Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 471 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4901 przypisów.
gobelin — dekoracyjna tkanina przypominająca dzieło malarskie. [przypis edytorski]
gobelin — tkanina dekoracyjna przedstawiająca jakąś scenę na podobieństwo obrazu. [przypis edytorski]
Gobelin — wytwórca dywanów (od tego nazwa: gobeliny), posiadał farbiarnię szkarłatu nad brzegiem rzeki Bierre. [przypis tłumacza]
Gobeliny, Sèvres, La Savonnerie i Drukarnia Królewska — francuskie manufaktury królewskie, założone w XVII i XVIII wieku; Gobeliny: paryska manufaktura gobelinów; Sèvres: na obrzeżach Paryża, siedziba manufaktury produkującej porcelanę; La Savonnerie: paryska manufaktura dywanów; Drukarnia Królewska: paryska drukarnia. [przypis edytorski]
Gobineau, Arthur (1816–1882) — fr. dyplomata, powieściopisarz i filozof; obecnie znany gł. z dzieła L'Essai sur Vinegalite des races humaines (1854), w którym przedstawił teorię „aryjskiej pasy panów”, wywierając wielki wpływ na rasizm niemiecki. [przypis edytorski]
Gobineau de, Joseph Arthur de (1816–1882) — francuski pisarz, filozof, dyplomata; autor tezy o wyższości rasowej Germanów, stąd uważany jest za twórcę doktryny rasizmu. [przypis edytorski]
Gobryas — możny Asyryjczyk, któremu królewicz zabił syna. Póki żył stary król, Gobryas był mu wierny, ale po jego śmierci przeszedł na stronę Cyrusa. Później, po zdobyciu Babilonu (Cyropedia VII 5) razem z Gadatasem zabił mordercę swego syna. [przypis tłumacza]
gobulys — gobumas, gobšumas. [przypis edytorski]
gocha (daw., pot.) — gorzałka. [przypis redakcyjny]
Gocihar — meteor bądź ognista kometa. [przypis edytorski]
Goci — jedno z największych plemion germańskich, mówiące językiem gockim. Tu mowa o ich odłamie zwanym Wizygotami. Wskutek działalności misyjnej Wulfili Wizygoci w IV w. przyjęli chrześcijaństwo wyznania ariańskiego. W V w. najechali cesarstwo rzymskie, złupili Rzym i podbili płd.-zach. prowincje rzymskie, tworząc królestwo ze stolicą w Tuluzie, obejmujące płd.-zach. Galię i większość Hiszpanii. W pocz. VI w. wyparci z Galii przez Franków, przenieśli stolicę do Toledo (542). W VIII w. ich królestwo zostało podbite przez muzułmanów z Afryki płn. [przypis edytorski]
Goci — jedno z największych plemion germańskich, mówiące językiem gockim; tu mowa o ich odłamie zwanym Wizygotami; w V w. najechali cesarstwo rzymskie, złupili Rzym i podbili płd.-zach. prowincje rzymskie, tworząc królestwo ze stolicą w Tuluzie, obejmujące płd.-zach. Galię i większość Hiszpanii; w pocz. VI w. wyparci z Galii przez Franków, przenieśli stolicę do Toledo; w VIII w. ich królestwo zostało podbite przez muzułmanów z Afryki Płn. [przypis edytorski]
Goci (łac. Gutones a. Gotones) — jedno z potężnych plemion germańskich, mówiące językiem gockim; swoją migrację mieli rozpocząć za panowania wymienianego w źródłach hist. króla Beriga; w wędrówkę po Europie ruszyli na początku I w. n.e. z płd. terenów Płw. Skandynawskiego, osiedlając się początkowo na płd. wybrzeżu Bałtyku, gdzie na przełomie I i II w. n.e. współtworzyli kulturę wielbarską; następnie Goci; łącząc się z innym, pokrewnym plemieniem germańskim Gepidów; zajęli środkowy obszar Pomorza, Krajnę (położony nad Notecią obszar pograniczny między Wielkopolską a Kaszubami), płn. Wielkopolskę, Wysoczyznę Elbląską oraz zach. cz. Pojezierza Mazurskiego; w III w. Goci (wędrując wzdłuż Wisły i Bugu) zaznaczyli swoją obecność na płn. Mazowszu, Podlasiu, Polesiu i Lubelszczyźnie; na pocz. III w. n.e., za Filimera (piątego króla po Berigu) rozpoczął się nowy etap peregrynacji Gotów: sprzymierzywszy się z kilkoma innymi ludami podążyli w kierunku płd.-wsch., zostawiając na swym szlaku kulturę czerniachowską (dziś: w Ukrainie) i kulturę Sîntana Mureş (dziś: tereny Mołdawii i Rumunii), by w poł. III w. dotrzeć nad Morze Czarne w rejonie ujścia Dniestru i Bohu. Znalazłszy się w ten sposób w sąsiedztwie prowincji rzymskich, Goci rozpoczęli kolejny etap: zbrojnej ekspansji na tereny cesarstwa. Począwszy od pierwszej wyprawy w 239 r. n.e. (odpartej przez Rzym), Goci toczyli wojny z legionami rzym.; udało im się opanować część miast w rejonie Morza Czarnego. W IV w. Goci podzieli się wzdłuż biegu Dniestru na dwie grupy: żyjących na terenach na wschód od rzeki Ostrogotów oraz zasiedlających obszary na zachodnim brzegu Wizygotów. Ok. 376 r. Ostrogotów zaatakowali i pokonali Hunowie sprzymierzeni z Alanami; wkrótce też Hunowie podporządkowali sobie Wizygotów (część z nich schroniła się w Karpatach i Tracji, zakładając nowe osiedla). Następnie Ostrogoci zajęli Panonię (prowincję rzym. usytuowaną między rzekami Sawa i Dunaj; w staroż. Między Dalmacją, Italią a Noricum na zach., Mezją i Dacją na wsch.; dziś: tereny zach. Węgier, wsch. Austrii, płn. Chorwacji, Słowenii oraz płn.-zach. Serbii); z tego stanowiska w sojuszu z Bizancjum zaatakowali Italię i utworzyli królestwo ze stolicą w Rawennie; w VI w. zostali pokonani przez Bizancjum, ostatecznie ich tereny opanowali Longobardowie. Wizygoci natomiast prowadzeni przez Alaryka najechali cesarstwo i w 410 r. złupili Rzym i podążyli dalej, by utworzyć królestwo ze stolicą w Tuluzie (dziś: na terenach płd.-zach. Francji); wypierani przez Franków, osiedlili się w Hiszpanii, ostatecznie w VIII w. ich królestwo zostało podbite przez Arabów. Ze źródeł starożytnych najwięcej informacji dostarcza tzw. Getica (De origine actibusque Getarum), dzieło historyka z VI w. Jordanesa, prawdopodobnie pochodzenia germańskiego (gockiego a. alańskiego). [przypis edytorski]
gocki — tu: gotycki, charakterystyczny dla archit. stylu gotyckiego. [przypis edytorski]
godali (gw.) — gadali, mówili. [przypis edytorski]
Goddam (ang.) — cholera (przekleństwo). [przypis edytorski]
goddam (ang.) — przekleństwo: cholera. [przypis edytorski]
Goddam (ang.) — przekleństwo (God damn). [przypis edytorski]
God damn — angielskie przekleństwo. [przypis edytorski]
Goddam you! Pest on you! (ang.) — Niech cię szlag trafi! Zaraza na ciebie! [przypis edytorski]
goddam (z ang. goddamn) — przekleństwo: cholera. [przypis edytorski]
Goddard, Lyon, Oberth — Robert Goddard (1882–1945): amerykański inżynier i fizyk, pionier techniki rakietowej, zbudował pierwszą rakietę na paliwo ciekłe (1926); Darwin Oliver Lyon: enigmatyczny amerykański rywal Goddarda, zapewne szarlatan, w latach 20. i 30. XX w. często informował prasę europejską o swoich sensacyjnych planach i eksperymentach w Europie i Afryce z rakietami wysokiego pułapu; Hermann Oberth (1894–1989): austriacko-niemiecki fizyk i wynalazca, pionier techniki rakietowej i wizjoner eksploracji kosmosu, w latach 30. jego asystentem, a później współpracownikiem był Wernher von Braun. [przypis edytorski]
god — dziś popr. D.lp: godów; gody: wesele, okres świąteczny. [przypis edytorski]
Godebski, Cyprian (1765–1809) — poeta i prozaik, pułkownik wojska polskiego, redaktor „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, wolnomularz; zainicjował nurt literatury ściśle związanym z walką wyzwoleńczą, twórca ideału żołnierza-poety. [przypis edytorski]
Godebski, Cyprian (1835–1909) — polski rzeźbiarz, autor m.in. warszawskiego pomnika Adama Mickiewicza, sporą część życia spędził we Francji. [przypis edytorski]
Goded, Manuel (1882–1936) — hiszpański generał, jedna z kluczowych postaci w lipcowej rebelii przeciwko Drugiej Republice Hiszpańskiej; dowodził powstaniem wojskowym w Barcelonie; schwytany i stracony przez rząd republikański. [przypis edytorski]
Godfred z Luzynianu — Pół historyczna, pół mityczna osobistość, założyciel domu Lusignan w Poitou, w X wieku. [przypis tłumacza]
Godfryd de Bouillon — jeden z przywódców I wyprawy krzyżowej, w 1099 r. zdobył Jerozolimę. [przypis edytorski]
Godfryd Rudel z Blaye (…) jaki jej sprawiła jego śmierć — przełożone z prowansalskiego rękopisu z XIII w. [przypis autorski]
Godfryd — tu: bohater popularnego w czasach romantyzmu poematu heroicznego Jerozolima wyzwolona (1575), włoskiego poety Torquato Tasso. [przypis edytorski]
Godin de Sainte Croix — französischer Offizier, Geliebter der Brinvilliers, wurde als ihr Komplize verhaftet. [przypis edytorski]
godło domu Burgundzkiego — złote runo, ustanowione przez Filipa Burgundzkiego w r. 1429. [przypis tłumacza]
godło lilii — stylizowane lilie stanowiły herb królów francuskich z rodu Andegawenów, w tym także dynastii Walezjuszy. [przypis edytorski]
godło (starop.) — [tu:] hasło. [przypis redakcyjny]
godło — w oryginale: Aegide. [przypis tłumacza]
godło Wulkana — tj. znak zdradzanego męża; Wulkan (w mit. gr. Hefajstos) był mężem bogini miłości, Wenery (w mit. gr. Afrodyty). [przypis edytorski]
Godlewski, Franciszek (ok. 1834–1863) — uczestnik powstania styczniowego, spiskowiec, członek Komitetu Centralnego Narodowego. Poległ w bitwie pod Rawą. [przypis edytorski]
godnemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: godnymi. [przypis edytorski]
Godne uwagi (…) z obawy przed śmiercią — Joinville, Pamiętniki, 30. [przypis tłumacza]
godnie (daw.) — mocno, solidnie. [przypis edytorski]
godnie (daw.) — porządnie, solidnie. [przypis edytorski]
godnie — dobrze. [przypis autorski]
godniejszy (daw.) — solidniejszy. [przypis edytorski]
godniejszy (starop. forma) — godniejsi (lm). [przypis edytorski]
godniej — tu: lepiej. [przypis edytorski]
godnie święta — Boże Narodzenie. [przypis edytorski]
godnie — tu: mocno, solidnie. [przypis edytorski]
godnie wyonaczył — mocno wymęczył. [przypis edytorski]
godnik — grudzień. [przypis autorski]
godnik — grudzień. [przypis edytorski]
godniście mego widzenia i słuchu — sens: godni jesteście widzieć mnie i słyszeć. [przypis edytorski]
godno — dziś popr. forma przysłówka: godnie. [przypis edytorski]
godność Para — tytuł wysokiej szlachty i duchowieństwa, w latach 1814–1848 tytuł członka wyższej izby parlamentu francuskiego. [przypis edytorski]
Godność rycerska płuży tylko na lądzie — ang. Knighthood is for the land: godność rycerska jest dobra na lądzie. [przypis edytorski]
godność — tu: nazwisko. [przypis edytorski]
godność — tu: nazwisko. [przypis redakcyjny]
godności arcykapłana, od której wszyscy kalecy byli wyłączeni — „Ani przystąpi do służby jego: jeśli będzie ślepy, jeśli chromy, jeśli małego nosa albo wielkiego, albo krzywego, jeśli złamanej nogi, jeśli ręki..” etc. Kpł 21, 18–23. [przypis tłumacza]
godności te były dziedziczne — właściwie już od 107 lat nie, gdyż począwszy od Heroda Wielkiego mianowali arcykapłanów albo królowie z dynastii idumejskiej, albo rzymscy prokuratorowie, jak świadczy sam Flawiusz w Starożytnościach XX, X. O upadku moralnym arcykapłanów p. Starożytności XX, VIII, 8: „powstał takiż rozruch między arcykapłanami i kapłanami i pierwszymi jerozolimskimi obywatelami, tak, że każda z nich strona, zebrawszy kupę awanturników i buntowników, zrobiła się ich głową, a po wzajemnym sobie urąganiu jednego czasu wszczęli między sobą bitwę, miotając na siebie kamieniami… Na ostatek arcykapłani przyszli do tej bezczelności i gwałtów, że nie wstydzili się sług swoich posyłać na miejsca, gdzie przynoszono ofiary, dla zbierania dziesięcin należących się kapłanom. A z tej przyczyny niektórzy z nich ubodzy umierali z głodu” (przekład Lippomana). Wedle świadectwa samego Flawiusza w okresie 107 lat od Heroda Wielkiego do zdobycia Jerozolimy było 28 arcykapłanów mianowanych przez królów albo prokuratorów. [przypis tłumacza]
godności — tu: urzędy tytularne (np. dworskie) nie połączone z czynnościami. [przypis redakcyjny]
godny czemu (starop.) — odpowiadający czemu (nagroda godna uczynkowi). [przypis redakcyjny]
godny (daw.) — mocny, solidny. [przypis edytorski]
godny (daw.) — porządny, solidny. [przypis edytorski]
godny (gw.) — popr. forma Msc. lp.: godnej. [przypis edytorski]
Godnym wydał mi się człowiek i dojrzałym ku ziemskiej treści życia; gdym jednak żonę jego ujrzał, wydała mi się ziemia domem obłąkanych — F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O dziecku i o małżeństwie, tłum. W. Berent. [przypis edytorski]
Godny pamięci jest on sąd Salomona króla izraelskiego wielce mądrego, który był o żywym dziecięciu między dwiema niewiastami uczynił — 1. Król. 3, 25-26. [przypis edytorski]
godojamas — garbinamas. [przypis edytorski]
godos (gw.) — gadasz, mówisz. [przypis edytorski]
godoti — gerbti. [przypis edytorski]
godować (daw.) — ucztować. [przypis edytorski]
godownicy (gw.) — weselnicy; goście weselne; por. daw. gody: wesele. [przypis edytorski]
godownik (daw.) — biesiadnik. [przypis edytorski]
godownik (daw.) — tu: miejsce biesiady, uczty; por. gody: uroczystości, zwłaszcza weselne, połączone zwykle z ucztowaniem i zabawą. [przypis edytorski]
godownik — gość weselny, biesiadnik. [przypis edytorski]
godowy (daw.) — świąteczny; odświętny. [przypis edytorski]
godowy (daw.) — świąteczny. [przypis edytorski]
godowy (daw.) — weselny. [przypis edytorski]
godowy — tu: świąteczny, biesiadny. [przypis edytorski]
Godoy, Manuel (1767–1851) — hiszpański szlachcic i polityk, znany jako „książę Pokoju”, ulubieniec hiszpańskich Burbonów Karola IV i Marii Ludwiki; pierwszy sekretarz stanu (1792–1798) oraz wpływowa szara eminencja w latach 1800–1808. [przypis edytorski]
Godoy y Álvarez de Faria Sanchez Ríos Zarzosa, Manuel (1767–1851) — hiszpański szlachcic i polityk, domniemany kochanek królowej Marii Ludwiki. [przypis edytorski]
godujący — świętujący. [przypis edytorski]
goduoti — būti godžiam, šykštėti. [przypis edytorski]
Godwinowi kłaniaj się, kontent jestem, że od Clarkiego miał wiadomość — przez czas pobytu w kraju Zygmunt Krasiński pisywał listy do Gaszyńskiego po francusku pod adresem „Mr. Godwin” albo „Mr. Toson chez Me. Baume”. [przypis redakcyjny]
Godwin Shelley, Mary (1797–1851) — angielska poetka i pisarka romantyczna, autorka Frankensteina, czyli współczesnego Prometeusza; druga żona Shelleya. [przypis edytorski]
Gody — Boże Narodzenie. [przypis autorski]
Gody — Boże Narodzenie. [przypis edytorski]
Gody — Boże Narodzenie (tj. koniec roku). [przypis redakcyjny]
gody (daw.) — festyn, święto. [przypis redakcyjny]
Gody (daw., gw.) — święta Bożego Narodzenia albo okres od Bożego Narodzenia (25 grudnia) do Trzech Króli (6 stycznia). [przypis edytorski]
gody (daw., gw.) — święto; wesele. [przypis edytorski]
gody (daw.) — święta. [przypis edytorski]
gody (daw.) — święto. [przypis edytorski]
gody (daw.) — święto; tu: wesele. [przypis edytorski]
gody (daw.) — święto, uroczystość. [przypis edytorski]
gody (daw.) — święto; wesele. [przypis edytorski]
gody (daw.) — tu: uczta. [przypis edytorski]
gody (daw.) — wesele. [przypis edytorski]
gody (daw.) — wesele, święto. [przypis edytorski]
gody (daw.) — wesele; święto. [przypis edytorski]
gody — dziś popr. forma N. lm: godami. [przypis edytorski]
gody* — radość, wesele; w. 25-28: Cicero głosił, że mędrzec powinien ze spokojem przyjmować wszystkie nieszczęścia, unikając jedynie hańby. Gdy jednak umarła jego córka Tulia, przeżył to głęboko. [przypis redakcyjny]
