Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | bez liczby pojedynczej | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 26016 przypisów.

sykofant ( gr.) — oszczerca, donosiciel. [przypis redakcyjny]

sykofant — obłudnik; sykofantę bierze: przyjmuje postać obłudnika. [przypis redakcyjny]

sykomorowy… gaj — sykomory to drzewa z rodziny figowych o niezwykle twardym drewnie. [przypis redakcyjny]

sykulska góra — sycylijska, Etna. [przypis redakcyjny]

SylasSilas Marner, powieść George Elliost (1861). [przypis redakcyjny]

Sylen — stary, opasły satyr, nauczyciel, wychowawca i towarzysz Bachusa. [przypis redakcyjny]

Sylen — wychowawca i nieodstępny towarzysz Bachusa, starzec rzadko kiedy trzeźwy. [przypis redakcyjny]

Syleny (mit. gr.) — demony przyrody (zbliżone do satyrów); należą do orszaku Dionizosa; przypisywano im zamiłowanie w pieśniach i grze na flecie. [przypis redakcyjny]

Sylfida — Delfina Potocka. [przypis redakcyjny]

sylfida — dziewczyna zamieniona po śmierci w żeńską odmianę sylfa (czyli ducha powietrza wg w średniowiecznych legend); przen. pełna wdzięku i gracji kobieta, często: tancerka. Postać ta stała się bardzo popularna w okresie romantyzmu po paryskiej premierze w 1832 r. baletu Sylfida z librettem Adolphe'a Nourrita na podst. opowiadania Ch. Norgiera Trilby ou le Lutin d'Agail (Chochlik z Agryll), muzyką Jeana Schneitzhöffera i choreografią Filippo Taglioniego. [przypis redakcyjny]

syllogizm — wniosek. [przypis redakcyjny]

sylogizm — wnioskowanie pośrednie polegające na wyprowadzeniu nowego sądu, zw. wnioskiem, z dwóch innych sądów, zw. przesłankami. [przypis redakcyjny]

sylogizm — wnioskowanie (wyprowadzenie nowego sądu, zwanego wnioskiem, z dwóch innych sądów, zwanych przesłankami). [przypis redakcyjny]

Sylwester — papież św. Sylwester I, któremu cesarz Konstantyn miał darować Rzym i okolicę. [przypis redakcyjny]

symara — rodzaj długiej sukni; płótno, w które na Wschodzie owijają ciała zmarłych. [przypis redakcyjny]

Symbirsk — dzisiejszy Uljanowsk nad Wołgą. [przypis redakcyjny]

symbola amicitiae (łac.) — znaki przyjaźni. [przypis redakcyjny]

symetria — tu: równość, podobieństwo. [przypis redakcyjny]

symfonalik (starop.) — narzędzie muzyczne. [przypis redakcyjny]

symfonia (z gr.) — najwspanialsza forma muzyczna instrumentalna. [przypis redakcyjny]

symplistyczność — uproszczenie. [przypis redakcyjny]

synagoga — tu: gmina, wspólnota (nie dom zebrań pobożnych!). [przypis redakcyjny]

Synaj — góra w Arabii, na półwyspie utworzonym przez dwie odnogi Morza Czerwonego. [przypis redakcyjny]

syn Alkmeny (…) niewoli dźwigał jarzmo — Herakles, syn Alkmeny, pełnił służbę niewolniczą u królowej lidyjskiej Omfale jako odkupienie za zabójstwo. [przypis redakcyjny]

syna pięknej Kalijopy — Orfeusza, który brał udział w wyprawie argonautów do Kolchidy po złote runo, „po kożuch barani”. [przypis redakcyjny]

Synap — król etiopski, ojciec Kloryndy. [przypis redakcyjny]

Synap — król Nubii (Abisynii); zob. Pretojan. [przypis redakcyjny]

synekura (łac. sine cura: bez troski, bez starania) — dobrze płatne stanowisko nie wymagające pracy. [przypis redakcyjny]

syn Galafrona — Argala; Galafron, król Kataju w Chinach, ojciec Angeliki i Argali. [przypis redakcyjny]

synie (starop. forma) — zamiast: [o] synu (por. pieśń VI, zwr. 105). [przypis redakcyjny]

syn Julci — Kazimierz Tetmajer. [przypis redakcyjny]

syn Mai — Hermes, syn Zeusa i nimfy Mai. [przypis redakcyjny]

syn Menojkosa — Kreon, brat Jokasty. [przypis redakcyjny]

syn mój — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „mój syn”. [przypis redakcyjny]

syn następcy tronu… — przyszły cesarz Wilhelm II (lata panowania: 1888–1918) syn ówczesnego następcy tronu, Fryderyka Wilhelma. [przypis redakcyjny]

Syn nieroztropny (…) — Faeton, który złym kierowaniem słonecznego wozu przestrogą jest dla rodziców, żeby nieroztropnym prośbom swoich synów nie ulegali. Zapytał nieroztropnie swoją matkę: kto był jego ojcem, Apollo czy Epafus? Podobnie poeta pyta myślą Beatrycze, chcąc się najpierw przekonać, czy to wszystko jest prawdą, co on w Piekle i w Czyśćcu o swojej przyszłości słyszał. [przypis redakcyjny]

synów tego Timarchidesa, którzy wspólnie wykuli Jowisza w Rzymie — [por.] Plinius, lib. XXXVI sect. 4 pag. 730. [przypis redakcyjny]

synobójczyni (…), którą żal w piórka przyodział słowicze — Tu następują przykłady zgubnego działania gniewu. Prokne, według mitologii starożytnej, nakłoniła swojego męża Tereusza, gdy jechał do Aten, ażeby z nią wespół wziął w drogę siostrę jej, Filomelę. Gdy Tereusz w czasie tej podróży zgwałcił Filomelę, chcąc ukryć tę zbrodnię, odciął jej język, ażeby ten o jego występku nie rozgadał. Filomela za pośrednictwem chustki zawiadomiła siostrę, co się z nią stało. Prokne zapalona gniewem za krzywdę wyrządzoną jej siostrze zabiła syna swego, Itysa, i ciało jego uwarzone na półmisku mężowi podała. Gdy Tereusz dowiedziawszy się o tym, chciał ją zabić, Prokne ubłagała bogów, że ją zamienili w jaskółkę, a siostrę jej w słowika. [przypis redakcyjny]

synodalnych — pochodzących ze zjazdów duchowieństwa wyższego. [przypis redakcyjny]

synogarlica — wg tradycji ludowej synogarlice żyją w związkach monogamicznych i po śmierci samca samica dochowuje mu wierności. [przypis redakcyjny]

Synon — Grek, który podstępnem opowiadaniem skłonił Trojan do wprowadzenia do miasta drewnianego konia z zbrojnymi Grekami w wnętrzu. [przypis redakcyjny]

Synopa — miasto w płn. Turcji nad Morzem Czarnym. [przypis redakcyjny]

synowiec — Napoleon III. [przypis redakcyjny]

synowiec — syn rodzonego brata. [przypis redakcyjny]

synowiec — wspomniany już Stanisław Pasek. Starania i koszt „dobrego stryja” nie były daremne. Akt z r. 1692 wymienia Stanisława Paska (już uwolnionego z niewoli tatarskiej) towarzysza spod chorągwi p. oboźnego kor., a w r. 1697, 27 czerwca podpisuje się na oznajmieniu Augusta II i na paktach konwentach obok stryja Jana także Stanisław Pasek, chorąży spod chorągwi tegoż p. oboźnego koronnego. Będzie to niezawodnie ów „haniebnie poczciwy człowiek”, o którym Krzysztof Zawisza w swoich Pamiętnikach pisze: „na drugi dzień (Bożego Narodzenia 1702 r.) byłem w Cisowie u JP. Paska, człowieka haniebnie poczciwego, który jako mi rad był, niepodobna opisać. W domu swoim szlachcic to porządny bardzo, wesoły i przystojny; przez trzy dni nie znaliśmy, co dzień, co noc, piliśmy i hulali; dam miał siła, et quidem pięknych. Darował mi szkatułę kieleckiej roboty, mosiądzem nabijaną, piękną i gotowalniową tejże roboty szkatułę wielką, stół marmurowy nakładany, puzdro szlifowane itd. — bardzom się tam miał dobrze”. Widać p. chorąży „waledykował” już tymczasem swej „szarży”, przerzucając się na „ekonomikę”, a odziedziczywszy po „dobrym stryju” wcale nieubogą substancję w roku zeszłym (1701), ma na czym i sam używać w Cisowie, i obdarzać miłego gościa pamiątkami pochodzącymi bodaj z sukcesji po panu komorniku. [przypis redakcyjny]

synowie stepu… — tzn. kozak i koń. Toż samo w. 18: „oni ujść gotowi”. [przypis redakcyjny]

Syrakuca, Saraguza — miasto Saragossa w płn. Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

Syriusz — najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. [przypis redakcyjny]

syropki (starop.) — [tu:] lekarstwa. [przypis redakcyjny]

syropy (starop.) — [tu:] lekarstwa. [przypis redakcyjny]

Syrowie — mieszkańcy Syrii. [przypis redakcyjny]

Syrtes (łac.) — Syrty, dwie zatoki morza Śródziemnego przy brzegach Afryki płn.; b. niebezpieczne dla żeglugi. [przypis redakcyjny]

Syrty — dwie zatoki Morza Śródziemnego u wybrzeży Afryki. [przypis redakcyjny]

Syrty — Mniejsza i Większa, zatoki Morza Śródziemnego u płn. wybrzeży Afryki. [przypis redakcyjny]

Syrty — Syrta Wielka i Mała, dwie zatoki wrzynające się w ląd płn. Afryki, niebezpieczne dla żeglarzy z powodu mielizn. [przypis redakcyjny]

syrynga (z wł.) — strzykawka lekarska. [przypis redakcyjny]

systemat preformacyjny (Präformationssystem) — jest tylko odcieniem w teorii Leibniza o harmonii przedustawnej (consentement préétabli, harmonia praestabilita), mianowicie: ład we wszechświecie jest z góry ukształtowany (harmonia praeformata), o ile tkwi w przyrodzie rzeczy; jest zaś przedustawny (harmonia praestabilitas), o ile wola boska jest pierwszą twórczą przyczyną. [przypis redakcyjny]

Sywilia — miasto Sewilla w Andaluzji (w płd. Hiszpanii). [przypis redakcyjny]

szabas — święto sobotnie u Żydów. [przypis redakcyjny]

szabeltas — niem. Sabeltasche. [przypis redakcyjny]

Szabla twoja — szkło — błąd druków: „Szabla twoja, Bóg twój — mara”, co poprawił już w kolejnych wydaniach Pini na podstawie rękopisu. [przypis redakcyjny]

szach lubo met — przen. nawiązanie do gry w szachy: zwyciężyć lub zginąć. [przypis redakcyjny]

szacht — pionowy szyb w budynku prowadzący od piwnic przez wszystkie kondygnacje aż po strych; szachtem poprowadzone są rozmaite instalacje: elektryczne, telefoniczne itp. [przypis redakcyjny]

szacować (starop.) — [tu:] zazdrościć. [przypis redakcyjny]

szacowny — wielce ceniony, poważany. [przypis redakcyjny]

szacujemy sobie (starop.) — wystawiamy [sobie; wyobrażamy sobie]. [przypis redakcyjny]

szacuje (starop.) — [tu:] obmawia. [przypis redakcyjny]

szacunek — tu: szacowanie, obliczanie wydatków potrzebnych do działań wojennych; kosztorys. [przypis redakcyjny]

szafarz — klucznik, sługa doglądający gospodarstwa domowego. [przypis redakcyjny]

szafarz — oficjalista dworski nadzorujący gospodarstwo domowe. [przypis redakcyjny]

szafarz — zarządca, rozporządzający. [przypis redakcyjny]

szafarz — zarządzający gospodarstwem domowym, klucznik. Także urząd dworski, znacznie niższy od komisarza, który zarządzał całym majątkiem i kierował jego prawnymi sprawami. [przypis redakcyjny]

szafran (z arab.) — przyprawa kuchenna kwiatu rośliny południowej o tej samej nazwie. [przypis redakcyjny]

szafuj gotowym — rozporządzaj tym, co posiadasz; może w znaczeniu: pieniędzmi (por. wyraz pokrewny: gotówka). [przypis redakcyjny]

szałaputa — lekkomyślnik, narwaniec, warchoł. [przypis redakcyjny]

szałas (z węg.) — namiot polny, buda naprędce sklecona. [przypis redakcyjny]

szaławiła — niegodziwiec. [przypis redakcyjny]

szalemaja a. szalamaja — flet pasterski, piszczałka. [przypis redakcyjny]

szalić światem (daw.) — oszukiwać, zwodzić. [przypis redakcyjny]

szalony — tu: bardzo wielki, przekraczający normę. [przypis redakcyjny]

szamani — kapłani-uzdrowiciele części ludów uralsko-ałtajskich, wyznających tzw. szamanizm. [przypis redakcyjny]