Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 159532 przypisów.

czasże (…) się rozstać — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy [jest] czas [aby] się rozstać. [przypis edytorski]

czas życia (…) w zdrowiu i czerstwości, tak jak go przeżył ów święty wódz żydowski — Matuzalem. [przypis tłumacza]

Czaszą — tj. Fialą, dziś Birket Râm, krater wygasłego wulkanu, zalany wodą; kształt kolisty, obwód mniej więcej 3000 kroków. Poetyczny opis Flawiusza odpowiada rzeczywistości, naturalnie z wyjątkiem owego podziemnego połączenia ze źródłami Jordanu w Banias, co jest czystą bajką. Nad brzegiem tego jeziora druzinka Helue, córka Iliasa Haddada, opowiadała mi legendę zbliżoną do historii o Sodomie i Gomorze. Tylko tam występował żywioł ognia, tu żywioł wody; tam żona Lota zamieniła się w słup soli, tu Sit-Sara, którą nadaremnie ostrzegał mędrzec Ei-Jusef-is-sadik, w drzewo. Legenda ta jest znana uczonym, uważają ją za „lokalną”. Zdaje się jednak, że jak z różnych źródeł i dopływów jedna powstaje rzeka, tak i z różnych „lokalnych” podaniowych źródełek i dopływów tworzy się rzeka głównej legendy i potem dzięki sankcji piśmienniczej pierwsze, tj. honorowe zajmuje miejsce w pamięci świata. [przypis tłumacza]

czasza — czarka, kielich. [przypis edytorski]

czasza — tu: kielich. [przypis edytorski]

czaszką… piję zdrowie — jeden z motywów karbonarskich odnotowanych przez S. Skwarczyńską. [przypis redakcyjny]

czaszka z Neandertalu — czaszka neandertalczyka, wymarłego przedstawiciela rodzaju Homo (człowiek), którego szczątki odkryto po raz pierwszy (1856) w dolinie Neandertal w Niemczech. [przypis edytorski]

czas (…) z tej urny rostek, z drugich puszcza liście — Ponieważ czas mierzy się tylko biegiem ciał niebieskich, a wszystkie niebieskie ciała od sfery Primum Mobile zwanej, ruch swój biorą, dlatego w tej sferze jest ziarno, rostek czasu i jego wymiarów, a który w innych sferach puszcza rozmaite swoje liście i gałęzie. [przypis redakcyjny]

czata — oddział żołnierzy ubezpieczający wojsko w czasie postoju lub dokonujący zwiadu; stać na czatach: stać na straży. [przypis edytorski]

czata (starop., wojsk., z tur. çete a. węg. csata) — gromada; tu wojsk.: oddział żołnierzy ubezpieczający lub dokonujący zwiadu. [przypis edytorski]

czata — tu: strażnica, posterunek. [przypis edytorski]

czatować — czaić się, tu: czekać. [przypis edytorski]

czatownia (daw.) — strażnica, punkt obserwacyjny. [przypis edytorski]

czatownia — także: starszyźniak: kwatera oficerska, znajdująca się na pokładzie w tyle okrętu. [przypis tłumacza]

czatownica — strażniczka. [przypis edytorski]

czatownik (daw.) — wartownik lub zwiadowca. [przypis edytorski]

czatując na tę chwilę, kiedy Ateńczycy z powodu zupełnego braku żywności zgodzą się na wszystko… — Teramenes był wrogiem demokracji, swego czasu należał do Rady Czterystu, ale chytrze się wycofał. Postępowanie jego jest perfidne, tak jak w procesie wodzów (zob. ust. 3). Żądał dla siebie zupełnego zaufania, nie mówił, jakim sposobem chce przejrzeć zamiary Lizandra. Jeżeli otrzymał taki dowód zaufania, świadczyło to, że oligarchowie wzrośli na siłach; skutkiem amnestii szeregi ich pomnożyły się; a jeszcze niedawno Teramenes, wybrany strategiem, przepadł przy dokimazji jako politycznie nieprawomyślny. Podczas nieobecności Teramenesa towarzysze jego usuwają podpory demokracji i wrogów pokoju, mianowicie doprowadzają do skazania Kleofona. Jak w 411 r., wielu demokratów przechodzi do partii przeciwnej, wreszcie przewagę w Radzie zyskują oligarchowie, np. Satyros (zob. o nim ust. 5, koniec). [przypis tłumacza]

czaty — grupy zwiadowców. [przypis edytorski]

Czatyrdach — własc. Czatyr-Dag, masyw górski na Krymie, ok. 35 km na wschód od Bachczysaraju. [przypis edytorski]

Czatyrdah nie jest najwyższą górą półwyspu krymskiego, lecz wskutek szczęśliwego położenia jest zewsząd widzialny i imponująco się przedstawia. Odosobniony od reszty gór taurydzkich, ciągnących się jednym pasmem wzdłuż morza, od Bałakławy aż do Teodozji, wznosi między Symferopolem a Ałusztą potężny swój trzon granitowo–wapienny w trzech kondygnacjach na wysokość 1661 m. nad p. morza, w kształcie olbrzymiego trapezu, o wierzchołku zupełnie podobnym do rozpiętego namiotu, skąd poszła jego nazwa (czatyr — namiot, dah — góra). Z pieczar, w które obfituje Czatyrdah, wypływa rzeka Salhir, wspomniana w sonecie XIV. Okrzyk »Aa!!« zamykający sonet, wedle wyjaśnienia poety »wyraża tylko zadziwienie pielgrzyma nad śmiałością Mirzy i dziwami, które on oglądał na górze. Orientalnie trzeba by powiedzieć, że pielgrzym na te słowa włożył w usta palec zadziwienia«. [przypis redakcyjny]

czaty — tu: straż, strażnicy. [przypis edytorski]

czaus a. czausz (z tur.) — urzędnik, posłaniec. [przypis redakcyjny]

czaus murza (z tur.) — wysoki urzędnik dworski, wysłannik. [przypis redakcyjny]

czausz — cesarski goniec. [przypis redakcyjny]

czausz — goniec sułtański. [przypis redakcyjny]

Czawczewadze — popr.: Czawczawadze, nazwisko gruzińskiej rodziny książęcej; trudno jednak ustalić tożsamość wskazanej osoby. [przypis edytorski]

czcią (starop. forma) — daw. 3.os.lm: czczą. [przypis edytorski]

Czcicielem rozumu jestem i tych szkiełek mędrca (…) — nawiązanie do utworu Romantyczność z tomu Ballady i romanse Adama Mickiewicza: „Czucie i wiara silniej mówi do mnie/ Niż mędrca szkiełko i oko”. [przypis edytorski]

czciciele ognia — muzułmańskie określenie wyznawców zaratusztranizmu, religii irańskiej panującej niegdyś w Persji (ob. Iran i Irak). Szczególnym obiektem kultu jest w niej stworzony przez najwyższe bóstwo, Ahura Mazdę, oczyszczający, święty ogień. Po podboju Persji przez muzułmanów większość świątyń ognia uległa zniszczeniu lub została przekształcona w meczety. [przypis edytorski]

czcicielów — dziś popr. forma D. lm: czcicieli. [przypis edytorski]

czci Febowa — chlubo Feba-Apollina, opiekuna muz, grającego też na lutni. [przypis redakcyjny]

czci — [forma M.lm]; [będący] na czczo, bez jedzenia. [przypis redakcyjny]

czcigodne — innym oprac. tegoż tłumaczenia: poważane. [przypis edytorski]

Czcij więc pamięć jego i módl się za nim — ojciec poety, jener[ał] Wincenty Krasiński, zmarł 24 listopada 1858 r. [przypis redakcyjny]

czciła go jak fetysza — dziś popr. z B.: jak fetysz. [przypis edytorski]

czcionkami (…) które by chyba lepiej odpowiadały niemieckiej nazwie „Buchstaben” — gra wyrazów niedająca się przełożyć: „die ihrem Namen Buchstaben (gleichsam bücherne Stäbe zum Feststehen) besser entsprechen würden”. [przypis tłumacza]

czcionki cycero — dużymi literami; cycero w typografii to jednostka długości, wynosząca 12 punktów typograficznych, czyli ok. 4,5 mm. Nazwa pochodzi od rozmiaru czcionek użytych w wydaniu listów Cycerona z 1468 r. [przypis edytorski]

Czcionki rozsadzone oznaczają własne Andrzeja Zamojskiego wyrazy. [przypis autorski]

Czczenia upartej panny są mi obojętne — Diana, równie jak Minerwa, była wiecznie dziewicą. Kupido więc mało dbał o „czczenia upartej panny”, nieuznającej jego władzy. [przypis redakcyjny]

czczony w Niemczech panteista — Johann Wolfgang Goethe (1749–1832), wybitny poeta i pisarz niemiecki. [przypis edytorski]

czczość (daw.) — marność. [przypis edytorski]

czczość — nicość, pustka wewnętrzna. [przypis redakcyjny]

czczość — odczucie pustki i jałowości. [przypis edytorski]

czczość — pustka, coś nieznaczącego. [przypis edytorski]

czczość — uczucie głodu, pustki w żołądku. [przypis edytorski]

czczych tytułów, a nie tytułów owych podstawy — οὐ τῶν πραγμάτων ἀλλὰ τῶν ὀνομάτων. [przypis tłumacza]

czczy (daw.) — pusty, jałowy, nic nieznaczący. [przypis edytorski]

czczy — nic nieznaczący, bezcelowy, płonny; czczość: próżnia, pustka, jałowość. [przypis edytorski]

czczy — nic nie znaczący, bezcelowy. [przypis edytorski]

czczy — nic nieznaczący, jałowy. [przypis edytorski]

czczy — płonny, bez znaczenia. [przypis edytorski]

czczy — płonny, pusty, bez znaczenia. [przypis edytorski]

czczy polor — zewnętrzna, pozorna ogłada, elegancja. [przypis redakcyjny]

czczy — próżny, bezużyteczny. [przypis edytorski]

czczy — pusty, jałowy. [przypis edytorski]

czczy — tu: głodny, wygłodzony. [przypis redakcyjny]

część Ciebie jest duch mój — dziś popr.: częścią Ciebie jest duch mój. [przypis edytorski]

część Ciebie jest — dziś popr.: częścią Ciebie jest. [przypis edytorski]

Część czwarta poprzedzona jest epigrafem: „Bottomless perdition”, Milton. („Bezdenna zguba, bezdenne potępienie”). Jest to cytat z Raju utraconego Miltona. Słowa te wiążą się z wizją świata, historii i losu ludzkiego zawartą w dramacie. W Nie-Boskiej komedii znalazła odzwierciedlenie dość złożona koncepcja tragizmu, łącząca się ściśle z wizją historii charakterystyczną dla Krasińskiego i pozwalająca określić jego utwór mianem „chrześcijańskiej tragedii o ludzkim buncie”. Osią tej koncepcji jest przekonanie o istnieniu nieusuwalnych sprzeczności na różnych płaszczyznach rzeczywistości. Z tego powodu nierozstrzygnięty pozostaje spór między hr. Henrykiem a Pankracym. Jeden z nich uosabia tragizm ginącej klasy (arystokracji, szlachty), skazanej na zagładę, lecz zarazem zobowiązanej moralnie do podjęcia walki o wartości związane z historią tej klasy. Krasiński podkreśla wzniosłość owej walki, z drugiej zaś strony nie szczędzi słów krytyki szlachcie i w ogóle klasom posiadającym za występki popełnione w przeszłości, jak również za obecną duchową małość (widać to m.in. w przeciwstawieniu hr. Henryka reszcie zgromadzonych w okopach Świętej Trójcy). Pankracy natomiast reprezentuje tragizm rewolucji, która swą słuszność znajduje w krzywdzie uciśnionych przez wieki mas, lecz jest zarazem zbrodnicza jako bunt i jako próba samozbawienia, a ponadto pociąga za sobą rozlew krwi i zniszczenie. Ta ostatnia okoliczność sprawia, że Pankracy na progu zwycięstwa sam wątpi w sens swego dzieła, co stanowi dodatkowy rys tragiczny w rysunku tej postaci. Obie racje, wcielone w postacie Henryka i Pankracego, posiadają charakter obiektywnej konieczności i to właśnie decyduje o tragicznym napięciu między nimi. W okresie pisania tego dramatu Krasiński uważał, że człowiek ma prawo do buntu, prawo, które mieści się w boskim planie świata — lecz jako element nie–boski, przynoszący tragiczne starcie i konieczną zagładę. Racje obu ścierających się stron są dialektycznie splecione, a zarazem znoszą się wzajemnie; są to racje cząstkowe, jednostronne. Dlatego obaj ich przedstawiciele muszą zginąć, racje cząstkowe muszą zostać zniesione przez jedyną wyższą rację całościową, reprezentowaną przez Boga (dochodzi tu do głosu popularne w tym czasie w Europie myślenie na zasadzie triady Heglowskiej: teza + antyteza = synteza; ciekawe, że Henryk ginie skacząc w mroczną przepaść Boga, zaś Pankracy porażony boskim światłem). Ten ostateczny triumf Boga jest jednak przedstawiony w aurze finalnej katastrofy, Apokalipsy: Bóg–mściciel karze za bunt i pychę, lecz nie można mieć pewności, czy przynosi zbawienie ludzkości, czy jej ostateczną zagładę (por. M. Janion, Zygmunt Krasiński. Debiut i dojrzałość, Warszawa 1962, s.226–232). [przypis redakcyjny]

Część druga „Nie-Boskiej komedii” — Część druga opatrzona była w wyd. I i II następującym epigrafem: „Du Gemisch von Koth und Feuer”. Faust, Goethe. („Ty mieszanino błota i ognia”). Jest to cytat niedokładny. Faust w dramacie Goethego mówi do Mefista: „Du Spottgeburt von Dreck und Feuer” („Z ognia i gnoju ty pomiocie” — w przekł. F. Konopki). Kleiner opatruje epigraf uwagą: „Zastosowanie tych słów do „mieszaniny” ziemskości i anielstwa w Orciu jest dość dziwne”. Trzeba jednak przypomnieć odpowiednie miejsce ze wstępu do Części I, gdzie mowa o poecie: „Kto ci dał życie tak nikczemne, tak zwodnicze, że potrafisz udać Anioła chwilą, nim zagrząźniesz w błoto”. Tu więc słowa epigrafu odnoszą się również raczej do tego, co stanowi istotę poety w ogóle, a bardziej zdają się dotyczyć Męża, który daje się porwać marzeniom o sławie, marzeniom „górnym”, w istocie zaś prowadzącym do upadku. O wstępie do Części II pisze A. Jung: „Nic nie przewyższa piękna drugiej uwertury, w której fatalny los dziecka dźwięczy lirycznie, tak że w finale może być powiedziane: „Poeta jest wszystkim i dlatego też wcześnie powraca w wszechświat” („Der Dichter ist Alles, daher kehrt er auch früh in das All zurück”). [przypis redakcyjny]

Część druga. Zależność duszy od stanów ciała — Wywody zawarte w niniejszej części przypominają się żywo przy czytaniu niektórych paragrafów z młodzieńczej rozprawy lekarskiej Fr. Schillera O związku natury zwierzęcej człowieka z jego naturą duchową, rozprawa ta bowiem zarówno w treści, jak w stylu nacechowana jest niewątpliwie wpływem lektury Człowieka-maszyny. [przypis tłumacza]

część jego zewnętrzną od wewnętrznejzewnętrzną: część ta nazywała się z grecka po hebrajsku Istawaanit (στοά); wewnętrznej: zwanej Chel. [przypis tłumacza]

część mojej ofiary — Ta część mieści rys bezwiednego i dyskretnego komizmu. [przypis tłumacza]

część najwewnętrzniejsza — ἅγιον ἁγίου, Święte Świętych. [przypis tłumacza]

Część nakładu ukazała się w nieco zwiększonym formacie z portretem de la Mettriego — O tej części [wyd. Dzieł filozoficznych, Londyn (Berlin) 1751] znajdujemy w Manuel des livres rares, t. II, s. 482, wzmiankę: „très rare” [fr.: bardzo rzadka; unikalna]. [przypis tłumacza]

Część (…) odpowiedzialności za to, co w kazuistach obraża najprostsze poczucia etyczne — tak jak znowuż wierszyk o. Barry dla pani Delfiny, który również tak oburza Pascala, wypadnie po prostu złożyć na karb smaku epoki; tego samego zepsutego smaku, który Molier smaga w figurze Trissotina (Uczone białogłowy). [przypis tłumacza]

część pierwsza — część ta zwała się właściwie: Święte (ἅγιον). [przypis tłumacza]

Część trzecia opatrzona była w wyd. I i II oraz w rękopiśmiennej kopii następującym epigrafem: „Il fut administré, parce que le niais demandait un prêtre, puis pendu à la satisfaction générale etc. etc.” — Rapport du citoyen Caillot, commissaire de la sixiéme chambre [w kopii: section] an III, 5 prairial (”Opatrzony został sakramentami, ponieważ, dureń, zażądał księdza, później powieszony ku ogólnemu zadowoleniu”. — Raport obywatela Caillota, komisarza izby szóstej, roku III [tj. trzeciego roku ery rewolucyjnej, liczonej od 22 września 1792, a więc r. 1795] piątego prairiala [tj. 22 maja — prairial, czyli miesiąc łąk, był dziewiątym miesiącem w kalendarzu rewolucyjnym]). Być może chodzi tu o któryś z raportów F. M. Cailleux (1761—1796), członka klubu jakobinów, który, mianowany oficerem municypalnym, był strażnikiem rodziny królewskiej w czasie jej pobytu w więzieniu w Tempie. [przypis redakcyjny]

część — [tu:] częścią; [częściowo, po części]. [przypis redakcyjny]

część — tu: częściowo. [przypis edytorski]

częścią — częściowo, po części. [przypis edytorski]