Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski

Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski


Znaleziono 2355 przypisów.

swacha — zasadniczo każda mężatka uczestnicząca w weselu; także kobieta wykonująca pewne funkcje obrzędowe na weselu. [przypis redakcyjny]

swada — tu: umiejętności mówcy a. pisarza. [przypis redakcyjny]

swadziebny (starop.) — weselny. [przypis redakcyjny]

swania, swańka (gwar.) — zasadniczo każda mężatka uczestnicząca w weselu; także kobieta wykonująca pewne funkcje obrzędowe na weselu (w Słowniku gwar Karłowicza Orzeszkowa podana jako źródło tej formy). [przypis redakcyjny]

Swarożyc — bóstwo pogańskich Słowian, któremu poświęcony był czarny koń. [przypis redakcyjny]

swastyka — znak tajemniczego pochodzenia, wyobrażający dwie skrzyżowane litery „z”. [przypis redakcyjny]

swej pociechy — należnej mu pociechy (pociecha to również określenie dziecka. [przypis redakcyjny]

Swe kolczyste łodygi robaczliwej zdrzeni — przypomina trochę: the salt-surf weeds of bitternes w Manfredzie Byrona (II, 1); zdrzeń (starop.): rdzeń. [przypis redakcyjny]

Sweno — królewicz szwedzki (w oryg. duński). [przypis redakcyjny]

Swera (…)/ Który był jednakiego z stoikami zdania — Spherus z Bosporu, uczeń Zenona z Cytium, należał do sekty stoików, założonej przez swego nauczyciela. [przypis redakcyjny]

swobodę z ojca powziął łona — w A[autografie; Red. WL]. przekreślone: z matki wyssał łona. [przypis redakcyjny]

swobody — tu: zwolnienie od danin, udzielane przez pana nowo osiedlanym chłopom i dzierżawcom. [przypis redakcyjny]

swoją łódkę (…) skierowałeś do łodzi rybaka — Do łodzi św. Piotra, czyli do św. Kościoła Chrystusowego. [przypis redakcyjny]

swoją osobą udaje ścięty łuk mostu w połowie — Obraz dziwnie plastyczny, przedstawiający człowieka, który głęboko zamyślony, głową i wyższą częścią ciała pochylony naprzód postępuje drogą. [przypis redakcyjny]

swoje pognoił snopy — przymówka do Snopa, herbu Wazów. [przypis redakcyjny]

Swynojady (z ukr.) — świniożercy; Tuhaj-Bej jako dobry muzułmanin nie jadł mięsa świń, które uważał za nieczyste, i gardził tymi, którzy je jedzą. [przypis redakcyjny]

sybarytyzm — skłonność do zbytku i zniewieściałości (od greckiego miasta Sybaris w starożytnej Italii, słynnego z takiego trybu życia swoich mieszkańców). [przypis redakcyjny]

Sybilla — kapłanka wyroczni Apolla w Cumae w Kampanii we Włoszech. Wg legendy Apollo, starając się o jej względy, obiecał dać jej wszystko, czego zapragnie. Sybilla poprosiła o tyle lat życia, ile ziaren piasku zmieści w garści; żyła więc tysiąc lat. Wyrocznie sybillińskie zapisane w trzech księgach uważane były za trafne przepowiednie dotyczące przyszłości świata. [przypis redakcyjny]

Sybilla — prorokini z antycznych legend, miała żyć tysiąc lat. [przypis redakcyjny]

Sybilline lochy — groty pod Neapolem. [przypis redakcyjny]

sycowy a. cycowy (z niem.) — z tkaniny bawełnianej. [przypis redakcyjny]

Sydonia — miasto Sydon w Fenicji. [przypis redakcyjny]

sygnąć (gwar.) — cisnąć, rzucić. [przypis redakcyjny]

sygnet — pieczęć w pierścieniu. [przypis redakcyjny]

sygnet — pierścień z herbem lub literami na oczku. [przypis redakcyjny]

Syjena (gr. Syene) — miasto w dolnym Egipcie, dziś Asuan; [z pobliskiego kamieniołomu czerpano w starożytności czerwony granit, zw. sjenitem]. [przypis redakcyjny]

sykofant ( gr.) — oszczerca, donosiciel. [przypis redakcyjny]

sykofant — obłudnik; sykofantę bierze: przyjmuje postać obłudnika. [przypis redakcyjny]

sykomorowy… gaj — sykomory to drzewa z rodziny figowych o niezwykle twardym drewnie. [przypis redakcyjny]

sykulska góra — sycylijska, Etna. [przypis redakcyjny]

SylasSilas Marner, powieść George Elliost (1861). [przypis redakcyjny]

Sylen — stary, opasły satyr, nauczyciel, wychowawca i towarzysz Bachusa. [przypis redakcyjny]

Sylen — wychowawca i nieodstępny towarzysz Bachusa, starzec rzadko kiedy trzeźwy. [przypis redakcyjny]

Syleny (mit. gr.) — demony przyrody (zbliżone do satyrów); należą do orszaku Dionizosa; przypisywano im zamiłowanie w pieśniach i grze na flecie. [przypis redakcyjny]

Sylfida — Delfina Potocka. [przypis redakcyjny]

sylfida — dziewczyna zamieniona po śmierci w żeńską odmianę sylfa (czyli ducha powietrza wg w średniowiecznych legend); przen. pełna wdzięku i gracji kobieta, często: tancerka. Postać ta stała się bardzo popularna w okresie romantyzmu po paryskiej premierze w 1832 r. baletu Sylfida z librettem Adolphe'a Nourrita na podst. opowiadania Ch. Norgiera Trilby ou le Lutin d'Agail (Chochlik z Agryll), muzyką Jeana Schneitzhöffera i choreografią Filippo Taglioniego. [przypis redakcyjny]

syllogizm — wniosek. [przypis redakcyjny]

sylogizm — wnioskowanie pośrednie polegające na wyprowadzeniu nowego sądu, zw. wnioskiem, z dwóch innych sądów, zw. przesłankami. [przypis redakcyjny]

sylogizm — wnioskowanie (wyprowadzenie nowego sądu, zwanego wnioskiem, z dwóch innych sądów, zwanych przesłankami). [przypis redakcyjny]

Sylwester — papież św. Sylwester I, któremu cesarz Konstantyn miał darować Rzym i okolicę. [przypis redakcyjny]

symara — rodzaj długiej sukni; płótno, w które na Wschodzie owijają ciała zmarłych. [przypis redakcyjny]

Symbirsk — dzisiejszy Uljanowsk nad Wołgą. [przypis redakcyjny]

symbola amicitiae (łac.) — znaki przyjaźni. [przypis redakcyjny]

symetria — tu: równość, podobieństwo. [przypis redakcyjny]

symfonalik (starop.) — narzędzie muzyczne. [przypis redakcyjny]

symfonia (z gr.) — najwspanialsza forma muzyczna instrumentalna. [przypis redakcyjny]

symplistyczność — uproszczenie. [przypis redakcyjny]

synagoga — tu: gmina, wspólnota (nie dom zebrań pobożnych!). [przypis redakcyjny]

Synaj — góra w Arabii, na półwyspie utworzonym przez dwie odnogi Morza Czerwonego. [przypis redakcyjny]

syn Alkmeny (…) niewoli dźwigał jarzmo — Herakles, syn Alkmeny, pełnił służbę niewolniczą u królowej lidyjskiej Omfale jako odkupienie za zabójstwo. [przypis redakcyjny]

syna pięknej Kalijopy — Orfeusza, który brał udział w wyprawie argonautów do Kolchidy po złote runo, „po kożuch barani”. [przypis redakcyjny]

Synap — król etiopski, ojciec Kloryndy. [przypis redakcyjny]

Synap — król Nubii (Abisynii); zob. Pretojan. [przypis redakcyjny]

synekura (łac. sine cura: bez troski, bez starania) — dobrze płatne stanowisko nie wymagające pracy. [przypis redakcyjny]

syn Galafrona — Argala; Galafron, król Kataju w Chinach, ojciec Angeliki i Argali. [przypis redakcyjny]

synie (starop. forma) — zamiast: [o] synu (por. pieśń VI, zwr. 105). [przypis redakcyjny]

syn Julci — Kazimierz Tetmajer. [przypis redakcyjny]

syn Mai — Hermes, syn Zeusa i nimfy Mai. [przypis redakcyjny]

syn Menojkosa — Kreon, brat Jokasty. [przypis redakcyjny]

syn mój — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „mój syn”. [przypis redakcyjny]

syn następcy tronu… — przyszły cesarz Wilhelm II (lata panowania: 1888–1918) syn ówczesnego następcy tronu, Fryderyka Wilhelma. [przypis redakcyjny]

Syn nieroztropny (…) — Faeton, który złym kierowaniem słonecznego wozu przestrogą jest dla rodziców, żeby nieroztropnym prośbom swoich synów nie ulegali. Zapytał nieroztropnie swoją matkę: kto był jego ojcem, Apollo czy Epafus? Podobnie poeta pyta myślą Beatrycze, chcąc się najpierw przekonać, czy to wszystko jest prawdą, co on w Piekle i w Czyśćcu o swojej przyszłości słyszał. [przypis redakcyjny]

synów tego Timarchidesa, którzy wspólnie wykuli Jowisza w Rzymie — [por.] Plinius, lib. XXXVI sect. 4 pag. 730. [przypis redakcyjny]

synobójczyni (…), którą żal w piórka przyodział słowicze — Tu następują przykłady zgubnego działania gniewu. Prokne, według mitologii starożytnej, nakłoniła swojego męża Tereusza, gdy jechał do Aten, ażeby z nią wespół wziął w drogę siostrę jej, Filomelę. Gdy Tereusz w czasie tej podróży zgwałcił Filomelę, chcąc ukryć tę zbrodnię, odciął jej język, ażeby ten o jego występku nie rozgadał. Filomela za pośrednictwem chustki zawiadomiła siostrę, co się z nią stało. Prokne zapalona gniewem za krzywdę wyrządzoną jej siostrze zabiła syna swego, Itysa, i ciało jego uwarzone na półmisku mężowi podała. Gdy Tereusz dowiedziawszy się o tym, chciał ją zabić, Prokne ubłagała bogów, że ją zamienili w jaskółkę, a siostrę jej w słowika. [przypis redakcyjny]

synodalnych — pochodzących ze zjazdów duchowieństwa wyższego. [przypis redakcyjny]

synogarlica — wg tradycji ludowej synogarlice żyją w związkach monogamicznych i po śmierci samca samica dochowuje mu wierności. [przypis redakcyjny]

Synon — Grek, który podstępnem opowiadaniem skłonił Trojan do wprowadzenia do miasta drewnianego konia z zbrojnymi Grekami w wnętrzu. [przypis redakcyjny]

Synopa — miasto w płn. Turcji nad Morzem Czarnym. [przypis redakcyjny]

synowiec — Napoleon III. [przypis redakcyjny]

synowiec — syn rodzonego brata. [przypis redakcyjny]

synowiec — wspomniany już Stanisław Pasek. Starania i koszt „dobrego stryja” nie były daremne. Akt z r. 1692 wymienia Stanisława Paska (już uwolnionego z niewoli tatarskiej) towarzysza spod chorągwi p. oboźnego kor., a w r. 1697, 27 czerwca podpisuje się na oznajmieniu Augusta II i na paktach konwentach obok stryja Jana także Stanisław Pasek, chorąży spod chorągwi tegoż p. oboźnego koronnego. Będzie to niezawodnie ów „haniebnie poczciwy człowiek”, o którym Krzysztof Zawisza w swoich Pamiętnikach pisze: „na drugi dzień (Bożego Narodzenia 1702 r.) byłem w Cisowie u JP. Paska, człowieka haniebnie poczciwego, który jako mi rad był, niepodobna opisać. W domu swoim szlachcic to porządny bardzo, wesoły i przystojny; przez trzy dni nie znaliśmy, co dzień, co noc, piliśmy i hulali; dam miał siła, et quidem pięknych. Darował mi szkatułę kieleckiej roboty, mosiądzem nabijaną, piękną i gotowalniową tejże roboty szkatułę wielką, stół marmurowy nakładany, puzdro szlifowane itd. — bardzom się tam miał dobrze”. Widać p. chorąży „waledykował” już tymczasem swej „szarży”, przerzucając się na „ekonomikę”, a odziedziczywszy po „dobrym stryju” wcale nieubogą substancję w roku zeszłym (1701), ma na czym i sam używać w Cisowie, i obdarzać miłego gościa pamiątkami pochodzącymi bodaj z sukcesji po panu komorniku. [przypis redakcyjny]

synowie stepu… — tzn. kozak i koń. Toż samo w. 18: „oni ujść gotowi”. [przypis redakcyjny]

Syrakuca, Saraguza — miasto Saragossa w płn. Hiszpanii. [przypis redakcyjny]

Syriusz — najjaśniejsza gwiazda w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa. [przypis redakcyjny]

syropki (starop.) — [tu:] lekarstwa. [przypis redakcyjny]

syropy (starop.) — [tu:] lekarstwa. [przypis redakcyjny]

Syrowie — mieszkańcy Syrii. [przypis redakcyjny]

Syrtes (łac.) — Syrty, dwie zatoki morza Śródziemnego przy brzegach Afryki płn.; b. niebezpieczne dla żeglugi. [przypis redakcyjny]

Syrty — dwie zatoki Morza Śródziemnego u wybrzeży Afryki. [przypis redakcyjny]

Syrty — Mniejsza i Większa, zatoki Morza Śródziemnego u płn. wybrzeży Afryki. [przypis redakcyjny]

Syrty — Syrta Wielka i Mała, dwie zatoki wrzynające się w ląd płn. Afryki, niebezpieczne dla żeglarzy z powodu mielizn. [przypis redakcyjny]

syrynga (z wł.) — strzykawka lekarska. [przypis redakcyjny]

systemat preformacyjny (Präformationssystem) — jest tylko odcieniem w teorii Leibniza o harmonii przedustawnej (consentement préétabli, harmonia praestabilita), mianowicie: ład we wszechświecie jest z góry ukształtowany (harmonia praeformata), o ile tkwi w przyrodzie rzeczy; jest zaś przedustawny (harmonia praestabilitas), o ile wola boska jest pierwszą twórczą przyczyną. [przypis redakcyjny]