Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zoologia
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 4735 przypisów.
Góry Kołomyjskie — najwyższe pasmo górskie w Beskidach Wschodnich. [przypis edytorski]
góry — kopalnie. Sprawa uruchomienia znanych od XIII w. olkuskich kopalni srebra i ołowiu, wchodzących w skład królewszczyzn, a zrujnowanych na skutek rabunkowej gospodarki dzierżawców–cudzoziemców i polskich magnatów oraz wojen szwedzkich, była w XVIII wieku przedmiotem wielu uchwał na sejmikach i sejmach. W r. 1779 powstała spółka akcyjna dla odbudowy kopalni, a Komisja Skarbowa wyznaczyła nagrodę za projekt ich odwodnienia. Do wznowienia eksploatacji jednak nie doszło, wymagało ono bowiem olbrzymich kapitałów inwestycyjnych. [przypis redakcyjny]
Góry Księcia Yorku — wg History of the British Colonies. Possessions in Africa and Australia (1835) grzbiet górski położony na płd. brzegu rzeki Oranje, ok. 22 stopnia dł. geogr. zach.; zapewne okolice ob. Neusbergu. [przypis edytorski]
Góry Księżycowe — góry w środkowej Afryce, które geograf Ptolemeusz z Aleksandrii uważał za źródło Nilu. Współcześnie identyfikowane z masywem Ruwenzori. [przypis edytorski]
góry libańskie — Liban, państwo położone między Syrią a Izraelem, wziął swą nazwę od słowa oznaczającego „biel”, a odnoszącego się do ośnieżonych szczytów tamtejszych gór. [przypis edytorski]
góry — m.in. Świnica, Kościelec, Kozi Wierch i Granaty. [przypis edytorski]
Góry — oficjalna nazwa części wsi Dąbrowica. [przypis edytorski]
Góry przyjmujcie ludkom pokój, i pagórki, spuszczajcie im sprawiedliwość — Ps 71, 3. [przypis edytorski]
Góry Riphejskie — w Scytii. [przypis tłumacza]
Góry Rumbijskie — dziś: góry Rumpi: ang. Rumpi Hills, fr. Monts Rumpi. [przypis edytorski]
Góry Świętokrzyskie — niski łańcuch górski w płd.-wsch. Polsce. [przypis edytorski]
Góry Trackie — góry w Tracji, krainie na południe od Dunaju (dzisiejsza Bułgaria). [przypis edytorski]
Góry Trentyńskie — część Alp, położona we Włoszech, w regionie Trydent-Górna Adyga, w prowincji Trydent. [przypis edytorski]
góry wylatać — wylatywać w górę; przen.: pysznić się. [przypis redakcyjny]
Górzański, Jerzy (1938–2016) — poeta, prozaik, autor słuchowisk radiowych, związany z Orientacją Poetycką Hybrydy. [przypis edytorski]
górze — nędza, bieda. [przypis redakcyjny]
gówniarzowi nieszczęsnemu, co ekskrementy z miast nieskanalizowanych usuwa lub w kanałach pracuje — piszę to nie dlatego, abym sam tymi fachami pogardzał. Nie ma uczciwego zajęcia (z wyjątkiem kata, bo kary śmierci być nie powinno), które by jako takie pogardy godnym było. Piszę tak z ogólnego, bliżej nieokreślonego punktu widzenia. [przypis autorski]
góźdź (daw.) — gwóźdź. [przypis redakcyjny]
góźdź (gw.) — gwóźdź. [przypis edytorski]
go ahead (ang.) — naprzód. [przypis edytorski]
Go ahead! (ang.) — Naprzód! [przypis edytorski]
Go, and leave me to my fate (…) to crush the wicked thought (ang.) — Odejdźcie i zostawcie mnie losowi memu. Jestem najnędzniejszym i najwstrętniejszym ze stworzeń, jakie kiedykolwiek żyły — najwstrętniejszym dla siebie samej. Bo wśród mojego żalu coś mi szepcze skrycie, że wszystkie ohydy, jakie popełniłam, popełniłabym powtórnie, ba, jeszcze gorsze, gdybym znowu była taką, jaką byłam. O nieba! Dopomóżcie mi, bym odepchnęła tę niegodną myśl. [przypis autorski]
Goa — terytorium na zachodnim wybrzeżu Indii; od 1510 kolonia portugalska; w 1961 wcielone siłą do Indii, ob. stan Indii; inkwizytorzy z Goa: od 1560 działał w Goa trybunał inkwizycji portugalskiej, instytucji do ścigania heretyków i konwertytów wzorowanej na inkwizycji hiszpańskiej. [przypis edytorski]
Goa — terytorium na zach. wybrzeżu Indii; od 1510 kolonia portugalska; w 1961 wcielone siłą do Indii, ob. stan Indii; auto da fé w Goa: od 1560 działał w Goa trybunał inkwizycji portugalskiej, instytucji do ścigania heretyków i konwertytów wzorowanej na inkwizycji hiszpańskiej. [przypis edytorski]
gobelin — dekoracyjna tkanina przypominająca dzieło malarskie. [przypis edytorski]
gobelin — tkanina dekoracyjna przedstawiająca jakąś scenę na podobieństwo obrazu. [przypis edytorski]
Gobelin — wytwórca dywanów (od tego nazwa: gobeliny), posiadał farbiarnię szkarłatu nad brzegiem rzeki Bierre. [przypis tłumacza]
Gobeliny, Sèvres, La Savonnerie i Drukarnia Królewska — francuskie manufaktury królewskie, założone w XVII i XVIII wieku; Gobeliny: paryska manufaktura gobelinów; Sèvres: na obrzeżach Paryża, siedziba manufaktury produkującej porcelanę; La Savonnerie: paryska manufaktura dywanów; Drukarnia Królewska: paryska drukarnia. [przypis edytorski]
Gobineau, Arthur (1816–1882) — fr. dyplomata, powieściopisarz i filozof; obecnie znany gł. z dzieła L'Essai sur Vinegalite des races humaines (1854), w którym przedstawił teorię „aryjskiej pasy panów”, wywierając wielki wpływ na rasizm niemiecki. [przypis edytorski]
Gobineau de, Joseph Arthur de (1816–1882) — francuski pisarz, filozof, dyplomata; autor tezy o wyższości rasowej Germanów, stąd uważany jest za twórcę doktryny rasizmu. [przypis edytorski]
Gobryas — możny Asyryjczyk, któremu królewicz zabił syna. Póki żył stary król, Gobryas był mu wierny, ale po jego śmierci przeszedł na stronę Cyrusa. Później, po zdobyciu Babilonu (Cyropedia VII 5) razem z Gadatasem zabił mordercę swego syna. [przypis tłumacza]
gocha (daw., pot.) — gorzałka. [przypis redakcyjny]
Gocihar — meteor bądź ognista kometa. [przypis edytorski]
Goci — jedno z największych plemion germańskich, mówiące językiem gockim. Tu mowa o ich odłamie zwanym Wizygotami. Wskutek działalności misyjnej Wulfili Wizygoci w IV w. przyjęli chrześcijaństwo wyznania ariańskiego. W V w. najechali cesarstwo rzymskie, złupili Rzym i podbili płd.-zach. prowincje rzymskie, tworząc królestwo ze stolicą w Tuluzie, obejmujące płd.-zach. Galię i większość Hiszpanii. W pocz. VI w. wyparci z Galii przez Franków, przenieśli stolicę do Toledo (542). W VIII w. ich królestwo zostało podbite przez muzułmanów z Afryki płn. [przypis edytorski]
Goci — jedno z największych plemion germańskich, mówiące językiem gockim; tu mowa o ich odłamie zwanym Wizygotami; w V w. najechali cesarstwo rzymskie, złupili Rzym i podbili płd.-zach. prowincje rzymskie, tworząc królestwo ze stolicą w Tuluzie, obejmujące płd.-zach. Galię i większość Hiszpanii; w pocz. VI w. wyparci z Galii przez Franków, przenieśli stolicę do Toledo; w VIII w. ich królestwo zostało podbite przez muzułmanów z Afryki Płn. [przypis edytorski]
Goci (łac. Gutones a. Gotones) — jedno z potężnych plemion germańskich, mówiące językiem gockim; swoją migrację mieli rozpocząć za panowania wymienianego w źródłach hist. króla Beriga; w wędrówkę po Europie ruszyli na początku I w. n.e. z płd. terenów Płw. Skandynawskiego, osiedlając się początkowo na płd. wybrzeżu Bałtyku, gdzie na przełomie I i II w. n.e. współtworzyli kulturę wielbarską; następnie Goci; łącząc się z innym, pokrewnym plemieniem germańskim Gepidów; zajęli środkowy obszar Pomorza, Krajnę (położony nad Notecią obszar pograniczny między Wielkopolską a Kaszubami), płn. Wielkopolskę, Wysoczyznę Elbląską oraz zach. cz. Pojezierza Mazurskiego; w III w. Goci (wędrując wzdłuż Wisły i Bugu) zaznaczyli swoją obecność na płn. Mazowszu, Podlasiu, Polesiu i Lubelszczyźnie; na pocz. III w. n.e., za Filimera (piątego króla po Berigu) rozpoczął się nowy etap peregrynacji Gotów: sprzymierzywszy się z kilkoma innymi ludami podążyli w kierunku płd.-wsch., zostawiając na swym szlaku kulturę czerniachowską (dziś: w Ukrainie) i kulturę Sîntana Mureş (dziś: tereny Mołdawii i Rumunii), by w poł. III w. dotrzeć nad Morze Czarne w rejonie ujścia Dniestru i Bohu. Znalazłszy się w ten sposób w sąsiedztwie prowincji rzymskich, Goci rozpoczęli kolejny etap: zbrojnej ekspansji na tereny cesarstwa. Począwszy od pierwszej wyprawy w 239 r. n.e. (odpartej przez Rzym), Goci toczyli wojny z legionami rzym.; udało im się opanować część miast w rejonie Morza Czarnego. W IV w. Goci podzieli się wzdłuż biegu Dniestru na dwie grupy: żyjących na terenach na wschód od rzeki Ostrogotów oraz zasiedlających obszary na zachodnim brzegu Wizygotów. Ok. 376 r. Ostrogotów zaatakowali i pokonali Hunowie sprzymierzeni z Alanami; wkrótce też Hunowie podporządkowali sobie Wizygotów (część z nich schroniła się w Karpatach i Tracji, zakładając nowe osiedla). Następnie Ostrogoci zajęli Panonię (prowincję rzym. usytuowaną między rzekami Sawa i Dunaj; w staroż. Między Dalmacją, Italią a Noricum na zach., Mezją i Dacją na wsch.; dziś: tereny zach. Węgier, wsch. Austrii, płn. Chorwacji, Słowenii oraz płn.-zach. Serbii); z tego stanowiska w sojuszu z Bizancjum zaatakowali Italię i utworzyli królestwo ze stolicą w Rawennie; w VI w. zostali pokonani przez Bizancjum, ostatecznie ich tereny opanowali Longobardowie. Wizygoci natomiast prowadzeni przez Alaryka najechali cesarstwo i w 410 r. złupili Rzym i podążyli dalej, by utworzyć królestwo ze stolicą w Tuluzie (dziś: na terenach płd.-zach. Francji); wypierani przez Franków, osiedlili się w Hiszpanii, ostatecznie w VIII w. ich królestwo zostało podbite przez Arabów. Ze źródeł starożytnych najwięcej informacji dostarcza tzw. Getica (De origine actibusque Getarum), dzieło historyka z VI w. Jordanesa, prawdopodobnie pochodzenia germańskiego (gockiego a. alańskiego). [przypis edytorski]
gocki — tu: gotycki, charakterystyczny dla archit. stylu gotyckiego. [przypis edytorski]
godali (gw.) — gadali, mówili. [przypis edytorski]
Goddam (ang.) — cholera (przekleństwo). [przypis edytorski]
goddam (ang.) — przekleństwo: cholera. [przypis edytorski]
Goddam (ang.) — przekleństwo (God damn). [przypis edytorski]
God damn — angielskie przekleństwo. [przypis edytorski]
Goddam you! Pest on you! (ang.) — Niech cię szlag trafi! Zaraza na ciebie! [przypis edytorski]
goddam (z ang. goddamn) — przekleństwo: cholera. [przypis edytorski]
Goddard, Lyon, Oberth — Robert Goddard (1882–1945): amerykański inżynier i fizyk, pionier techniki rakietowej, zbudował pierwszą rakietę na paliwo ciekłe (1926); Darwin Oliver Lyon: enigmatyczny amerykański rywal Goddarda, zapewne szarlatan, w latach 20. i 30. XX w. często informował prasę europejską o swoich sensacyjnych planach i eksperymentach w Europie i Afryce z rakietami wysokiego pułapu; Hermann Oberth (1894–1989): austriacko-niemiecki fizyk i wynalazca, pionier techniki rakietowej i wizjoner eksploracji kosmosu, w latach 30. jego asystentem, a później współpracownikiem był Wernher von Braun. [przypis edytorski]
god — dziś popr. D.lp: godów; gody: wesele, okres świąteczny. [przypis edytorski]
Godebski, Cyprian (1765–1809) — poeta i prozaik, pułkownik wojska polskiego, redaktor „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, wolnomularz; zainicjował nurt literatury ściśle związanym z walką wyzwoleńczą, twórca ideału żołnierza-poety. [przypis edytorski]
Godebski, Cyprian (1835–1909) — polski rzeźbiarz, autor m.in. warszawskiego pomnika Adama Mickiewicza, sporą część życia spędził we Francji. [przypis edytorski]
Goded, Manuel (1882–1936) — hiszpański generał, jedna z kluczowych postaci w lipcowej rebelii przeciwko Drugiej Republice Hiszpańskiej; dowodził powstaniem wojskowym w Barcelonie; schwytany i stracony przez rząd republikański. [przypis edytorski]
Godfred z Luzynianu — Pół historyczna, pół mityczna osobistość, założyciel domu Lusignan w Poitou, w X wieku. [przypis tłumacza]
Godfryd de Bouillon — jeden z przywódców I wyprawy krzyżowej, w 1099 r. zdobył Jerozolimę. [przypis edytorski]
Godfryd Rudel z Blaye (…) jaki jej sprawiła jego śmierć — przełożone z prowansalskiego rękopisu z XIII w. [przypis autorski]
Godfryd — tu: bohater popularnego w czasach romantyzmu poematu heroicznego Jerozolima wyzwolona (1575), włoskiego poety Torquato Tasso. [przypis edytorski]
godło domu Burgundzkiego — złote runo, ustanowione przez Filipa Burgundzkiego w r. 1429. [przypis tłumacza]
godło lilii — stylizowane lilie stanowiły herb królów francuskich z rodu Andegawenów, w tym także dynastii Walezjuszy. [przypis edytorski]
godło (starop.) — [tu:] hasło. [przypis redakcyjny]
godło — w oryginale: Aegide. [przypis tłumacza]
godło Wulkana — tj. znak zdradzanego męża; Wulkan (w mit. gr. Hefajstos) był mężem bogini miłości, Wenery (w mit. gr. Afrodyty). [przypis edytorski]
Godlewski, Franciszek (ok. 1834–1863) — uczestnik powstania styczniowego, spiskowiec, członek Komitetu Centralnego Narodowego. Poległ w bitwie pod Rawą. [przypis edytorski]
godnemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: godnymi. [przypis edytorski]
Godne uwagi (…) z obawy przed śmiercią — Joinville, Pamiętniki, 30. [przypis tłumacza]
godnie (daw.) — mocno, solidnie. [przypis edytorski]
godnie (daw.) — porządnie, solidnie. [przypis edytorski]
godnie — dobrze. [przypis autorski]
godniejszy (daw.) — solidniejszy. [przypis edytorski]
godniejszy (starop. forma) — godniejsi (lm). [przypis edytorski]
godniej — tu: lepiej. [przypis edytorski]
godnie święta — Boże Narodzenie. [przypis edytorski]
godnie — tu: mocno, solidnie. [przypis edytorski]
godnie wyonaczył — mocno wymęczył. [przypis edytorski]
godnik — grudzień. [przypis autorski]
godnik — grudzień. [przypis edytorski]
godniście mego widzenia i słuchu — sens: godni jesteście widzieć mnie i słyszeć. [przypis edytorski]
godno — dziś popr. forma przysłówka: godnie. [przypis edytorski]
godność Para — tytuł wysokiej szlachty i duchowieństwa, w latach 1814–1848 tytuł członka wyższej izby parlamentu francuskiego. [przypis edytorski]
Godność rycerska płuży tylko na lądzie — ang. Knighthood is for the land: godność rycerska jest dobra na lądzie. [przypis edytorski]
godność — tu: nazwisko. [przypis edytorski]
godność — tu: nazwisko. [przypis redakcyjny]
godności arcykapłana, od której wszyscy kalecy byli wyłączeni — „Ani przystąpi do służby jego: jeśli będzie ślepy, jeśli chromy, jeśli małego nosa albo wielkiego, albo krzywego, jeśli złamanej nogi, jeśli ręki..” etc. Kpł 21, 18–23. [przypis tłumacza]
godności te były dziedziczne — właściwie już od 107 lat nie, gdyż począwszy od Heroda Wielkiego mianowali arcykapłanów albo królowie z dynastii idumejskiej, albo rzymscy prokuratorowie, jak świadczy sam Flawiusz w Starożytnościach XX, X. O upadku moralnym arcykapłanów p. Starożytności XX, VIII, 8: „powstał takiż rozruch między arcykapłanami i kapłanami i pierwszymi jerozolimskimi obywatelami, tak, że każda z nich strona, zebrawszy kupę awanturników i buntowników, zrobiła się ich głową, a po wzajemnym sobie urąganiu jednego czasu wszczęli między sobą bitwę, miotając na siebie kamieniami… Na ostatek arcykapłani przyszli do tej bezczelności i gwałtów, że nie wstydzili się sług swoich posyłać na miejsca, gdzie przynoszono ofiary, dla zbierania dziesięcin należących się kapłanom. A z tej przyczyny niektórzy z nich ubodzy umierali z głodu” (przekład Lippomana). Wedle świadectwa samego Flawiusza w okresie 107 lat od Heroda Wielkiego do zdobycia Jerozolimy było 28 arcykapłanów mianowanych przez królów albo prokuratorów. [przypis tłumacza]
godności — tu: urzędy tytularne (np. dworskie) nie połączone z czynnościami. [przypis redakcyjny]
godny czemu (starop.) — odpowiadający czemu (nagroda godna uczynkowi). [przypis redakcyjny]
godny (daw.) — mocny, solidny. [przypis edytorski]
godny (daw.) — porządny, solidny. [przypis edytorski]
godny (gw.) — popr. forma Msc. lp.: godnej. [przypis edytorski]
Godnym wydał mi się człowiek i dojrzałym ku ziemskiej treści życia; gdym jednak żonę jego ujrzał, wydała mi się ziemia domem obłąkanych — F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O dziecku i o małżeństwie, tłum. W. Berent. [przypis edytorski]
Godny pamięci jest on sąd Salomona króla izraelskiego wielce mądrego, który był o żywym dziecięciu między dwiema niewiastami uczynił — 1. Król. 3, 25-26. [przypis edytorski]
godos (gw.) — gadasz, mówisz. [przypis edytorski]
godować (daw.) — ucztować. [przypis edytorski]
godownicy (gw.) — weselnicy; goście weselne; por. daw. gody: wesele. [przypis edytorski]
godownik (daw.) — biesiadnik. [przypis edytorski]
godownik (daw.) — tu: miejsce biesiady, uczty; por. gody: uroczystości, zwłaszcza weselne, połączone zwykle z ucztowaniem i zabawą. [przypis edytorski]
godownik — gość weselny, biesiadnik. [przypis edytorski]
godowy (daw.) — świąteczny; odświętny. [przypis edytorski]
godowy (daw.) — świąteczny. [przypis edytorski]
godowy (daw.) — weselny. [przypis edytorski]
godowy — tu: świąteczny, biesiadny. [przypis edytorski]
Godoy, Manuel (1767–1851) — hiszpański szlachcic i polityk, znany jako „książę Pokoju”, ulubieniec hiszpańskich Burbonów Karola IV i Marii Ludwiki; pierwszy sekretarz stanu (1792–1798) oraz wpływowa szara eminencja w latach 1800–1808. [przypis edytorski]
Godoy y Álvarez de Faria Sanchez Ríos Zarzosa, Manuel (1767–1851) — hiszpański szlachcic i polityk, domniemany kochanek królowej Marii Ludwiki. [przypis edytorski]
godujący — świętujący. [przypis edytorski]
