Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | polski | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3693 przypisów.
Forum Romanum — najstarszy plac w staroż. Rzymie, religijny, polityczny i towarzyski ośrodek miasta. [przypis edytorski]
Forum Romanum — Tak zwał się plac przed Kapitolem, na którym stały mównice i kurie, trybunały, w których odbywały się sądy, a czasem narady senatu. Od tego Forum wstępowały schody aż na szczyty kapitolińskiego wzgórza. Tam na lewej wyniosłości, nad skałą tarpejską, stał kościół Jowisza Feretryjskiego, na prawej zaś Jowisza Kapitolińskiego. Via sacra, czyli święta droga tryumfujących, szła na Forum przez łuk Fabiana, wychodziła zaś z niego, by już iść w górę na Kapitol, przez łuk Septyma Sewera. Naprzeciwko Kapitolu z drugiej strony Forum, stała świątynia i klasztor westalek, bliżej zaś stóp wzgórza kapitolińskiego, świątynia Fortuny i Zgody, na samym zaś środku, na czystym miejscu była mównica. Kształt całego forum był równoległoboczny. Boki jego wszędzie zasute były rzędami kolumn, ciągnącymi się przed świątyniami i bazylikami. Widok ten musiał być nade wszystko uroczystym i wspaniałym. W architekturze starożytnej nie było uniesienia Ducha odbijającego się w gotyckiej, ale za to, najwyższa powaga ciała wszędzie panowała. Starożytny patrycjusz niewzruszony, z zarzuconą togą, odpoczywający po ofierze złożonej bogom jest obraz architektury starożytnej. W niej każda cząstka opisana ograniczona. Idea miary i piękności, przeniesiona do okręgu zupełnie zawartego. Niewzruszność i jedność są zatem jej piętnami, kiedy w gotyckiej ruch prawdziwy, rozmaitość i nieskończoność, żyją. Można by powiedzieć, że architektura starożytna, jest duchem zupełnie wcielonym w rozmiary, w materię, a gotycka materią pracującą, by się zidealizować, by zduchownieć. Dlatego też nie ma kościoła gotyckiego prawie, którego by budowa zupełnie skończoną była, a nie było kościoła pogańskiego, który by nie był zupełnie dokończonym w każdej części swojej. Stąd pochodzi, że architektura pogańska przenosi o wiele chrześcijańską pod względem sztuki, chrześcijańska zaś pogańską pod względem myśli, ducha. [przypis autorski]
forum szlacheckie — sąd dla szlachty (w zaborze austriackim). [przypis edytorski]
forward (ang.) — naprzód. [przypis redakcyjny]
forwerc (fonet. niem. vorwärts) — naprzód. [przypis edytorski]
foryś — chłopczyk siedzący na jednym z koni przodowych w zaprzęgu. [przypis edytorski]
foryś (daw.) — pomocnik furmana, zwykle jadący na jednym z przednich koni w dużym zaprzęgu. [przypis edytorski]
foryś (daw.) — pomocnik stangreta. [przypis edytorski]
foryś (daw., z niem. Vorreiter: jadący na przedzie) — ordynans; konny żołnierz służący oficerowi. [przypis edytorski]
foryś — konny pachołek, pomocnik stangreta. [przypis edytorski]
foryś — konny pachołek, pomocnik stangreta. [przypis redakcyjny]
foryś — pachołek usługujący przy powozie. [przypis edytorski]
foryś (z niem. Vorreiter) — pachołek jadący konno przed karetą albo na jednym z koni zaprzęgowych. [przypis edytorski]
foryś (z niem.) — woźnica, siedzący na jednym z przodowych koni poszóstnej karety; [pomocnik stangreta; czasem ze światłem lub trąbką dla ułatwiania bądź obwieszczania przejazdu; red. WL]. [przypis redakcyjny]
forysic a. foryś (daw., z niem. Vorreiter: jadący na przedzie) — ordynans; konny żołnierz służący oficerowi. [przypis edytorski]
foryszter (z wł. forestiere) — cudzoziemiec. [przypis redakcyjny]
forytarz (daw.) — poparcie, faworyzowanie. [przypis edytorski]
forytować (daw.) — darzyć kogoś lub coś szczególnymi względami, popierać, protegować. [przypis edytorski]
forytować (daw.) — darzyć kogoś lub coś szczególnymi względami, popierać, protegować. [przypis redakcyjny]
forytować (daw.) — popierać, faworyzować. [przypis edytorski]
forytować (daw.) — popierać; faworyzować. [przypis edytorski]
forytować kogo, co (starop.) — popierać, zalecać. [przypis edytorski]
fory — ułatwienie dla słabszego gracza; dawać damę for: rozpoczynać grę w szachy bez damy, aby wyrównać słabszemu przeciwnikowi swoją przewagę. [przypis edytorski]
fory — ułatwienie dla słabszego gracza; dawać wieżę for — rozpoczynać grę w szachy bez jednej wieży, aby wyrównać słabszemu przeciwnikowi swoją przewagę. [przypis edytorski]
fory — ułatwienie dla słabszego gracza; dawać wieżę for: rozpoczynać grę w szachy bez jednej wieży, aby wyrównać słabszemu przeciwnikowi swoją przewagę. [przypis edytorski]
Forza, Caffe-latte, forza! Nonn avete paura! (wł.) — Naprzód, Caffe-latte, naprzód! Nie bój się! [przypis edytorski]
Foscolo, Ugo (1778–1827) — włoski poeta i prozaik, czołowy pisarz neoklasycyzmu i preromantyzmu. [przypis edytorski]
fosforescencja — świecenie po uprzednim naświetleniu. [przypis edytorski]
fosforescencja — świecenie w ciemności. [przypis edytorski]
fosforescencja — tu: świecenie wód morskich, zjawisko wywoływane przez niektóre wiciowce, tj. organizmy jednokomórkowe, stojące na pograniczu świata roślinnego i zwierzęcego. [przypis edytorski]
fosforescencja — zjawisko świecenia niektórych substancji światłem własnym, po uprzednim naświetleniu. [przypis edytorski]
Fosfor — Jutrzenka poranna. [przypis redakcyjny]
Fosfor (…) nadaje powietrzu (…) własność przewodzenia — Elster i Geitel, „Wiedemannsche Annalen”, 1890. [przypis autorski]
fosforyt (geol.) — skała osadowa. [przypis edytorski]
fosforyzować — świecić w ciemności bladym światłem. [przypis edytorski]
fosforyzujący — świecący w ciemności zielonkawym blaskiem. [przypis edytorski]
fosgen — COCl2, silnie trujący gaz, powstający z reakcji tlenku węgla z chlorem, wykorzystywany w produkcji barwników i tworzyw sztucznych; w czasie I wojny najczęściej używany gaz bojowy. [przypis edytorski]
fosgen — COCl2, silnie trujący gaz, powstający z reakcji tlenku węgla z chlorem, wykorzystywany w produkcji barwników i tworzyw sztucznych; w czasie I wojny najczęściej używany gaz bojowy. [przypis edytorski]
fosgen — silnie trujący gaz, powstający z reakcji tlenku węgla z chlorem, wykorzystywany w produkcji barwników i tworzyw sztucznych; w czasie I wojny najczęściej używany gaz bojowy. [przypis edytorski]
fossa defensa (łac.) — fosa obronna. [przypis edytorski]
Fossa — torre della Fossa, warowna wieża na lewym brzegu odnogi Padu „Po di Primaro”. [przypis redakcyjny]
fossa trochanterica (łac., med.) — termin anatomiczny: dół krętarzowy. [przypis edytorski]
fossor — grabarz. [przypis edytorski]
Fossor — grabarz. [przypis redakcyjny]
fosylia — szczątki organizmów z minionych epok geologicznych, a także ślady ich działalności zachowane w skałach. [przypis edytorski]
fosylie — dziś popr.: fosylia, skamieniałe szczątki organizmów z dawnych epok geologicznych. [przypis edytorski]
fotelu — dziś popr. forma D. lp: fotela. [przypis edytorski]
fotelu — dziś popr.: fotela. [przypis edytorski]
fotelu — tej formy Prus używa konsekwentnie w całym utworze; dziś: fotela. [przypis edytorski]
fotografi — dziś popr. forma M. lm: fotografowie. [przypis edytorski]
fotografie firmy Saroniego — fotograf Napoleon Sarony wykonał również w 1882 r. serię portretów studyjnych Oscara Wilde'a w różnych strojach i pozach. [przypis edytorski]
fotograf — staroświeckie wyrażenie na fotografię. [przypis redakcyjny]
fotografy — dziś: fotografie. [przypis redakcyjny]
fototropiczna reakcja — kierunkowa reakcja ruchu lub wzrostu organizmów, zwykle roślin, na bodziec świetlny. [przypis edytorski]
Foucault, Michel (1926–1984) — fr. filozof, autor prac m.in. o historii seksualności, więziennictwie, psychiatrii i medycynie, autor pojęcia biowładzy. [przypis edytorski]
Fouché, Joseph (1759–1820) — francuski polityk, oceniany jako przebiegły i bezwzględny karierowicz; członek Konwentu w okresie rewolucji francuskiej, głosował za skazaniem Ludwika XVI na śmierć, odpowiedzialny za krwawe stłumienie powstania w Lyonie w 1793, minister policji podczas panowania Napoleona, po jego upadku w 1815 został prezydentem rządu tymczasowego, następnie ministrem policji króla Ludwika XVIII. [przypis edytorski]
Fouché, Joseph (1759–1820) — francuski polityk, oceniany jako przebiegły i bezwzględny karierowicz; członek Konwentu w okresie rewolucji francuskiej, odpowiedzialny za krwawe stłumienie powstania w Lyonie w 1793, minister policji podczas panowania Napoleona, po jego upadku w 1815 został prezydentem rządu tymczasowego, następnie ministrem policji króla Ludwika XVIII. [przypis edytorski]
Fouché, Joseph (1759–1820) — fr. polityk, oceniany jako przebiegły i bezwzględny karierowicz; członek Konwentu w okresie rewolucji francuskiej, odpowiedzialny za krwawe stłumienie powstania w Lyonie w 1793, minister policji podczas panowania Napoleona, po jego upadku w 1815 został prezydentem rządu tymczasowego, następnie ministrem policji króla Ludwika XVIII. [przypis edytorski]
Fouillet — zniekszt. nazwisko fr. filozofa Alfreda Fouilée (1838–1912). [przypis edytorski]
Fould i Rouher — ministrowie Napoleona III: minister sprawiedliwości Eugène Rouher (1814–1884) oraz minister finansów Achille Fould (1800–1867). [przypis edytorski]
Foulkes — przywrócono pisownię oryginalną; w wydaniu źródłowym: Tulk, Tulek. [przypis edytorski]
fountain-pen (ang.) — wieczne pióro. [przypis edytorski]
fountain-pen (ang.) — wieczne pióro. [przypis edytorski]
Fouqué, Friedrich (1777–1843) — niemiecki pisarz epoki romantyzmu. [przypis edytorski]
Fouque, Friedrich (1777–1843) — niemiecki pisarz epoki romantyzmu; autor m.in. romantycznej baśni o wodnej rusałce pt. Ondyna (Undine, 1811), która posłużyła za libretto oper E.T.A. Hoffmana i A. Lortziga oraz zainspirowała H. Ch. Andersena do napisania Małej syrenki. [przypis edytorski]
Fouquet, Nicolas (1615–1680) — prokurator generalny i finansista francuski, w 1665 uwięziony przez Ludwika XIV, obawiającego się jego wpływów. [przypis edytorski]
Fouquet, Nicolas (1615–1680) — superintendent skarbu Ludwika XIV; zgromadził ogromny majątek, który częściowo zresztą obracał na popieranie pisarzy i artystów; malwersacje jego odkrył minister Colbert; osadzony w więzieniu, Fouquet umarł po dziewiętnastu latach. [przypis redakcyjny]
Fouquier-Tinville, Antoine Quentin (1746–1795) — francuski prawnik i działacz polityczny, bezwzględny oskarżyciel publiczny Trybunału Rewolucyjnego. [przypis edytorski]
Fouquier-Tinville, Antoine Quentin (1746–1795) — prawnik, oskarżyciel publiczny Trybunału Rewolucyjnego. [przypis edytorski]
Fourier, Charles (1772–1837) — francuski socjalista utopijny. [przypis edytorski]
Fourier, Charles (1772–1837) — francuski socjalista utopijny, twórca jego odmiany zwanej furieryzmem. [przypis edytorski]
Fourier, Charles (1772–1837) — francuski socjalista utopijny; zamiast państwa proponował niewielkie wspólnoty zwane falansterami; na falanster miały się składać obszary rolne, park, zabudowania gospodarcze i obszerny budynek, gdzie żyłoby i wspólnie pracowało półtora tysiąca osób obojga płci i wszystkich potrzebnych wspólnocie profesji; głosił, że konieczną reformą jest równouprawnienie kobiet (jako pierwszy użył terminu feminizm w 1837). [przypis edytorski]
Fourier, Charles (1772–1837) — fr. socjalista utopijny, w swoim projekcie nowego, szczęśliwego świata, w którym ludzie byliby podzieleni na niewielkie wspólnoty (falanstery), zamierzał wyeliminować niesprawiedliwość, opierając się na idei wzajemnej troski i kooperacji, wynagradzaniu według wkładu pracy i zatrudnianiu ludzi zgodnie z ich wrodzonymi skłonnościami, a nie na zasadzie przymusu; głosił, że konieczną reformą jest równouprawnienie kobiet (jako pierwszy użył terminu feminizm w 1837 r.); uważał, że dobra organizacja społeczeństw i koordynacja działań powinna uwzględniać dobro świata przyrody; w czasie rewolucji 1848 r. i Komuny Paryskiej żywo odwoływano się do myśli Fouriera; jego krytykiem był Karol Marks (z powodu braku programu realizacji projektu oraz braku analizy przyczyn zła, jakie niesie z sobą kapitalizm); w XX w. do filozofii Fouriera odwoływali się socjaliści nieutożsamiający się z głównym nurtem marksizmu (surrealiści, sytuacjoniści). [przypis edytorski]
Fournier d'Albe, Edmund Edward (1868–1933) — irlandzki fizyk. [przypis edytorski]
Fourrier, Charles (1772–1837) — twórca jednej z odmian socjalizmu utopijnego, furieryzmu; uważany za twórcę terminu feminizm: postulował, że rozszerzenie praw kobiet jest jedną z głównych reguł postępu społecznego. [przypis edytorski]
fouteau — buk; pokrewny temu źródłosłowowi czasownik oznacza bardzo gminne wyrażenie czynności płciowej. [przypis tłumacza]
Fox, Charles James (1749–1806) — ang. polityk, jedna z czołowych postaci stronnictwa wigów; zwolennik zniesienia niewolnictwa, równouprawnienia katolików, popierał niepodległość Stanów Zjednoczonych i idee rewolucji francuskiej; piastował (jako pierwszy) urząd ministra spraw zagranicznych, był przewodniczącym Izby Gmin; zasłynął jako wybitny mówca. [przypis edytorski]
Foxe, John (1516/17–1587) — ang. duchowny, zasłużony dla kościoła anglikańskiego jako historyk i autor Księgi męczenników (1563). [przypis edytorski]
fox, foks (daw.) — fokstrot. [przypis edytorski]
fox, foks (daw.) — tu: fokstrot. [przypis edytorski]
fox-hunt (ang.) — polowanie na lisa. [przypis edytorski]
foyer — pomieszczenie bądź korytarz w pobliżu sali teatralnej, w którym podczas przerw przebywa publiczność. [przypis edytorski]
foyer — pomieszczenie obok sali teatralnej, gdzie publiczność zbiera się podczas przerw w spektaklu. [przypis edytorski]
foyer — pomieszczenie obok sali teatralnej, w którym w czasie przerw gromadzi się publiczność. [przypis edytorski]
foyer — sala lub korytarz obok sali koncertowej gromadząca publiczność podczas przerw. [przypis edytorski]
Foy, Maximilien Sébastien (1775–1825) — francuski dowódca i polityk; generał napoleoński, walczył w Portugalii, w Hiszpanii i pod Waterloo; w 1819 wybrany do parlamentu, odznaczył się jako mówca i stał się liderem liberalnej opozycji. [przypis edytorski]
foza (daw.) — moda, tryb. [przypis redakcyjny]
foza (daw.) — sposób, moda. [przypis redakcyjny]
foza — moda. [przypis redakcyjny]
foza (z wł.) — tryb, moda, sposób. [przypis redakcyjny]
fozy — mody; przysłowie łacińskie o śmierci tchórza: si morieris minis, asini bombis tu tumulaberis: kto z strachu umiera, temu osioł na pogrzeb zadek swój otwiera (satyra z r. 1646). [przypis redakcyjny]
Frąca zabił — dodane w przekładzie, w oryginale wymienieni tylko Dragutto, Guilberto i Filippo Ariadeno. [przypis redakcyjny]
frącymer (z niem.: frauzimmer) — dwór żeński przy królowej. [przypis redakcyjny]
Fra Angelico a. Jan z Fiesole, właśc. Guido di Pietro da Mugello (1387–1455) — wczesnorenesansowy wł. malarz religijny, dominikanin. [przypis edytorski]
Fra Angelico a. Jan z Fiesole, właśc. Guido di Pietro da Mugello (1387–1455) — wczesnorenesansowy wł. malarz religijny, dominikanin. [przypis edytorski]
Fra Angelico, właśc. Guido di Pietro da Mugello (1387–1455) — wczesnorenesansowy włoski malarz religijny, dominikanin. [przypis edytorski]
Fraates IV (I w. p.n.e.) — król Partów w latach 37–2 p.n.e.; w 36 p.n.e. odniósł zwycięstwo nad Markiem Antoniuszem usiłującym zdobyć miasto Fraaspa w Medii Atropatene i zmusił wojska rzymskie do wycofania się do Syrii, atakami podjazdowymi zadając im znaczne straty. [przypis edytorski]
Fracastor właśc. Girolamo Fracastori (1483–1553) — był, jak i Haller, zarazem lekarzem i poetą. Napisał koło r. 1530 wielce poczytny poemat epickodydaktyczny, poświęcony przymiotowi pt. Syphilis seu morbus gallicus. Przedrukowywano go często jeszcze w w. XVIII [przypis tłumacza]
fracht — opłata za transport towarów. [przypis edytorski]
fracht pocztowy — dziś: awizo, pismo zawiadamiające o nadejściu przesyłki do odebrania na poczcie. [przypis edytorski]
