Apoloniusz z Tiany (15–100 n.e.) — grecki filozof, pitagorejczyk. [przypis edytorski]

Apoloniusz z Tiany (15–100) — pochodzący z Tiany w Kapadocji filozof neopitagorejski, autor biografii Pitagorasa i założyciel szkoły pitagorejskiej w Efezie, teozoficzny gnostyk; przez współczesnych popularny jako nauczyciel i uzdrowiciel, uważany za cudotwórcę, czarownika, proroka, syna bożego (sam siebie tak określał); podróżując po Europie i Azji (m.in. odwiedził Indie), zebrał rozległą wiedzę, starał się połączyć doktrynę braminów z pitagoreizmem, przypisywano mu odnalezienie i opublikowanie Tablicy szmaragdowej, jednego z najważniejszych tekstów alchemicznych i ezoterycznych; apologetycznie jego życie i czyny jako idealnego filozofa z tradycji greckiej przedstawił Flawiusz Filostrat w dziele Żywot Apolloniosa z Tyany, sporządzonym na polecenie cesarzowej Julii Domny w III stuleciu n.e. [przypis edytorski]

Apoloniusz z Tiany (I w.) — filozof neopitagorejski, znany głównie z romansu biograficznego Flawiusza Filostrata (ok. 170–ok. 248) Żywot Apolloniosa z Tiany, gdzie został przedstawiony jako wędrowny mędrzec, nauczyciel i cudotwórca. [przypis edytorski]

A ponieważ żaden swym kosztem żołniersko nie służy — 1. Kor 9, 7. [przypis edytorski]

A ponieważ z niewiasty i mężmi skłócony Sierdząc się na ród ludzki w waszem przybył strony — Więc zwijmy go Odysem: — gra słów: gr. odyssamenos oznaczało „zagniewany”. [przypis edytorski]

apopleksja (daw.) — wylew krwi do mózgu. [przypis edytorski]

apopleksja — nagły wylew krwi do mózgu. [przypis edytorski]