Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | pogardliwe | polski | portugalski | pospolity | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 3678 przypisów.

forszpan (z niem. Vorspann) — podwoda: obowiązek dostarczenia przez ludność środka transportu (wozu z zaprzęgiem) na rzecz władz lub wojska (daw. także dworu), również: taki wóz wraz z woźnicą. [przypis edytorski]

forsztat a. furstat — daw. rodzaj wzorzystej tkaniny jedwabnej zdobionej haftem. [przypis edytorski]

forsztelacja (z niem.) — przedstawienie do stopnia, podniesienie na stopień albo urząd. [przypis redakcyjny]

forszus (z niem.) — zaliczka. [przypis edytorski]

forta — dziś popr.: furta; w klasztorze służy do regulacji kontaktu zakonników ze światem zewnętrznym. [przypis edytorski]

fortalicja — ogólna nazwa budowli pełniącej funkcje i posiadającej cechy obronne. [przypis edytorski]

fortalicja (z łac.) — budowla obronna lub umocniony dwór szlachecki. [przypis edytorski]

fortalicja (z łac. fortalicium) — niewielka budowla o cechach obronnych: dwór na wzniesieniu, strażnica z wieżą a. zameczek. [przypis edytorski]

fortalicje (z łac.) — umocnienia, fortyfikacje. [przypis edytorski]

fortancerka — fordanserka, płatna partnerka do tańca, pracująca w lokalach rozrywkowych. [przypis edytorski]

Fort Bema — osiedle w obecnej dzielnicy Bemowo w Warszawie. [przypis edytorski]

forteca — budowla obronna. [przypis edytorski]

forteca dyndynardzka — Od dźwięku dzwonów dyn-dyn. [przypis tłumacza]

fortelem (daw.) — podstępem; przy użyciu podstępu; podstępnie. [przypis edytorski]

fortelić — robić fortele, tj. wymyślne sztuczki; działać podstępem. [przypis edytorski]

fortelmi — dziś popr. forma N.lm: fortelami (tj. podstępami). [przypis edytorski]

fortelnie (daw.) — przebiegle, podstępnie. [przypis edytorski]

fortelny (daw.) — przebiegły, podstępny. [przypis edytorski]

fortelny Przemysł — przebiegły Przemysław (Lestko I), przedhistoryczny polski książę, według legendy pokonał wojska Aleksandra Wielkiego umieszczając na drzewach malowane tarcze, ku którym zwabił żołnierzy wroga. [przypis redakcyjny]

for tenderness or scorn (ang.) — dla pieszczoty lub pogardy. [przypis edytorski]

Fortes creantur fortibus et bonis est in iuvencis, est in equis patrum virtus, neque imbellem feroces progenerant aquilae columbam (łac.) — Bohater w bohaterskim odradza się synie./ W młodych źrebcach i byczkach krew ojców nie ginie;/ Śmiali orłowie, gdy się sparzą,/ Nie gołębia życiem obdarzą./ (Horacy, Pieśni, IV, 4, 29). [przypis redakcyjny]

fortes fortuna juvat (łac.) — los sprzyja odważnym. [przypis edytorski]

fort! fort!… (niem.) — precz! precz!… [przypis redakcyjny]

For thee (…) to love. — A ty, coś schlebiał pieśnią swojej dumie,/ Wysnutą z lutni, co tak mało waży,/ Pomnij, że głos twój rychło przebrzmi w tłumie/ Wrzaskliwych doby ostatniej pieśniarzy:/ O zwiędły wawrzyn ich rój się nie swarzy —/ To nic dla ducha, który przestał miewać/ Czucie dla chwalby i nagany wrażéj,/ Gdy zgasły serca, co mogły ogrzewać…/ Dziś kochać nie ma kogo, a więc komu śpiewać? (G. G.Byron, Wędrówki Childe Harolda, Pieśń II, XCIV, tłum. J. Kasprowicz). [przypis edytorski]

fort intrigué par ce cadavre (fr.) — mocno zaciekawieni tym trupem. [przypis edytorski]

Fort intrigués par ce cadavre (fr.) — mocno zaintrygowani tymi zwłokami. [przypis edytorski]

Fortis imaginatio generat casum (łac.) — „Siła wyobraźni rodzi rzecz samą” (tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

fortissime (wł.) — coraz głośniej. [przypis edytorski]

fortissimo (wł. muz.) — bardzo głośno, bardzo mocno. [przypis edytorski]

fortitudo bellica (łac.) — męstwo wojenne. [przypis redakcyjny]

fortitudo (łac.) — męstwo. [przypis redakcyjny]

fortragować — wyznaczać do awansu. [przypis edytorski]

Fortuna — „bogini szafująca złem i dobrem, szczęściem i nieszczęściem. Wyobrażają Fortunę ślepą i łysą, nigdy nie siedzącą, ale skwapliwą do biegu, mającą skrzydła u nóg, jedną nogą stojącą na kole szybko obracającym się, drugą na powietrzu”. (P. Chompre, Słownik mytologiczny). [przypis redakcyjny]

Fortunae caetera mando — Ovidius, Metamorphoses, 11, 140. [przypis tłumacza]

fortunae (łac.) — losu. [przypis redakcyjny]

Fortunae (…) vias (łac.) — „Sami pracujemy nad tym, aby pomnożyć nędzę naszego istnienia” (Propertius, Elegiae, III, 7, 44; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Fortuna (…) frangitur (łac.) — „Szczęście ma szklane nóżki: błyszczą, lecz są kruche” (Publilius Syrius; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

fortuna kołem się toczy (przysł.) — nagła zmiana losu na szczęśliwy bądź nieszczęśliwy. [przypis edytorski]

fortuna (łac.) — szczęście. [przypis redakcyjny]

fortuna — los, od imienia rzymskiej bogini ślepego przypadku, przedstawianej z kołem, symbolizującym zmienność. [przypis edytorski]

fortuna — los; tu: majątek, usytuowanie. [przypis edytorski]

Fortuna (mit. rzym.) — bogini, kierująca ludzkimi losami. [przypis edytorski]

Fortuna (mit. rzym.) — bogini losu i szczęścia. [przypis redakcyjny]

Fortuna (mit. rzym.) — bogini ślepego przypadku, losu; przedstawiana z kołem, symbolizującym zmienność. [przypis edytorski]

Fortuna (mit. rzym.) — bogini ślepego przypadku, losu; wspominana zwłaszcza w związku z dobrym losem, szczęściem. [przypis edytorski]

Fortuna (mit. rzym.) — bogini ślepego przypadku. Przedstawiano ją z rogiem obfitości, trzymającą ster (była sternikiem życia ludzkiego), zazwyczaj ślepą. Motyw Fortuny odgrywał niezwykle ważną rolę w filozofii Pieśni Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]

Fortuna (mit. rzym.) — bogini szczęścia, powodzenia; niekiedy uosobienie losu. [przypis edytorski]

fortunam (łac.) — los (B.lp). [przypis edytorski]

Fortuna — rzym. bogini przypadku; los. Motyw ważny w filozofii Pieśni Kochanowskiego; zob. też Ks. 1, Pieśń IX. [przypis redakcyjny]

Fortuna — rzym. bogini ślepego przypadku. Przedstawiano ją z rogiem obfitości, trzymającą ster (była sternikiem życia ludzkiego), zazwyczaj ślepą. Motyw Fortuny odgrywał niezwykle ważną rolę w filozofii Pieśni Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]

Fortuna — rzymska bogini kierująca ludzkim losem; szczęście. [przypis edytorski]

fortunat (daw., z łac.) — szczęśliwiec. [przypis redakcyjny]

Fortuna — [tu jest ukazana jako] służebnica boża (Patrz o niej przypisek w pieśni VII Piekła). [przypis redakcyjny]

fortuna — tu: majątek. [przypis edytorski]

fortuna — tu: szczęście, powodzenie. [przypis edytorski]

Fortuna variabilis, deus… (łac.) — fortuna zmienną jest, a bóg… [przypis edytorski]

Fortuna — w mit. rzym. bogini przypadku; los. Motyw ważny w filozofii Pieśni Kochanowskiego; zob też Pieśń IX, Ks. 1. [przypis redakcyjny]

fortuna (z łac.) — tu: szczęśliwy los. [przypis redakcyjny]

fortune de la guerre (fr.) — wojenny los. [przypis edytorski]

fortunić się — szczęścić się, pomyślnie się układać. [przypis edytorski]

fortunne koleje — losy, kolej rzeczy. [przypis edytorski]

fortunnie (daw.) — pomyślnie, szczęśliwie. [przypis edytorski]

fortunniej postawionych — tj. lepiej sytuowanych, bogatszych, szczęśliwszych. [przypis redakcyjny]

fortunnie — szczęśliwie; por. fortuna: los, szczęście. [przypis edytorski]

fortunny (daw.) — pomyślny, szczęśliwy; por. fortuna: pomyślny los, szczęście. [przypis edytorski]

fortunny (starop.) — szczęśliwy. [przypis edytorski]

fortunny — szczęśliwy, mający szczęście. [przypis edytorski]

fortunny (z łac.) — szczęśliwy; por. Fortuna: bogini szczęścia w mitologii starożytnych Rzymian. [przypis redakcyjny]

fortyle — dziś popr. forma M.lm: fortele. [przypis redakcyjny]

Fortynbras — postać z Hamleta Williama Shakespeare'a, obejmująca władzę w Danii po śmierci tytułowego bohatera; jeden z wierszy Zbigniewa Herberta nosi tytuł Tren Fortynbrasa. [przypis edytorski]

Forum — chodzi o Forum Romanum, główny plac w Rzymie, ośrodek władz politycznych i kultu religijnego. [przypis edytorski]

Forum — Forum Romanum, najstarszy plac miejski w Rzymie. [przypis edytorski]

Forum Romanum — najstarszy plac w staroż. Rzymie; religijne, polityczne i towarzyskie centrum miasta, dawniej pełne ważnych budynków publicznych, świątyń, bazylik, łuków triumfalnych. [przypis edytorski]

Forum Romanum — najstarszy plac w staroż. Rzymie; religijne, polityczne i towarzyskie centrum miasta. [przypis edytorski]

Forum Romanum — najstarszy plac w staroż. Rzymie, religijny, polityczny i towarzyski ośrodek miasta. [przypis edytorski]

Forum Romanum — Tak zwał się plac przed Kapitolem, na którym stały mównice i kurie, trybunały, w których odbywały się sądy, a czasem narady senatu. Od tego Forum wstępowały schody aż na szczyty kapitolińskiego wzgórza. Tam na lewej wyniosłości, nad skałą tarpejską, stał kościół Jowisza Feretryjskiego, na prawej zaś Jowisza Kapitolińskiego. Via sacra, czyli święta droga tryumfujących, szła na Forum przez łuk Fabiana, wychodziła zaś z niego, by już iść w górę na Kapitol, przez łuk Septyma Sewera. Naprzeciwko Kapitolu z drugiej strony Forum, stała świątynia i klasztor westalek, bliżej zaś stóp wzgórza kapitolińskiego, świątynia Fortuny i Zgody, na samym zaś środku, na czystym miejscu była mównica. Kształt całego forum był równoległoboczny. Boki jego wszędzie zasute były rzędami kolumn, ciągnącymi się przed świątyniami i bazylikami. Widok ten musiał być nade wszystko uroczystym i wspaniałym. W architekturze starożytnej nie było uniesienia Ducha odbijającego się w gotyckiej, ale za to, najwyższa powaga ciała wszędzie panowała. Starożytny patrycjusz niewzruszony, z zarzuconą togą, odpoczywający po ofierze złożonej bogom jest obraz architektury starożytnej. W niej każda cząstka opisana ograniczona. Idea miary i piękności, przeniesiona do okręgu zupełnie zawartego. Niewzruszność i jedność są zatem jej piętnami, kiedy w gotyckiej ruch prawdziwy, rozmaitość i nieskończoność, żyją. Można by powiedzieć, że architektura starożytna, jest duchem zupełnie wcielonym w rozmiary, w materię, a gotycka materią pracującą, by się zidealizować, by zduchownieć. Dlatego też nie ma kościoła gotyckiego prawie, którego by budowa zupełnie skończoną była, a nie było kościoła pogańskiego, który by nie był zupełnie dokończonym w każdej części swojej. Stąd pochodzi, że architektura pogańska przenosi o wiele chrześcijańską pod względem sztuki, chrześcijańska zaś pogańską pod względem myśli, ducha. [przypis autorski]

forum szlacheckie — sąd dla szlachty (w zaborze austriackim). [przypis edytorski]

forwerc (fonet. niem. vorwärts) — naprzód. [przypis edytorski]

foryś — chłopczyk siedzący na jednym z koni przodowych w zaprzęgu. [przypis edytorski]

foryś (daw.) — pomocnik furmana, zwykle jadący na jednym z przednich koni w dużym zaprzęgu. [przypis edytorski]

foryś (daw.) — pomocnik stangreta. [przypis edytorski]

foryś (daw., z niem. Vorreiter: jadący na przedzie) — ordynans; konny żołnierz służący oficerowi. [przypis edytorski]

foryś — konny pachołek, pomocnik stangreta. [przypis redakcyjny]