Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 12487 przypisów.

pacta conventa (łac.) — zbiór zobowiązań wobec szlachty, który musieli podpisywać polscy królowie elekcyjni, kiedy wstępowali na tron. Pacta dotyczyły nakładów finansowych na obronę kraju i edukację, w 1573 r. zawierały też warunek poślubienia Anny Jagiellonki. [przypis edytorski]

pacta sunt servanda (łac.) — umów należy dotrzymywać. [przypis edytorski]

pacta właśc. pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) — umowa podpisywana podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego poprzez wolną elekcję, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje; zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne; uniemożliwiając przekształcenie monarchii elekcyjnej w dziedziczną, a wreszcie zezwalając na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa poprzez wywołanie rokoszu, gdyby król naruszał przywileje szlacheckie. Przy okazji dokument zapewniał również wolność wyznania. [przypis edytorski]

pactum subiectionis (łac.) — umowa o podporządkowaniu się; w jednej z wersji teorii umowy społecznej oprócz umowy pomiędzy jednostkami w celu zjednoczenia się, ustanowienia społeczeństwa, występuje umowa o podporządkowaniu się, zawarta pomiędzy społeczeństwem a władcą, która doprowadziła do powstania państwa. [przypis edytorski]

pacykarka (pot. pogard.) — kiepska, nieudolna malarka. [przypis edytorski]

pacześ — wyczesane włókno lnu lub konopi. [przypis edytorski]

paczesie — delikatne włókna lnu a. konopi. [przypis edytorski]

paczka z Lozanny — Lozanna była kojarzona z działalnością anarchistów na wygnaniu; m.in. schroniła się tam grupa francuskich anarchistów po nieudanej próbie wzniecenia rewolucji w Lyonie (1870); w 1876 na kongresie w Lozannie anarchiści ostatecznie odseparowali się od innych ugrupowań, socjaldemokratycznych, socjalistycznych i komunistycznych. [przypis edytorski]

paczula — roślina stosowana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

paczyna (daw.) — rodzaj krótkiego wiosła. [przypis edytorski]

pada (gw.) — powiada. [przypis edytorski]

padamdonóżek (neol.) — rzecz. utworzony od daw. zwrotu grzecznościowego „padam do nóżek”; opisuje kogoś, kto jest zarazem prowincjonalnym elegantem i pochlebcą. [przypis edytorski]

Pada zwierz liczny dokoła otchłani — mowa o ofiarach ze zwierząt zabijanych na cześć bogów. [przypis edytorski]

Paderewski, Ignacy (1860–1941) — znakomity pianista i kompozytor, polityk i działacz społeczny; premier i minister spraw zagranicznych, w roku 1919 delegat polski na konferencję wersalską. [przypis edytorski]

Paderewski, Ignacy Jan (1860–1941) – polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy i polityk. [przypis edytorski]

Paderewski, Ignacy Jan (1860–1941) — polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy i polityk. [przypis edytorski]

padł jako prosty żołnierz przy kościele Saint-Merri — podczas powstania republikanów w Paryżu, 5–6 czerwca 1832; przy kościele i klasztorze Saint Merri znajdowała się największa barykada i ostatni bastion powstańców, broniony przez kilkaset osób. [przypis edytorski]

padło — tu: padlina. [przypis edytorski]

padło w Niemczech 14 milionów głosów za partiami dążącymi do nowej wojny i nowych rewolucji… — w niemieckich wyborach parlamentarnych w 1930 oddano ogółem 35 mln głosów, w tym: na socjaldemokratyczną partię SPD 8,6 mln głosów, na nazistowską NSDAP 6,4 mln głosów, na komunistyczną KPD 4,6 mln głosów, na katolicką Niemiecką Partię Centrum 4,1 mln głosów, na narodowo-konserwatywną DNVP 2,5 mln głosów, narodowo-liberalną DVP 1,6 mln głosów; po wyborach NSDAP zwiększyła swój udział z 12 miejsc do 107 miejsc w liczącym 577 posłów parlamencie, zaś KPD z 54 miejsc do 77 miejsc. [przypis edytorski]

padły Niemcy — dziś popr. padli Niemcy. [przypis edytorski]

padlèc (ros.) — człowiek podły. [przypis edytorski]

padlec (z ros.) — niegodziwiec. [przypis edytorski]

padnieli (…) uchybili (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy padnie, czy też uchybi. [przypis edytorski]

padół (daw.) — nisko położony teren, dolina, wąwóz; przen.: cała ziemia jako miejsce życia doczesnego. [przypis edytorski]

padół (daw.) — nisko położony teren, przen. cała ziemia. [przypis edytorski]

padół — tu: (daw.) teren położony poniżej otaczającego go obszaru. [przypis edytorski]

Padoana — najpewniej Giustina Padoana (dosł.: padewska, z miasta Padwa), kurtyzana zamieszana w skandal w Wenecji w 1742. [przypis edytorski]

padoł — dziś popr.: padół; ten padół a. padół łez — świat jako miejsce cierpienia. [przypis edytorski]

padolny (daw.) — przym. od padół, tj. nisko położony teren, dolina, wąwóz. [przypis edytorski]

padre felicissimo (wł.) — najszczęśliwszy ojciec. [przypis edytorski]

padre (hiszp.) — ojciec; tu: ksiądz. [przypis edytorski]

padre (wł.) — dosł. ojciec; tu: określenie księdza. [przypis edytorski]

padre (wł.) — ojciec, tu: ksiądz. [przypis edytorski]

padrona (wł.) — gospodyni, właścicielka. [przypis edytorski]

Padron Lettereo, prendete lo chiutosto vui (hiszp.) — Mistrzu Lattereo, zabierz go zatem. [przypis edytorski]

paduańczyk (daw.) — mieszkaniec Padwy (śrdw. łac. Padua), miasta w półn.-wsch. Włoszech; dziś popr.: padewczyk. [przypis edytorski]

Padul — przełęcz w paśmie Sierra Nevada, położona 12 km na płd od miasta Grenady; obecnie zwana Westchnieniem Maura (El suspiro del Moro). [przypis edytorski]

Paduza — jedno z siedmiu ujść Padu, obfite w ryby (stąd „rybna toń Paduzy”), chętnie zasiedlane przez łabędzie. [przypis edytorski]

padyszach — tytuł władców tureckich. [przypis edytorski]

Paësiello — właśc. Giovanni Paisiello (1740–1816), włoski kompozytor klasycystyczny. [przypis edytorski]

paella à la Valenciana (fr.) — paella po walencku; paella: hiszpańska potrawa z ryżu z warzywami, podawana jako danie główne. [przypis edytorski]

Paestum — staroż. kolonia grecka w Italii, na płd. od Neapolu, ob.dzielnica miasta Capaccio; znane z dobrze zachowanych świątyń Hery i Ateny, zbudowanych w stylu doryckim. [przypis edytorski]

Paete, non dolet (łac.) — nie boli, Petusie. [przypis edytorski]

Pafia — wg mitologii Afrodyta urodziła się z piany morskiej w pobliżu miasta Pafos na południowo-zachodnim wybrzeżu Cypru. [przypis edytorski]

pafla — pysk, policzki. [przypis edytorski]

Pafos — miasto na Cyprze ze słynną świątynią Afrodyty. [przypis edytorski]

Pa­fos — miasto na płd.-zach. wybrzeżu wyspy Cypr, gdzie wg mit. gr. narodziła się z piany morskiej bogini miłości Afrodyta; mieścił się tam ośrodek kultu Afrodyty-Wenery. [przypis edytorski]

Pafos — miasto na południowo-zachodnim wybrzeżu Cypru, wg mitu gr. miejsce narodzin Afrodyty, bogini miłości. [przypis edytorski]

Pafus (mit. gr.) — syn Pigmaliona; jego imieniem nazwano miasto Pafos na Cyprze. [przypis edytorski]

Pagad ultimo — Pagad to Żongler bądź Magik, pierwsza karta w talii tarota, w niniejszej powieści identyfikowana z Głupcem. Fraza znaczy więc: ostatni głupiec. [przypis edytorski]

Pagad — Żongler bądź Magik, pierwsza karta w talii tarota, w niniejszej powieści identyfikowana z Głupcem. [przypis edytorski]

Pagad — Żongler, pierwsza karta w talii tarota, w niniejszej powieści identyfikowana z Głupcem. [przypis edytorski]

Paganini, Niccolò (1782–1840) — włoski wirtuoz skrzypiec i kompozytor. [przypis edytorski]

Paganini, Niccolo (1782–1840) — wirtuoz skrzypiec, popisywał się grą skomplikowanych utworów na pojedynczej strunie. [przypis edytorski]

Pagano, Francesco Mario (1748–1799) — włoski prawnik i pisarz; po tym, jak bronił domniemanych spiskowców przeciwko Ferdynandowi IV, został pozbawiony profesury, aresztowany i skazany na wygnanie. Do Neapolu powrócił w 1799, gdzie przyczynił się do opracowania konstytucji republiki, a po jej upadku został stracony. [przypis edytorski]

paganus (łac., lm: pagani) — wieśniak, mieszkaniec wsi; od tego słowa pochodzi deprecjonujące określenie „poganin”, używane przez chrześcijan wobec wyznawców religii niechrześcijańskich (chrześcijaństwo przez długi czas rozpowszechniało się głównie w miastach, mieszkańcy terenów wiejskich pozostawali przy dotychczasowej wierze). [przypis edytorski]

pagina fracta (łac.) — strona złamana. [przypis edytorski]

pagórek Aresa — Areopag, skaliste wzgórze w staroż. Atenach, na zachód od Akropolu, miejsce obrad najwyższej rady. [przypis edytorski]

pagórkami plac między gęstemi (starop.) — szyk przestawny; inaczej: plac między gęstymi pagórkami. [przypis edytorski]

pagóry obleśne — tu: zalesione. [przypis edytorski]

pagoda — azjatycki budynek sakralny o wielu kondygnacjach zaznaczonych z zewnątrz wystającymi daszkami. [przypis edytorski]

pagoda — buddyjska świątynia w firmie wieży, której każde piętro posiada wygięty dekoracyjny daszek. [przypis edytorski]

pagoda — chińska świątynia w formie wieży z charakterystycznym, wielopoziomowym dachem. [przypis edytorski]

pagodowy (neol.) — słowo utworzone od wyrazu „pagoda”, oznaczającego chiński wielokondygnacyjny budynek o przeznaczeniu sakralnym. [przypis edytorski]

Pahang — stan w Malezji, we wschodniej części Półwyspu Malajskiego. [przypis edytorski]

Pailleron, Edouard (1834–1899) — poeta i dramatopisarz; w 1868 zasłynął jednoaktówką Le Monde où l'on s'amuse, która zawierała liczne krytyczne aluzje do środowiska akademickiego. [przypis edytorski]

pailleronizm (neol.) — cechy typowe dla twórczości Edouarda Paillerona (1834–1899), francuskiego poety i dramatopisarza, autora satyrycznych komedii obyczajowych, m.in. bardzo popularnej sztuki Le Monde où l'on s'ennuie (1881), wyśmiewającej klasę wyższą. [przypis edytorski]

Paion (mit. gr.) — jeden z przydomków Apolla, boga słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnika dziewięciu muz. [przypis edytorski]

paisiblement (fr.) — spokojnie. [przypis edytorski]

paisz, właśc. paiż a. paiża (starop.) — krótka tarcza metalowa używana przez rycerzy konnych. [przypis edytorski]

paiża (daw.) — krótka tarcza metalowa używana przez rycerzy konnych. [przypis edytorski]

paiż a. paiża — mała tarcza używana przez konnicę, u dołu prostokątna a. zaokrąglona, u góry skośnie ścięta, czasem z wykrojem na oparcie kopii. [przypis edytorski]

paiża — rodzaj małej, metalowej tarczy. [przypis edytorski]

paiża — rodzaj metalowej tarczy. [przypis edytorski]

paiż (daw.) — krótka tarcza metalowa rycerzy konnych. [przypis edytorski]

pający — dziś popr. forma: pająki. [przypis edytorski]

pająk — tu: kandelabr, żyrandol. [przypis edytorski]

pająk — tu: wieloramienny żyrandol zawieszany u sufitu sal bawialnych, świetlic i innych większych pomieszczeń. [przypis edytorski]

pająk — tu: żyrandol, świecznik u sufitu. [przypis edytorski]

pająk — tu: żyrandol wieloramienny (sześcio- lub ośmio-) zawieszany u sufitu sal bawialnych, świetlic i innych większych pomieszczeń. [przypis edytorski]

pajaco — dziś popr. forma W.lp: pajacu. [przypis edytorski]