Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 4834 przypisów.

antonianie a. antonici — członkowie Zakonu szpitalnego św. Antoniego, założonego w 1095, zlikwidowanego w 1803. [przypis edytorski]

„Antoni” — Batalion „Antoni” został zorganizowany w 1943 r. z żoliborskich harcerzy skupionych w Szarych Szeregach oraz żołnierzy Narodowej Organizacji Wojskowej, która scaliła się z AK jesienią 1942 r. Jego dowódcą był mjr Zygmunt Brockhauzen ps. „Antoni”. Batalion na początku powstania walczył na Woli, gdzie poniósł tak ciężkie straty, że 7 sierpnia został rozwiązany, a jego ocalałych żołnierzy wcielono do innych pododdziałów AK. [przypis edytorski]

Antoniewicz, Jan Bołoz (1858–1922) – polski historyk sztuki i literatury; autor m.in. pracy Zygmunt Krasiński i dzieło Stanisława Tarnowskiego (1897). [przypis edytorski]

Antoni — Marek Antoniusz (83 p.n.e.–30 p.n.e.), rzymski polityk i dowódca wojskowy, stronnik i przez matkę daleki krewny Cezara, jego główny współpracownik w czasie wojny domowej z Pompejuszem. Po zabójstwie Cezara należał do II triumwiratu, który pokonał spiskowców. Pod koniec życia wdał się w wojnę domową z Oktawianem Augustem; pokonany w bitwie morskiej pod Akcjum, popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

antonim — wyraz o znaczeniu przeciwnym do innego wyrazu; przeciwieństwo synonimu. [przypis edytorski]

Antonin Pius, właśc. Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus (86–161) — cesarz rzymski od 138, brat ciotki Marka Aureliusza; został wyznaczony na następcę i adoptowany przez cesarza Hadriana, pod warunkiem, że jednocześnie usynowi Marka Enniusza Werusa (późniejszego cesarza Marka Aureliusza) oraz Lucjusza Aeliusza Commodusa (późniejszego cesarza Lucjusza Werusa), co nastąpiło 25 lutego 138. [przypis edytorski]

Antoninus Pius, właśc. Titus Aurelius Fulvus Boionius Arrius Antoninus (86–161) — cesarz rzymski od 138; adoptowany przez cesarza Hadriana został jego następcą; przybrany ojciec oraz poprzednik cesarzy Marka Aureliusza i Lucjusza Sewera. [przypis edytorski]

Antonio z Venafro, właśc. Antonio Giordano (1459–1530) — wł. prawnik i dyplomata; doradca i gł. minister księcia Sieny Pandolfa Petrucciego; profesor prawa uniwersytetu w Sienie, następnie w Neapolu. [przypis edytorski]

Antoni Padewski, Antoni z Padwy (1195–1231) — właśc. Ferdynand Bulonne; włoski teolog pochodzenia portugalskiego; franciszkanin, który zasłynął cudami oraz pomocą w odnajdywaniu przedmiotów zaginionych. [przypis edytorski]

Antoni Pustelnik (251–356) — chrześcijański mnich z Egiptu, święty, ok. 270 rozpoczął ascetyczne życie w odosobnieniu; tradycyjnie uznawany za twórcę anachoretyzmu, pustelniczej odmiany życia mniszego; szczególnie znany z przeżycia serii nadprzyrodzonych pokus, co stało się popularnym motywem w kulturze, wykorzystanym przez wielu malarzy i pisarzy. [przypis edytorski]

Antoni Pustelnik (251–356) — chrześcijański mnich z Egiptu, święty; ok. 270 rozpoczął ascetyczne życie w odosobnieniu; tradycyjnie uznawany za twórcę anachoretyzmu, pustelniczej odmiany życia mniszego; szczególnie znany z tego, że doświadczył serii nadprzyrodzonych pokus, co stało się popularnym motywem w kulturze, wykorzystywanym przez wielu malarzy i pisarzy. [przypis edytorski]

Antoniusz, Marek (83–30 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, stronnik i współpracownik Juliusza Cezara; jako członek do II triumwiratu rządzący prowincjami na wschodzie związał się z królową Egiptu, Kleopatrą; skonfliktowany z Oktawianem, został przez niego pokonany w bitwie pod Akcjum, po czym uciekł do Egiptu, gdzie popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Antoniusz, Marek (83–30 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, stronnik i współpracownik Juliusza Cezara; jako członek do II triumwiratu rządzący prowincjami na wschodzie związał się z królową Egiptu, Kleopatrą; skonfliktowany z Oktawianem, został przez niego pokonany w bitwie pod Akcjum, po czym uciekł do Egiptu, gdzie popełnił samobójstwo. Tu wzmiankowany zapewne z powodu słynnej przemowy wygłoszonej 20 kwietnia 44 p.n.e. podczas pogrzebu zamordowanego Cezara: wzbudził nią wśród ludu rzymskiego wrogie nastroje wobec zamachowców, co doprowadziło do wybuchu zamieszek przeciwko spiskowcom, którzy zmuszeni byli uciec z miasta (por. Szekspir, Juliusz Cezar, akt III, scena 2). [przypis edytorski]

Antoniusz, właśc. Marek Antoniusz (83–30 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, stronnik Juliusza Cezara i jego główny współpracownik w czasie wojny domowej z Pompejuszem. Po zabójstwie Cezara razem z Oktawianem i Lepidusem zawarł II triumwirat, który pokonał spiskowców. Jako członek triumwiratu zarządzał prowincjami na wschodzie. Związał się z królową Egiptu, Kleopatrą; skonfliktowany z Oktawianem, został przez niego pokonany w bitwie pod Akcjum, po czym uciekł do Egiptu, gdzie popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Antoniusz, właśc. Marek Antoniusz (83–30 p.n.e.) — rzymski polityk i dowódca wojskowy, stronnik Juliusza Cezara i jego główny współpracownik w czasie wojny domowej z Pompejuszem. Po zabójstwie Cezara razem z Oktawianem i Lepidusem zawarł II triumwirat, przymierze polityczne, którego celem było wspólne sprawowanie rządów w republice rzymskiej. Wspólnie z pozostałymi triumwirami pokonał wojska republikańskich zabójców Cezara. Jako członek triumwiratu zarządzał prowincjami na wschodzie. Związał się z królową Egiptu, Kleopatrą; skonfliktowany z Oktawianem, został przez niego pokonany w bitwie pod Akcjum, po czym uciekł do Egiptu, gdzie popełnił samobójstwo. [przypis edytorski]

Antoni z Padwy święty — Antonii Padewski, właśc. Fernando Martins de Bulhões (1195–1231), święty Kościoła katolickiego i patron rzeczy zgubionych. [przypis edytorski]

Antoni z Padwy, właśc. Fernando Martins de Bulhões (1195–1231) — portugalski franciszkanin, święty Kościoła katolickiego, patron rzeczy zagubionych. [przypis edytorski]

Antony — tytułowy bohater romantycznego dramatu Aleksandra Dumasa (1802–1870) z 1831 r. [przypis edytorski]

Antoon van Dyck (1599–1641) — malarz flamandzki epoki baroku, uczeń Rubensa. [przypis edytorski]

Antosia — Grothusowa, przyjaciółka Żmichowskiej z czasów więzienia. [przypis edytorski]

antracyt — odmiana węgla kamiennego o dużej zawartości węgla. [przypis edytorski]

antracyt — odmiana węgla kamiennego o najwyższej zawartości węgla, najwyższej wartości energetycznej ze spalania. [przypis edytorski]

antraks (daw., med.) — karbunkuł, wrzód; wąglik. [przypis edytorski]

antrakt (fr.) — przerwa (dosł.: przerwa między aktami sztuki teatralnej). [przypis edytorski]

antrakt — przerwa między aktami spektaklu teatralnego. [przypis edytorski]

antrakt (z fr.) — przerwa w czasie przedstawienia w teatrze czy operze. [przypis edytorski]

antrepryza — przedsiębiorstwo, interes, biznes. [przypis edytorski]

antrepryza (z fr.) — przedsiębiorstwo; wziąć w antrepryzę tu: stać się dostawcą towaru a. wykonawcą usług. [przypis edytorski]

antrepryza (z fr.) — przedsięwzięcie, projekt; przedsiębiorstwo. [przypis edytorski]

antrepryza (z fr.) — przedsięwzięcie. [przypis edytorski]

antresola — półpiętro lub międzypiętro, zwłaszcza między parterem a pierwszym piętrem. [przypis edytorski]

antresola — półpiętro, zwykle między parterem a pierwszym piętrem. [przypis edytorski]

antreten (niem.) — tu: stanąć w szeregu, zbiórka. [przypis edytorski]

antre (z fr.) — wstęp; wejście. [przypis edytorski]

antropocentryzm (filoz.) — przekonanie, wg którego człowiek to ośrodek świata, a wszystko w przyrodzie dzieje się ze względu na niego. [przypis edytorski]

antropofagia (gr.) — ludzki kanibalizm, ludożerstwo. [przypis edytorski]

antropofagia (z gr.) — zjadanie ludzi, kanibalizm. [przypis edytorski]

Antropologia ludów pierwotnych — tyt. oryg. Die Anthropologie der Naturvölker, 1860. [przypis edytorski]

Antropologia w ujęciu pragmatycznymAnthropologie in pragmatischer Hinsicht (1798), książka Kanta napisana na podstawie własnych wykładów na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu, ostatnia z ważnych prac tego filozofa zredagowana przez niego samodzielnie. [przypis edytorski]

antropomorfizacja — nadanie, przypisanie cech ludzkich. [przypis edytorski]

antrsza (z fr.) — w tańcu rodzaj kroku wykonywanego w powietrzu. [przypis edytorski]

Antychton (z gr.: Przeciw-Ziemia) — hipotetyczne ciało niebieskie, jakie wg poglądów Filolaosa miało znajdować się zawsze po przeciwnej stronie ognia centralnego niż Ziemia, symetrycznie obiegając centrum świata. [przypis edytorski]

antycypacja — oczekiwanie, zapowiedź przyszłych wydarzeń. [przypis edytorski]

antycypacja — oznaka, zapowiedź przyszłych wydarzeń, pogląd przyjęty z góry. [przypis edytorski]

antycypacja — przewidywanie, zakładanie czegoś, co jeszcze nie zaszło. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać, przeczuwać. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać; uprzedzać, wykonywać przedwcześnie. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać, zapowiadać. [przypis edytorski]

antycypować — przewidywać, zapowiadać. [przypis edytorski]

antydot — antidotum, odtrutka. [przypis edytorski]

antydot — antidotum; odtrutka, środek zaradczy przeciw czemuś. [przypis edytorski]

antydot (daw.) — antidotum. [przypis edytorski]

antydot (z gr. antídoton: dany przeciw) — a. antidotum; odtrutka, lek na coś. [przypis edytorski]

Antyfilozofia — właśc. Słownik antyfilozoficzny (Dictionnaire antiphilosophique, 1767) benedyktyna Louisa-Mayeul Chaudona (1737–1817), wymierzony przeciw Słownikowi filozoficznemu (1764) Woltera. [przypis edytorski]

antyfonariusz a. antyfonarz — księga zawierająca zbiór antyfon, tj. krótkich, najczęściej jednozdaniowych, tekstów modlitewnych liturgii chrześcijańskiej, przeplatających hymny, psalmy lub litanie wykonywane naprzemiennie przez dwa chóry lub przez przewodnika i chór. [przypis edytorski]

antyfona — w liturgii katolickiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie, albo stanowiący oddzielną modlitwę. [przypis edytorski]

antyfona (z gr.: przeciwgłos) — w liturgii chrześcijańskiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie wykonywane naprzemiennie przez dwa chóry lub przez przewodnika i chór; także: oddzielna, krótka modlitwa. [przypis edytorski]

antyfona (z gr.: przeciwgłos) — w liturgii chrześcijańskiej: krótki, najczęściej jednozdaniowy, tekst modlitewny, przeplatający hymny, psalmy lub litanie wykonywane naprzemiennie przez dwa chóry lub przez przewodnika i chór. [przypis edytorski]

Antyfont z Ramnus (480–411 p.n.e.) — jeden z najwcześniejszych attyckich mówców i autorów pisanych mów, ważna postać w ateńskim życiu intelektualnym i politycznym V w. p.n.e.; pochodził z niewielkiej miejscowości Ramnus w pobliżu Maratonu. [przypis edytorski]

Antygona — bohaterka mitów i tragedii greckich, która towarzyszyła na wygnaniu oślepłemu ojcu i poświęciła życie, aby pochować ciało zabitego brata. [przypis edytorski]

Antygona (mit. gr.) — córka króla Edypa, władcy Teb. Kiedy Edyp po odkryciu swej winy tragicznej (nieświadomie zamordował ojca oraz poślubił matkę) wyłupił sobie oczy i udał się na samowolne wygnanie z Teb do Kolony, Antygona towarzyszyła mu i otoczyła nieszczęsnego opieką. [przypis edytorski]

Antygona wiodła (…) kroki Edypa na Cytheronie — w micie greckim Antygona, córka Edypa, króla Teb, towarzyszyła mu na wygnaniu, kiedy się oślepił po odkryciu, że nie znając swojego prawdziwego pochodzenia, nieświadomie popełnił ojcobójstwo i kazirodztwo. Położona w Beocji góra Cytheron to miejsce, gdzie Edyp został porzucony jako niemowlę, wg dramatu Seneki również miejsce, gdzie zamierza się udać, aby popełnić samobójstwo. [przypis edytorski]

Antygona — w mitologii greckiej córka Edypa i Jokasty, tebańska księżniczka; tytułowa bohaterka tragedii Sofoklesa. W tej wersji mitu gdy ślepy Edyp tułał się jak żebrak po drogach, Antygona towarzyszyła mu aż do jego śmierci, a następnie powróciła do Teb. Wbrew zakazowi nowego króla, swojego wuja, Kreona, pochowała uznanego za zdrajcę brata, Polinika. Za sprzeciw wobec królewskiej decyzji króla została skazana na śmierć. Popełniła wówczas samobójstwo. [przypis edytorski]

Antygon, macedoński król, gdy leżał pod Atenami, a już ich miał dobyć, tedy mu panowie powiedali (…)Antygon I Jednooki (ok. 382–301 p.n.e.), wódz Aleksandra Wielkiego; anegdota na podstawie: Plutarch Żywoty równoległe. Demetrios, 8.2. [przypis edytorski]

Antygon — tu: Antygon III Doson (263–221 p.n.e.), król macedoński (od 229). [przypis edytorski]

antykamera — poczekalnia lub przedpokój przed sypialnią. [przypis edytorski]

antykamera (z łac.) — przedpokój, poczekalnia. [przypis edytorski]

antykwarnia (daw.) — antykwariat. [przypis edytorski]

antykwarski (daw.) — związany z antykami, reprodukcją historyczną bądź starymi książkami. [przypis edytorski]

antykwarz — dziś: antykwariusz. [przypis edytorski]

Antyk Wyspiańskiego — popularna praca Tadeusza Sinki wydana po raz pierwszy w 1916 roku. [przypis edytorski]

Antyliban — pasmo górskie na Bliskim Wschodzie, na granicy Izraela, Syrii i Libanu. [przypis edytorski]

Antyloch — syn Nestora, przyjaciel Achillesa, jeden z najmłodszych uczestników wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Antyloch — syn Nestora. [przypis edytorski]

Antyloch — wojownik grecki, przyjaciel Achillesa. To on przekazał mu wiadomość o śmierci Patroklosa. [przypis edytorski]

antylogia — zestawienie przeciwieństw. [przypis edytorski]

antylopa — tu: widłoróg amerykański, dawniej nazywany antylopą widłorogą, gdyż budową przypomina antylopy (zamieszkujące wyłącznie stepy i sawanny Afryki oraz Azji) i wyróżnia się rozwidlonymi rogami. [przypis edytorski]

antymigrenowy ołówek — sztyft parafinowo-mentolowy stosowany dla złagodzenia bólu głowy. [przypis edytorski]

Antymonachomachia — tytuł odwołuje się do poprzedniego poematu Ignacego Krasickiego, zatytułowanego Monachomachia, co po grecku oznacza walkę bądź wojnę mnichów. Antymonachomachia pozornie jest tzw. palinodią, to znaczy odwołaniem zarzutów zawartych w poprzednim dziele, w istocie jednak je podtrzymuje. [przypis edytorski]

antynomia (gr.: sprzeczność praw) — sprzeczność wewnętrzna, sprzeczność między dwoma twierdzeniami, które rozpatrywane osobno wydają się prawdziwe. [przypis edytorski]

antynomia (z gr.: sprzeczność praw) — sprzeczność między parą wykluczających się stwierdzeń, z których każde wydaje się uzasadnione i prawdziwe. [przypis edytorski]

antynomia (z gr.: sprzeczność praw) — sprzeczność między parą wykluczających się stwierdzeń, z których każde wydaje się uzasadnione i prawdziwe; termin charakterystyczny dla filozofii Kanta (tzw. antynomia czystego rozumu). [przypis edytorski]

Antyochiiey (starop.) — Antiochii; Antiochijej dostali: zdobyli Antiochię. [przypis edytorski]

Antypater (ok. 400–319 p.n.e.) — jeden z głównych dowódców Filipa II Macedońskiego i jego syna Aleksandra III Macedońskiego, ojciec Kassandra; mianowany dowódcą sił macedońskich w Europie podczas wyprawy Aleksandra przeciwko Persji, z pomocą Kraterosa pokonał w wojnie lamijskiej zbuntowane państwa greckie; w 321 podczas podziału władzy po śmierci Aleksandra otrzymał tytuł zarządcy państwa i opiekuna królów, tj. syna oraz przyrodniego brata zmarłego władcy. [przypis edytorski]

antypatia — uczucie niechęci w stosunku do kogoś. [przypis edytorski]

antypatyczny — tu: odpychający się z innym przedmiotem; nawiązanie do działania sympatycznego i antypatycznego wyjaśnianego przez teorię magnetyzmu. [przypis edytorski]