Przypisy

Vater (niem.) — ojciec. [przypis edytorski]

Vaterstuhl (niem.) — krzesło ojcowskie. [przypis edytorski]

Vater unser, der Du bist im Himmel (niem.: Ojcze nasz, któryś jest w niebie) — początek codziennej modlitwy chrześcijańskiej. [przypis edytorski]

Vater unser, der Du bist im Himmel — „Ojcze nasz, któryś jest w niebie”; pierwsze słowa modlitwy zaczerpniętej z Ewangelii i wspólnej wszystkim wyznaniom chrześcijańskim. [przypis edytorski]

vatum irritabile genus (łac.) — wrażliwy (a. drażliwy) poetów ród. [przypis edytorski]

Vauban, Sébastien Le Prestre de (1633–1707) — francuski inżynier wojskowy, architekt, ekonomista, marszałek Francji; autor opublikowanego anonimowo dzieła Projet d'une dime royale (Projekt dziesięciny królewskiej, 1707), w którym w celu zmniejszenia niesprawiedliwości społecznych i trudności ekonomicznych zaproponował śmiały program zastąpienia wszystkich istniejących podatków jednym podatkiem 10-procentowym od dochodów, płaconym bez wyjątku, również przez szlachtę i duchownych. [przypis edytorski]

Vauban, Sébastien le Prestre de (1633–1707) — francuski inżynier wojskowy, architekt, urbanista, ekonomista, polityk, reformator i filozof; marszałek Francji. [przypis edytorski]

Vauban, Sébastien le Prestre de (1633–1707) — marszałek Francji, ekonomista i inżynier wojskowy, autor dzieł z dziedziny fortyfikacji i twórca własnego systemu budowania i zdobywania twierdz (Traktaty o zdobywaniu i obronie twierdz, oryg. Traités de l'attaque et de la défense des places); w filozofii prekursor fizjokratyzmu (podkreślającego wartość pracy) i przeciwnik merkantylizmu. [przypis edytorski]

Vauban, Sebastien de (1633–1707) — markiz; marszałek Francji, ekonomista; wybitny inżynier wojskowy i architekt, twórca nowego sposobu budowania fortyfikacji i twierdz oraz technik oblężniczych. [przypis edytorski]

vaudeville (fr.) — wodewil, tj. lekki utwór sceniczny, przeplatany śpiewami. [przypis edytorski]

Vaulabelle, Achille Tenaille de (1799–1879) — francuski publicysta i polityk. [przypis edytorski]

vaults (ang.) — sklepienie, krypta, grobowiec; tu: skarbiec, sejf. [przypis edytorski]

Vauvenargues, Luc de Clapiers, marquis de (1715– 1747) — pisarz i moralista fr., autor aforyzmów, jego postawa bywa określana mianem nowoczesnego stoicyzmu; był od urodzenia słabego zdrowia, rok przed swoją przedwczesną śmiercią opublikował anonimowo zbiór esejów i aforyzmów, zachęcony do tego przez swego przyjaciela, Voltaire'a; dopiero pośmiertnie ukazały się pod jego własnym nazwiskiem; tytuły najważniejszych zbiorów to: Réflexions et maximes („Refleksje i maksymy”, 1746), Introduction à la connaissance de l'esprit humain (Wprowadzenie do poznania ducha ludzkiego, 1746). [przypis edytorski]

Vauvenargues — właśc. Luc de Clapiers, markiz Vauvenargues (1715–1747), fr. pisarz i moralista. [przypis edytorski]

Va, va, je te coifferai bien — No, no, już ja ci przyprawię rogi.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Va, va, je te le donnę pour l'amour de l'humanité (fr.) — idź, idź, daję ci to przez wzgląd na miłość ludzkości. [przypis edytorski]

va via (wł.) — idź precz; wynoś się. [przypis edytorski]

Véry — jedna z najlepszych restauracji paryskich. [przypis edytorski]

Vecchi, Bartolommeo (de) (zm. 1628) — włoski kapucyn, autor Praxis observanda in admittendis ad religionis (1627). [przypis edytorski]

vecchio (wł.) — stary. [przypis edytorski]

Vederemo! (wł.) — zobaczymy. [przypis edytorski]

vedere Napoli e poi… (wł.) — zobaczyć Neapol, a potem… (nawiązanie do włoskiego powiedzenia: vedere Napoli e poi mori: zobaczyć Neapol, a potem umrzeć). [przypis edytorski]

Vega, Andreas (Andrés) de (1498–1549) — hiszpański franciszkanin, aktywny uczestnik soboru trydenckiego. [przypis edytorski]

Vega (hiszp. La Vega de Granada; od vega: równina aluwialna) — żyzna równina, na której położone jest miasto Granada. [przypis edytorski]

vega (hiszp.) — żyzna równina; łąka. [przypis edytorski]

Vega, Lope de (1562–1635) — hiszpański poeta i dramaturg, twórca teatru narodowego, autor ponad 2000 sztuk. [przypis edytorski]

Vehmgericht — rodzaj sądów funkcjonujących w Westfalii w XIV–XV wieku, działających na ziemiach nieobjętych systemem sądownictwa dziedzicznych książąt; opierały się na bractwach ławników zwanych „wolnymi sędziami”, a ich obrady, początkowo jawne, później często przebiegały w tajemnicy; zniesione w 1811, stały się synonimem samozwańczych tajnych sądów sprawowanych przez rozmaite sprzysiężenia. [przypis edytorski]

veilleuza — (z fr. veilleuse) lampka nocna. [przypis edytorski]

Velásquez, Diego (1599–1660) — hiszpański malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista; jego obraz Panny dworskie z 1656 przedstawia pięcioletnią wówczas infantkę (córkę królewską) Małgorzatę Teresę w otoczeniu dworzan. [przypis edytorski]

Velásquez, Diego (1599–1660) — hiszpański malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista; jego obraz Poddanie Bredy z 1635, przedstawiający poddanie wojskom hiszpańskim niderlandzkiego miasta Breda, znany jest także pod hiszp. tytułem Las Lanzas (Piki): nad przedstawionym w prawej części oddziałem hiszpańskim gęsto wznoszą się piki (długa broń drzewcowa piechoty). [przypis edytorski]

Velásquez, Diego (1599–1660) — hiszpański malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista; obraz Panny dworskie z 1656 r. przedstawia pięcioletnią wówczas infantkę Małgorzatę Teresę w otoczeniu dworzan. [przypis edytorski]

Velázquez, Diego (1599–1660) — hiszpański malarz barokowy. [przypis edytorski]

velarium (łac.) — zasłona. [przypis edytorski]

velarius (łac.) — niewolnik zajmujący się zasłonami i kotarami. [przypis edytorski]

Velasquez, Diego (1599–1660) — hiszpański malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista. [przypis edytorski]

Velasquez, Diego (1599–1660) — hiszp. malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista. [przypis edytorski]

Velasquez, Diego (1599–1660) — hiszp. malarz barokowy, związany z dworem Filipa IV; znany portrecista. [przypis edytorski]

vel (łac.) — albo. [przypis edytorski]

vel (łac.) — lub; czyli. [przypis edytorski]

vel (łac.) — lub. [przypis edytorski]

velum (łac.: zasłona) — tu: welon. [przypis edytorski]

venda (port.) — karczma, sklep; w dalszej części tekstu używana jest forma spolszczona: wenda. [przypis edytorski]

Vendetta Corsa (wł.) — korsykańska zemsta. [przypis edytorski]

vendetta (wł.) — krwawa zemsta. [przypis edytorski]

vendetta (wł.), pol. wendeta — krwawa zemsta za zabójstwo krewnego. [przypis edytorski]

Vendôme, właśc. Louis-Joseph de Bourbon, książę de Vendôme, zwany Wielkim Vendôme (1654–1712) — francuski generał Ludwika IV, marszałek Francji, jeden z najważniejszych dowódców w historii francuskiej armii. [przypis edytorski]

Venetia! Venetia! Chi non ti vede, non ti pretia. (przysł. wł.) — Wenecjo, Wenecjo! Kto ciebie nie widział, ten cię nie ceni. [przypis edytorski]

Veneto, Bartolomeo (1502–1555) — wł. malarz, działający w Wenecji i w Ferrarze. [przypis edytorski]

Veni Creator — hymn kościelny proszący o zstąpienie Ducha Świętego. [przypis edytorski]

Veni Creator (łac.) — najstarszy katolicki hymn do Ducha Św., grany zwykle podczas ślubu. [przypis edytorski]

Veni Creator (łac.) — początek hymnu na cześć Ducha Św. [przypis edytorski]

Veni creator (łac.) — przybądź stwórco; pierwsze słowa pieśni do Ducha Św. [przypis edytorski]

Veni Creator Spiritus (łac.) — Hymn do Ducha Świętego. [przypis edytorski]

Veni Creator Spiritus (łac.) — O Stworzycielu Duchu przyjdź; incipit Hymnu do Ducha Świętego, pieśni kościelnej wykonywanej podczas większych uroczystości, m.in. podczas sakramentu ślubu. [przypis edytorski]

Veni Creator Spiritus (łac.) — O Stworzycielu Duchu, przyjdź; pierwsze słowa hymnu do Ducha Św., wykonywanego w kościele rzymskokatolickim podczas większych uroczystości, m.in. podczas ślubu. [przypis edytorski]

Veni creator spiritus (łac.) — Przyjdź duchu-stwórco (pierwsze słowa podniosłego hymnu do Ducha św.). [przypis edytorski]

Veni Creator (z łac. dosł.: Przybądź Stwórco) — pochodzący z IX w. hymn do Ducha Świętego, Veni Creator Spiritus. [przypis edytorski]

Venite exultemus Domino (łac.) — Przyjdźcie, radośnie śpiewajmy Panu; Psalm 95 (94). [przypis edytorski]

venit iudicium (łac.) — nadchodzi sąd. [przypis edytorski]

veni, vidi, vici (łac.) — przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. [przypis edytorski]

veni, vidi, vici! (łac.) — przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem; słowa Cezara o szybkim zwycięstwie w bitwie pod Zelą. [przypis edytorski]

veni, vidi, vici (łac.) — przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem (słowa, którymi Gajusz Juliusz Cezar zawiadomił senat rzymski o błyskawicznym wykonaniu zadania: przybyciu do Azji Mniejszej i szybkim zwycięstwie w krótkiej wojnie z Farnakesem II, królem Pontu). [przypis edytorski]

veni, vidi, vici (łac.) — przyszedłem, zobaczyłem, zwyciężyłem; tymi słowami miał Gajusz Juliusz Cezar zawiadomić o swoim zwycięstwie nad Farnakesem II, królem Pontu, po bitwie pod Zelą w 47 r. p.n.e.; lakoniczna fraza przekazuje informację zarówno o wyniku wyprawy, jak również o łatwości i szybkości pomyślnego wykonania zadania. [przypis edytorski]

„Venkov” (pol. „Wieś”) — czeski dziennik, wychodzący w pierwszej połowie XX w., reprezentujący interesy rolników. [przypis edytorski]

venta (hiszp.) — zajazd dla podróżnych. [przypis edytorski]

ventre de biche (fr.) — brzuch łani. [przypis edytorski]

ventrem omnipotentem (łac.) — brzuch wszechmocny (forma Accustivu, tj. B.) [przypis edytorski]

Venus Alma — dosł. Wenus Karmicielka; por. „(…) genetrix hominum, divômque voluptas, Alma Venus!” Lukrecjusz, De Rerum Natura, księga I, w. 1, 2. [przypis edytorski]

Venus Genitrix (mit. rzym.) — Wenus Rodzicielka, matka Eneasza, babka Askaniusza, rzekomego protoplasty rodu julijskiego, a więc i Cezara. [przypis edytorski]

Venus Vulgivaga (łac.) — Wenus włócząca się tu i ówdzie, przydomek bogini jako patronki nierządnic. [przypis edytorski]

vera causa (łac.) — prawdziwa przyczyna. [przypis edytorski]

Vera Cruz, Alonso de la, właśc. Alonso Gutiérrez (1507–1584) — hiszpański augustianin, teolog, filozof, misjonarz, pierwszy profesor uniwersytetu w Meksyku. [przypis edytorski]

Veracruz — nazwa znacząca: prawdziwy krzyż; w Hiszpanii ani Portugalii nie ma jednak takiego portu, najbardziej znane miasto o tej nazwie to Veracruz nad Zat. Meksykańską, główne miasto portowe Meksyku. [przypis edytorski]

Vera Cruz — ob. Veracruz, miasto portowe w Meksyku, nad Zat. Meksykańską; zał. w 1519 przez Corteza, było pierwszą hiszpańską osadą na terenie ob. Meksyku, w XVI–XVII w. stanowiło najważniejszy port hiszpańskiej Ameryki. [przypis edytorski]

veramente (wł.) — naprawdę. [przypis edytorski]

vera rerum vocabula (łac.) — prawdziwe nazwy rzeczy. [przypis edytorski]

Verband (niem.) — stowarzyszenie. [przypis edytorski]

verba veritatis (łac.) — słowa prawdy. [przypis edytorski]

verba volant (łac.) — słowa ulatują. [przypis edytorski]

verboten (niem.) — w znaczeniu, zakaz, zabronione; jak w informacji o zakazie: Zabronione jest opuszczanie getta. [przypis edytorski]

verboten (niem.) — zabronione. [przypis edytorski]

verboten (niem.) — zakazane, zabronione. [przypis edytorski]

verboten (niem.) — zakazany, wzbroniony. [przypis edytorski]

verbum (łac.) — czasownik. [przypis edytorski]

verbum (łac.) — słowo. [przypis edytorski]

verbum (łac.: słowo) — tu: słowo honoru, obietnica. [przypis edytorski]

verbum sat [sapienti] (łac.) — słowo wystarcza [mądremu]. [przypis edytorski]

verdammte (niem.) — przeklęci. [przypis edytorski]

Verdi, Giuseppe (1813–1901) — wł. kompozytor, jeden z największych twórców operowych, autor bogatych melodycznie oper realistycznych (m.in.: Rigoletto, Traviata, Aida); przyczynił się do dominacji opery włoskiej na przełomie XIX i XX w. [przypis edytorski]

Verdi, Giuseppe (1813–1901) — włoski kompozytor operowy. [przypis edytorski]

Verdun — miejscowość i gmina w płn.-zach. Francji, miejsce najdłuższej (21 lutego–18 grudnia 1916) bitwy I wojny światowej, podczas której zginęło łącznie ok. 700 tys. żołnierzy francuskich i niemieckich, zakończonej odparciem ataków niemieckich przez Francuzów. Pod Verdunem: dziś popr.: pod Verdun (ndm). [przypis edytorski]

verecundia (łac.) — tu: uszanowanie, poważanie, szacunek. [przypis edytorski]

Verein (niem.) — stowarzyszenie, związek. [przypis edytorski]

Verein (niem.) — towarzystwo, związek, bractwo. [przypis edytorski]

vere (łac.) — w rzeczy samej, w istocie. [przypis edytorski]

verfluchte (niem.) — przeklęte. [przypis edytorski]

verfluchte Pole (niem.) — przeklęty Polak. [przypis edytorski]

verfluchter (niem.) — przeklęty. [przypis edytorski]

verfluchter (z niem.) — przeklęty. [przypis edytorski]

verflucht (niem.) — przeklęty. [przypis edytorski]