Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 3255 przypisów.

Hłasko, Marek (1934–1969) — prozaik i scenarzysta filmowy, od roku 1959 na emigracji, autor m.in. zbioru opowiadań Pierwszy krok w chmurach (1956) i powieści Palcie ryż każdego dnia (wyd. pośm. 1985). [przypis edytorski]

Hłasko, Marek (1934–1969) — prozaik i scenarzysta filmowy, od roku 1959 na emigracji, autor m.in. zbioru opowiadań Pierwszy krok w chmurach (1956) i powieści Palcie ryż każdego dnia (wyd. pośm. 1985). [przypis edytorski]

hladon (daw.) — koń gładki (tj. piękny). [przypis redakcyjny]

Hlahol, właśc. Hlahol pražský — chór mieszany założony w Pradze w 1861 r. i istniejący nadal w XXI w. [przypis edytorski]

hlak — (prowinc. z białorus.) dzbanek gliniany, pękaty, z wąską i krótką szyją. [przypis redakcyjny]

Hlavaček, Karel (1864–1888) — czeski poeta, malarz i grafik; jego Prostibolo duše reprodukowane w „Moderni Revue” to cykl ilustracji do zbioru poezji pod tym tytułem Arnosta Procházki. [przypis edytorski]

Hm, bin ich doch klüger? (niem.) — Hm, czy jednak jestem mądrzejszy? [przypis edytorski]

„h” muette (fr.) — „h” nieme. [przypis edytorski]

Høffding, Harald (1843–1931) — duński filozof i psycholog. [przypis edytorski]

Høffding, Harald (1843–1931) — filozof duński. [przypis edytorski]

Hôtel des seigneurs de Manville (fr.) — pałac panów de Manville; rezydencja zbudowana w 1571 przez hrabiego Claude'a II de Manville; w 1953 przez spadkobierców tytułu podarowana gminie na ratusz miejski. [przypis edytorski]

Hôtel de Ville (fr.) — ratusz. [przypis edytorski]

Hôtel-Dieu — großes kasernenartiges Krankenhaus in Paris. [przypis edytorski]

Hôtel du Nord — francuski melodramat Marcela Carné z 1938 r. [przypis edytorski]

Hôtel Ritz w Paryżu — wspaniały hotel pałacowy przy placu Vendôme, jeden z najbardziej prestiżowych i luksusowych hoteli na świecie. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — ang. filozof, myśliciel polityczny; znany gł. z traktatu z zakresu filozofii społecznej i politycznej pt. Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego (1651), w którym przedstawił swoją teorię umowy społecznej. Jako determinista usiłował pogodzić wolność i determinizm, argumentując, że ludzie mają poczucie wolności, ale podlegają prawom przyczynowym, a zatem wolna wola jest tylko złudzeniem świadomości. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, autor dzieła Lewiatan, uznający walkę każdego z każdym za naturalny stan człowieka, a silne państwo za sposób zapobieżenia tej walce. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof i myśliciel społeczny. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, myśliciel polityczny, autor dzieła Lewiatan, twórca koncepcji, że walka każdego z każdym to naturalny stan człowieka, zaś państwa powstały w wyniku zawarcia umowy społecznej między wolnymi ludźmi, dzięki której zyskują bezpieczeństwo przez rezygnację z prawa do używania przemocy na rzecz suwerena, któremu przekazano władzę. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, myśliciel polityczny; znany głównie z traktatu z zakresu filozofii społecznej i politycznej pt. Lewiatan. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, myśliciel polityczny; znany gł. z traktatu z zakresu filozofii społecznej i politycznej pt. Lewiatan. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — filozof ang., autor dzieła Lewiatan, twórca koncepcji, że walka każdego z każdym to naturalny stan człowieka i jedynie ustanowienie silnego państwa może zapobiec tej walce. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — filozof angielski. Główne dzieła z dziedziny filozofii społeczeństwa i ustroju państwowego: O obywatelu (1646) oraz Lewiatan (1651). Starał się w nich uzasadnić teoretycznie absolutyzm Karola I. Najogólniejszy zarys jego poglądów: Ludzie w stanie natury dbają jedynie o własne swoje zachowanie i o swą obronę przeciw innym ludziom. Kieruje nimi wyłącznie popęd samozachowawczy. Wszyscy walczą ze wszystkimi, dążąc do zaspokojenia swoich egoistycznych żądz. Stan natury jest stanem powszechnej wojny. Wyjścia z tego stanu, grożącego zupełną zagładą, kazał wrodzony ludziom rozum szukać w stowarzyszeniu się. — Społeczeństwa powstały w drodze umowy, mocą której wszyscy poddają się całkowicie jednemu zwierzchnikowi względnie jakiejś korporacji. Ma to na celu, by jedna wola, rozporządzająca władzą absolutną, zmuszała wszystkich do zachowania pokoju i nie dopuszczała powrotu stanu powszechnej wojny. Źródłem władzy zwierzchniczej jest zatem przeniesienie przez jednostki swego prawa samookreślenia na zwierzchnika. Zwierzchnik ten, jako powołany do zabezpieczania, musi rozporządzać także odpowiednimi do tego celu środkami, musi mieć prawo wywierania przymusu i uciskania poddanych. Zwierzchnik jednoczy w swych rękach wszystkie kierunki władzy; władza jego jest nieograniczona, a jednostki nie zachowują wobec niego żadnych praw. Jeżeli mają jakieś prawa, to te opierają się wyłącznie na dobrowolnych ustępstwach zwierzchnika. [przypis tłumacza]

Hobbes Tomasz (1588–1679) — filozof angielski, pozostający niejednokrotnie pod wpływem Bacona. Dzieła główne: Elements of law natural and politic (wyszło później jako dwa osobne dzieła: Human nature i De corpore politico), De cive i Leviathan or the matter, form and authority of government. Filozofia jest dla Hobbesa nauką o ciałach. Ciała są albo naturalne, albo sztuczne. Najdoskonalszym ze sztucznych jest państwo. Stąd podział filozofii na fizykę, antropologię i naukę o państwie. Podstawą przyrodoznawstwa musi być mechanika, a to jako zastosowanie matematyki do pojęcia ciała. Pogląd to mechanistyczny, wyjaśniający przyrodę za pomocą mechaniki atomów. Ale chęć ścisłości badań, występująca już bardzo wyraźnie u Bacona, oraz chęć udoskonalenia metody badań, co Hobbes przeprowadza, stosując matematykę, zaprowadziła Hobbesa jeszcze dalej, to jest do skrajnego nominalizmu: myślenie jest jakby dodawaniem i odejmowaniem liczb, gdyż pojęcia ogólne, tak jak liczby, nie posiadają bytu samoistnego, lecz są tylko znakami; oraz do sensualizmu w psychologii. Hobbes jest zdecydowanym deterministą. Poznanie przyrody jest poznaniem stosunku przyczynowego ruchu ciał, czyli praw mechaniki. To samo stosuje się do życia psychicznego. Tu jest intelekt pierwotny wobec woli i nad nią panuje. Akty woli nie są czynnym działaniem, lecz biernym poddawaniem się. Odnośna rozprawa nosi tytuł O wolności, konieczności i przypadku (Londyn 1656). [przypis tłumacza]

Hobbes, Tomasz (1588–1679) — przyjaciel Bacona, zwolennik absolutyzmu, gdyż bez silnego rządu nie ma (jak mówi) pokoju, bezpieczeństwa, bogactwa, towarzyskości, nauki, życzliwości. Stan natury, to stan wojny wszystkich przeciw wszystkim. Główne jego dzieła są: De cive 1642; Leviathan, or the matter, form and authority of government 1651 (po łacinie 1668); Quaestiones de libertate, nacessitate et casu 1656. [przypis redakcyjny]

Hob nyszt gegessen, gyt a pur groszen (jid.) — Nic dziś nie jadłam, daj parę groszy. [przypis edytorski]

Hobo College — szkoła ludowa przeznaczona dla robotników, oferująca miejsce do spania i posiłek, a także edukację i przestrzeń spotkań; nazwa od określenia: hobo, odnoszącego się do pracownika-migranta w USA, podróżującego w poszukiwaniu pracy. [przypis edytorski]

Hoboken — dzielnica Nowego Jorku oddzielona od Manhattanu rzeką Hudson. [przypis edytorski]

Hoboken — miasto w USA, na zachodnim brzegu ujścia rzeki Hudson, naprzeciw Nowego Jorku; obecnie część metropolii Nowego Jorku. [przypis edytorski]

hoc bonum (łac.) — to dobro. [przypis redakcyjny]

hoc (daw.) — wykrzyknienie towarzyszące tańcom. [przypis edytorski]

hoc erat in votis (łac.) — o to się modliłem; tegom sobie właśnie życzył. [przypis edytorski]

Hoc erat in votis… (łac.) — Oto wszystko czego pragnąłem: niewielki kawał ziemi, ogród, źródło koło domu, a opodal mały lasek. [Horacy, Satyry, ks. II, VI, w. 1–3]. [przypis tłumacza]

Hoc est corpus (łac.) — Oto jest ciało; łac. wersja fragmentu wypowiedzi Jezusa: Hoc est corpus meum (Oto ciało moje), zob. Mt 26,26, Mk 14,22, Łk 22,19, 1Kor 11,24. Także słowa liturgii eucharystycznej. [przypis edytorski]

Hoc est (…) frui — Martialis, Epigrammata, X, 23, 7. [przypis tłumacza]

Hoc (…) ferunt — Maximianus Pseudo-Gallus, Elegiae, I, 47. [przypis tłumacza]

hoch a. lebe hoch (niem.) — niech żyje. [przypis edytorski]

Hoche, Louis Lazare (1768–1797) — francuski generał okresu rewolucji francuskiej. [przypis edytorski]

hoch (…) er lebe hoch (niem.) — niech żyje. [przypis edytorski]

Hoch, er lebe! Noch ein mal (niem.) — Niech żyje! Jeszcze raz! [przypis edytorski]

hoch-explosiv (niem.) — silnie wybuchowy. [przypis edytorski]

Hochexplosiv (niem.) — silnie wybuchowy. [przypis edytorski]

Hochgeboren (niem.) — wysoko urodzony. [przypis edytorski]

Hochgericht — Galgen. [przypis edytorski]

hochglanz (niem.) — wysoki połysk. [przypis edytorski]

hochmalerisch (niem.) — malarski. [przypis edytorski]

Hoch!… (niem.) — część okrzyku hoch lebe: niech żyje, wiwat. [przypis edytorski]

hoch (niem.) — niech (jako część toastu), w górę. [przypis edytorski]

hoch (niem.) — tu: niech żyje. [przypis edytorski]

hoch! (niem.) — tu: niech żyje, wiwat. [przypis edytorski]

hochpolnisch (niem.) — ogólna (literacka, słownikowa) odmiana języka polskiego. [przypis edytorski]

Hochschule für Bodenkultur (niem.) — szkoła wyższa uprawy roli. [przypis edytorski]

hochsztapler (z niem.) — oszust i aferzysta na wielką skalę. [przypis edytorski]

hochwohlgeborene Herren (niem.) — jaśnie wielmożni panowie. [przypis edytorski]

Hochzeiter — Bräutigam. [przypis edytorski]

Hochzeit (niem.) — wesele; okres rozkwitu. [przypis edytorski]

Hoc (…) ipse (łac.) — „To, coś chciał od Jowisza zausznie wyżebrać,/ Mów, niech ci zrobi Stajus, krzyknie: «Chroń mię, Boże!»/ Ależ bo Bóg nie może krzyczeć: «Chroń mię, Boże!»” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, II, 21; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

hoc liberiores (…) potestas — Cicero, Academica, II, 3. [przypis tłumacza]

hoc mihi pietas, hoc pia lingua odit (łac.) — to mam za cnotę, tego wzdrygają się uczciwe usta. [przypis redakcyjny]

hoc numen perinde ac Martis viribus praeditum bellis preesse crediderant (łac.) — wierzyli, że także ten bóg wraz z Marsem daje moc zwyciężania bitew. [przypis edytorski]

Hoc sermone (…) docte — Iuvenalis, Satirae VI, 189. [przypis tłumacza]

Hoc (…) sit (łac.) — „Toś przesolił, toś spalił, to mało podlane,/ To zaś dobre! Otóż to masz pamiętać sobie!”/ Tak mu udzielam w miarę, jak mogę, mądrości;/ Potem Demesowi każę oczyścić półmiski,/ By świeciły jak lustro, i daję baczenie/ Na wszystko (Terentius, Adelphi, III, 4, 62; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

hoc unicum (łac.) — to jedynie. [przypis edytorski]

hoc (…) voluntarium — Cicero, De officiis, I, 9. [przypis tłumacza]

Hoc vos Sauromatae iam vos novere Getaeque, Nam didici Getice, Sarmaticeque loqui — Znam już was, Sarmaci, znam was, Getowie,/ bo nauczyłem się po getyjsku i mówię po sarmacku. [przypis edytorski]

hodegetyczny (z gr. hodós: droga, hēgéomai: prowadzę) — związany z hodegetyką, w medycynie: nauką o odpowiednim postępowaniu z chorymi, w daw. pedagogice: nauką o metodach wychowania. [przypis edytorski]

Hodie mihi, cras tibi (łac.) — dziś mnie, jutro tobie (sentencja przywoływana dla przypomnienia, że nieszczęście może się przydarzyć każdemu, umieszczana również na nagrobkach). [przypis edytorski]

Hodie mihi, cras tibi (łac.) — dzisiaj mnie, jutro tobie. [przypis redakcyjny]

Hodi, siromacha (ukr.) — dosyć, wilku; siromacha (daw. ukr.) — włóczęga; wilk-samotnik. [przypis redakcyjny]

Hodi, właśc. Józef Tokarzewicz (1841–1919) — publicysta, krytyk literacki. [przypis edytorski]

Hodler, Ferdinand (1853–1918) — szwajcarski malarz, przedstawiciel symbolizmu i secesji. Uważany za prekursora ekspresjonizmu i odnowiciela malarstwa ściennego [przypis edytorski]

hodownictwo — dziś popr.: hodowla. [przypis edytorski]

hodża a. hodzia — kapłan turecki. [przypis redakcyjny]

hodża — kapłan turecki. [przypis redakcyjny]

hodzia a. hodża — duchowny islamski. [przypis edytorski]

hodzi a. hodi (daw. gw.) — dosyć, basta; ciężko, trudno. [przypis edytorski]

hodzia — kapłan muzułmański. [przypis edytorski]

Höchstes Glück der Erdenkinder Ist nur die Persönlichkeit!… (niem.) — Najwyższym szczęściem dziecka ziemi jest tylko osobowość!… [przypis redakcyjny]

höchst gefährlich (niem.) — wysoce niebezpieczny. [przypis edytorski]

Hödel strzelił do cesarza Wilhelma… — 11 maja 1878 anarchista Maks Hódel dokonał nieudanego zamachu na Wilhelma I (1797–1888; król pruski od 1861, cesarz niem. od 1871). [przypis redakcyjny]

Höfer von Feldsturm, Franz (1861–1918) — feldmarszałek cesarsko-królewski armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej. [przypis edytorski]

höhere Verordnung, verstehen sie mich (niem.) — wyższe rozporządzenie, rozumiecie mnie, panowie? [przypis tłumacza]

Hölderlin, Friedrich (1770–1843) — poeta niemiecki, mistyk i panteista, którego renesans przeżywały „Najmłodsze Niemcy” (Nietzsche); autor romansu w listach: Hyperion, oder der Eremit in Griechenland i drobnych poezji (Lyrische Gedichte, 1826); od r. 1806 nieuleczalnie obłąkany. [przypis edytorski]

Hölderlin, Johann (1770–1843) — poeta niemiecki, prekursor romantyzmu i klasycyzmu weimarskiego. Jego twórczość była bardzo silnie zainspirowana sztuką grecką, co widać w formie i tematyce wierszy. Wiele uwagi poświęcił także przekładom greckiego dramatu, tłumaczył m. in. Antygonę i Króla Edypa. [przypis edytorski]

höllische Blaustrumpf — hier: Teufel. [przypis edytorski]

Hörner von Uri — Kriegshörner der Schweizer Truppen. [przypis edytorski]

Hötzendorf, Franz Conrad von (1852–1925) — marszałek polny cesarskiej i królewskiej armii. [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef (1776–1853) — filozof, matematyk, fizyk, ekonomista i prawnik, przedstawiciel mesjanizmu polskiego (twórca samego pojęcia „mesjanizm”); Hoene był pochodzenia niemieckiego, nazwisko Wroński przybrał później, pisał wyłącznie po francusku; był przeciwnikiem ideowym Mickiewicza (również z powodu „zawłaszczenia” i przedefiniowania terminu mesjanizm). [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef (1776–1853) — filozof, matematyk, fizyk pochodzenia niemieckiego, piszący wyłącznie po francusku; jeden z głównych przedstawicieli mesjanizmu, twórca samego pojęcia „mesjanizm”; przeciwnik ideowy Mickiewicza (również z powodu „zawłaszczenia” i przedefiniowania terminu mesjanizm). [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef (1776–1853) — właśc. Josef Hoene, filozof, matematyk, fizyk i wynalazca pochodzenia niemieckiego, piszący wyłącznie po francusku; twórca pojęcia mesjanizmu, przeciwnik ideowy Mickiewicza, z obsesyjną wrogością odnosił się do masonerii i ruchów socjalistycznych oraz komunistycznych; popularny szczególnie wśród emigracji polskiej w XIX wieku. [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef (1778–1853) — polski matematyk i filozof-mesjanista. [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef Maria (1776–1853) — właśc. J. Hoene (nazwisko Wroński przybrał później), filozof, matematyk, astronom, ekonomista, fizyk i prawnik, przedstawiciel mesjanizmu polskiego. [przypis edytorski]

Hoene Wroński, Józef Maria, właśc. Josef Hoene (1776–1853) — filozof, matematyk, astronom, ekonomista, fizyk, wynalazca i prawnik, przedstawiciel mesjanizmu polskiego (twórca samego pojęcia „mesjanizm”); Hoene był pochodzenia niemieckiego, nazwisko Wroński przybrał później, pisał wyłącznie po francusku; był przeciwnikiem ideowym Mickiewicza (również z powodu „zawłaszczenia” i przedefiniowania terminu mesjanizm), z obsesyjną wrogością odnosił się do masonerii i ruchów socjalistycznych oraz komunistycznych; popularny szczególnie wśród emigracji polskiej w XIX wieku. [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef Maria, właśc. Josef Hoene (1776–1853) — filozof, matematyk, astronom, ekonomista, fizyk, wynalazca i prawnik, przedstawiciel mesjanizmu polskiego (twórca samego pojęcia „mesjanizm”); Hoene był pochodzenia niemieckiego, nazwisko Wroński przybrał później, pisał wyłącznie po francusku; był przeciwnikiem ideowym Mickiewicza (również z powodu „zawłaszczenia” i przedefiniowania terminu mesjanizm), z obsesyjną wrogością odnosił się do masonerii i ruchów socjalistycznych oraz komunistycznych; popularny szczególnie wśród emigracji polskiej w XIX wieku. [przypis edytorski]

Hoene-Wroński, Józef Maria, właśc. Josef Hoene (1776–1853) — filozof, matematyk, astronom, ekonomista, fizyk, wynalazca i prawnik, przedstawiciel mesjanizmu polskiego (twórca samego pojęcia „mesjanizm”); Hoene był pochodzenia niemieckiego, nazwisko Wroński przybrał później, pisał wyłącznie po francusku; był przeciwnikiem ideowym Mickiewicza (również z powodu „zawłaszczenia” i przedefiniowania terminu mesjanizm), z obsesyjną wrogością odnosił się do masonerii i ruchów socjalistycznych oraz komunistycznych; popularny szczególnie wśród emigracji polskiej w XIX wieku. [przypis edytorski]

Hoerning — w rękopisie Hurnum; wieś odległa o dwie mile na płd. zachód od Aarhusen. [przypis redakcyjny]

Hoesick, Ferdynand (1867–1941) — księgarz i wydawca, pisarz, historyk literatury, muzykograf, redaktor naczelny „Kuriera Warszawskiego”. [przypis edytorski]