Przypisy

mara (biol.) — rodzaj dużych roślinożernych gryzoni zamieszkujących Amerykę Płd., obejmujący dwa gatunki: mara patagońska (Dolichotis patagonum) oraz mara solniskowa (Dolichotis salinicola). [przypis edytorski]

metazoon (biol.) — jeden z przedstawicieli podkrólestwa Metazoa, tj. zwierząt wielokomórkowych w klasyfikacji Haeckela (1874). [przypis edytorski]

mimikra (biol.) — przystosowanie polegające na upodobnieniu się do innego, zdolnego do obrony gatunku zwierzęcia. [przypis edytorski]

miodojady (biol.) — rodzina ptaków z rzędu wróblowych, występujących w Australii, na Nowej Gwinei i wyspach Pacyfiku, żywiących się nektarem, owadami i owocami. [przypis edytorski]

mniszek, w oryg.: dandelion (biol.) — rodzaj roślin z rodziny astrowatych, z których najbardziej znany jest mniszek pospolity (Taraxacum officinale), powszechnie nazywany dmuchawcem. [przypis edytorski]

monarda dwoista a. pysznogłówka szkarłatna, Monarda didyma (biol.) — roślina z rodziny jasnotowatych, z której liści sporządza się napój o cierpkim cytrynowym aromacie. [przypis edytorski]

morfologia (biol.) — dział biologii, nauka o kształtach oraz budowie organizmów. [przypis edytorski]

morświn (biol.) — rodzaj morskiego ssaka spokrewnionego z delfinowatymi. [przypis edytorski]

morski polip (biol.) — tu: forma morfologiczna parzydełkowca lub meduzy. [przypis edytorski]

muflon śródziemnomorski (biol.) — podgatunek dzikiej owcy, żyjący pierwotnie w górach Sardynii i Korsyki, ob. w większości krajów Europy; przodek owcy domowej. [przypis edytorski]

muflon śródziemnomorski, Ovis aries musimon (biol.) — podgatunek dzikiej owcy, żyjący pierwotnie w górach Sardynii i Korsyki, ob. w większości krajów Europy; przodek owcy domowej. Jako określenie ogólne słowo muflon może oznaczać, szczególnie w jęz. francuskim, rozmaite gatunki dzikich owiec i in. zwierząt podrodziny koziorożców. [przypis edytorski]

musacea (biol.) — egzemplarz drzewa należącego do tropikalnej rodziny bananowatych (Musaceae). [przypis edytorski]

Mustela vison, ob. Neovison vison, pol.: wizon amerykański a. norka amerykańska (biol.) — gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych. [przypis edytorski]

Myrtus ugni, ob. Ugni molinae (biol.) — wiecznie zielony krzew z rodziny mirtowatych rosnący w Chile i płd. Argentynie, rodzący czerwone jagody o truskawkowym aromacie, wykorzystywane do wyrobu galaretek i likierów. [przypis edytorski]

Nautilus (biol., łac. z gr.: żeglarz) — łodzik, gatunek morskiego głowonoga, żyjącego w ciepłych wodach Oceanu Spokojnego i Indyjskiego. [przypis edytorski]

Nautilus (biol., łac. z gr.: żeglarz) — tu: łodzik, gatunek morskiego głowonoga, żyjącego w ciepłych wodach Oceanu Spokojnego i Indyjskiego; z jego wypolerowanych muszli, mierzących do ok. 20–25 cm, od XVI w. wyrabiano czasze luksusowych pucharów, zwanych nautilusami. [przypis edytorski]

nielot, Apteryx (biol.) — kiwi, rodzaj nielotnych ptaków o szczątkowych skrzydłach, zamieszkujących Nową Zelandię. [przypis edytorski]

niewitnik, Proteolepas bivincta (biol.) — gatunek skorupiaka, jedyny przedstawiciel rodziny Proteolepadidae, żyje pasożytniczo w kaczenicy; sklasyfikowany w 1854 przez Darwina. [przypis edytorski]

nurzyk zwyczajny, Uria aalge (biol.) — bardzo liczny gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny alk, zamieszkujący wyspy na płn. Atlantyku, Pacyfiku i Oceanie Lodowatym. [przypis edytorski]

obrazkowate, Araceae (biol.) — rodzina roślin zielnych, rzadziej krzewów, występujących gł. w lasach tropikalnych. [przypis edytorski]

odmieniec jaskiniowy, Proteus anguinus (biol.) — gatunek ślepego płaza ogoniastego, zamieszkujący wapienne jaskinie płd. Europy. [przypis edytorski]

onager, osioł azjatycki, Equus hemionus (biol.) — dziki ssak z grupy osłów, zamieszkujący pustynie Mongolii, Iranu, Pakistanu i Indii. [przypis edytorski]

orzechówka (biol.) — ptak z rodziny krukowatych. [przypis edytorski]

ostrokrzew (biol.) — rodzaj roślin o ciemnozielonych, ząbkowanych liściach i okrągłych, czerwonych, silnie trujących owocach. [przypis edytorski]

otwornice, Foraminifera (biol.) — grupa drobnych organizmów z królestwa protistów, w większości morskich, mających skorupki z węglanu wapna; skorupki obumarłych i opadłych na dno otwornic tworzą pokłady wapieni i są ważnymi skamieniałościami przewodnimi; najstarsze pochodzą z kambru. [przypis edytorski]

pawiany (biol.) — rodzaj małp z rodziny koczkodanowatych o wydłużonym pysku, krótkim ogonie i nagich pośladkach; zamieszkują otwarte tereny leśne i trawiaste Afryki na płd. od Sahary. [przypis edytorski]

pekari (biol.) — wszystkożerne zwierzę podobne do dzika, żyjące stadnie w lasach Ameryki Południowej, Środkowej i płd.-zach. części Ameryki Północnej, spokrewnione ze świniowatymi. [przypis edytorski]

pełzacze (biol.) — rodzina niewielkich, żerujących na drzewach ptaków z rzędu wróblowych. [przypis edytorski]

Pelargonium, Fuchsia, Petunia, Calceolaria, Rhododendron (biol.) — pelargonia, fuksja, petunia, kalceolaria, rododendron. [przypis edytorski]

pierścienice (biol.) — typ zwierząt bezkręgowych mających wydłużone ciało złożone z szeregu pierścieni. [przypis edytorski]

pierwotniaki, Protozoa (biol.) — drobne, w większości jednokomórkowe organizmy jądrowe, zaliczane tradycyjnie (do XX w.) do królestwa zwierząt, obecnie stanowiące część królestwa protistów. [przypis edytorski]

piżmak, piżmoszczur a. szczur piżmowy (biol.) — gatunek ziemno-wodnego gryzonia z rodziny chomikowatych pochodzący z Ameryki Płn.; w 1905 sprowadzony do Europy jako zwierzę hodowlane, zdziczał i rozprzestrzenił się po kontynencie. [przypis edytorski]

płaskonos, Spatula clypeata (biol.) — średniej wielkości wędrowny ptak wodny z rodziny kaczkowatych. [przypis edytorski]

płaskonosy (biol.) — rodzaj wędrownych ptaków wodnych z rodziny kaczkowatych. [przypis edytorski]

płochacz a. pokrzywnica, Prunella modularis (biol.) — gatunek małego ptaka z rzędu wróblowych, zamieszkujący większość Europy. [przypis edytorski]

płytki operkularne (biol.) — płytki przykrywające otwór w górnej części pancerzyka otaczającego ciało pąkli; z łac. operculum: wieczko. [przypis edytorski]

pływak, Dytiscus (biol.) — rodzaj dużych wodnych chrząszczy, zamieszkujących zarośnięte zbiorniki wodne. [przypis edytorski]

Pleuronectidae, czyli płastugi (biol.) — autor ma zapewne na myśli rząd określany obecnie jako Pleuronectiformes (flądrokształtne, bokopływy a. płastugi); nazwę Pleuronectidae nosi obecnie rodzina flądrowatych, w której większość gatunków ma oczy położone po prawej stronie. [przypis edytorski]

polip (biol.) — osiadła forma życiowa parzydełkowców, morskich jamochłonów; przytwierdzone do jednego miejsca polipy bezustannie poruszają długimi parzydełkami i chwytają nimi drobne żyjątka, które pochłaniają. [przypis edytorski]

poświętnik a. skarabeusz, Scarabaeus sacer (biol.) — czarny chrząszcz znany z toczenia kul ulepionych z nawozu, czczony w staroż. Egipcie jako symbol boga wschodzącego Słońca; wg dawnej klasyfikacji: Ateuchus sacer. [przypis edytorski]

prapłaziec a. płazak, Lepidosiren (biol.) — gatunek słodkowodnej ryby dwudysznej żyjący w mulistych rozlewiskach dorzecza Amazonki; pierwsza opisana żyjąca ryba dwudyszna (1837). [przypis edytorski]

preriokur (biol.) — ptak z grupy głuszcowatych zamieszkujący Amerykę Płn., tu zapewne: preriukur dwuczuby (Tympanuchus cupido, daw. Tetrao cupido), czyli cietrzew preriowy, dawniej pospolity, obecnie rzadki. [przypis edytorski]

Proteaceae, pol.: srebrnikowate (biol.) — rodzina roślin, głównie krzewów i drzew, występujących w strefie międzyzwrotnikowej i podzwrotnikowej na półkuli południowej. [przypis edytorski]

prządki, Bombycidae (biol.) — rodzina motyli z tropikalnej i subtropikalnej Azji i Afryki. [przypis edytorski]

przewiertka (biol.) — tu: Terebratula, rodzaj ramienionogów morskich, podobnych do małży. [przypis edytorski]

pszczoła liguryjska a. pszczoła włoska (biol.) — potoczna nazwa podgatunku Apis mellifera ligustica pszczoły miodnej, pochodząca od nazwy włoskiego regionu Liguria, w którym go po raz pierwszy wyróżniono. [przypis edytorski]

pterodaktyl (biol.) — pierwszy odkryty wymarły gad latający, żyjący w okresie późnej jury (150–145 mln lat temu); daw. przez „pterodaktyle” rozumiano ogólnie wymarłe latające gady. [przypis edytorski]

pyłkowina (biol.) — zlepek ziaren pyłku spojonych za pomocą lepkiej substancji zwanej kitem pyłkowym. [przypis edytorski]

reptilia (z łac., biol.) — gady. [przypis edytorski]

Rosa (biol.) — róża, rodzaj krzewów należących do rodziny różowatych, obejmujący ok. 200 gatunków. [przypis edytorski]

Rubus (biol.) — rodzaj roślin z rodziny różowatych obejmujący jeżyny i maliny, liczący kilkaset gatunków. [przypis edytorski]

Sarcopsylla penetrans (biol.) — pchła piaskowa, gatunek pchły spotykany w tropikalnych i subtropikalnych rejonach Ameryk i Afryki. [przypis edytorski]

segmentowce, Articulata (biol.) — hipotetyczna grupa organizmów obejmująca stawonogi i pierścienice jako dwie grupy siostrzane, sugerowana przez Cuviera w 1817. [przypis edytorski]

sikwiaki (biol.) — niewielka grupa morskich zwierząt bezkręgowych, blisko spokrewniona z pierścienicami. [przypis edytorski]

skrzydełko, łac. alula (biol.) — grupa piór osadzonych na szczątkowym kciuku (palcu pierwszym) ptaka. [przypis edytorski]

słonecznik bulwiasty, zwyczajowo: bulwa (biol.) — gatunek rośliny z rodziny astrowatych mający jadalne bulwy, pochodzący z Ameryki Płn., uprawiany na różnych kontynentach jako warzywo, roślina pastewna i ozdobna. [przypis edytorski]

sola a. podeszwica (biol.) — gatunek przydennej ryby z grupy płastug. [przypis edytorski]

soliród, Salicornia (biol.) — rodzaj roślin rosnących na zalewanych okresowo słoną wodą wybrzeżach mórz, na zasolonych moczarach itp.; popioły z salirodów przez długi czas wykorzystywano jako źródło sody do produkcji mydła i szkła. [przypis edytorski]

Sphex (biol.) — nęk, rodzaj pasożytniczych os z rodziny grzebaczowatych, które zapuszczają swoje żądło w zwój nerwowy ofiar, po czym porażone, ale żywe zdobycze umieszczają w norce, do której składają swoje jaja, aby rozwijające się z nich larwy miały zapewnione świeże pożywienie. [przypis edytorski]

srokosz (biol.) — gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny dzierzb. [przypis edytorski]

stereotropizm (biol.) — w terminologii J. Loeba: dążenie organizmu do przylegania do powierzchni, na której się znajduje. [przypis edytorski]

stopochodne (biol.) — ssaki, które podczas poruszania się opierają się na całych powierzchniach stóp i dłoni. [przypis edytorski]

strętwa, Electrophorus electricus, bł. węgorz elektryczny (biol.) — słodkowodna ryba z Ameryki Płd. wyposażona w narządy elektryczne, kształtem zbliżona do węgorzy. [przypis edytorski]

struś amerykański a. pampasowy (biol.) — nandu (Rhea), rodzaj nielotnych ptaków zamieszkujących Amerykę Płd. [przypis edytorski]

strzyżyk (biol.) — mały ruchliwy ptak, pospolity w zaroślach. [przypis edytorski]

stułbia (biol.) — drobny (do 3 cm) parzydełkowiec zamieszkujący stawy i in. zbiorniki słodkowodne. [przypis edytorski]

sukulenty (biol.) — grupa sucholubnych roślin, które przystosowały się do życia w warunkach utrudnionej dostępności wody, wykształcając tkankę wyspecjalizowaną w jej gromadzeniu i przechowywaniu; należą do niej np. kaktusy, agawa, aloes. [przypis edytorski]

syreny, dziś: brzegowce (biol.) — rząd dużych ssaków prowadzących wyłącznie wodny tryb życia, wywodzący się od ssaków prakopytnych; obejmuje m.in. manaty, diugonia oraz syrenę morską (krowę morską) odkrytą w 1741 i ostatecznie wytępioną przez człowieka w 1768 roku. [przypis edytorski]

szalotka a. czosnek askaloński (biol.) — roślina z rodziny czosnkowatych, używana jako warzywo. [przypis edytorski]

szczeć barwierska a. sukiennicza, Dipsacus sativus (biol.) — gatunek rośliny o kolczastym podłużnym kwiatostanie, który wysuszony wykorzystywano dawniej jako zgrzebła do gręplowania wełny i czesania tkanin wełnianych. [przypis edytorski]

tamaryny (biol.) — rodzaj niewielkich małp szerokonosych z rodziny pazurkowcowatych, zamieszkujących lasy tropikalne płn. części Ameryki Płd. [przypis edytorski]

Tayassu pecari (biol.) — pekari białobrody, jedyny przedstawiciel rodzaju Tayassu, jednego z czterech rodzajów, na jakie dzieli się rodzina pekariowców (Tayassuidae). [przypis edytorski]

tragopan (biol.) — rodzaj ptaków z rodziny bażantowatych (kurowatych), występujących w płd. i płd.-wsch. Azji; wyróżniają się wśród innych bażantowatych gniazdowaniem na drzewach. [przypis edytorski]

trawa cytrynowa, Cymbopogon nardus (biol.) — aromatyczna trawa pochodząca z Azji, używana w kuchni oraz w przemyśle perfumeryjnym. [przypis edytorski]

trędownikowate, Scrophulariaceae (biol.) — rodzina roślin należąca do rzędu wargowców z grupy astrowych. [przypis edytorski]

tropizm (biol.) — reakcja ruchowa roślin i niższych zwierząt na bodźce zewnętrzne. [przypis edytorski]

trzmielina (biol.) — gatunek wieloletniego krzewu o silnie trujących owocach zamkniętych w czterograniastych jaskraworóżowych torebkach. [przypis edytorski]

turbot (biol.) — gatunek ryby flądrokształtnej. [przypis edytorski]

Ulmacae (biol.) — wiązowate, rodzina roślin drzewiastych występujących na półkuli północnej. [przypis edytorski]

Umbelliferae (biol.) — baldaszkowate (selerowate), rodzina bylin, rzadziej krzewów, obejmująca ok. 4 tys. gatunków. [przypis edytorski]

wąsonogi (biol.) — gromada skorupiaków morskich, jedyna grupa obejmująca stawonogi prowadzące osiadły tryb życia. [przypis edytorski]

wątrobowce, Jungermannia (biol.) — gromada drobnych roślin, daw. uznawana za klasę w gromadzie mszaków. [przypis edytorski]

wąż diamentowy, Morelia spilota (biol.) — średniej wielkości pyton z płd.-wsch. Australii, mający na ciemnym ciele liczne żółtawe plamki, stąd nazwa. [przypis edytorski]

walenie (biol.) — rząd ssaków wodnych, obejmujący kaszaloty, delfiny i morświny. [przypis edytorski]

wargowe a. jasnotowate (biol.) — rodzina roślin zielnych licząca ponad 3500 gatunków, występujących na całym świecie; wiele z nich zawiera olejki eteryczne i znalazły zastosowanie w medycynie, kosmetyce oraz jako przyprawy. [przypis edytorski]

warżka, labellum (biol.) — wyróżniający się odmiennym kształtem, a czasem barwą, listek wewnętrznego okółka okwiatu roślin storczykowatych. [przypis edytorski]

wiązowce, a. obrostnice, Celtis (biol.) — rodzaj drzew liściastych, zaliczany dawniej do rodziny wiązowatych, obecnie do blisko spokrewnionych z nimi konopiowatych. [przypis edytorski]

wrotki (biol.) — typ małych (0,2–1 mm), wodnych zwierząt bezkręgowych z charakterystycznym wieńcem rzęsek na przedniej części walcowatego ciała. [przypis edytorski]

wymoczek (biol.) —- dziś: orzęsek, typ pierwotniaków zaliczanych do królestwa protistów. [przypis edytorski]

wymoczek (biol.) — dziś: orzęsek, typ pierwotniaków zaliczanych do królestwa protistów (rozmaitych organizmów różnych od zwierząt, roślin i grzybów); najbardziej znanymi przedstawicielami są pantofelek i wirczyk. [przypis edytorski]

wypluwka (biol.) — zlepek niestrawionych części pokarmu, np. kości, sierści, resztek roślinnych, wydalany przez otwór gębowy przez wiele gatunków ptaków, np. sowy i mewy. [przypis edytorski]

żabieniec, Alisma (biol.) — rodzaj roślin wodnych i błotnych. [przypis edytorski]

żmija sykliwa, Bitis arietans (biol.) — gatunek jadowitego węża występujący w Afryce i na Płw. Arabskim. [przypis edytorski]

żniwiarka (daw.), ang.: harvest mouse (biol.) — badylarka, Micromys minutus, gatunek ssaka z rodziny myszowatych, zamieszkujący łąki, zarośla i uprawy zbożowe; w daw. systematyce Mus messorius. [przypis edytorski]

zawisak, Sphinx (biol.) — nocny motyl, który pobiera pokarm, zawisając nad kwiatem dzięki szybkim ruchom skrzydeł. [przypis edytorski]

złotopiór a. złotka (biol.) — ptak z rzędu dzięciołowych zamieszkujący polany w tropikalnych lasach deszczowych Ameryki Środkowej i Południowej. [przypis edytorski]

zoofity (biol.) — dawna nazwa kolonijnych, osiadłych zwierząt morskich, np. koralowców, które przez długi czas uważano za rośliny. [przypis edytorski]