Przypisy

lemiesz — część pługa podcinająca skibę. [przypis edytorski]

lemiesz — część pługa służąca do rozcinania ziemi, ostrze podcinające skibę. [przypis edytorski]

lemiesz — dolna część pługa odcinająca skibę; wcześniej: ostrze radła; narzędzie rolnicze służące do orania ziemi pod zasiew. [przypis edytorski]

lemieszka — potrawa mączna, niekiedy z mąki i ziemniaków. [przypis edytorski]

lemieszka — prażucha, potrawa z prażonej mąki, sypanej na gorącą wodę i mieszanej, niekiedy nawet bez soli. [przypis edytorski]

lemiesz — metalowa część pługa, ostrze zagłębiające się w ziemię podczas orki. [przypis edytorski]

lemiesz — metalowa część pługa, zagłębiająca się w ziemię podczas orki. [przypis edytorski]

lemiesz — ostrze pługa. [przypis edytorski]

Le mieux est souvent l'ennemi du bien (fr.) — Najlepsze jest często wrogiem dobrego. [przypis edytorski]

Lemniady (mit. gr.) — wojownicze kobiety z wyspy Limnos, które w zemście za zdradę wymordowały wszystkich mężczyzn. [przypis edytorski]

Lemnos (mit. gr.) — wyspa, która była przystankiem podczas wyprawy Argonautów po złote runo. [przypis edytorski]

Lemnos — wulkaniczna wyspa w północnej części Morza Egejskiego, uznawana za siedzibę i kuźnię Hefajstosa, boga-kowala. [przypis edytorski]

Lemnos — wyspa na Morzu Egejskim, według mitologii siedziba Hefajstosa. [przypis edytorski]

Le Moine a. Le Moyne, Alphonse (zm.1659) — profesor teologii, członek Sorbony. [przypis edytorski]

le moment approche (fr.) — zbliża się chwila. [przypis edytorski]

le monde ambiant (fr.) — otaczający świat. [przypis edytorski]

Lemontey, Pierre-Édouard (1762–1826) — historyk, adwokat i polityk francuski. [przypis edytorski]

L'Empereur vous attend (fr.) — Cesarz na was czeka. [przypis edytorski]

Lem, Stanisław (1921–2006) — autor fantastyki naukowej o światowej renomie, futurolog i filozof. [przypis edytorski]

lemtesnis — geresnis. [przypis edytorski]

lemuralia (z łac.) — obrzędy przebłagalne ku czci duchów zmarłych zwanych lemurami. [przypis edytorski]

Lemuria — hipotetyczny zatopiony ląd na Oceanie Indyjskim, wymyślony przez XIX-wiecznych darwinistów w celu wyjaśnienia izolacji lemurów na Madagaskarze i występowania skamieniałości ich przodków w Afryce i płd.-wsch. Azji. Hipotezę wykorzystała okultystka i założycielka teozofii, Helena Bławatska, publikując teksty, w których twierdziła, że Lemuria była ogromnym kontynentem, ojczyzną Lemurian, przodków ludzi, znacznie wcześniejszą od Atlantydy. [przypis edytorski]

lemur — średniej wielkości ssak, o puszystym futrze, długim ogonie i długich kończynach, prowadzący nocny tryb życia, żyjący w lasach Madagaskaru. [przypis edytorski]

lemury (mit. rzym.) — duchy zmarłych, przedstawiane na nagrobkach jako wychudzone upiory. [przypis edytorski]

lemury (mit. rzym.) — niespokojne lub złośliwe duchy zmarłych. [przypis edytorski]

leństwo — poddaństwo, lenno, zależność wasala od seniora. [przypis edytorski]

Lena — dramat Wacława Karczewskiego wydany w 1886 pod pseudonimem Marian Jasieńczyk. [przypis edytorski]

Lenaje — pomniejsze święto greckie ku czci Dionizosa, podczas którego tłoczono pierwsze wino i odbywała się procesja; w Atenach obchodzono je w styczniu, towarzyszyły mu konkursy teatralne tragedii i komedii. [przypis edytorski]

Lenard, Philipp (1862–1947) — niemiecki fizyk, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1905); profesor Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu, Uniwersytetu Kolońskiego i Uniwersytetu Ruprechta i Karola w Heidelbergu; znany ze swych poglądów antysemickich i faszystowskich; fanatyczny nacjonalista, współpracował z reżimem hitlerowskim; w 1936 wydał 4-tomowy podręcznik Deutsche Physik (Fizyka niemiecka), w którym zwalczał stworzone przez Alberta Einsteina teorię względności i mechanikę kwantową jako naukę żydowską. [przypis edytorski]

Lenartowicz, Teofil (1822–1893) — poeta, etnograf. [przypis edytorski]

Lenartowicz, Teofil (1822–1893) — polski poeta okresu romantyzmu, tworzył także rzeźby. Etnograf, współpracownik Oskara Kolberga. Uczestnik powstania 1848 roku. [przypis edytorski]

Lenartowicz, Teofil (1822–1893) — rzeźbiarz i poeta okresu romantyzmu, piszący wiersze utrzymane w stylistyce ludowej, nazywany „lirnikiem mazowieckim”, wysoko ceniony przez Norwida. Samouk wykładający we Włoszech literaturę słowiańską. [przypis edytorski]

Lenart — uproszczone od: Leonard. [przypis edytorski]

Lena — rzeka w azjatyckiej części Rosji, w obwodzie irkuckim i w Jakucji, jedna z największych rzek Azji, 10. pod względem długości na świecie, wypływa ze źródeł w Górach Bajkalskich, uchodzi do Morza Łaptiewów tworząc ogromną deltę, jej długość wynosi 4400 km. [przypis edytorski]

Lenau, Nikolaus (1802–1850) — austriacki pisarz późnoromantyczny. [przypis edytorski]

Lenau, Nikolaus (pseud.), właśc. Nikolaus Franz Niembsch Edler von Strehlenau (1802–1850) — poeta austriacki. [przypis edytorski]

Lenau, Nikolaus, właśc. Nikolaus Franz Niembsch (1802–1850) — austriacki pisarz epoki biedermeier; od 1820 nosił tytuł i nazwisko zarazem: Edler von Strehlenau. [przypis edytorski]

Lenbach, Franz (1836–1904) — niemiecki malarz realistyczny i portrecista; popularność zdobył dzięki portretom osobistości ze świata warstw wyższych, przemysłu i sztuki. [przypis edytorski]

lenciūga — grandinė; čia: grandinėlė. [przypis edytorski]

lenciūgas (lenk.) — grandinė [przypis edytorski]

lencūgas (lenk.) — grandis. [przypis edytorski]

lendler — austriacki taniec ludowy w metrum 3/4, poprzednik walca wiedeńskiego, popularny na początku XIX wieku. [przypis edytorski]

Lenej — Bachus; dar Leneja: wino. [przypis edytorski]

lenić się — tu: linieć. [przypis edytorski]

lenieć — tu: pozbywać się starej skóry (wylinki). [przypis edytorski]

Lenieps, Toussaint-Pierre (1697–1774) — radykalny oponent rządów patrycjatu genewskiego; wygnany z Genewy (1731) za popieranie Micheliego du Crest, zamieszkał w Paryżu, gdzie prosperował jako bankier. [przypis edytorski]

leniwa — w oryginale iners, co może znaczyć również: bezbronna. [przypis edytorski]

leniwo — dziś: leniwie. [przypis edytorski]

L'Ennemi a été culbuté… douze canons… cinq mille prisonniers… (fr.) — Nieprzyjaciel został pokonany… dwanaście dział… pięć tysięcy jeńców… [przypis edytorski]

lennik — właściciel ziemi nadanej na prawie lennym przez seniora, obejmującym pewne zobowiązania (np. finansowe) lennika wobec seniora. [przypis edytorski]

lenno — dobra nadane wasalowi przez seniora. [przypis edytorski]

lenno — posiadłość nadawana wasalowi przez suzerena w zamian za służbę. [przypis edytorski]

Le Nôtre, André (1613–1700) — francuski architekt krajobrazu, nadworny ogrodnik króla Ludwika XIV, zaprojektował ogrody Wersalu. [przypis edytorski]

le nom de Hetman (fr.) — tytuł hetmana. [przypis edytorski]

Lenora a. Leonora — imię m.in. dziewczyny porzuconej przez bohatera Cierpień Młodego Wertera. [przypis edytorski]

Lenora mówiła; powiedziała tylko te słowa: „Jeszcze nie teraz”. — być może nawiązanie do słów szekspirowskiej Mirandy: „Kto jestem, nieraz rozpoczętą powieść / Urwałeś nagle, a wszystkie pytania / Zbywałeś słowem: czekaj, nie czas jeszcze.” (Burza, akt I, scena II). [przypis edytorski]

Lenora — tytułowa bohaterka ballady niem. poety Gottfrieda Augusta Bürgera (1747–1794). [przypis edytorski]

lente (łac.) — spokojnie. [przypis edytorski]

lentko (gw.) — lekko. [przypis edytorski]

lento (wł.) — oznaczenie tempa w muzyce: powoli. [przypis edytorski]

lento (wł.) — wolno. [przypis edytorski]

lenung a. leynung (z niem. die Löhnung) — żołd, strawne; por. także lenungowanie: wypłacanie żołdu. [przypis edytorski]

lenung (z niem.) — żołd. [przypis edytorski]

Lenz, Jakub Michael Reinholdt (1751–1792) — dramaturg niemiecki; autor m.in. realistycznego dramatu Der Hofmeister (Ochmistrz), 1774 (wznowionego przez Bertolda Brechta w 1952 r.), w którym obnaża feudalne i kapitalistyczne antagonizmy klasowe. [przypis edytorski]

Lenz właśc. Schlesische Industriebau Lenz u. Co. — jedna z firm zaangażowanych w budowę krematoriów i komór gazowych. [przypis edytorski]

Leo Africanus, właśc. al-Hassan ibn Muhammed al-Wazzan al-Zaiyati (ok. 1494–ok. 1554) — podróżnik i dyplomata arabski podróżujący po Afryce, Europie i Azji; w latach 1512–1514 odbył kilka wypraw do Timbuktu nad rzeką Niger. [przypis edytorski]

Leodium — dawna, łacińska nazwa miasta Liège we wschodniej Belgii. [przypis edytorski]

Leokadia Pancewicz-Leszczyńska (1888–1974) — właśc. Leokadia Rzecznik; aktorka. [przypis edytorski]

Leokadia Pauzewicz ps. „Grażyna” (1925–2012) — w AK od 1943, w powstaniu pełniła funkcję zarówno łączniczki, jak i sanitariuszki batalionu „Oaza”, po wojnie w stolicy. [przypis edytorski]

Leonardo da Vinci (1452–1519) — włoski artysta, uczony i wynalazca; najwybitniejszy przedstawiciel renesansu. [przypis edytorski]

Leonato: A zdaje mi się, że jest waleczny — wg Folio; w późn. wydaniu tłumaczenie skorygowano wg Quarto, przypisując tę kwestię Klaudiowi i nieco zmieniając słowa: O ile go znam, jest również waleczny. [przypis edytorski]

Leon Biliński herbu Sas (1846–1923) — polityk, ekonomista, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, konserwatysta, w 1919 r. minister skarbu w rządzie Ignacego Paderewskiego. [przypis edytorski]

Leoncavallo, Ruggero (1857–1919) — włoski kompozytor operowy i librecista, twórca popularnej opery Pajace (I Pagliacci, 1892). [przypis edytorski]

Leoncjusz, biskup Antiochii (zm. ok. 358) — teolog syryjski urodzony we Frygii; oskarżany o życie z młodą Eustolią, pozbawił się męskości, by móc z nią mieszkać, co jednak nie oczyściło go z podejrzeń i został złożony z urzędu. [przypis edytorski]

Leoncjusz — biskup Trypolis w Lidii (w zach. Azji Mniejszej) od 359. [przypis edytorski]

Leonidas, co czarną polewkę jadł w Termopilach — Leonidas, król Sparty, dowodził wojskami greckimi w bitwie z Persami w wąwozie Termopile w 480 r. p.n.e. Ogromna armia Kserksesa wygrała bitwę, ale została wstrzymana, co pozwoliło Grekom wycofać się, uratować flotę i na morzu pokonać Persów w bitwie pod Salaminą. Czarna polewka, zupa z krwi zwierzęcej, podawana tradycyjnie niechcianym zalotnikom, tutaj symbolizuje śmierć w bitwie. [przypis edytorski]

Leonidas — dowódca wojsk greckich w bitwie pod Termopilami, symbol bohaterstwa i mężnego poświęcenia, nawet w sytuacji bez wyjścia. [przypis edytorski]

Leonidas — król Sparty 491–480 p.n.e., poległ pod Termopilami. [przypis edytorski]

Leonidas (zm. 480 p.n.e.) — król i wódz Sparty, jego straceńcza walka przeciw znacznie przeważającym siłom perskim w wąwozie Termopile uratowała grecką flotę i pozwoliła Grekom pokonać najeźdźcę w bitwach pod Salaminą i pod Platejami. [przypis edytorski]

Leonidas (zm. 480 p.n.e.) — król i wódz Sparty; jego straceńcza walka przeciw znacznie przeważającym siłom perskim w wąwozie Termopile uratowała grecką flotę i pozwoliła Grekom pokonać najeźdźcę w bitwach pod Salaminą i pod Platejami. [przypis edytorski]

Leon I Wielki (ok. 390–461) — papież (od 440), teolog, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego, ojciec i doktor Kościoła. [przypis edytorski]

Leon IX, właśc. Bruno, hrabia Egisheim-Dagsburg (1002–1054) — papież (od 1049); wspierał klasztorną reformę kluniacką; walczył z panującymi w płd. Italii Normanami; jego wysłani do Bizancjum legaci obłożyli patriarchę Konstantynopola klątwą, co zapoczątkowało trwały rozłam między Kościołem zachodnim a wschodnim (schizma wschodnia); święty katolicki. [przypis edytorski]

Leonora — tytuł najsłynniejszej ballady niemieckiego poety Gottfrieda Augusta Bürgera (1747–1794). [przypis edytorski]

Leonora — zapewne: Lenora, tytułowa bohaterka najsłynniejszej ballady niemieckiego poety Gottfrieda Augusta Bürgera (1747–1794). [przypis edytorski]

Leontej — wojownik, Lapita z Tesalii. [przypis edytorski]

leonte, właśc. Morhpo Leonte — gatunek motyla z rodziny rusałkowatych. [przypis edytorski]

Leon X (1475–1521) — właśc. Giovanni de'Medici, papież od 1513; mecenas sztuki, popadł w konflikt z Lutrem, którego sprowokował zainicjowaniem sprzedaży odpustów, następnie go potępił i nałożył ekskomunikę. [przypis edytorski]

Leon XIII, właśc. Gioacchino Vincenzo Raphaelo Luigi Pecci (1810–1903) — papież w latach 1878–1903, uważany za pierwszego nowoczesnego papieża, dążącego do dialogu Kościoła z współczesnym światem. W 1883 r. udostępnił naukowcom tajne archiwa Watykanu; wypowiadał się przychylnie o demokracji. [przypis edytorski]

Leon X, właśc. Giovanni di Lorenzo de' Medici (1475–1521) — papież od 1513; młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Medyceusza, bliski współpracownik i następca Juliusza II; mecenas sztuki; ostatni papież niemający święceń kapłańskich w chwili wyboru; znany z wprowadzenia sprzedaży odpustów na odnowienie Bazyliki św. Piotra, co doprowadziło do wystąpienia Marcina Lutra (1517). [przypis edytorski]

Leopardi, Giaccomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof okresu romantyzmu. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — filozof i poeta wł. epoki romantyzmu, prekursor pesymizmu jako systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof doby romantyzmu, uważany za jednego z najważniejszych klasyków XIX-wiecznej literatury. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof epoki romantyzmu, uważany za jednego z najważniejszych klasyków XIX-wiecznej literatury, prekursor pesymizmu jako systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof epoki romantyzmu, uważany za jednego z najważniejszych klasyków XIX-wiecznej literatury, prekursor pesymizmu jako systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopardi, Giacomo (1798–1837) — włoski poeta i filozof romantyczny, najwybitniejszy liryk włoski XIX w., prekursor pesymizmu jako całościowego systemu filozoficznego. [przypis edytorski]

Leopold II (1835–1909) — król Belgów od 1865; sfinansował wiele wypraw handlowych i badawczych w głąb Afryki; od 1885 władał również Wolnym Państwem Kongo, które było jego prywatną własnością, prowadząc tam rabunkową gospodarkę i ludobójczą politykę. [przypis edytorski]

Leopold II (1835–1909) — król Belgów (od 1865), z dynastii Koburgów; w 1878 opanował Kongo, które do 1908 stanowiło jego osobistą własność i gdzie stosował rabunkową gospodarkę i bezwzględne, ludobójcze metody. [przypis edytorski]

Leopold III (1901–1983) — król belgijski w latach 1934–1951. [przypis edytorski]

Leopold Kampf (1881–przed 1920) — niem. dramaturg, autor m.in. Wigilii. [przypis edytorski]

Leopold Lacom — być może chodzi o Leopolda Lacour (1854–1939), wpływowego francuskiego wykładowcę, socjologa, pisarza i feministę, autora eseju Les Origines du féminisme contemporain: Trois femmes de la révolution: Olympe de Gouges, Théroigne de Méricourt, Rose Lacombe (Początki współczesnego feminizmu. Trzy kobiety rewolucji: Olimpia de Gouges, Théroigne de Méricourt, Rose Lacombe, 1900). [przypis edytorski]