Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 3255 przypisów.

Hipermnestra — jedna z 50 Danaid, tj. córek Danaosa, króla Argos, sama jedna nie targnęła się na życie swego małżonka, Linceusza, podczas gdy wszystkie jej siostry pomordowały na rozkaz ojcowski swych mężów w noc poślubną. [przypis redakcyjny]

hipiczny — związany z hipiką (hippiką), sztuką jeździecką, sportem konnym. [przypis edytorski]

hipika — jeździectwo; sztuka jazdy konno. [przypis edytorski]

hipnąwszy (gw.) — skoczywszy. [przypis edytorski]

hipnotyzm — właśc. hipnoza, wywoływany za pomocą sugestii stan częściowego wyłączenia świadomości, także i dziś stosowany w psychoterapii. [przypis edytorski]

hipocentaur — inne określenie centaura, mitologicznej istoty o końskich nogach i tułowiu z ludzkim korpusem i głową. [przypis edytorski]

hipocentaur (mit., z gr.) — istota mityczna, pół człowiek, pół koń; centaur. [przypis edytorski]

hipocentaur (mit., z gr.) — istota mityczna, pół człowiek, pół koń; centaur. [przypis redakcyjny]

hipochondria — nadmierne zaabsorbowanie stanem własnego zdrowia, powiązane z ciągłym lękiem przed chorobą a. doszukiwaniem się u siebie objawów różnych chorób. [przypis edytorski]

hipochondria — zaburzenie nerwicowe przejawiające się poczuciem nieuzasadnionego lęku o zdrowie lub równie bezpodstawnym przekonaniem, że cierpi się na poważną chorobę; powoduje to nadmierne skupienie na własnym ciele. Tu mamy do czynienia ze zniekształconą formą: hipokondria. [przypis edytorski]

hipochondryczny — nadmierne zaabsorbowany stanem własnego zdrowia, co jest powiązane z ciągłym lękiem przed chorobą a. doszukiwaniem się u siebie objawów różnych chorób. [przypis edytorski]

hipodrom (z gr.) — tor wyścigów konnych i wyścigów rydwanów wraz z trybunami dla widowni wzdłuż dłuższych boków. [przypis edytorski]

hipodrom (z gr.) — tor wyścigów konnych. [przypis edytorski]

hipogryf — stworzenie fantastyczne; połączenie gryfa (pół orła, pół lwa) i klaczy. [przypis edytorski]

hipogryf — stworzenie fantastyczne, połączenie gryfa (pół orła, pół lwa) i konia; pojawia się w poemacie Orland szalony Ariosta. [przypis edytorski]

hipogryf — wymyślone przez Ariosta uskrzydlone zwierzę z tułowiem konia i głową gryfa. [przypis redakcyjny]

hipogryf (z gr.) — legendarne zwierzę. Przednia część była gryfa (mityczne zwierzę; lew o głowie, przednich łapach i skrzydłach orła) a tylna konia. [przypis edytorski]

hipogryf — zwierz bajeczny: pół gryfa a pół konia. [przypis redakcyjny]

hipokondria — dziś: hipochondria. [przypis edytorski]

hipokondria — dziś popr. pisownia: hipochondria. [przypis edytorski]

hipokras — korzenne aromatyczne wino. [przypis tłumacza]

hipokras — słodkie wino z korzeniami. [przypis tłumacza]

hipokras — z łac. vinum Hippocraticum: wino Hipokratesa; podgrzane wino z dodatkiem przypraw (np. cynamonu) i osłodzone miodem, uważane za napój leczniczy oraz afrodyzjak; inaczej: pimen. [przypis edytorski]

Hipokrates i Herofilus mieszczą ją w komorze mózgu — Sekstus Empiryk, Przeciw uczonym. [przypis tłumacza]

Hipokrates (ok. 460 p.n.e.–ok. 370 p.n.e.) — gr. lekarz, prekursor współczesnej medycyny. [przypis edytorski]

Hipokrates z Kos (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — lekarz grecki, jeden z pionierów medycyny naukowej. [przypis edytorski]

HipokratHipokrates (ok. 460–ok. 380 p.n.e.), najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji. [przypis edytorski]

Hipokrat — Hipokrates (ok. 460–ok. 380 r. p.n.e.), najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji; „wódz lekarzów […]. Księgi jego dotąd są ozdobą i prawidłem lekarskiej nauki” — pisał Krasicki w Zbiorze potrzebnych wiadomości. [przypis redakcyjny]

Hipokrat odtrącający dary Artakserksesa — obraz Anne-Louis Girodeta (1767–1824) z roku 1792, ukazujący odrzucenie darów i zaproszenia perskiego króla przez słynnego lekarza greckiego, który nie chciał pomagać wrogom; w 1816 Jean Massard wykonał miedziorytową reprodukcję obrazu Girodeta. [przypis edytorski]

hipokreńska bania — w mit. gr. na wzgórzu Muz, gdy Pegaz uderzył kopytem w skałę, wypłynęło źródło Hippokrene. Pić z hipokreńskiej bani lub z źródła hipokreńskiego to doświadczać natchnienia poetyckiego. [przypis edytorski]

Hipokrena (mit. gr.) — właśc. Hippokrene, źródło w Gaju Muz na Helikonie, symbol natchnienia poetyckiego. [przypis edytorski]

Hipokren (gr.) — właśc. Hipokrene, źródło w Gaju Muz na Helikonie, symbol natchnienia poetyckiego. [przypis edytorski]

Hipokreny — tu: pieśni (metafora pochodząca od źródła Pegaza). [przypis redakcyjny]

hipokryta — człowiek, którego postępowanie cechuje hipokryzja, czyli udawanie, obłuda, fałsz, dwulicowość: głośne (czasem ostentacyjne) przyznawanie słuszności pewnym zasadom postępowania i normom moralnym przy jednoczesnym niestosowaniu się do tych zasad i norm w działaniu; niespójność taka w przypadku hipokryty jest zamierzona i obliczona na konkretne korzyści (materialne, społeczne, polityczne itp.). [przypis edytorski]

hipokryt — dziś popr. hipokryta. [przypis redakcyjny]

hipokryzja (z gr. hypokrisis: udawanie) — obłuda, fałsz, dwulicowość: głośne (czasem ostentacyjne) przyznawanie słuszności pewnym zasadom postępowania i normom moralnym przy jednoczesnym niestosowaniu się do tych zasad i norm w działaniu; niespójność taka w przypadku hipokryty jest zamierzona i obliczona na konkretne korzyści (materialne, społeczne, polityczne itp.). [przypis edytorski]

Hipolita — królowa Amazonek, mieszkających nad rzeką Termodon w Kapadocji (w Małej Azji). [przypis redakcyjny]

Hipolit i Bellerofon (mit. gr.) — bohaterowie fałszywie oskarżeni o próbę gwałtu przez kobiety, których zaloty odrzucili: Hipolit, oskarżony przez swoją macochę Fedrę, przeklęty przez ojca, zginął pod kołami rydwanu, gdy jego konie przestraszył potwór wysłany przez władcę mórz Posejdona; Bellerofon, oskarżony przez żonę swego gospodarza, Steneboję, został przez niego wysłany z listem do króla Licji, by ten kazał zabić młodzieńca. [przypis edytorski]

Hipolit — kardynał Hipolit d'Este, statysta, wojownik, niepospolity matematyk, mecenas Ariosta. [przypis redakcyjny]

Hipolit — kardynał Hipolit Este, statysta, wojownik, niepospolity matematyk, mecenas Ariosta. [przypis redakcyjny]

Hipolit Medyceusz, wł. Ippolito de' Medici (151–1535) — nieślubny, jedyny syn Juliana Medyceusza, wcześnie osierocony, wychowany przez swego wuja, papieża Leona X; kardynał (1529), pierwszy arcybiskup Awinionu; był przyjacielem Giulii Gonzaga. [przypis edytorski]

Hipolit (mit. gr.) — heros, syn Tezeusza, niesłusznie oskarżony o gwałt przez Fedrę; przeklęty przez ojca, zginął pod kołami rydwanu, gdy jego konie przestraszył potwór wysłany przez władcę mórz Posejdona (w mit. rzym.: Neptuna). [przypis edytorski]

Hipolit (mit. gr.) — heros, syn Tezeusza, oskarżony o gwałt przez Fedrę. [przypis edytorski]

Hipolit — syn Alfonsa I d'Este, synowiec kardynała Hipolita. [przypis redakcyjny]

Hipolit — syn Juliana Medici, mecenas literatów i sam literat. [przypis redakcyjny]

Hipolit — syn Tezeusza, został wygnany z Aten za to, że nie chciał się godzić na występny zapał swojej macochy Fedry odpowiedzieć; a Fedra, mszcząc się obrazy miłości własnej, oskarżyła go przed swoim mężem, jakoby na jej cześć niewieścią nastawał. [przypis redakcyjny]

Hipolit (z Esteńskimi Herkulami) — kardynał Hipolit Este, statysta, wojownik, niepospolity matematyk, mecenas Ariosta. [przypis redakcyjny]

hipopotaurus, mastodont — nazwa dawno wymarłych zwierząt, tu przenośnie: człowiek niewspółczesny, zacofany. [przypis redakcyjny]

hipostaza (filoz.) — pojęcie abstrakcyjne traktowane jak konkretny, jednostkowy byt. [przypis edytorski]

hipostaza (filoz.) — uprzedmiotowienie, traktowanie bytu abstrakcyjnego jak konkretu. [przypis edytorski]

hipostaza (filoz.) — uprzedmiotowienie, traktowanie pojęcia abstrakcyjnego jak rzeczywistego bytu. [przypis edytorski]

hipostaza — pojęcie abstrakcyjne traktowane jako byt rzeczywisty. [przypis edytorski]

hipostaza — przypisywanie pojęciom abstrakcyjnym rzeczywistego bytu. [przypis edytorski]

hipostaza (z gr. hypóstasis: podstawa) — uprzedmiotowienie (nadanie realnego kształtu) pojęcia abstrakcyjnego; usamodzielniony aspekt Boga; w chrześcijaństwie każda z osób boskich Trójcy Świętej. [przypis edytorski]

hipostaza (z gr.) — uprzedmiotowienie (nadanie realnego kształtu) pojęcia abstrakcyjnego. [przypis edytorski]

hipostazować — od: hipostaza: przypisywanie pojęciom abstrakcyjnym rzeczywistego bytu. [przypis edytorski]

Hipotades — Wedle dawnego klucza, Hipothades ma przedstawiać spowiednika Ludwika XII i Franciszka I, Wilhelma Pavi, przeciwnika Lutra i małżeństwa kapłanów. [przypis tłumacza]

hipoteka — instytucja prawna zabezpieczająca prawa właściciela nieruchomości oraz roszczenia pieniężne jego ewentualnych wierzycieli; także: księga wieczysta nieruchomości, w której spisano takie prawa i obciążenia. [przypis edytorski]

hipoteka — instytucja prawna zabezpieczająca prawa właściciela nieruchomości oraz roszczenia pieniężne jego ewentualnych wierzycieli; także: księga wieczysta nieruchomości, w której spisano takie prawa i obciążenia; obciążyć hipotekę: dokonać zabezpieczenia długu przez wpis do księgi hipotecznej. [przypis edytorski]

hipoteka — księga wieczysta nieruchomości, w której spisano prawa właściciela nieruchomości oraz roszczenia pieniężne jego ewentualnych wierzycieli; tu przenośnie. [przypis edytorski]

hipoteka — zabezpieczenie roszczeń finansowych. [przypis edytorski]

hipotenuza — przeciwprostokątna. [przypis edytorski]

Hipoteza apostołów-szalbierzy — Por. fragm. 801. [przypis tłumacza]

hipoteza — założenie uznane za prawdopodobne, które jednak należy udowodnić przed uznaniem go za prawdziwe. [przypis edytorski]

hipotezyjny — dziś popr.: hipotetyczny. [przypis edytorski]

hipparcha (gr.) — dowódca jazdy. [przypis edytorski]

Hipparchię przyjęto do kompanii Kratesa (…) — Diogenes Laertios, Hipparchia, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, VI, 96. [przypis tłumacza]

Hipparch (ok. 190–125 p.n.e.) — wybitny gr. astronom, geograf, matematyk; pracował na Rodos, być może odwiedził Aleksandrię; zapoczątkował trygonometrię, odkrył precesję osi Ziemi, stworzył obszerny atlas gwiazd, zbudował matematyczny geocentryczny model ruchu ciał niebieskich, rozwinięty przez Ptolemeusza. [przypis edytorski]

Hipparch (ok. 190–ok. 125 p.n.e.) — twórca astronomii naukowej i geografii matematycznej. [przypis tłumacza]

Hippel Starszy, Theodor Gottlieb von (1741–1796) — niemiecki pisarz oświeceniowy; autor traktatów moralnych i politycznych, pionierski propagator idei emancypacji kobiet. [przypis edytorski]

Hippiasz Eleata zaopatrzył się nie tylko w wiedzę (…) — por. Cicero, De oratore, III, 32. [przypis tłumacza]

Hippiasz z Elei — erudyta, poeta, polityk, technik i rzemieślnik, sławny w starożytności sofista. [przypis edytorski]

Hippiasz z Elidy (V–IV w. p.n.e.) — grecki sofista, poeta, polityk, posiadający rozległą wiedzę z wielu dziedzin; tytułowy bohater dwóch dialogów Platona. [przypis edytorski]

Hippiasz z Elidy (V–IV w. p.n.e.) — grecki sofista, poeta, polityk, posiadający rozległą wiedzę z wielu dziedzin; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona. [przypis edytorski]

Hippiasz z Elidy (w zachodnim Peloponezie) — sofista z czasów Sokratesa, ogromnej wszechstronności, z którą szła w zawody jego zarozumiałość. Uprawiał retorykę, gramatykę, matematykę, astronomię, archeologię, studium porównawcze prawa, mniej zaś filozofię w znaczeniu ściślejszym. Miewał wykłady po całej Grecji, występując w wytwornym odzieniu, które w całości, od sandałów aż do pierścienia na palcu, miało być jego własnej roboty. Pamięć miał niezwykłą i pracował też nad mnemotechniką (sztuką pamiętania). [przypis tłumacza]

Hippikos — Ἱππικὸς πύργος. Dziś jeszcze stoi w Jerozolimie ta wieża i znana jest pod nazwą Wieży Dawidowej (Boettger, który się opiera na zdaniu Schicka). [przypis tłumacza]

hippocentaurus (łac., mit. gr.) — centaur, pół-koń a pół-człowiek. [przypis edytorski]

hippocentaurus (łac., mit. gr.) — centaur, pół-koń, pół-człowiek; tu: przezwisko żołnierza lub herb szlachecki. [przypis edytorski]

hippocentaur (z gr.) — centaur, w mit. gr. pół koń, pół człowiek; tu przydomek, oznaczający jeźdźców tak dobrych, jakby zrośniętych z wierzchowcem. [przypis edytorski]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — lekarz grecki, prekursor współczesnej medycyny. [przypis edytorski]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najsławniejszy lekarz starożytności, umarł w bardzo późnym wieku. [przypis tłumacza]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najsłynniejszy lekarz starożytności, prekursor współczesnej medycyny. [przypis edytorski]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji. [przypis edytorski]

Hippokrates z Kos (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji. [przypis edytorski]

Hippolit — bohater głośnego w XVIII w. romansu fr. pani d'Aulnoy, wydanego po pol. w 1743 r. pt. Historia angielska politico-moralis, Hippolita, millorta z Duglas, z Julią, córką hrabi z Warwicka, awantury przyjaźni opisująca. [przypis redakcyjny]

Hippolit (mit. gr.) — heros, syn Tezeusza, niesłusznie oskarżony o gwałt przez Fedrę; przeklęty przez ojca, zginął pod kołami rydwanu, gdy jego konie przestraszył wysłany przez Posejdona potwór. [przypis edytorski]

Hippoloch — władca Likii, ojciec Glaukosa. [przypis edytorski]

Hippomach powiadał, iż poznaje dobrych zapaśników (…) — Plutarch, Dion, 1 [w:] Żywoty sławnych mężów. [przypis tłumacza]

Hippona — miasto w staroż. Numidii, dziś Bona w Algierze. [przypis redakcyjny]

Hippopody (z gr.: koniostopcy) — legendarny lud istot mających kopyta zamiast stóp; zamieszkiwali zimne wyspy na północ od Scytii, być może na Bałtyku. [przypis edytorski]

Hiram I (X w. p.n.e.) — znany z Biblii władca fenickiego miasta Tyr, panujący w latach 969–936 p.n.e.; współpracował z królem Izraela Salomonem, dostarczając mu materiałów i rzemieślników do budowy świątyni w Jerozolimie (1 Krl 5,15–26). [przypis edytorski]

Hiram z Tyru — król fenickiego miasta Tyr, panujący w latach 969–936 p.n.e. Miał zawarty sojusz z Dawidem, który następnie rozciągnął się na panowanie Salomona (1Krl 5,15–25). [przypis edytorski]

Hiranjawati — rzeka w Indiach, wg legendy nad jej brzegiem umierał Budda. [przypis edytorski]

hirkańskaHirkania: kraina między Morzem Kaspijskim a Medią, północna Persja. [przypis redakcyjny]

Hirkańskie — należące do Hirkanji, kraju nad morzem Kaspijskiem. [przypis redakcyjny]

hirkański — od nazwy: Hirkania, krainy u stóp Kaukazu, nad Morzem Kaspijskim. [przypis edytorski]