Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | norweski | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 2680 przypisów.

jeżelim się minął — jeżeli się minąłem (przykład ruchomości końcówki fleksyjnej czasownika). [przypis edytorski]

jeżeli przy innych narodach już tylko czcze zostaje się nazwisko — jeżeli pojęcie narodu staje się tylko pustą nazwą. [przypis edytorski]

Jeżeli Vinteuil jest Mahometem (…) poruszyliśmy dla niego najmniej ruchome z gór — nawiązanie do przysłowia znanego również we Francji: [Skoro] nie przyszła góra do Mahometa, Mahomet przyszedł do góry. [przypis edytorski]

jeżeli w dwudziestu leciech wykupionemi nie będą — te słowa usunięto w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]

„(…) jeżeli wiesz, czemu o to pytasz?” (…) przypomniał sobie (…), że w ten sposób rzekł u Homera Achilles do Agamemnona — są to, przeciwnie, słowa Agamemnona do Achillesa, pochodzące nie z eposu Homera, ale z tragedii Ifigenia (akt IV, scena 6), autorstwa wielkiego francuskiego dramaturga Jeana Racine'a. [przypis edytorski]

jeżokory — obecna nazwa to szkarłupnie; typ wtóroustych zwierząt bezkręgowych, wykazujących promienistą symetrię ciała. [przypis edytorski]

jeżowce — rodzaj morskich bezkręgowców należących do szkarłupni; charakteryzują się kulistym kształtem i wapiennymi kolcami pokrywającymi ciało. [przypis edytorski]

Jeżowski, Józef (1793–1855) — filolog klasyczny i poeta, jeden z założycieli Towarzystwa Filomatycznego, do którego należał też Adam Mickiewicz. [przypis edytorski]

Jeżowski, Władysław Stanisław — polski ziemianin, autor poematu Ekonomia abo porządek zabaw ziemiańskich, według czterech części roku (1648). [przypis edytorski]

jeżozwierz (biol.) — kolczasty ssak z rzędu gryzoni, zamieszkujący płd. Europę, Afrykę i Azję od Indii po Borneo; niekiedy potocznie nazwą jeżozwierz określa się podobne z wyglądu, żyjące w Ameryce Płn. ursony. [przypis edytorski]

jeżozwierze — jeżozwierze nie zamieszkują Ameryki; faktycznie chodzi o ursony, podobne do nich zwierzęta Ameryki Płn. Występujące w oryginale słowo porc-épic obejmuje gryzonie z obu grup. [przypis edytorski]

Jezabel — postać biblijna, żona izraelskiego króla Achaba; skłoniła męża do zaprowadzenia kultu pogańskich bóstw i prześladowań wyznawców Jahwe; zachęcała Achaba, by zabił Nabota, żeby przejąć jego winnicę. [przypis edytorski]

Jezabel — w kulturze żydowskiej synonim kobiety próżnej, sztucznie poprawiającej swą urodę. [przypis edytorski]

jezdą (starop. forma) — dziś N.lp r.ż.: jazdą. [przypis edytorski]

jezda (starop. forma) — dziś: jazda. [przypis edytorski]

jezda (starop.) — jazda. [przypis edytorski]

jezdca — dziś: jeźdźca. [przypis edytorski]

jezdca — dziś popr. forma D. lp: jeźdźca. [przypis edytorski]

jezdcem — dziś: jeźdźcem. [przypis edytorski]

jezdcem — dziś popr. forma N. lp: jeźdźcem. [przypis edytorski]

jezdę (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: (między) jazdę. [przypis edytorski]

jezdem ze Ślonska — jestem ze Śląska (stylizacja gwarowa). [przypis edytorski]

jezdny — jeździec, żołnierz na koniu. [przypis edytorski]

Jezdym (gw.) — jestem. Udźwięcznienie spółgłoski s, charakterystyczne dla dialektu małopolskiego. [przypis edytorski]

jez (gw.) — jest. Uproszczenie artykulacji cząstki -st, i następnie — udźwięcznienie s. [przypis edytorski]

jeziora napotykają się — dziś popr.: jeziora napotyka się. [przypis edytorski]

Jeziora Sodowe — grupa jezior wzdłuż zachodniej części Delty, na terenie doliny zwanej dziś Wadi an-Natrun, ok. 120 km na północny wschód od Memfis. Ich woda zawiera duże ilości węglanu sodu, czyli sody naturalnej. [przypis edytorski]

jezioro Abe — laguna Aby, największa z lagun tworzących zespół lagun Aby w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej, składający się z trzech części, z zachodu na wschód: laguna Aby, laguna Tendo i laguna Ehy. [przypis edytorski]

jezioro Aby — laguna Aby, największa z lagun tworzących zespół lagun Aby w ob. Wybrzeżu Kości Słoniowej, składający się z trzech części, z zachodu na wschód: laguna Aby, laguna Tendo i laguna Ehy. [przypis edytorski]

Jezioro Bodeńskie — jezioro podalpejskie na pograniczu Szwajcarii, Austrii i Niemiec. [przypis edytorski]

Jezioro Dargańskie, właśc. Lough Dargan — jezioro na południe od Sligo. [przypis edytorski]

jezioro Hula — daw. jezioro w dolinie Hula, w płn. części Izraela; osuszone w 2 poł. XX w. [przypis edytorski]

jezioro Moeris (gr.) — dziś: jezioro Karun, położone w centrum oazy Fajum, ok. 80 km na płd.-zach. od Kairu. W starożytności miało powierzchnię kilkakrotnie większą niż obecne 230 km². Na rozkaz faraonów XII dynastii przekopano w obniżeniu płaskowyżu libijskiego kanał łączący naturalne jezioro z Nilem, dzięki czemu wykorzystano je jako zbiornik do odprowadzania niebezpiecznego nadmiaru wód podczas przyborów rzeki. Powiększenie jeziora, budowa tamy oraz systemu kanałów irygacyjnych zwiększyły tereny uprawne o tysiące hektarów, tworząc z oazy Fajum jeden z najżyźniejszych rejonów Egiptu. [przypis edytorski]

jezioro piekieł — Awernus pod Kume w Kampanii. [przypis edytorski]

Jezioro Starnberskie a. Starnberger See — jezioro w Niemczech, w kraju związkowym Bawaria, w regionie Monachium. [przypis edytorski]

jezioro Timsah (arab.) — Jezioro Krokodyli, słonowodne jezioro położone na Przesmyku Sueskim, na północ od Gorzkich Jezior. Obecnie przez jego wschodnią część przebiega trasa Kanału Sueskiego. [przypis edytorski]

jezioro Warzneńskie — obecna nazwa: Roś. [przypis edytorski]

jezioro wigierskie — Wigry. [przypis edytorski]

Jezioro Wyższe (Superior) — dziś popr.: Jezioro Górne (ang. Superior Lake), największe i najbardziej na północ wysunięte jezioro w kompleksie pięciu Wielkich Jezior Ameryki Północnej. [przypis edytorski]

jezioro, zwane Martwym — przypuszczalnie Lacus Mortis (łac. Jezioro Śmierci), niewielki ciemny obszar księżycowy, o średnicy 150 km. [przypis edytorski]

jezne [roty] (starop.) — jezdne roty; oddziały jazdy konnej. [przypis edytorski]

jezne wojsko (starop.) — jazda; oddziały jazdy. [przypis edytorski]

jezni (starop.) — jezdni; członkowie oddziałów jazdy konnej. [przypis edytorski]

jeznych (starop. forma) — jezdnych; jazdę. [przypis edytorski]

jezuici a. Towarzystwo Jezusowe — papieski męski zakon apostolski, założony w 1540 r. [przypis edytorski]

jezuici — męski zakon katolicki, istniejący, aby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją; w XVIII i XIX w. przypisywano im bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

jezuici — męski zakon katolicki, istniejący, żeby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją; jezuitom przypisywano zakłamanie, przewrotność i bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

jezuicki — właściwy jezuitom, taki jak u nich; jezuici: męski zakon katolicki, istniejący, aby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją, w XVIII i XIX w. przypisywano im bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

jezuicki — właściwy jezuitom, taki jak u nich; jezuici: męski zakon katolicki, istniejący, aby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją; jezuitom przypisywano zakłamanie, przewrotność i bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

jezuita — członek katolickiego zakonu jezuitów, którego główną misją było zwalczanie reformacji; jezuitom przypisywano zakłamanie, przewrotność i bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

jezuita irlandzki (…) posiadający dobre mikroskopy, sporządził węgorze z mąki zakażonego zboża — mowa o Johnie Turberville Needhamie (1713–1781), angielskim biologu i księdzu rzymskokatolickim (nie był jednak jezuitą), autorze kilku prac o obserwacjach mikroskopowych; w jednym ze swoich eksperymentów po ogrzaniu rozczynu z pszenicy i ostudzeniu w otwartej butelce zamknął ją szczelnie, a po kilku dniach w rozczynie namnożyły się mikroorganizmy; rezultat wydawał się potwierdzać ówczesną teorię samorództwa: samorodnego powstawania niektórych organizmów żywych bezpośrednio z materii nieożywionej, bez udziału podobnych organizmów; Needham uważał początkowo, że zaobserwowane węgorki zbożowe (rodzaj nicieni) rodzą się z mąki i wody, później uznał eksperyment za dowód istnienia ukrytej „siły wegetatywnej”, a obserwowane drobnoustroje nie za organizmy, lecz za „cząstki witalne i ruchliwe”; w 1765 włoski uczony Lazzaro Spallanzani powtórzył eksperyment, stosując staranniejszą sterylizację, i wykazał, że wówczas mikroorganizmy się nie pojawiają. [przypis edytorski]

jezuityzm — tu: jedna z opcji we fr. polityce w XIX w.; jezuici — męski zakon katolicki, istniejący, aby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją, w XVIII i XIX w. przypisywano im bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

jezuityzm — tu: zasady i zachowanie właściwe jezuitom; jezuici: męski zakon katolicki, istniejący, aby bronić Kościoła katolickiego przed reformacją; jezuitom przypisywano zakłamanie, przewrotność i bezwzględność, stosowanie zasady, że cel uświęca środki. [przypis edytorski]

Jezusa Chrystusa (…) krew jego oczyścia nas od grzechów — 1 J 1, 7. [przypis edytorski]

Jezus Chrystus, Boga Syn, Zbawiciel — wyraz utworzony od pierwszych liter tych słów po grecku to Ichthys a. Ichtys, czyli ryba, symbol chrześcijaństwa z okresu prześladowań pierwszych chrześcijan. [przypis edytorski]

Jezus wcielony — obecnie śpiewa się raczej: Bóg-człowiek tu wcielony. [przypis edytorski]

J. H. Rosny — wspólny pseudonim literacki, którego używali dwaj bracia, francuskojęzyczni pisarze belgijscy: Joseph Henri Honoré Boex (1856–1940) oraz Séraphin Justin François Boex (1859–1948). [przypis edytorski]

Jiczyn — miasto w płn. części Czech. [przypis edytorski]

jidziesz (starop.) — forma 3.os. lp: idziesz, odchodzisz. [przypis edytorski]

„J” i „E” — Jan Redzej i Edward Ciesielski. [przypis edytorski]

J. I. Kr. — Józef Ignacy Kraszewski. [przypis edytorski]

jimać się (starop.) — wziąć się za co; gdy się jimę (…) plęsać: kiedy zacznę pląsać. [przypis edytorski]

jimać (starop.) — zacząć; zabrać się za co. [przypis edytorski]

Jiménez de Cisneros, Francisco (1436–1517), w ówczesnej pisowni hiszp.: Ximenes, czyt.: himenes — hiszpański duchowny i mąż stanu, franciszkanin; spowiednik Izabeli I Katolickiej (od 1492), arcybiskup Toledo (od 1495), kardynał i wielki inkwizytor Kastylii (od 1507), forsował konwersję podbitych muzułmanów na katolicyzm, przeprowadził reformę Kościoła katolickiego w Kastylii, zwiększającą dyscyplinę wśród duchowieństwa; założył uniwersytet w Alcalá de Henares, utrzymał liturgię gocką (mozarabską) w katedrze toledańskiej, wydając mszał i brewiarz w tym rycie; zorganizował pierwsze wydanie drukiem pełnego tekstu Biblii w językach oryginalnych z łacińskim przekładem (Biblia Poliglotta); zdobył Oran (1509) w Afryce Płn., był jednym z regentów Kastylii, później regentem Hiszpanii. [przypis edytorski]

jimieć (starop.) — mieć, posiadać. [przypis edytorski]

jimienie (starop.) — bogactwo, mienie. [przypis edytorski]

jimienie — własność, bogactwo. [przypis edytorski]

Jimmie Walker, właśc. James John Walker (1881–1946) — ekstrawagancki polityk amerykański, liberalny demokrata, burmistrz Nowego Jorku (1926–1932). [przypis edytorski]

jinako po mnie nie wzwiesz (starop.) — nic innego o mnie nie usłyszysz. [przypis edytorski]

jinego (starop.) — innego. [przypis edytorski]

ji s nią oddał (starop.) — połączył go z nią (ślubem). [przypis edytorski]

ji (starop. forma) — B.lp zaimka, dziś: go. [przypis edytorski]

ji (starop. forma) — go (tu: kabat). [przypis edytorski]

ji (starop.) — go; wroć mi ji: zwróć mi go (tj. pierścień). [przypis edytorski]

Jiv-Atma (z sanskr.) — jivatma; w hinduizmie połączenie dwóch pojęć: jiva, dusza oraz atman, jaźń. [przypis edytorski]

Jiwaro — grupa plemion indiańskich żyjących w Ekwadorze i płn.-wsch. Peru. [przypis edytorski]

jiżto (starop.) — że to; przez to że. [przypis edytorski]

JJ. OO. i JJ. WW. — skrót od lm: Jaśnie Oświeceni i Jaśnie Wielmożni (tu: w C.). [przypis edytorski]

JJ. WW. — jaśnie wielmożni (tytuł). [przypis edytorski]

JJWW. —skrót od: jaśnie wielmożni. [przypis edytorski]