Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | hinduski | japoński | łacina, łacińskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 246 przypisów.

Rinokurura — p. I, XIV, 2, uwaga. [przypis tłumacza]

Rinokurura — Ῥινοκούρουρα, dziś el 'Arisz, miasto na granicy Palestyny i Egiptu. [przypis tłumacza]

Risi (…) dolos — Ovidius, Heroides, I, 18. [przypis tłumacza]

Rizotomos — dosł. po grecku: krający korzenie; botanik. [przypis tłumacza]

Rób więc swoje, ja będę miał rozsądek głazu — w oryginale: „Rób więc swoje. Twój rozsądny kamień” (coś w rodzaju podpisu na liście). [przypis tłumacza]

równie dobrze można by nazwać umową akt człowieka, który by drugiemu powiedział: „Oddaję ci całe swe mienie (…)” — akt nierozumny, a zatem nieważny. [przypis tłumacza]

równocześnie z nim wychylił róg i prysnęli obaj na siebie winem — tracki zwyczaj picia między przyjaciółmi. [przypis tłumacza]

Rów ten polecił wykopać król celem obrony, kiedy się dowiedział, że Cyrus nadciąga — Cyrus był pewny, że król wyda mu bitwę nad tym rowem. Lecz król, być może zaniepokojony licznymi wypadkami dezercji, cofnął się bliżej ku Babilonowi i miał pewnie zamiar cofnąć się w głąb Persji właściwej, później jednak na nalegania Tyribazosa ruszył znowu naprzód ze swymi przeważającymi siłami, zdecydowawszy się podjąć walkę. [przypis tłumacza]

różne rodzaje, czyli formy rządów — Russo odróżnia najściślej formę państwa od formy rządu. Za prawną uznaje tylko jedną formę państwa: państwo kierujące się prawami uchwalonymi bezpośrednio przez naród. Formy rządów natomiast ujmuje w trzy główne typy, które są dlań równouprawnione, a których wartość mierzy celowością ich w stosunku do zadań rządu i warunków danego społeczeństwa. [przypis tłumacza]

Różnica między obiadem a wieczerzą — Łk 14, 12. [przypis tłumacza]

Różnica pomiędzy zmysłem geometrycznym a zmysłem życiowym — W oryg. esprit de geométrie, esprit de finesse. Chodzi tu o przeciwstawienie przymiotów wielkiego uczonego, pracującego teoretycznie, a np. umysłu sędziego śledczego, dyplomaty, wodza, światowca, wreszcie ludzi operujących na żywym materiale. [przypis tłumacza]

różnice poszczególnych wydań — Strowski, Montaigne, Paris 1906. [przypis tłumacza]

Różnie los sadza ludzkie syny — Hiob 7, 6. [przypis tłumacza]

różny jest od obyczaju młodego Scypiona, który (…) — Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium, III, In Romanis, 2. [przypis tłumacza]

robactwem — θηρίου, feris, Getier (C.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pape zaznacza, że: „auch Eingeweidewürmer”. Wobec tego moje nieścisłe wyrażenie „robactwo” ma większą rację bytu, tym bardziej, że Biblia (Wj 8 i 9) wylicza wśród owych dziesięciu plag: żaby, mszyce [zob. Wj 8, 12–15: w większości tłumaczeń: komary, wszy lub „robactwo”, gdyż pokrywały bydło, zwierzęta; mszyce żerują na roślinach; red. WL], muchy, szarańczę. Użyte przez tłumaczów wyrażenia stosują się raczej do drapieżców. [przypis tłumacza]

Robeck — Utopił się w r. 1739. [przypis tłumacza]

Robert Damiens — niedoszły morderca Ludwika XV, pomawiany o porozumienie z jezuitami. [przypis tłumacza]

„Robert Diabeł” (…) „Matabron” — Tytuły romansów rycerskich. [przypis tłumacza]

Robert Walbrynk — Robert Valbrinque, słynny żeglarz i podróżnik, który w r. 1540 odkrył Kanadę. [przypis tłumacza]

robiąc zresztą na tym, odnośnie do swoich światowych i literackich aspiracji, znakomity interes — zabawnym zbiegiem okoliczności, w tym samym czasie kiedy Rousseau, na wpół wypędzony przez nią, opuszczał Pustelnię, pani d'Epinay przyjmowała w Genewie deputację obywateli, składających jej hołd za opiekę i przyjaźń okazane ich wielkiemu ziomkowi. Pani d'Houdetot też doczekała się apoteozy: rewolucja otoczyła ją nimbem, jako uwielbianą Muzę Jana Jakuba, i ten nimb pozostał jej do końca życia. [przypis tłumacza]

Robię swoje… — Sceledrus jest tak pewny, że Filokomazjum wyjdzie z domu Periplektomenusa (bo nie wie nic o tajemnym przejściu przez ścianę), że tylko w te drzwi się wpatruje, a bojąc się podstępu, ani na sekundę nie chce oczu odwrócić. [przypis tłumacza]

robotnicę z fabryki cygar — ofiara zbrodni, wspomnianej w przypisku autora. [przypis tłumacza]

rodacy zza Eufratu — Żydzi babilońscy. [przypis tłumacza]

rodały — zwoje Tory spisane na sklejonych arkuszach pergaminu i zwijane do wewnątrz na dwóch osobnych, drewnianych wałkach. [przypis tłumacza]

Rodos — należała do Pierwszego Związku Morskiego, jednakowoż w wojnie z sprzymierzeńcami wystąpiła przeciw Atenom, na własną szkodę, bo popadła w zależność od Persji, potem od Macedonii. Stolica Rodos założona dopiero w r. 408. [przypis tłumacza]

rodzaj Balzaca — mowa oczywiście nie o autorze Komedii ludzkiej, ale o Guez de Balzac, pisarzu z XVII wieku, z którego napuszonym stylem Stendhal porównywa Chateaubrianda. [przypis tłumacza]

Rodzina jest zatem, jeśli się tak chce, pierwszym wzorem społeczności politycznej… — podobnie Locke zwalczał przeciw Filmerowi wyprowadzanie społeczeństwa z rodziny oraz traktowanie monarchii jako instytucji patriarchalnej, ustanowionej przez Boga i sięgającej czasów Adama. W ostatnim ustępie rozdziału Russo powraca jeszcze do tych teorii i ironizuje je.

John Locke (1632–1704), znakomity filozof angielski. Jego Dwa traktaty o rządzie obywatelskim, wydane w 1690 r., miały za zadanie uzasadnić umiarkowaną monarchię Wilhelma Orańskiego. Dzięki swojej teorii rządów stał się twórcą liberalizmu politycznego. Brzmi ona w najogólniejszym zarysie: Jednostki przenoszą na panujących prawa zwierzchnicze w drodze umowy pod warunkiem, że zabezpieczą oni cele zrzeszenia: ochronę życia, wolności osobistej, majątku, bezpieczeństwo, pokój wewnętrzny. Odstępują one tyle tylko ze swej wolności i z praw swoich, ile niezbędnie wymaga utrzymanie się i należyte funkcjonowanie społeczeństwa. — Locke uważa za władzę zwierzchniczą władzę prawodawczą, ta władza jest jednak ograniczona przez niezbywalne prawa naturalne jednostki. Gdy panujący gwałci warunki umowy, gdy przestaje kierować się korzyścią powszechną, naród ma prawo go obalić. — W państwach dobrze urządzonych prawa jednostki mają gwarancję w podziale władz.

Filmer (zm. 1688), polityczny pisarz angielski o tendencjach monarchiczno-absolutystycznych.

[przypis tłumacza]

rodzinne Langres — urodził się w r. 1713 jako syn nożownika, z dynastii zacnych rzemieślników poważanych w miasteczku i okolicy. [przypis tłumacza]

Roksana — bohaterka tragedii Racine’a Bajazet, opartej na motywie zazdrości kobiecej. [przypis tłumacza]

Roma manus rodit, quas rodere non valet, odit. Dantes custodit, non dantes spernit et odit. (łac.) — Roma gryzie łapy: których nie warto ogryźć, nienawidzi; dających popiera, niedających ma w pogardzie i nienawiści. [przypis tłumacza]

Romans RóżyRoman de la Rose, ulubiony poemat średniowiecza [poemat alegoryczny o miłości, rozpoczęty przez Guillaume'a de Lorris (ok. 1235), a dokończony przez Jeana de Meung; Red.WL]. [przypis tłumacza]

Romeo i Julia — tragedia ta zawiera ustęp (III, 1) o treści zupełnie prozaicznej, a mimo to rymowany, i to licho rymowany. Daje to, w związku z teorią o dwóch opracowaniach, pole do daleko idących wniosków, które przedstawię we wstępie do Romea i Julii. [przypis tłumacza]

Romikole — mieszkańcy Rzymu. [przypis tłumacza]

Ronquerolles — [por. Balzac:] Ferragus, Księżna de Langeais, etc. [przypis tłumacza]

roślinne — w oryginale: vegetativ. [przypis tłumacza]

rośliny pobudliwe — w oryginale jest: sensitive Pflanzen. [przypis tłumacza]

rośnie tam w wielkiej ilości kamień — najcenniejszy marmur dobywano z kamieniołomów na górze Pentelikon, mniej cenny, szaro-niebieski, na górze Hymettos. [przypis tłumacza]

Rosz-chodesz — początek miesiąca, nów. [przypis tłumacza]

Rosz Chodesz (Rosz Chojdesz) — początek miesiąca, nów. [przypis tłumacza]

Rosz Haszana a. Rosz Haszane — Nowy Rok obchodzony zwykle we wrześniu. [przypis tłumacza]

Rosz Haszana — Nowy Rok żydowski przypadający zwykle na wrzesień. [przypis tłumacza]

Rosz Haszana (Rosz Haszone) — Nowy Rok obchodzony zazwyczaj we wrześniu. [przypis tłumacza]

Rougetowie — [por.] Kawalerskie gospodarstwo, Stracone złudzenia, Pierwsze kroki. [przypis tłumacza]

Rousseau, Jan Baptysta (1671–1741) — poeta francuski, cieszący się w owym czasie znacznym rozgłosem. [przypis tłumacza]

Rousseau nie zazdrościł Wenturze i Baclowi — por. Wyznania Russa. [przypis tłumacza]

Rousseau otworzył oczy na przyrodę — nie zapominam, iż pomiędzy Russem a Chateaubriandem był Goethe, ale Goethe zaczął przenikać do Francji aż znacznie później i to w dość ograniczonym zakresie, dla obcości języka. [przypis tłumacza]

rozbił obóz i kazał go obwarować — Rzymianie obwarowują obóz zawsze, Lacedemończycy nie. Agesilaos każe obóz obwarować z powodu wyjątkowych okoliczności. Z wyjątkiem Greków kolonistów otaczały go wkoło wrogie narody. [przypis tłumacza]

rozbójnictwo — λῃστρικοὶ (Niese), λειτουγοὶ (Dindorf), stąd u Clementza „dienstthuenden Priester”, [pominięto tłum. na rosyjski], altaris ministri. [przypis tłumacza]

rozbójnik lepiej się zna na swoich narzędziach — aluzja do przeszłości Reisz-Lakisza. [przypis tłumacza]

rozciągnąć płócienne zasłony — by zakryć przed oczyma nieprzyjaciół, co się wewnątrz dzieje. [przypis tłumacza]

Rozciągnąłbym się wygodnie i przybył do Hellady, jak nie przymierzając Odyseusz — Odyseusza śpiącego wysadzili z okrętu na Itakę Feakowie, którzy go odwieźli do ojczyzny (Odyseja XIII 75–118). [przypis tłumacza]

rozciągnął zarzut skażenia obyczajów z jednego obrońcy bulli i licencji moralnych na całą sektę — walka między jansenistami a jezuitami, wszczęta już w XVII wieku słynnymi Lettres provinciales Pascala, toczy się w wieku XVIII z całą zaciętością. Jednym z głównych zarzutów, jakie surowy jansenizm czynił jezuitom, była ich rzekoma łatwość i ustępliwość na punkcie moralności, byleby tym sposobem przysporzyć Kościołowi jak najwięcej dusz i wpływu. [przypis tłumacza]

rozdawać pamiątki weselne, to jest odrobinę małych kuksańców — starofrancuski obyczaj weselny. [przypis tłumacza]

rozdawcę życia — χορηγού τῆς ζωῆς (Niese), τροφῆς (Dindorf). [przypis tłumacza]

Rozdział IV — Czwarty i piąty rozdziały Oniegina poświęcone zostały Pletniewowi. W odnośnym wierszu prosi Puszkin kolegę po piórze o przyjęcie »zbioru barwnych rozdziałów, na pół śmiesznych, na pół tęsknych, prostych i podniosłych — niedbałego owocu igraszek, nocy bezsennych, lekkich natchnień, niedojrzałych i zwiędłych lat, zimnych notat rozumu i gorzkich uwag serca«. [przypis tłumacza]

Rozdział ten cały przerywa zupełnie związek; niepodobna jednak dzisiaj oznaczyć miejsca, w którym się pierwotnie w Poetyce znajdował. [przypis tłumacza]

rozdział Tory zwany Tochecha — rozdział Biblii, w którym są wymienione kary, jakie Bóg ześle na Żydów, jeśli zgrzeszą. [przypis tłumacza]

Rozdział XII — rozdział ten poświęcony był królowej Małgorzacie, żonie Henryka IV, króla Nawarry. [przypis tłumacza]

Rozdział XXI. Korzyść jednego jest szkodą drugiego — niemal cały ten rozdział zaczerpnięty jest z Seneki O dobrodziejstwach, VI, 38. [przypis tłumacza]

Rozdział XXIV. O bakalarstwie — w oryg. Du pedantisme. Pedant, znaczyło w języku XVI w. bakałarz, nauczyciel. [przypis tłumacza]

Rozdział XXVIII. Dwadzieścia dziewięć sonetów Stefana de la Boêtie — istotnie, pierwsze wydanie Prób zamieszcza w tym miejscu 29 sonetów Stefana de la Boêtie. Przygotowując do druku ostatnie wydanie, Montaigne wykreślił je własnoręcznie z dopiskiem „zamieszczone gdzie indziej”: mianowicie w pismach zmarłego przyjaciela ogłoszonych jego staraniem. Większość nowszych wydań pomija też te sonety, tym słuszniej, iż same przez się, jednomyślnym zdaniem wydawców, nie przedstawiają nic godnego uwagi. Jest to jedno z owych w miarę szkolnych i chłodnych naśladownictw Petrarki, jakich pełno w owym czasie w poezji wszystkich języków. Obciążać tą naleciałością polski przekład wydało mi się tym bardziej zbyteczne; jednak dla dania pojęcia o charakterze utworu, który Montaigne, patrząc oczyma przyjaźni, ocenia tak entuzjastycznie, przytoczę parę z tych sonetów: I. Daruy, Miłości, daruy: tobie oto święcę/ Resztę dni moich, głos móy, y te pisma moie;/ Me szlochy, me westchnienia, łzy y niepokoie,/ Y nic nie chcę zawdzięczać, ieno twoiey ręce./ Ha! z iakąż losy ze mną igraią pustotą!/ Z ciebie, Miłości, wczoray nieledwie szydziłem;/ Sił mi nie stało: widzę, przyznaię, błądziłem,/ Zbyt strzegłem mego serca, zrzekam się go oto./ Ieślim, chcąc ie uchować, przewlókł twe zwycięstwo,/ Nie mściy się na nim za to; tym większa twa chwała;/ Y skoro nie zwalczyło mnie pierwsze natarcie,/ Pomniy, iż dzielny hetman y dusza wspaniała/ W pokonanym swym ieńcu umie cenić męstwo,/ Tem więcey go szacuiąc, gdy walczył uparcie. II. To Miłość, Miłość sama trafiła mnie w sedno;/ Wżdy Miłość nayognistsza, nayobfitsza w biedy,/ Iakiey ubogie serce drzwi otwarło kiedy:/ Okrutna, utopiła nie strzałę swą iedną,/ Ale łuk, strzały, kołczan, w biedne moie zmysły;/ Ieszcze miesiąca nie masz, iak władzę iey czuię,/ Iak tę ziadłą truciznę w mych żyłach hoduię,/ A iuż rozum, spokoyność w niwecz się rozprysły!/ Ha! możeż ieszcze wzrosnąć ta słodka gadzina,/ Która w tak straszney męce we mnie się poczyna?/ Rośnij, gdy zdolesz rosnąć, y coraz to czyściey:/ Żywisz się łzami, łez ci przyrzekam obficie,/ Y westchnień na ochłodę, y pulsów mych bicie,/ Lecz niechay zło naygorsze z początku się ziści. III. Stałoć się, moie serce; zbądźmy się swobody./ Na co przedłużać walkę bogdaj o godzinę?/ Na to chyba, by karę pomnażać y winę:/ Nie masz iuż we mnie mocy, iaka była wprzódy./ Rozum przez czas nieiaki stawał przy mym boku;/ Owo żąda odmieniec (ponoć iuż się stało!),/ Bym szedł w służby, to maiąc za pociechę całą,/ Że nikt ieszcze nie umknął się tego wyroku./ Ha! trza iuż ulec pono: opór tam stracony,/ Kędy w rozumie szukać daremnie obrony./ Widzę, że Amor oto niewinnego człeka/ Bez niiakiego prawa, zakuł mnie w kaydany;/ Y widzę, że królowi temu, od wiek wieka,/ Nawet w bezprawiach iego, rozum iest poddany. [przypis tłumacza]

rozdzielać ichSamotników z Port-Royal'u, których zgromadzenia zaczęto w owym czasie rozpędzać. [przypis tłumacza]

rozgłos niewolny jednak od przymieszki skandalu — „(…) Nie ma w istocie książki, nie wyłączając Crébillona i jego naśladowców, w której skażenie zasad i obyczajów tego, co nazywa się dobrym towarzystwem, byłyby odmalowane z większą naturalnością, śmiałością i dowcipem: nie można się tedy dziwić, iż mało którą nowość przyjęto z takim zapałem; jeszcze mniej należy się dziwić temu, iż kobiety czują się obowiązane oburzać na tę książkę. Mimo całej przyjemności, jaką mogła im sprawić jej lektura, nie była ona wolna od żądła: w jaki sposób człowiek, który tak dobrze je zna, a tak źle dochowuje ich tajemnicy, nie miałby uchodzić za potwora?” („Correspondance littéraire”, kwiecień 1782). [przypis tłumacza]

Rozjątrzony Tryfon kazał Jonatesa zgładzić — 1 Mch 13, 23. [przypis tłumacza]

rozkazał wpisywać w księgi cenę kupna tytułem długu i wyzbywać się sprzedanych przedmiotów — sprzedany przedmiot wydawano zaraz nabywcy, choć ceny nie wpłacał gotówką. Na razie miał dług, który uiścił później, kiedy sam sprzedał przedmiot. W ten sposób bez gotówki i bez straty dla państwa zarobił wiele. [przypis tłumacza]

rozkazów Cezara — p. Starożytności XVI, X, 8. [przypis tłumacza]

Rozkoszą w miłości (…) którą się budzi”Maksymy i rozważania moralne. [przypis tłumacza]

rozkosz, którą daje piękno, kończy się przesyceniem — Ksenofont, Wspomnienia o Sokratesie. [przypis tłumacza]

rozluźniły się ku górze kosmki maciczne (…) wyszło lewym uchem — Zuchwałe drwiny z współczesnych teologów, którzy wykładali dosłownie przenośnię, iż Matka Boska poczęła przez ucho. Stara pieśń kościelna brzmi: Gaude, virgo, mater Christi. Quae per aurem concepisti. [przypis tłumacza]

rozmaite izby — Różne klasy ludzi. [przypis tłumacza]

rozmiłował się (…) w ludziach napędzonych stąd przez publiczną opinię… — podobnie Sulla zabawiał się hulaszczo w towarzystwie aktorów. [przypis tłumacza]

Rozminąwszy się ze świątkiem wedle kalendarza daty — właśnie w tym czasie, około 424 r., zmieniono kalendarz za radą matematyka Metona. [przypis tłumacza]

Rozmyślanie (…) to rozrywka bogów, powiada Arystoteles — Arystoteles, Etyka nikomachejska, X, 8. [przypis tłumacza]

Rozpatrzmy duszę przy innych jej potrzebach — Jeszcze w Dictionnaire Philosophique (Oeuvres corn pl., édit. Beuchot, t. XVII, s. 131) pisał był Voltaire pod wyrazem „âme”, że zagadnienia związane z przyczynami czynności życiowych i duchowych, z istotą duszy, z jej pochodzeniem i wiecznością, są jedynie „pytaniem ślepego o istotę światła, zwróconym do innego ślepca”. Natomiast w rozprawie Le philosophe ignorant, napisanej 20 lat po ogłoszeniu Człowieka-maszyny (zwłaszcza w rozdz. III) zajmuje autor Dykcjonarza zupełnie przeciwległe stanowisko, przyznając wpływ pokarmu na czynności umysłowe. Podobne wywody spotykamy również w V rozdziale Traité de métaphysique (Oeuvres XXII, 212), w najbardziej zaś dosadnej postaci w liście Voltaire'a do M-me du Deffant (1772). [przypis tłumacza]

rozpoczął „rozprawę nad nim” w swej młodości, ale zamiaru nie wykonał — w liście do tłumacza Ekonomiku, Bronikowskiego; zobacz u tegoż wstęp, str. IV. [przypis tłumacza]

rozprawa Jansenisty — Odnosi się to zapewne do Prowincjałek. [przypis tłumacza]

rozprawa Leopolda Wurtha na temat igraszek wyrazów u Szekspira — Leopold Wurth, Das Wortspiel bei Shakespere, Wiedeń i Lipsk 1895. Wurth uważa igraszki wyrazów za pierwszorzędną ozdobę dialogu, a mniej lub więcej zręczne ich oddawanie za ważny probierz wartości przekładów. [przypis tłumacza]

Rozprawa o nierówności — jest jeszcze dalej posuniętą diatrybą przeciw wszelkiej w ogóle cywilizacji. Dzisiejsza krytyka skłonna jest uważać niekiedy tę rozprawę za stek niedorzeczności, ale w owym czasie, jako wyraz reakcji przeciw wynaturzeniu społecznemu i towarzyskiemu panującej klasy, zrobiła ona potężne wrażenie i zyskała pełny oddźwięk. Podkopując w niej uświęcony dogmat „własności”, R. pozyskał dla swej nauki masy wydziedziczonych i stał się prekursorem socjalizmu. [przypis tłumacza]

Rozprawa serca y ciała Wilonowego w kształcie ballady — tego rodzaju „rozprawy” między ciałem a duszą istniały już i przedtem w literaturze średniowiecza. [przypis tłumacza]

rozprawy Machiawela — słynna książka Il principe [Książę; Red. WL]. [przypis tłumacza]

Rozproszeni — Rozwinięcie tego we fragm. 618. [przypis tłumacza]

Rozrywka jest dla ludzi światowych rzeczą tak potrzebną (…) — Przekreślone ręką Pascala zapewne dlatego, iż zużytkowane gdzie indziej. [przypis tłumacza]

Rozrzutność jest mi tak wrodzona (…) stokrotnie zwracam ubogim — Aretino P. Lettere I, 15. [przypis tłumacza]

rozsądek — trzeba pamiętać, że w terminologii Trentowskiego rozsądek jest wyższą potęgą duchową niż rozum, wbrew powszechnie przyjętemu u nas znaczeniu obu tych wyrazów. [przypis tłumacza]

Rozumiesz te figielki?… — aluzja do tortury wodnej, jakiej poddano Villona w śledztwie. [przypis tłumacza]

Rozumowali jak Kaligula — porównaj księgę I, rozdz. II. [przypis tłumacza]

rozważania polityczne — to znaczy mające za przedmiot wartość większą lub mniejszą tych czy owych kultów religijnych dla państwa. Prawne rozważania mają za przedmiot kwestie, do jakiego stopnia państwo jest kompetentne w sprawach religijnych. [przypis tłumacza]

rozwiązanie fabuły z samej fabuły wypływać powinno, a nie jak w „Medei” przez środek mechaniczny — zob. Eurypides, Medea 1310 i nast. [Medea ucieka z ciałami zabitych przez siebie synów na latającym rydwanie; red. WL] [przypis tłumacza]

rozwikłując — w oryginale „rozwiązując”; słowo miało tutaj podwójne znaczenie, odsyłające do konkretnej czynności rozwiązywania kipu jako sposobu odczytywania znaczenia splotu sznurków. [przypis tłumacza]

rozwodzi się Kartezjusz szeroko o różnicy (…) w celu zmuszenia teologów do połknięcia trucizny ukrytej w postaci analogii (…) — Por. Epitre à M-lle A. C. P. itd., s. 191. [przypis tłumacza]

Ruach — po hebrajsku: wiatr. Sens tego błahego rozdziału jest dość ciemny. Wedle komentatorów ma Rabelais na myśli licznych fabrykantów wachlarzy, których użycie było nader rozpowszechnione. [przypis tłumacza]

rubinas ir granatas — brangūs akmenys raudonos spalvos. [przypis tłumacza]

Rudobrody — albo Khair-ed-din, albo Horuk Rudobrody, założyciel afrykańskiego rozbójniczego państwa. [przypis tłumacza]

Rudolf Sinobrody — podanie o bogatym rycerzu Sinobrodym (po duńsku: Blaaskjäg, po niemiecku: Blaubart), który dla kaprysu zamordował siedem żon, a głowy ich przechowywał w swoim skarbcu, bardzo jest rozpowszechnione w krajach Skandynawskich, skąd zapewne dopiero dostało się do Niemiec. [przypis tłumacza]

Rufina – tak nazywała się żona Tomosrufusa. [przypis tłumacza]

rumienić się wraz z Pliniuszem za nasze niskie pochodzenie — Autor ma tu na myśli słowa Pliniusza, które przytacza gdzie indziej jako motto do Systematu Epikura: „Quam misera animalium superbissimi origo!”. [przypis tłumacza]

runo baranie — Złote Runo. [przypis tłumacza]

Rupi (…) catenae (łac.) — „Mówisz, żeś stargał pęta? A pies łańcuchowy/ Przegryzł ogniwo jedno: myśli, że uciecze;/ Owo na szyi z nim się długi łańcuch wlecze” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, V, 158; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]