Przypisy

uwielbiony — wywyższony, podniesiony. [przypis redakcyjny]

uwieńczon gałązkami oliwnymi — poseł nio­sący dobrą nowinę wieńczył głowę. [przypis redakcyjny]

uwinionego — obwiniętego. [przypis redakcyjny]

u wiszaru — na urwisku, na nawisłym cyplu góry. [przypis redakcyjny]

uwłaszczenie — uwłaszczenie chłopów w zaborze rosyjskim, przeprowadzone przez rząd carski dekretem z 2 marca 1864 r. Z chwilą uwłaszczenia chłopi otrzymywali na bezwzględną własność uprawianą przez siebie ziemię, a ich dotychczasowe „powinności” wobec szlachty (pańszczyzna, czynsze) zostały zniesione. Podstawowe grunty folwarczne pozostały jednak w posiadaniu obszarników. [przypis redakcyjny]

uwłócząc — uwłaczając mu, obrażając go. [przypis redakcyjny]

uwłóczyć (daw.) — odmówić. [przypis redakcyjny]

u wnuka panny Krasińskiej — tj. Karola Alberta, króla Sardynii. [przypis redakcyjny]

užgraudino — užgrūdijo. [przypis redakcyjny]

użałować się (starop.) — ulitować się. [przypis redakcyjny]

użegać — palić. [przypis redakcyjny]

użyć — doznać. [przypis redakcyjny]

użyć — [tu:] zgubić. [przypis redakcyjny]

użyć w obojgu jednakiej wolności — mieć w obu rzeczach jednakowo wolny wybór; w obojgu: tj. i w pisaniu kołysanek (zob. w. 4) i w pisaniu płaczów (zob. w. 9). [przypis redakcyjny]

użycie zbytkowne odkrył wonnego goździka — Dowiadujemy się tu od poety, że Nikolo pierwszy smakosz sieneński, pierwszy korzenne zaprawy do sosów i pieczeni wprowadził w użycie. [przypis redakcyjny]

użyj (…) nade mną litości — okaż mi swoją litość. [przypis redakcyjny]

uzanca (z wł.) — zwyczaj. [przypis redakcyjny]

uzarskie — husarskie, ciężkiej jazdy polskiej. [przypis redakcyjny]

uzbrojenia Anglii — przedsięwzięte w związku z naprężoną sytuacją polityczną. [przypis redakcyjny]

uznać — doznać, doświadczyć. [przypis redakcyjny]

uznała* — doznała. [przypis redakcyjny]

uzurpacja (z łac.) — bezprawne przywłaszczenie sobie władzy. [przypis redakcyjny]

uzurpować sobie — przywłaszczać, przypisywać. [przypis redakcyjny]

uzurpując — przywłaszczając. [przypis redakcyjny]

va bene (wł.) — dobrze, zgoda. [przypis redakcyjny]

va bene (wł.) — to dobrze. [przypis redakcyjny]

vacuus (łac.) — próżny, pozbawiony. [przypis redakcyjny]

vadium (łac.) — zastaw, suma składana dla zapewnienia, że zobowiązanie będzie dotrzymane. [przypis redakcyjny]

Vado — Małachowski. [przypis redakcyjny]

Vado — Stanisław Małachowski. [przypis redakcyjny]

vae (łac.) — biada. [przypis redakcyjny]

Vae victis (łac.) — Biada zwyciężonym. [przypis redakcyjny]

Vainqueur! maintenant vous l'avez prise, elle vous appartient (fr.) — Zwycięzco, teraz ją pan zdobył, ona należy do pana. [przypis redakcyjny]

vaisba — prekyba. [przypis redakcyjny]

Vale — Bądź zdrów. [przypis redakcyjny]

Vale et ama (łac.) — bądź zdrów [a. zdrowa] i kochaj. [przypis redakcyjny]

vale et ama (łac.) — bądź zdrów i kochaj. [przypis redakcyjny]

Vale et me amantem redama (łac.) — bądź zdrów i kochaj mnie wzajemnie. [przypis redakcyjny]

vale (łac.) — żegnaj. [przypis redakcyjny]

Valete! — Bądźcie zdrowi. [przypis redakcyjny]

Valga me Dios (hiszp.) — Niech mnie Bóg broni! [przypis redakcyjny]

vallus vitem decepit (łac.) — podpórka zawiodła winną latorośl. [przypis redakcyjny]

Vanagas — Tarp likusiųjų Mickevičiaus literatiškų palaikų p. Libravičius surado soneto „Jastrząb” variantą (sk. Pamiętnik Tow. flit. im. A. Mickiewicza, t. V p. 306), kuris tapo pirmą kartą atspaudintas pilnoje Paryžiaus laidoje Mickevičiaus veikalų (1860–1861). Kadangi šitas sonetas Mošinskio Albume užvardintas „Jastrząb — na wysokošci Kikii“, tai yra priskaitomas prie Krymo Sonetų ir greta su jaisiais spaudinamas. Sonetą „Jastrząb” galima laikyti neužbaigtu, nes turi tiktai 13 eilučių; ale jogiai mintis jame pilnai užbaigta, tai priderėtų jį priskirti veikiaus prie rūšies sonetų, vadinamųjų „sonnets acephale* ou tronques”. (Welti Geschichte des Sonettes in der deutschen Dichtung. Leipzig, 1884 p. 134). Sonete „Jastrząb” Mickevičius palygina savo nelaimingą, kaipo ištremtinio, likimą su likimu vanago, kurį audra, pastvėrus, metė į tolimą šalį; ten jis prieglaudos ieško ant laivinio pratieso. Plg. A. Puškino „Узник” (1822). „Giovannal”, apie kurią poetas mini šiame sonete, yra ne kas kita, kaip ponia Sobanskienė (sk. Wilhelm Bruchnalski. Dzieła A. Mickiewicza, wydanie Towarz. Literack. Lwów, 1900, „Wstęp” p. 12). [przypis redakcyjny]

Van-Dycki — odwołanie do Antona van Dycka (1599–1641), malarza flamadzkiego, znakomitego portrecisty. [przypis redakcyjny]

Vare, legiones redde (łac.) — Warusie, wróć mi legjony; Cesarz August tak miał zawołać po klęsce zadanej przez Germanów wojsku rzymskiemu w lesie Teutoburskim (Swetoniusz, Żywot Augusta, 23). [przypis redakcyjny]

„Variétés” — teatr „Rozmaitości”, wystawiał sztuki lekkiej treści, operetki, wodewile, farsy itp. [przypis redakcyjny]

varnished gentleman (ang.) — tu: lalka salonowa. [przypis redakcyjny]

Va-t'en! (fr.) — idź precz! [przypis redakcyjny]

Vauban, Sebastian le Prestre de (1633–1707) — marszałek Francji, napisał traktat pt. Projekt królewskiej dziesięciny. [przypis redakcyjny]

vectigal constitutum (łac.) — cło ustanowione. [przypis redakcyjny]

Vehmgericht — średniowieczne sądy tajemne. [przypis redakcyjny]

Velarium — zasłona w amfiteatrze (od słońca). [przypis redakcyjny]

vel peccantibus virtutis species prima iucunda est (łac.) — bo nawet grzeszący zachwycają się ideałem cnoty. [przypis redakcyjny]

Vendita — komórka organizacyjna karbonariuszy. [przypis redakcyjny]

Venedico — rodem Bolończyk, ujęty pieniężnym datkiem piękną siostrę swoją Gizolę zaślubioną z Nicolo degli Alighieri nakłonił, ażeby się zdała na wolę margrabiego d'Este. [przypis redakcyjny]

venerabilis (łac.) — szanowny, czcigodny. [przypis redakcyjny]

venerabunt (łac.) — złożą hołd. [przypis redakcyjny]

veniam (łac.) — łaskę. [przypis redakcyjny]

Veni Creator Spiritus (łac.) — Przyjdź, Duchu Stworzycielu. [przypis redakcyjny]

Veniet iterum (…) dies (łac.) — nadejdzie znowu dzień, który nas na światło powróci. [przypis redakcyjny]

veni, vidi, sed non vici (łac.) — przyszedłem, zobaczyłem, lecz nie zwyciężyłem. [przypis redakcyjny]

verba pro verbis (łac.) — od słowa do słowa. [przypis redakcyjny]

verba veritatis (łac.) — słowa prawdy. [przypis redakcyjny]

verbo dicam (łac.) — słowem. [przypis redakcyjny]

Verdun — miejscowość w północno-wschodniej Francji, nad Mozą. W roku 1916 w czasie I wojny światowej toczyły się tam krwawe walki pozycyjne, w których poległo ok. 700 tys. żołnierzy. [przypis redakcyjny]

vere nobilis (łac.) — prawdziwy szlachcic. [przypis redakcyjny]

verfluchte (niem.) — przeklęty. [przypis redakcyjny]

vergentibus patriae nostrae fatis (łac.) — wskutek zmiany losów ojczyzny naszej. [przypis redakcyjny]

vergit (…) Fioniam (łac.) — styka się z oceanem od strony Fionii. [przypis redakcyjny]

verius dicam (łac.) — prawdę mówiąc. [przypis redakcyjny]

verius dicam (łac.) — zgodniej z prawdą powiem. [przypis redakcyjny]

verius dicendo: potui, sed nolui (łac.) — prawdę mówiąc: mogłem, lecz nie chciałem. [przypis redakcyjny]

verius (łac.) — właściwiej. [przypis redakcyjny]

Verjus — sok z niedojrzałych winogron. [przypis redakcyjny]

vestiarium — komora do przechowywania szat — garderoba. [przypis redakcyjny]

vestigia (łac.) — ślady. [przypis redakcyjny]

vestimenta (łac.) — suknie. [przypis redakcyjny]

vestimentorum (łac.) — szaty. [przypis redakcyjny]

veto (łac.) — nie pozwalam. [przypis redakcyjny]

veto (łac.) — sprzeciw; położył veto na część jej funduszów: zabronił jej tą częścią rozporządzać. [przypis redakcyjny]

veto (lat.) — On ne peut conclure ni arrêter aucun article dans les diètes qui ne soit accepté par tous les députés, et s'il s'en trouvait un seulement qui y contredit et qui criât hautement: nie Wolna (qui signifie en notre langue „vous n'aurez pas la liberté”), tout serait rompu; car ils ont non seulement ce pouvoir dans l'élection du roi, mais aussi en toute autre diète, peuvent rompre et biffer tout ce que les sénateurs auraient résolu (Beauplan). [przypis redakcyjny]

veto (z łac. veto: nie pozwalam) — sprzeciw. [przypis redakcyjny]

vetturino (wł.) — woźnica. [przypis redakcyjny]

veturyn (wł.) — woźnica, dorożkarz; carozze i cabriolletti (wł.) — nazwy powozów; wyrażeń włoskich użył tu poeta, podobnie jak w w. 6 dla nadania utworowi kolorytu lokalnego. [przypis redakcyjny]

vetustas non opera solum, sed ipsam exedit naturam (łac.) — starość nie tylko dzieła, ale samą nawet naturę niszczy. [przypis redakcyjny]

Vexilla regis prodeunt inferni — co znaczy: Oto zbliżają się sztandary piekielnego króla. Słowa te (początek hymnu śpiewanego w Wielki Piątek) w tekście oryginału są po łacinie. [przypis redakcyjny]

via (łac.) — droga; tu: przez. [przypis redakcyjny]

Via sacra — Droga święta, jedna z ulic Rzymu, którą triumfator podążał na Kapitol. Stąd jej nazwa — święta, gdyż triumf był obrzędem religijnym, podziękowaniem bogom za zwycięstwo. [przypis redakcyjny]

via Sacra — ulica w Rzymie. [przypis redakcyjny]

viceregem (łac.) — wicekrólem. [przypis redakcyjny]

vice-rex (łac.) — wicekról, zastępujący króla, regent, interrex; funkcję tę pełnił tradycyjnie prymas; w 1648 był nim Maciej Łubieński herbu Pomian (1572–1652). [przypis redakcyjny]

vicinarum gentium (łac.) — sąsiednie narody. [przypis redakcyjny]

vicinarum gentium — ościenne narody. [przypis redakcyjny]

vicissim (łac.) — nawzajem. [przypis redakcyjny]

vicissitudinem (łac. forma B.) — kolejność. [przypis redakcyjny]

vicissitudines adverso pectore (łac.) — odmiany odważnym sercem. [przypis redakcyjny]

vicissitudo (łac.) — przemiana. [przypis redakcyjny]

vicissitudo (łac.) — zmiana. [przypis redakcyjny]

vicolo (wł.) — zaułek. [przypis redakcyjny]

victima (łac.) — ofiara. [przypis redakcyjny]