Przypisy

homunculus (łac.) — sztucznie stworzony, niewielki człowieczek. [przypis edytorski]

homunculus — miniaturowy, bezpłciowy człowieczek sztucznie stworzony w retorcie przez alchemika. [przypis edytorski]

homunculus — miniaturowy, bezpłciowy człowiek sztucznie stworzony przez alchemika. [przypis edytorski]

homunkulus (łac.) — dosł. człowieczek; jego wytworzenie, czyli sztuczne stworzenie „człowieka z probówki”, było marzeniem i celem alchemików; w literaturze udaje się to m.in. Faustowi, tytułowej postaci dramatu Goethego. [przypis edytorski]

homunkulus (z łac. ) — sztucznie stworzony, niewielki człowieczek. [przypis edytorski]

Homunkulus (z łac. ) — sztucznie stworzony, niewielki człowieczek. [przypis edytorski]

H. O. — najmłodszy brat nosi imiona Horacy Oktawiusz, w domu jest nazywany H. O. [przypis edytorski]

Hon. (ang.) — skrót od grzecznościowego tytułu honourable: szanowny, czcigodny. [przypis edytorski]

honestissime (łac.) — bardzo gościnnie. [przypis edytorski]

honestus (łac.) — dosł. uczciwy; tu określenie mieszczanina. [przypis edytorski]

Hongkong — miasto i specjalny region administracyjny Chińskiej Republiki Ludowej. [przypis edytorski]

Hong-Kong (właśc. Hongkong) — specjalny Region Autonomiczny Hongkong, terytorium miejskie w Chinach, na południowo-wschodnim wybrzeżu, nad M. Południowochińskim. [przypis edytorski]

Honielnik (gw.) — chłopiec pomagający bacy i juhasom przy owcach. [przypis edytorski]

honnete homme (fr.) — człowiek uczciwy. [przypis edytorski]

honneurs d'esprit (fr.) — honory z powodu polotu, inteligencji. [przypis edytorski]

Honny soit qui mal y pense (fr.) — Hańba temu, kto widzi w tym coś nieprzystojnego (dewiza angielskiego Orderu Podwiązki, według legendy ustanowionego przez króla, kiedy jedna z dam zgubiła na balu dworskim podwiązkę, co wzbudziło śmiech zebranych). [przypis edytorski]

Honny soit qui mal y pense (fr.) — Niech będzie przeklęty, kto ma tu złe myśli (dewiza królów angielskich). [przypis edytorski]

honny soit qui mal y pense — hańba temu, kto pomyśli o tym coś złego; dewiza Orderu Podwiązki ustanowionego w 1348 r. przez króla Anglii, Edwarda III; według anegdoty związanej z powstaniem orderu, kiedy na balu jedna z dam, pani de Salisbury, zgubiła podwiązkę w obecności króla, on osobiście wybawił ją z tej nad wyraz kłopotliwej sytuacji, podnosząc i własnoręcznie zawiązując podwiązkę na właściwym miejscu, wypowiadając słowa upamiętnione jednym z najstarszych orderów w Europie. [przypis edytorski]

Honolulu — główne miasto archipelagu Hawajów, które w latach 1898—1959 były terytorium zależnym Stanów Zjednoczonych (ob. są jednym ze stanów tego państwa). [przypis edytorski]

honoratiores (łac.) — dostojnicy. [przypis edytorski]

honoratior (łac. dosł.: dostojniejszy), pol. honoracjor (daw.) — osoba piastująca wyższą godność. [przypis edytorski]

Honores mutant mores (łac.) — godności zmieniają obyczaje. [przypis edytorski]

honorificabilitudinitatibus (łac.) — utworzony przez Szekspira celownik liczby mnogiej poświadczonego w śrdw. łacinie wyrazu honorificabilitudinitas (stan gotowości do przyjęcia zaszczytu), uważanego w tych czasach za najdłuższe ze znanych słów. [przypis edytorski]

Honoriusz (384–423) — cesarz zachodniorzymski (od 395); syn Teodozjusza I Wielkiego, razem z bratem Arkadiuszem podzielił cesarstwo na część zachodnią i wschodnią. [przypis edytorski]

Honoriusz I (zm. 638) — papież (od 625); poparł przedstawione mu poglądy monoteletyzmu, co doprowadziło do tego, że na soborze w Konstantynopolu został potępiony i uznany za heretyka; wyklinany przez kolejnych papieży aż do XI w., przywoływany podczas pierwszego soboru watykańskiego przez przeciwników dogmatu o nieomylności papieża. [przypis edytorski]

honorny (gw.) — honorowy. [przypis edytorski]

honorowie — dziś popr.: honorowo. [przypis edytorski]

honorowy wikt w prytanejonie — zasłużonych obywateli Aten honorowano, przyznając im posiłki na koszt państwa w prytanejonie, oficjalnym budynku władz miejskich, gdzie wspólnie jadali posiłki prytanowie. [przypis edytorski]

honor Poloniae (łac.) — honor Polski. [przypis edytorski]

honor (tu daw.) — w grach karcianych: karta starsza od dziesiątki, figura. [przypis edytorski]

honor — w karcianej grze w wista: as, król, dama, walet lub dziesiątka w kolorze atutowym. [przypis edytorski]

honwed — żołnierz królewsko-węgierskiej Obrony Krajowej (1867–1918), formacji stanowiącej jeden z czterech rodzajów sił zbrojnych Monarchii Austro-Węgierskiej. [przypis edytorski]

hony soit qui mai y pense (fr.) — hańba temu, kto widzi w tym coś nieprzystojnego. [przypis edytorski]

hoodlum (slang. amer.) — łazik, włóczęga, osoba żyjąca na cudzy koszt, awanturnik; dziś: bandzior, gangster. [przypis edytorski]

Hoover, Herbert Clark (1874–1964) — amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej; 31. prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1929–1933, tj. w okresie Wielkiego kryzysu gospodarczego (24 października 1929, czyli siedem miesięcy od zaprzysiężenia Hoovera na prezydenta, miał miejsce Czarny czwartek, tj. krach na giełdzie nowojorskiej). [przypis edytorski]

Hoover, Herbert Clark (1874–1964) — amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej; prezydent Stanów Zjednoczonych (1929–1933), sprawujący władzę w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego. [przypis edytorski]

hop là (fr.) — wskakuj tam. [przypis edytorski]

Hop là ! Magot. Voilà. (fr.) — Wskakuj tam! Bibelocik. Proszę bardzo. [przypis edytorski]

hoplici — ciężkozbrojna piechota grecka. [przypis edytorski]

hoplici — ciężkozbrojna piechota w staroż. Grecji. [przypis edytorski]

hoplita — ciężkozbrojny piechur w staroż. Grecji walczący w zwartym szyku, zw. falangą. Sokrates, który był bardzo dobry jako hoplita: Sokrates walczył w bitwach pod Potidają, pod Delion i pod Amfipolis; w dialogu Uczta Alkibiades opowiada, że w bitwie Sokrates uratował mu życie, zaś w czasie odwrotu z pola walki pod Delion wyróżniał się spokojem. [przypis edytorski]

hoplita — ciężkozbrojny piechur w staroż. Grecji walczący w zwartym szyku, zw. falangą, uzbrojeni w duże tarcze zw. hoplon (o średnicy ok. 1 m i dwóch uchwytach, ważące ok. 8 kg), ponad dwumetrowe włócznie, krótki miecz, hełm osłaniający głowę wraz z czołem, nosem i policzkami (tzw. hełm koryncki) oraz nagolenniki i napierśniki; hoplici wywodzili się z wolnych, mniej zamożnych obywateli gr. państw-miast (poleis). [przypis edytorski]

hoplita — ciężkozbrojny żołnierz piechoty w staroż. Grecji. [przypis edytorski]

hoplita — w staroż. Grecji ciężkozbrojny żołnierz piechoty, którego uzbrojenie stanowił miecz, tarcza (hoplon; stąd nazwa) o średnicy ok. 1 m, długa włócznia, hełm osłaniający głowę, nos i policzki, napierśnik oraz nagolenniki. [przypis edytorski]

Hopos estai tade erga? (gr.) — Jakie są te dzieła? [przypis edytorski]

Horacjusza językiem — po łacinie. [przypis edytorski]

Horacjusz — Quintus Horatius Flaccus (63 p.n.e.–8 n.e.), pol.: Horacy, wybitny rzymski poeta i teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horacy (65–8 p.n.e.) — Kwintus Horacjusz Flakkus, poeta rzymski. [przypis edytorski]

Horacy (65–8 p.n.e.) — rzymski poeta liryczny z czasów cesarza Augusta. [przypis edytorski]

Horacy Bianchon — postać ta pojawia się również w innych dziełach Balzaka: Ojciec Goriot i Muza z zaścianka. [przypis edytorski]

Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.), największy rzym. poeta liryczny. [przypis edytorski]

Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.), wybitny rzym. poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów, a także teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horacy, Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.) — wybitny rzym. poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów, a także teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horacy, Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.) — wybitny rzym. poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów. [przypis edytorski]

Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65 p.n.e. – 8 p.n.e.), rzymski poeta i teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65 p.n.e.–8 p.n.e.), rzymski poeta i teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horacy właśc. Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.) — poeta rzymski, liryk i mistrz satyry. Jest auotrem trzech ksiag Pieśni lirycznych (łac. Carmina), znanych także jako Ody (łac. Odes). [przypis edytorski]

Horacy — właśc. Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.), poeta rzymski, znany głównie jako autor czterech ksiąg pieśni. [przypis edytorski]

Horacy, właśc. Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.) — rzymski poeta i teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horacy, właśc. Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.) — wybitny rzymski poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów. [przypis edytorski]

Horain, Julian Florian (1821–1883) — polski publicysta; po powstaniu styczniowym wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie był korespondentem „Tygodnika Ilustrowanego”, utrzymywał żywe kontakty z Henrykiem Sienkiewiczem; w 1880 powrócił do kraju i osiadł w zaborze austriackim. [przypis edytorski]

hora perit, mors aderit — godzina przeminie, śmierć się przybliży. [przypis edytorski]

Horassan, właśc. Chorasan — kraina historyczna w Azji Środkowej; współcześnie: największa z prowincji Iranu, stanowiąca zachodnią część tej krainy i obejmująca płn.-wsch. część państwa, w 2004 podzielona na trzy odrębne prowincje. [przypis edytorski]

Horatius Flaccus tym wierszem łacińskim — Horacy, Pieśni, ks. 4, pieśń 3. [przypis edytorski]

Horatius — Horacy — Quintus Horatius Flaccus (65–8 p.n.e.), wybitny rzym. poeta liryczny, autor liryk, satyr i listów, a także teoretyk literatury. [przypis edytorski]

Horch — niemiecka marka samochodów, produkowanych w latach 1901–1945. [przypis edytorski]

horda Nogajca — oddział konnych wojowników tatarskich; od: Orda Nogajska, powst. na Stepie Pontyjskim, w wyniku uniezależnienia od Złotej Ordy ok. 1390 r. konfederacja tureckich plemion koczowniczych, nazwana od imienia wybitnego wodza tatarskiego, Nogaja (zm. 1299), utworzona przez emira Edygeja (1352–1419) i panująca nad terytorium między Wołgą, Irtyszem, Morzem Kaspijskim i Morzem Aralskim. [przypis edytorski]

horda — tu: wojsko ludów koczowniczych tureckich i mongolskich. [przypis edytorski]

Hordliczka, Eugen (1857–1912) — austriacki oficer sztabu generalnego, szef biura ewidencyjnego w latach 1903-1909. [przypis edytorski]

hordyńcy — ordyńcy; członkowie ordy, tj. tatarskich sił zbrojnych, armii (także: obozu). [przypis edytorski]

hordy Nogaju — Orda Nogajska, która w latach 90. XIV wieku uniezależniła się od Złotej Ordy i składała się początkowo z potomków i zwolenników Nogaja (zm. 1299), wodza Mongołów, emira Złotej Ordy, prawnuka Czyngis Chana; Nogaj dokonał m.in. najazdów na ziemie polskie w 1259 (splądrowanie Krakowa) i 1287 roku. Orda Nogajska została utworzona na Kaukazie, w XV i XVI w. chanat nogajski obejmował terytoria pomiędzy Wołgą, Irtyszem, Morzem Kaspijskim i Morzem Aralskim; w XVIII w. lud Nogajów został przesiedlony na nadazowskie równiny pomiędzy Donem a Kubaniem, a potem na stepy nadkaspijskie i besarabskie. [przypis edytorski]

hordy Nogaju — Tatarzy. [przypis edytorski]

Horeb (bibl.) — góra, na której Bóg przekazał Mojżeszowi 10 przykazań. [przypis edytorski]

Horeb — biblijna góra, na której Bóg ukazał się Mojżeszowi pod postacią płonącego krzewu i powołał go na wyzwoliciela Izraelitów z niewoli egipskiej. [przypis edytorski]

Horeb — jedna z gór na półwyspie Synaj, na której według Biblii Bóg objawił się Mojżeszowi. [przypis edytorski]

horendum (łac. horrendum) — okropność, coś przerażającego. [przypis edytorski]

Horgebruda — bogini krwi, towarzysząca wojownikom w bitwie. [przypis edytorski]

Horkos (mit. gr.) — bóg mściciel krzywoprzysięstwa. [przypis edytorski]

Hormizdas (zm. 523) — papież (od 514), święty Kościoła katolickiego; z inicjatywy cesarza Anastazjusza, przymuszonego buntem o podłożu religijnym w prowincjach Tracji, Scytii Mniejszej i Myzji i marszem armii buntowników na stolicę, usiłował doprowadzić do jedności między Kościołami Rzymu i Konstantynopola zerwanej podczas tzw. schizmy akacjańskiej (484–519). [przypis edytorski]

horny a. horny (gw.) — piękny, silny, hardy. [przypis edytorski]

Horodło — wieś w Polsce położona w województwie lubelskim na lewym brzegu Bugu. 2 października 1413 r. w Horodle pomiędzy Polską a Litwą została zawarta unia horodelska potwierdzająca wspólną politykę obu państw. [przypis edytorski]

horodniczy — w państwie rosyjskim od 1775 do 1862: naczelnik władzy administracyjnej i policyjnej miasta powiatowego. [przypis edytorski]

horodyszcze (daw.) — miejsce, gdzie znajdował gród (rus. horod). [przypis edytorski]

horodyszcze — miejsce, na którym stał dawniej gród. [przypis edytorski]

horodyszcze — miejsce, w którym stał gród. [przypis edytorski]

horodyszcze (z rus.) — grodzisko, miejsce warowne; horodyszczów — dziś popr. forma D. lm: horodyszcz. [przypis edytorski]

horodyszcze (z rus.) — grodzisko, miejsce warowne. [przypis edytorski]

horodyszcze (z ukr.) — gród, warowna osada. [przypis edytorski]

horologium, lm: horologia (łac.) — zegar. [przypis edytorski]

horor (z łac. horror) — dreszcz, trwoga. [przypis edytorski]

horor (z łac. horror: dreszcz, trwoga) — tu: okropność. [przypis edytorski]

horoskopami i słońcami w dwunastym domu — w astrologii występuje 12 tzw. domów, czyli sektorów, na które podzielona jest sfera niebieska, wiązanych z różnymi dziedzinami zainteresowań i działalności. [przypis edytorski]

horoszo (ros.) — dobrze. [przypis edytorski]

horować (gw.) — pracować ciężko bez powodzenia, zmagać się z losem; harować. [przypis edytorski]

horować kim (starop.) — górować nad kim; przewodzić komu; nadzorować kogo, napędzać kogo do pracy, orać kim. [przypis edytorski]

Horpyna — bohaterka powieści Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza: wiedźma mieszkająca w Czarcim Jarze. [przypis edytorski]

horrendum — coś przerażającego; okropność. [przypis edytorski]

horrendum (​łac.; lm: horrenda) — okropność, coś przerażającego. [przypis edytorski]

horrendum (łac.; lm: horrenda) — okropność, coś przerażającego. [przypis edytorski]

horrendum pudendum (łac.) — przerażający wstyd (srom, hańba). [przypis edytorski]