Przypisy

litografia (z gr.) — obrazek odbity za pomocą płyty kamiennej, na którą uprzednio naniesiono rysunek. [przypis edytorski]

litografia (z gr.) — popularna w XIX w. metoda druku i technika graficzna polegająca na wykonaniu rysunku tłustą kredką, farbą lub tuszem na płycie kamiennej, pokryciu go farbą drukarską i odbiciu na papierze; tu: odbitka powstała tą metodą. [przypis edytorski]

litografia (z gr.) — technika graficzna polegająca na wykonaniu rysunku tłustą kredką, farbą lub tuszem na płycie kamiennej, pokryciu go farbą drukarską i odbiciu na papierze. [przypis edytorski]

litografować — wykonywać odbitki metodą litografii; litografia (z gr. lithos: kamień, graphein: pisać): technika graficzna polegająca na odbijaniu kamiennej matrycy z łupku wapiennego, na której słabym kwasem wytrawiono rysunek, uprzednio naniesiony zatłuszczającą kredką a. farbą. [przypis edytorski]

litośny (daw.) — dziś: litościwy. [przypis edytorski]

litośny (daw.) — litościwy, współczujący. [przypis edytorski]

litośny — dziś: litosny, litościwy. [przypis edytorski]

litować (daw.) — tu: żałować, skąpić. [przypis edytorski]

litować — tu: żałować. [przypis edytorski]

littérateur (fr.) — pisarz, literat. [przypis edytorski]

littérateur (fr.) — pisarz, literat. [przypis edytorski]

lit. — tu: literę. [przypis edytorski]

lituję twojej głowy, Stary — lituję się nad tobą, ponieważ jesteś stary; ze względu na to, że jesteś stary, ulituję się i nie powiem więcej. [przypis edytorski]

li — tu: partykuła pytajna (czy). [przypis edytorski]

li — tu: tylko. [przypis edytorski]

litwak (pot.) — Żyd przybyły do Królestwa Polskiego z terenów Litwy (także dzisiejszej Białorusi), czyli z tzw. strefy osiedlenia wyznaczonej dla Żydów na ziemiach włączonych do Cesarstwa Rosyjskiego; litwacy emigrowali uchodząc przed represjami w guberniach rosyjskich, przede wszystkim w latach 1881–1882 i 1905–1907. [przypis edytorski]

Litwak — tak nazywano Żydów z Litwy i Białorusi, którzy słynęli jako zaciekli przeciwnicy chasydyzmu i rabinów-cudotwórców. Litwak to synonim uporu, przekory, trzeźwości umysłu, człowiek wierzący tylko w to, co można zbadać, udowodnić. [przypis edytorski]

Litwa — państwo w płn.-wsch. Europie, dawniej wchodzące w skład Rzeczpospolitej Obojga Narodów. [przypis edytorski]

Litwa — tu: Litwini, mieszkańcy Litwy; Było się Litwie podziwiać tam czemu — było tam wiele rzeczy, które mogły wywołać podziw Litwinów. [przypis edytorski]

Litwa — tu: Litwini, mieszkańcy Litwy; z garścią Litwy — z niewielką ilością Litwinów. [przypis edytorski]

Litwa — tu: Litwini. [przypis edytorski]

litwiak, popr. litwak — tak w Kongresówce nazywano Żydów pochodzących z obszaru dawnej Litwy. [przypis edytorski]

Litwinóm — dziś popr. forma C. lm: Litwinom. [przypis edytorski]

Litwinow, Maksim Maksimowicz, pierwotnie Enoch Meyer Wallach (1876–1951) — dyplomata radziecki, uczestnik ruchu rewolucyjnego; w latach 1930–1939 ludowy komisarz (minister) spraw zagranicznych ZSRR. [przypis edytorski]

Litwinow, Maksim Maksimowicz, pierwotnie Maks Wallach (1876–1951) — dyplomata radziecki, ludowy komisarz spraw zagranicznych (1930–1939), reprezentował ZSRR w Lidze Narodów (1934–1938). [przypis edytorski]

litwor — także: dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor; gatunek rośliny z rodziny selerowatych, występującej w stanie dzikim w górzystych i wilgotnych terenach Europy i Azji. [przypis edytorski]

li tylko (daw.) — wyłącznie. [przypis edytorski]

li tylko — konstrukcja z partykułą li, pełniącą funkcję wzmacniającą. [przypis edytorski]

li tylko — konstrukcja z partykułą wzmacniającą li; znaczenie: wyłącznie. [przypis edytorski]

li tylko — wyłącznie, jedynie. [przypis edytorski]

liustro — lustro; (przez zmiękczenie „l” stylizacja na rusycyzm). [przypis edytorski]

Liverpool — miasto i dystrykt metropolitalny w płn.-zach. Anglii. [przypis edytorski]

Livingstone, David (1813–1873) — szkocki misjonarz, lekarz i odkrywca, miłośnik Afryki, poszukiwacz źródeł Nilu; uważany za jednego z najsłynniejszych bohaterów Wlk. Brytanii 2 poł. XIX w. [przypis edytorski]

Livingstone, David (1813–1873) — szkocki misjonarz protestancki, lekarz, podróżnik i odkrywca. [przypis edytorski]

Livingstone, Stanley, Thompson — podróżnicy i odkrywcy terenów Afryki: David Livingstone (1813–1873), szkocki misjonarz, lekarz i odkrywca, miłośnik Afryki, poszukiwacz źródeł Nilu; Henry Stanley (1841–1904), właśc. John Rowlands, amerykański dziennikarz i korespondent pochodzenia walijskiego, badacz Afryki, jako reporter gazety „New York Herald” w 1871 wsławił się wyprawą na poszukiwanie zaginionego Livingstone'a; Joseph Thompson (1858–1895), brytyjski geolog i odkrywca, uczestnik wyprawy w 1878, której zadaniem było wytyczenie trasy z Dar es-Salaam do jeziora Niasa i Tanganika, po śmierci kierownika ekspedycji objął nad nią dowództwo i pomyślnie przeprowadził przez 5000 km, w 1883 poprowadził kolejną wyprawę: ze wschodniego wybrzeża Kenii do Jeziora Wiktorii poprzez kraj zamieszkany przez Masajów. [przypis edytorski]

Livorno — włoskie miasto portowe w regionie Toskania. [przypis edytorski]

livres (fr.) — tu: liwrów; liwr to daw. francuska monetarna jednostka obrachunkowa lub moneta. [przypis edytorski]

liwerant (daw.) — dostawca towarów. [przypis edytorski]

liwerant (daw.) — dostawca towarów, zwł. w wojsku; zaopatrzeniowiec. [przypis edytorski]

liwerant (daw.) — dostawca wojskowy. [przypis edytorski]

liwerant — dostawca, pośrednik. [przypis edytorski]

liwerunek (daw.) — podatek, zwykle w naturze, na utrzymanie wojska. [przypis edytorski]

Liwiusz pisze — Liwiusz, Bellum punicum, ks. 6. [przypis edytorski]

Liwiusz — Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.), historyk rzymski. [przypis edytorski]

Liwiusz — Titus Livius (59 p.n.e.–17 n.e.), historyk rzymski. [przypis edytorski]

Liwonia — kraina historyczna na terenie dzisiejszej Łotwy. [przypis edytorski]

Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. Liwóm — dziś popr. pisownia: Liwom. [przypis edytorski]

Liwowie — grupa etniczna, zamieszkująca w średniowieczu wybrzeża Bałtyku na terenie dzisiejszej Łotwy, a mówiąca językiem z rodziny ugrofińskich (spokrewnionym z węgierskim, fińskim i estońskim). Na początku XXI w. nieliczny naród liwoński stanowi jedną z mniejszości narodowych Łotwy. [przypis edytorski]

liwr — dawna srebrna moneta francuska. [przypis edytorski]

liwr (fr. livre, od łac. libra: funt wagowy) — dawna francuska jednostka wagowa i pieniężna w systemie obrachunkowym wprowadzonym przez Karola Wielkiego; później wskutek dewaluacji wartość pieniądza nazywanego liwrem przestała mieć związek z jednostkami wagowymi. [przypis edytorski]

Lizander (zm. 395 p.n.e.) — arystokrata i wódz spartański w okresie wojny peloponeskiej (431–404), zniszczył flotę ateńską u ujścia Ajgospotamoj (405). [przypis edytorski]

Lizander (zm. 395 p.n.e.) — spartański wódz i polityk, naczelny dowódca floty w końcowej fazie wojny peloponeskiej, zwyciężył flotę ateńską w bitwie pod Ajgospotamoj (405), odegrał główną rolę w demontażu imperium ateńskiego. [przypis edytorski]

lizawka — specjalny pojemnik dla łownej zwierzyny, zawierający mieszankę soli mineralnych. [przypis edytorski]

Lizdejko — litewski arcykapłan z czasów pogańskich; powszechnie uważany za protoplastę rodu Radziwiłłów. [przypis edytorski]

lizel (żegl.) — dodatkowy żagiel, rozwijany na przedłużających reje drzewcach, obok żagli rejowych, dodający statkowi szybkości przy dobrej pogodzie. [przypis edytorski]

Lizjasz (ok. 445–ok. 380 p.n.e.) — grecki mówca i autor mów, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki. [przypis edytorski]

Lizjasz (ok. 445–ok. 380 p.n.e.) — staroż. grecki mówca i autor mów, zaliczany w starożytności do 10 najwybitniejszych mówców Attyki. [przypis edytorski]

Lizogub, Dmitrij Andriejewicz (1849–1879) — ukraiński rewolucjonista z bogatej rodziny ziemiańskiej; jeden z założycieli organizacji Ziemla i Wola, ze swojego majątku finansował działalność rewolucyjną; w sierpniu 1878 aresztowany, rok później osądzony i stracony. [przypis edytorski]

lizol — środek o silnym działaniu bakteriobójczym, służący do odkażania pomieszczeń i urządzeń. [przypis edytorski]

lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje”, czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]

lizuch a. lizus (pot.) — ktoś, kto się „podlizuje'', czyli jest przesadnie miły wobec nauczycieli i innych osób, które mają nad nim władzę, od których zależy. [przypis edytorski]

lizuch (rzad.) — lizus, przypochlebiający się. [przypis edytorski]

lizun — dziś raczej: lizus. [przypis edytorski]

Llamas, Jeronimo de — autor Summa ecclesiastica, sive instructio confessariorum et poenitentium absolutissima (1600). [przypis edytorski]

llano (hiszp.) — równina. [przypis edytorski]

Lloyd George, David (1863–1945) — polityk brytyjski, premier Wielkiej Brytanii w latach 1916–1922. [przypis edytorski]

Lloyd — tu: Norddeutscher Lloyd, dawne niemieckie oceaniczne przedsiębiorstwo żeglugowe z siedzibą w Bremie, zał. w 1857, zlikwidowane w 1970. [przypis edytorski]

Lloyd — tu zapewne: Companhia de Navegação Lloyd Brasileiro (pot.: Lloyd Brasileiro), brazylijskie państwowe przedsiębiorstwo żeglugowe, zał. w 1894, rozwiązane w 1997. [przypis edytorski]

López, Francisco Solano (1827–1870) — wojskowy i polityk paragwajski, syn prezydenta Carlosa Antonio Lópeza, wiceprezydent i dowódca armii, po śmierci ojca wybrany na prezydenta (1862); powodowany mocarstwowymi ambicjami wciągnął Paragwaj w krwawą wojnę z Argentyną, Brazylią i Urugwajem (wojna paragwajska 1864–1870), która doprowadziła kraj do upadku i okupacji. [przypis edytorski]

lózny — tak w tekście źródłowym; dziś popr. pisownia: luźny (tu określenie sługi nie pełniącego żadnej wyznaczonej funkcji). [przypis edytorski]

Loanda — dziś popr.: Luanda, miasto portowe w płd.-zach. Afryce, stolica i największe miasto Angoli; założone w 1576 przez Portugalczyków jako São Paulo da Assunção de Loanda. [przypis edytorski]

Loara — najdłuższa rzeka Francji (1020 km). [przypis edytorski]

lo Boga (gw.) — dla Boga, przez (ze względu na) Boga. [przypis edytorski]

loboga (gw.) — olaboga, daw. wykrzyknienie wyrażające zaskoczenie. [przypis edytorski]

loboga (gw.) — skrócone: dla Boga. [przypis edytorski]

Lobuna — imię utworzone od hiszp. lobo: wilk. [przypis edytorski]

Locarno — traktat z roku 1925 normujący stosunki między Niemcami a Francją, Belgią, Wielką Brytanią i Włochami. [przypis edytorski]

lochać się (gw.) — o samicach świń a. dzików (lochach): przejawiać popęd płciowy, wykazywać objawy rui. [przypis edytorski]

„Loche” Radziwiłł, właśc. Leon Konstanty Radziwiłł (1880–1927) — oficer armii fr., prowadził rozrzutne życie w kręgach arystokracji, inteligencji i artystów paryskich, był przyjacielem Marcela Prousta. [przypis edytorski]

loch — tu: piwnica. [przypis edytorski]

lochy — dziś popr. N. lm: lochami. [przypis edytorski]

lochy karmelitów — klasztor karmelitów bosych w Warszawie zał. w 1639 r. przy Krakowskim Przedmieściu (obecnie nr 52/54) istniał do kasaty wszystkich zakonów w Królestwie Polskim po powstaniu styczniowym w 1867 r.; budynek klasztorny usytuowany jest obok kościoła barokowego z klasycystyczną, monumentalną fasadą pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Józefa Oblubieńca (zw. seminaryjnym a. pokarmelickim), w sąsiedztwie daw. pałacu Radziwiłłów, przebudowanego i przemianowanego po 1818 r. na Pałac Namiestnikowski (dziś: Prezydencki), w którym odbywały się aż do powstania listopadowego posiedzenia Rady Stanu. [przypis edytorski]

Locie, coś popił tak zdrowo u skały, Aże miłości chucie niepowinney Cór własnych imać wręcz ci się kazały — wg przekazu biblijnego to córki upiły Lota, by nie wymarł jego ród. [przypis edytorski]

Locke, Gordon, Frenchard, milord Shaftesbury — angielscy filozofowie i publicyści oświeceniowi: John Locke (1632–1704): filozof i ekonomista, twórca klasycznej postaci empiryzmu, autor m.in. Listu o tolerancji (1689) oraz dzieła Dwa traktaty o rządzie (1690), krytykującego koncepcję władzy absolutnej monarchy oraz przedstawiającego fundamentalną teorię klasycznego republikanizmu, opartą na prawie naturalnym i teorii umowy społecznej; Thomas Gordon (ok. 1684–1750): propagator republikanizmu, współautor (z Johnem Trenchardem) serii esejów pt. Cato's Letters (Listy Katona, 1720–1723), które wywarły wielki wpływ na rozwój idei republikańskich w koloniach angielskich w Ameryce Płn; John Trenchard (1669–1723): publicysta polityczny, autor Historii naturalnej zabobonu (The Natural History of Superstition, 1709), współautor republikańskich Listów Katona; Anthony Ashley Cooper, hrabia Shaftesbury (1671–1713): arystokrata, filozof i etyk, uczeń Locke'a. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — ang. filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, lekarz, polityk, politolog i ekonomista. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof oświeceniowy, nazywany ojcem liberalizmu. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof oświeceniowy, polityk i ekonomista; we wpisanym na kościelny indeks ksiąg zakazanych traktacie Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (1690) rozwinął empirystyczną teorię poznania: odrzucał tzw. „idee wrodzone”, za podstawę poznania ludzkiego przyjmował wrażenia zmysłowe; stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704)— angielski filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, polityk i ekonomista; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — angielski filozof, twórca klasycznej postaci empiryzmu i liberalizmu. [przypis edytorski]

Locke, John (1632–1704) — filozof, polityk i ekonomista ang.; rozwinął empirystyczną teorię poznania, stworzył nowożytną teorię tolerancji i państwa konstytucyjnego. [przypis edytorski]

Locke pisze rozprawę o „zgodności chrześcijaństwa z rozumem” — The reasonableness of christianity as delivered in the scriptures, wpisana na indeks ksiąg zakazanych w 1737. [przypis edytorski]

Lock out, sir (ang., dziś popr.: lockout) — Lokaut, panie; lokaut: zamknięcie fabryki przez właściciela, celem wywarcia presji na robotników i zmuszenia ich do ustępstw, zwykle w odpowiedzi na strajk pracowników. [przypis edytorski]

lock-out — stałe lub czasowe zamknięcie części lub całości zakładu; środek nacisku właścicieli środków produkcji względem pracowników. [przypis edytorski]

loco (hiszp.) — szalony. [przypis edytorski]

loco (łac.: miejsce) — daw. formuła handlowa stosowana w Polsce i krajach sąsiednich oznaczająca, że sprzedający wydaje towar przewoźnikowi podstawionemu przez kupującego w wyznaczonym miejscu, najczęściej w magazynie sprzedającego; obecnie zastąpiona formułą EXW (ang. Ex Works: z zakładu). [przypis edytorski]

loco (łac.) — na miejscu. [przypis edytorski]

loco parentis (łac.) — zastępca rodziców. [przypis edytorski]

locum (łac.) — miejsce, izba. [przypis edytorski]