Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski

Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski


Znaleziono 2340 przypisów.

saevire fortuna et cuncta miscere coepit (łac.) — srożyć się i wszystko mącić poczęła (Sallustius, Bellum Catilinae, 10). [przypis redakcyjny]

saevire (łac.) — godzić. [przypis redakcyjny]

Saevit atrox Volscens (łac.) — Sroży się Wolsk waleczny (cyt. nie z Owidiusza, ale z Eneidy IX, 420 Wergiliusza). [przypis redakcyjny]

Safet — miasto Sarfand, starożytna Sarepta w Fenicji. [przypis redakcyjny]

safianowy — safian: skóra kozia lub owcza barwiona na kolorowo, używana do wyrobów galanteryjnych, do oprawy książek, na pokrycie mebli itp. Ongiś przywożona do Polski ze Wschodu, potem wyrabiana w kraju. [przypis redakcyjny]

Safo (a. Safona) (VII–VI w. p.n.e) — najsłynniejsza starożytna poetka gr. mieszkająca na wyspie Lesbos. [przypis redakcyjny]

Safonę bardzo podobną do greckiej… — Ludwikę Śniadecką, która kochała się w synu generał-gubernatora Korsakowa. Kiedy młody Korsakow zginął pod Warną w 1828 r., Śniadecka wyjechała tam dla poszukiwana jego zwłok i założyła szpital. Później wyszła za mąż za Michała Czajkowskiego (Sadyka Paszę). [przypis redakcyjny]

Safo — Safona, największa poetka grecka, „dziesiąta Muza”, żyła około roku 628–568 przed Chr., na Lesbos. [przypis redakcyjny]

Safo — wielka grecka poetka liryczna z VI w. p.n.e. [przypis redakcyjny]

sagacitatis (łac.) — bystrość, przenikliwość. [przypis redakcyjny]

saga — staroislandzkie lub skandynawskie opowiadania o życiu i czynach dawnych bohaterów narodowych. [przypis redakcyjny]

sagina — tłustość, sytość. [przypis redakcyjny]

Sag mir (niem.) — powiedz mi. (Tu i w dalszym ciągu rozmowy stary Mincel sam tłumaczy łamaną polszczyzną wyrażenia niemieckie.) [przypis redakcyjny]

sag…toga — rzymska szata wojenna i pokojowa. [przypis redakcyjny]

Saint-Cloud — daw. rezydencja cesarza Napoleona III; ogromny park, otaczający pałac królewski, stał się dla paryżan popularnym miejscem wycieczek. [przypis redakcyjny]

Saint–Maur — kanał na rzece Marnie pod Paryżem. [przypis redakcyjny]

Saintsimonistycznemu Bogu ludzkości, który niekiedy nabierał cech panteistycznych, hr. Henryk przeciwstawia osobowego Boga — Chrystusa, któremu nie próżno nadaje „arystokratyczny tytuł” Pana: Jego siła zaświadczona została już przez pokonanie pogaństwa. [przypis redakcyjny]

Sais — ognisko wiedzy kapłańskiej w starożytnym Egipcie. Była tam sławna świątynia bogini Neith [opiekunki zmarłych; red. WL]; napis u wejścia głosił o niej: „Jam jest wszystko, co było, jest i będzie; żaden śmiertelny nie uchylił mojej zasłony”. [przypis redakcyjny]

Sais — starożytna miejscowość w Dolnym Egipcie. Stąd według pewnych podań mieli wywodzić się Grecy [por. Platon, Timajos]. [przypis redakcyjny]

sajany (starop.) — suknie żołnierskie. [przypis redakcyjny]

sajdaczny (starop.) — z sajdakiem, kołczanem. [przypis redakcyjny]

sajdak (z tur.) — puzdro na łuk, cięciwę i strzały. [przypis redakcyjny]

sajeta (daw.) — cienkie, kosztowne sukno. [przypis redakcyjny]

sajeta — kosztowne cienkie sukno. [przypis redakcyjny]

sak — osaczenie, pułapka (dosł.: worek). [przypis redakcyjny]

sakramentki — zakonnice zakonu nieustającego uwielbienia Najświętszego Sakramentu; Maryja Kazimiera sprowadziła je z Francji do Polski w roku 1687. [przypis redakcyjny]

Sakrypant — król cyrkaski, bohater saraceński. [przypis redakcyjny]

salamandra — istota fantastyczna, opisana w XVI w. przez Paracelsusa, żywiołak ognia. [przypis redakcyjny]

salamandra — zwierzę ziemnowodne z plamami ognistymi na skórze; duch ognia wedle wierzeń średniowiecznych. [przypis redakcyjny]

Salamanka — miasto w królestwie Leon w Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

salam (z tur.) — uniżone powitanie, pokłon. [przypis redakcyjny]

salentyńska włość — starożytni Salentynowie mieszkali na południowym krańcu Kalabrii. [przypis redakcyjny]

Salgama — rodzaj konfitury; konserwy z owoców w soli. [przypis redakcyjny]

salicel, prawidłowo: salicyl — składnik różnych lekarstw, m.in. proszków uśmierzających ból. [przypis redakcyjny]

Salmydessus — wybrzeże i miasto na trackim brzegu Morza Czarnego. [przypis redakcyjny]

salon des morts (fr.) — salon umarłych. [przypis redakcyjny]

salony wiosenne — mowa o corocznych wystawach prac współczesnych malarzy francuskich i obcych organizowanych w Paryżu. [przypis redakcyjny]

salopa — watowany płaszcz damski, z peleryną. [przypis redakcyjny]

salopa (z niem.) — długa, obszerna odzież wierzchnia kobieca. [przypis redakcyjny]

salpy — drobne zwierzęta morskie należące do podtypu osłonic. [przypis redakcyjny]

saltarello (wł.) — żywy taniec z podskokami. [przypis redakcyjny]

salto mortale (wł.) — skok śmiertelny, grożący śmiercią. [przypis redakcyjny]

salto ( z łac. a. z wł.) — skok. [przypis redakcyjny]

salus (łac.) — ratunek, bezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]

salus (łac.) — zdrowie. [przypis redakcyjny]

salus, salutis (łac.) — ratunek, wybawienie, tu B. lp salutem. [przypis redakcyjny]

salutem Reipublicae (łac.) — bezpieczeństwo (a. ratunek) Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

salvam actionem (łac.) — wolne działanie. [przypis redakcyjny]

Salvanus — Sauvan. [przypis redakcyjny]

Salvator Rosa (1615–1673) — malarz włoski XVII w. lubujący się w tematach smutnych, pełnych okrucieństwa. [przypis redakcyjny]

Salve Antoni victor et imperator! (łac.) — witaj, Antonjuszu, zwycięzco i wodzu. [przypis redakcyjny]

Salve Auguste victor et imperator! (łac.) — witaj, Auguście, zwycięzco i wodzu. [przypis redakcyjny]

salve (łac.) — witaj. [przypis redakcyjny]

salve (łac.) — witaj; Salve, bracie!: powitanie na sposób staroszlachecki. [przypis redakcyjny]

salvum conductum (łac.) — wolne przejście. [przypis redakcyjny]

Salwator (z łac.) — zbawca. [przypis redakcyjny]

salwować się — schronić się, ocalić się. [przypis redakcyjny]

salwować się (z łac.) — ratować się, uciekać. [przypis redakcyjny]

salwować się (z łac.) — uratować się. [przypis redakcyjny]

salwować (z łac. salvo: ratuję, zbawiam) — ratować. [przypis redakcyjny]

salwować (z łac.) — uratować, wybawić. [przypis redakcyjny]

samą maścią — zewnętrznym wyglądem. Flaszka powinna być dobrze omszała, co jest świadectwem starości, a więc dobroci wina. [przypis redakcyjny]

sama prelest' (ros.) — sama rozkosz, wprost cudowne. [przypis redakcyjny]

Sama przez siebie dobra Arcywola — Bóg dobry sam z siebie nie zmyli swojego dobra. [przypis redakcyjny]

samary — juki, wory na bagaż. [przypis redakcyjny]

sama (starop.) — żona, pani. [przypis redakcyjny]

samasz — bóżniczy, świątnik; żydowski sługa świątynny. [przypis redakcyjny]

Sambor — miasto nad Dniestrem, zach. Ukrainie, w obwodzie lwowskim, należące do dóbr królewskich. [przypis redakcyjny]

sam cieśla — budowniczy labiryntu, Dedal, który wraz z synem Ikarem uciekał z Krety na skrzydłach sporządzonych z piór i wosku. [przypis redakcyjny]

Sameednam — samojedzki wyraz, oznaczający „Synowie Ziemi”; nazwa „Samojed” jest zepsutym słowem „Sameednam” [wg najpowszechniejszej hipotezy słowo „Samojed”, w polszczyźnie zapożyczone z rosyjskiego (самоед), wywodzi się z języka Lapończyków (Saamów), zamieszkujących płn. część Płw. Skandynawskiego: w norweskim lapońskim Sāme-ǣnà, D. Sāme-ædnàm(a) oznacza „kraj Saamów”; red. WL]. [przypis redakcyjny]

samego Chrystusa — W tym tłumaczeniu, podobnie jak i w tekście oryginału, wyraz ten: Chrystusa, trzy razy się powtarza na końcu wiersza niezrymowany z żadnym innym wyrazem. Tu poeta wyraźnie celowo, przez poszanowanie dla imienia Chrystusa Pana nie zrymował go z żadnym innym wyrazem. [przypis redakcyjny]

same kataklizmy i Apokalipsis — tj. klęski, o jakich mowa w Apokalipsie św. Jana. [przypis redakcyjny]

same one — dziś popr. B. lm r.n.: samo to. [przypis redakcyjny]

sam jeden knuje, pod imieniem sancitów ogłasza — ułożona według wskazówek Stackelberga zmiana ustroju, zatwierdzona przez Sejm na kadencji 27 marca–11 kwietnia 1775 r. (w pierwszym rzędzie utworzenie Rady Nieustającej i ogłoszenie „praw kardynalnych”); sancita — postanowienia generalności konfederackiej (z łac. sancio: postanawiam, uświęcam); miały moc prawa. [przypis redakcyjny]

samka — samica, tu żartobliwie o pani Twardowskiej. [przypis redakcyjny]

Samoczwart gwiazdy świeciły jaskrawo — Tu poeta przez te cztery gwiazdy alegorycznie wyobraża cztery cnoty kardynalne, jakimi są: roztropność, sprawiedliwość, siła woli i umiarkowanie. [przypis redakcyjny]

samodział — materiał tkany na ręcznym krośnie; szorstka, dość gruba tkanina, najczęściej wełniana. [przypis redakcyjny]

samodziesięć — sam z 9 towarzyszami, w dziesięciu. [przypis redakcyjny]

samojedź a. samojed — ludożerca. [przypis redakcyjny]

Samojedzi — koczujący szczep w północnej Syberii. Niżowi Samojedzi to rybacy, inni — pastuchy lub myśliwi. [przypis redakcyjny]

samokilk — sam z kilku towarzyszami. [przypis redakcyjny]

Samo nas niebo (…) siebie rozumie bydź godne — łacińska konstrukcja accusativi cum infinitivo; [znaczenie: samo niebo uważa nas za godnych siebie; red. WL]. [przypis redakcyjny]

samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w. [przypis redakcyjny]

samopał — prymitywna broń palna, używana przez Kozaków w XVI i XVII w.; zapytać z samopału (żart.) — strzelać. [przypis redakcyjny]

samopięt (starop.) — w pięciu, sam z czterema towarzyszami. [przypis redakcyjny]

samopięty (starop.) — [sam] z czterema innymi [towarzyszami]. [przypis redakcyjny]

samopięty (starop.) — sam z czterema towarzyszami; Cyrena samopięta (w oryg. „dove cinque cittadi hebbe C.”)/: Cyrena z czterema innymi miastami. [przypis redakcyjny]

samota — samotność. [przypis redakcyjny]