Przypisy

rowieśnik — dziś popr. pisownia: rówieśnik. [przypis edytorski]

rowny — dziś popr: równy. [przypis edytorski]

Royal Albert Hall — sala koncertowa w Londynie poświęcona mężowi królowej Wiktorii, księciu Albertowi, miejsce wydarzeń kulturalnych, koncertów, konferencji, balów i odczytów naukowych; mieści ok. 8000 ludzi. [przypis edytorski]

Royal Dutch (pot.) — Royal Dutch Petroleum Company (niderl.: Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij), dawna holenderska spółka wydobywcza; w 1907 połączona ze spółką brytyjską, utworzyła obecny koncern Shell. [przypis edytorski]

„Royale” i „Remingtony” — marki maszyn do pisania. [przypis edytorski]

Royal Institution, właśc. The Royal Institution of Great Britain — bryt. stowarzyszenie naukowo-edukacyjne, zajmujące się głównie popularyzacją nauki, lecz także prowadzeniem badań naukowych. [przypis edytorski]

Royal Society, Towarzystwo Królewskie, właśc. The President, Council, and Fellows of the Royal Society of London for Improving Natural Knowledge — jedno z najstarszych na świecie towarzystw naukowych, zał. w Londynie w 1660; zajmuje się naukami przyrodniczymi i matematyką, pełni rolę brytyjskiej akademii nauk. [przypis edytorski]

Royer, Joseph-Nicolas-Pancrace (1705–1755) — francuski kompozytor i klawesynista. [przypis edytorski]

Royston — miasto w hrabstwie Hertfordshire, 61 km na północ od centrum Londynu. [przypis edytorski]

Roy, William (1726–1790) — szkocki inżynier wojskowy, geodeta; dokonał pomiarów Szkocji, połączył geodezyjnie Brytanię i Francję. [przypis edytorski]

Rożdiestwienski, Siergiej Wasilijewicz (1868–1934) — rosyjski historyk, archiwista, członek Rosyjskiej Akademii Nauk. [przypis edytorski]

rożna świętego Wawrzyńca — nawiązanie do rodzaju męczeńskiej śmierci jednego ze świętych kościoła katolickiego, który wg tradycji miał zginąć przy via Tiburtina w Rzymie 10 sierpnia 258 r. spalony na rozżarzonej kracie (ruszcie, ale nie rożnie); Wawrzyniec był diakonem i skarbnikiem wspólnoty chrześcijańskiej; kiedy władze rzymskie zażądały od niego wydania skarbów kościoła, zatroszczył się o potajemne odesłanie części z nich do swej rodzinnej Hiszpanii; wśród cennych przedmiotów uratowanych w ten sposób miał znajdować się m.in. legendarny święty Graal (Sangreal z daw. hiszp. grial: kubek), czyli kielich, którego Jezus Chrystus miał używać podczas Ostatniej Wieczerzy. [przypis edytorski]

Rożniecki, Aleksander (1774–1849) — polski wojskowy; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej 1792 i powstania kościuszkowskiego, żołnierz Legionów Polskich; od 1807 inspektor kawalerii Księstwa Warszawskiego, ranny pod Lipskiem, dostał się do niewoli rosyjskiej; od 1815 dowódca jazdy Królestwa Polskiego; wysługiwał się administracji carskiej, tropił i tępił spiski patriotyczne, posługując się prowokacjami, wymuszeniami, fałszerstwami; znienawidzony jako organizator tajnej policji carskiej; po wybuchu powstania listopadowego uciekł z Warszawy i zaciągnął się do armii carskiej; był członkiem Rady Państwa Imperium Rosyjskiego. [przypis edytorski]

rożni — różni, doprowadza do poróżnienia się stron, do kłótni. [przypis edytorski]

Rozalinda — bohaterka idyllicznej komedii Jak wam się podoba Szekspira, córka wygnanego księcia, mieszkająca w Lesie Ardeńskim w przebraniu pasterza. [przypis edytorski]

Rozalinda — bohaterka szekspirowskiej komedii Jak wam się podoba. [przypis edytorski]

Rozalinda i Helena — ang. Rosalind and Helen, A Modern Eclogue, zbiór poezji Shelleya z 1819 r. [przypis edytorski]

rozamorować — rozkochać. [przypis edytorski]

rozamorowany — rozkochany; por.: amor. [przypis edytorski]

roza — róża. [przypis edytorski]

rozbawion (daw.) — tu: forma krótsza przymiotnika r.m., z końcówką zerową, użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

rozbef a. rostbef (z ang.) — mięso z lędźwiowej części wołu. [przypis edytorski]

rozbestwiony — bezczelny. [przypis edytorski]

Rozbicki, Soter Antoni (1823–1876) — polski humorysta i facecjonista, do którego przylgnęła łatka grafomana. [przypis edytorski]

rozbiegą — dziś popr. forma: rozbiegną. [przypis edytorski]

rozbiegą się — dziś popr. forma: rozbiegną się. [przypis edytorski]

rozbierą — dziś popr.: rozbiorą, tu: wyprzęgną z powozu. [przypis edytorski]

rozbierać (daw.) — analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (daw.) — rozpatrywać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (daw.) — rozważać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (gw.) — tu: brać, osłabiać. [przypis edytorski]

rozbierać (gw.) — tu: osłabiać, rozstrajać. [przypis edytorski]

rozbierać (starop. forma) — rozważać. [przypis edytorski]

rozbierać (starop.) — rozważać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (starop.) — rozważać. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: analizować. [przypis edytorski]

rozbierać (tu daw.) — analizować, rozważać. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: osłabiać, obezwładniać. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: rozpatrywać, przemyśliwać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierać — tu: roztrząsać, analizować. [przypis edytorski]

rozbierając (starop.) — rozważając. [przypis edytorski]

rozbieranie (daw.) — rozpatrywanie, rozważanie, analiza. [przypis edytorski]

rozbieranie (daw.) — rozpatrywanie, rozważanie, analiza. [przypis edytorski]

rozbieranie (daw.) — rozważanie, analiza. [przypis edytorski]

rozbieranie (starop.) — tu: rozważanie, analizowanie. [przypis edytorski]

rozbijać (daw.) — czynić rozboje, napady, rabunki. [przypis edytorski]

rozbiór Czech — właśc. rozbiór Czechosłowacji; chodzi o naruszenie integralności terytorialnej Czechosłowacji w wyniku układu monachijskiego (29 września 1938 r.), w którym Wlk. Brytania i Francja zgodziły się na aneksję regionu Sudetów przez III Rzeszę; w konsekwencji Polska skorzystała ze sprzyjającej sytuacji, żeby zająć Zaolzie, zaś Węgry odebrały Czechosłowacji płd. Słowację i Ruś Zakarpacką (parawanem tego aktu agresji był tzw. arbitraż wiedeński). Kryzys polityczny wywołany tymi wydarzeniami doprowadził do rozpadu Czechosłowacji i utworzenia zależnego od III Rzeszy Protektoratu Czech i Moraw oraz prohitlerowskiej I Republiki Słowackiej (w marcu 1939). [przypis edytorski]

rozbiór (daw.) — analiza. [przypis edytorski]

rozbiór etymologiczny i syntaktyczny — analiza wyrazów pod względem ich pochodzenia i funkcji w zdaniu. [przypis edytorski]

rozbitą piersią — tu: zniszczonymi, starymi płucami. [przypis edytorski]

rozbit — dziś popr.: rozbitek. [przypis edytorski]

rozbit — dziś: rozbitek. [przypis edytorski]

rozbitem i chorem — z uwagi na rym zachowujemy tu dawną formę N.lp. [przypis edytorski]

Rozbite Rozdziały — wiersz nawiązuje do Rozkładu jazdy Tymoteusza Karpowicza. [przypis edytorski]

rozbłysła — to imiesłów przymiotnikowy bierny, nie czasownik. [przypis edytorski]

rozbójnicy, należący do sekty nabateńczyków (koczujące plemię arabskie) — mowa o nizarytach, skrajnym odłamie muzułmańskich ismailitów, któremu udało się zbudować na terenie Iranu własne państwo z ośrodkiem w twierdzy Alamut (ok. 1090–1273), na wsch. od Kazwinu. W 1140 zdobyli górską twierdzę Masjaf w Syrii. Kiedy przywództwo nad nizarytami syryjskimi objął Raszid ad-Din Sinan, zasłynęli wśród krzyżowców jako nieustraszeni zabójcy, „asasyni”, dokonujący zamachów na przeciwników politycznych. [przypis edytorski]

rozbolały — dziś popr.: zbolały. [przypis edytorski]

rozbrat — niezgoda, niezgodność, rozbieżność, rozejście się. [przypis edytorski]

Rozbrat wieczny duszy z ciałem (…) — jest to dość wyraźna aluzja do słów z Psalmu miłości Zygmunta Krasińskiego (z powodów politycznych promowanego na najważniejszego z polskich wieszczów romantycznych przez St. Tarnowskiego, jednej z ważnych postaci wśród krakowskich stańczyków): „Z szlachtą polską polski Lud. / Dusza żywa z żywem ciałem / Zespojone świętym szałem; / Z tego ślubu jeden Duch, / Wielki naród polski sam, / Jedna wola, jeden ruch (…)”. Konserwatywny projekt „zbawienia” ojczyzny oceniony został w dramacie Wyspiańskiego jako niemożliwy do zrealizowania z powodu duchowej niemocy cechującej szlachtę, klasę, na którą Krasiński wskazywał jednoznacznie jako na jedyną predystynowaną do roli przywódczej w Polsce. [przypis edytorski]

rozbrzęczonych — dziś: rozbrzęczanych. [przypis edytorski]

rozbrzmieją — dziś popr. forma 3 os. lm. cz. przysz.: rozbrzmią. [przypis edytorski]

rozbujała (daw.) — rozbujana, kołysząca się, falująca. [przypis edytorski]

rozbujały — dziś: bujający się, rozbujany. [przypis edytorski]

rozchamrany (gw.) — potargany, wymięty, porozpinany. [przypis edytorski]

rozchód przechodzi dochód — łac. sumptus superat censum. [przypis edytorski]

rozchodnik ostry — pospolita roślina płożąca się o grubych, mięsistych liściach; trująca, mająca właściwości lecznicze, dawniej stosowana do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i przy niektórych schorzeniach skórnych. [przypis edytorski]

rozchodnik — pospolita roślina o mięsistych liściach, płożąca się lub wznosząca, rosnąca zwykle na suchych, piaszczystych lub skalistych, miejscach. [przypis edytorski]

rozchodnik — rozchodnik ostry; roślina trująca, mająca właściwości lecznicze, dawniej stosowana do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i przy niektórych schorzeniach skórnych. [przypis edytorski]

rozchrzestany — rozchełstany; niedbale rozchylony. [przypis edytorski]

rozchylonymi usty — dziś: rozchylonymi ustami. [przypis edytorski]

rozciąć węzeł — sens: rozwiązać skomplikowaną sprawę; znaleźć wyjście z trudnej sytuacji. [przypis edytorski]

rozciągniony (daw.) — dziś popr. forma: rozciągnięty. [przypis edytorski]

rozciągniony — dziś popr.: rozciągnięty. [przypis edytorski]

rozciągniony — dziś: rozciągnięty a. rozciągający się. [przypis edytorski]

rozciągniony — dziś: rozciągnięty. [przypis edytorski]

rozcietrzewiać się — popadać w gniew, zapalczywość; czasownik ukuty od zachowania samców cietrzewi, gatunku ptaków w czasie godów rywalizujących między sobą głośnymi okrzykami, podskokami, a niekiedy dziobiących się wzajemnie; dziś raczej: zacietrzewiać się. [przypis edytorski]

rozciskać — rozrzucić; tu: rozgnieść. [przypis edytorski]

rozczarować — tu: odczarować. [przypis edytorski]

rozczarowanie — właśc. odczarowanie. [przypis edytorski]

rozczętej roboty odbiec (…) myśli (starop.) — zamierza porzucić zaczętą pracę. [przypis edytorski]

rozczerwienić się — dziś popr. zaczerwienić się. [przypis edytorski]

rozczerwienić się — zaczerwienić się. [przypis edytorski]

rozczerwieniony — dziś: zaczerwieniony. [przypis edytorski]

rozczuchać się — rozczmuchać się, otrząsnąć się z senności, rozbudzić. [przypis edytorski]

rozczuchranymi — dziś: rozczochranymi. [przypis edytorski]

rozczynać (starop.) — rozpoczynać. [przypis edytorski]

rozczyn (chem.) — roztwór. [przypis edytorski]

rozczyniać — przygotowywać ciasto (na chleb). [przypis edytorski]

rozczyn — rozrobiona wodą mała porcja zakwaszonej mąki a. rozdrobnione drożdże dodawane do ciasta. [przypis edytorski]

rozczyszczony — oczyszczony. [przypis edytorski]

rozdal (neol.) — rozległa dal. [przypis edytorski]

rozdawa — dziś popr: rozdaje. [przypis edytorski]

rozdenerwowanie — dziś popr. zdenerwowanie. [przypis edytorski]

rozdepcą — dziś raczej: rozdepczą. [przypis edytorski]

rozdjąć — rozewrzeć, otworzyć. [przypis edytorski]

rozdnieje — dziś popr. forma: rozednieje; rozednieć: rozwidnić się. [przypis edytorski]

rozdół — głęboka, wąska dolina. [przypis edytorski]

rozdół — wąska, głęboka dolina; jar, parów. [przypis edytorski]

rozdraźni — dziś: rozdrażni. [przypis edytorski]

Rozdrażewski, Jan (ok. 1585–1628) — starosta odolanowski, krajczy królowej Konstancji Habsburżanki. [przypis edytorski]