Footnotes
By first letter: all | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
By type: all | author's footnotes | Wolne Lektury editorial footnotes | source editorial footnotes | translator's footnotes
By qualifier: all | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
By language: all | polski
695 footnotes found
Sator protegat hunc statum (…) (łac.) — Sprawca niech się opiekuje tym stanem, niech strzeże tego pokoju, królowi zaś naszemu, gdy już najdłuższej mety śmiertelników dojdzie (wraz z matką i żoną najdroższą, które jako odwieczna mądrość złączyła z łożem, tak nie rozłączy z Olimpem, których potęgi nikt nie poczuje, chyba że albo z niebezpieczeństwa będzie podźwignięty, albo zaszczytem podniesiony), niech przeznaczy jak najpóźniejszych następców. [przypis redakcyjny]
saxa loquuntur (łac.) — kamienie mówią. [przypis edytorski]
saxis (…) destinassent (łac.) — „Przywykli już do tego, że z pełnego morza nagle wypłynąwszy, rażą kulami kamiennymi z proc tak celnie, iż trafiają w obręcze o bardzo niewielkim obwodzie. Skutkiem tego, ranili żołnierzy nie tylko w głowę, ale i w tę część twarzy, którą upatrzyli” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XXXVIII, 29; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
scandala (łac.) — skandal, zgorszenie. [przypis edytorski]
scandala (łac.) — zgorszenia. [przypis redakcyjny]
scandalum (łac.) — bluźnierstwo. [przypis redakcyjny]
scansores (łac.) — ptaki z dwoma palcami z przodu i dwoma z tyłu; klasa historyczna, obecnie rozdzielona pomiędzy kilka różnych rzędów. [przypis edytorski]
scaturisat (łac.) — wypływa. [przypis redakcyjny]
scelera (łac.) — zbrodnie. [przypis redakcyjny]
sceptrum a. sceptr (starop., z łac.) — berło. [przypis edytorski]
sceptrum (łac.) — berło. [przypis edytorski]
sceptrum (starop.; z łac.) — berło. [przypis edytorski]
scholar (z łac.) — uczeń. [przypis edytorski]
scientia (łac.) — wiedza, nauka; a Deo oznacza natomiast „od Boga”, z czego widać, że Ubu zna znaczenie sentencji, lecz nie rozumie poszczególnych słów. [przypis edytorski]
scientiam (łac., forma B.) — naukę. [przypis redakcyjny]
scientiam (łac.) — nauka. [przypis redakcyjny]
scientibus loquor (łac.) — do świadomych mówię. [przypis redakcyjny]
Scilicet (…) debet (łac.) — „Bo człowiek musi czekać na swój dzień ostatni,/ Nikomu nie lza zwać się szczęśliwym przed końcem/ I przed pogrzebem swoim” (Ovidius, Metamorphoses, III, 135, fab. 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Scilicet (…) fingit (łac.) — „Wszak rzeka, choć niewielka, jest ogromna temu,/ Który nie widział większej: tak drzewo lub człowiek/ Zda się nam wnet olbrzymem i tak wszystkie twory/ Olbrzymieją, gdy większych nie ma w wyobraźni” (Lucretius, De rerum natura, VI, 674; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Scilicet (…) potat (łac.) — „Choć drogie ma szmaragdy, sadzone na złocie/ I szatę purpurową bezcenną, by w oną/ Przybrany, miłej żłopał Wenery rozkosze” (Lucretius, De rerum natura, IV, 1, 23; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Scimus quia a Deo venisti, magister; nemo enim potest haec signa facere quae tu facis (…) (łac.) — J 3, 2: „Wiemy żeś przyszedł od Boga, mistrzu; bo nikt tych znaków czynić nie może, które ty czynisz, gdyby Bóg nie był z nim”. [przypis tłumacza]
Scindite corda vestra (łac.) — „Rozdzierajcie wasze serca (nie odzież)”. [przypis tłumacza]
Scito te ipsum… (łac.) — znaj samego siebie (tytuł rozprawy Abelarda). [przypis edytorski]
Sclavoni gens Scytica Justiniani tempore in Illiricum irruere, multasque strages ediderunt (łac.) — Słowianie, naród scytyjski, w czasach Justyniana wtargnęli do Illirii i dokonali wielu rzezi. [przypis edytorski]
sclavus (łac.) — niewolnik. [przypis edytorski]
sclavus Mariae (łac.) — sługa (dosł. niewolnik) Marii. [przypis edytorski]
scriba (z łac.) — pisarz. [przypis edytorski]
scriptae duodecim (łac.) — dosł. 12 linii, gra podobna do warcabów. [przypis edytorski]
scripta (łac.) — pisma. [przypis redakcyjny]
scripta, lauda (łac.) — pisma, uchwały sejmikowe. [przypis redakcyjny]
scriptor, scriptoris (łac.) — pisarz; tu M. lm scriptores: pisarze. [przypis edytorski]
scripulum (łac.) — mała złota moneta, równająca się trzeciej części złotego denara, czyli aureusa. [przypis redakcyjny]
seccare (łac.) — naprzykrzać się, zaczepiać. [przypis edytorski]
secretarius (łac.) — sekretarz. [przypis edytorski]
secretarius legationis (łac.) — sekretarz poselstwa. [przypis redakcyjny]
secretiora (łac.) — bardziej poufne rzeczy. [przypis redakcyjny]
secundo (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]
secundo (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]
secundum artem (łac.) — zgodnie ze sztuką. [przypis edytorski]
Secundum numerum enim civitatum tuarum erant dei tui Juda (…) (łac.) — Jako iż ile miast twoich, tyle masz bogów, o Judo, a ile ulic w Jerozolimie, tyleś nastawiał bałwochwalczych ołtarzy, przeto nie módl się za tym ludem. [przypis tłumacza]
secundum operationem satanae, in seductione iis qui pereunt eo quod charitatem veritatis non receperunt ut salvi fierent (…) (łac.) — Wersy 9–16: „Ze znakami kłamliwymi, podług skutku szatańskiego, z oszukaniem tych, którzy giną, przeto iż miłości prawdy nie przyjęli, aby byli zbawieni, a przetoż pośle im Bóg skutek błędów, iżby uwierzyli kłamstwu”. [przypis tłumacza]
secundum ordinem (łac.) — w dalszej kolejności. [przypis edytorski]
secure (łac.) — bezpiecznie. [przypis redakcyjny]
securitas (łac.) — zapewnienie. [przypis redakcyjny]
securus (łac.) — pewien. [przypis redakcyjny]
Sed alia tempora (łac.) — Lecz czasy inne. [przypis edytorski]
Sede a dextris meis (łac.) — Ps 109: „Posiądź się po mojej prawicy”. [przypis tłumacza]
sedem belli (łac.) — podstawę wojny. [przypis redakcyjny]
sedem (łac.) — siedzibę. [przypis redakcyjny]
sedento et quiescendo fit anima prudens (łac.) — siedząc i wypoczywając, nabiera się duchowej rozwagi. [przypis tłumacza]
sedes (z łac. sedeo, sedere: siedzieć) — tu w znaczeniu ogólnym, bliskim łacińskiemu źródłu słowa: miejsce, na którym się siedzi. [przypis edytorski]
Sed et his dabit Deus finem! Speravi in Te et non confundar (łac.) — Lecz i tym położy Bóg koniec. Ufałem Tobie i nie zawiodę się. [przypis redakcyjny]
Sed iam nox humida… Incipiam (łac.) — tymczasem już noc wilgotna zasnuwa niebo i spadające gwiazdy namawiają do snów, ale jeśli tak wielka chęć poznać nasze przygody, zaczynam (cytat z Eneidy Wergiliusza; tłum. W.L.). [przypis redakcyjny]
Sed libera nos a malo (łac.) — Ale zbaw (dosł. uwolnij) nas ode złego. [przypis edytorski]
Sed non satiata (łac.) — nienasycona. [przypis redakcyjny]
Sed plenum signis, sed plenum sapientia; vos autem Christum non crucifixum et religionem sine miraculis et sine sapientia (łac.) — Te słowa dodaje sam Pascal w odpowiedzi przeciwnikom posługującym się przeciw niemu tekstem św. Pawła: „Lecz pełnego znaków, lecz pełnego mądrości, wy zasię Chrystusa nieukrzyżowanego i religii bez cudów i bez mądrości”. [przypis tłumacza]
sedukować (z łac.) — oszukiwać; kusić, uwodzić. [przypis edytorski]
Sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus (łac.) — J 10, 26: „Ale wy nie wierzycie, bo nie jesteście z owiec (moich)”. [przypis tłumacza]
seguela (łac.) — następstwo. [przypis redakcyjny]
sekcjonować (daw., z łac. sectio, krojenie) — wykonywać operację chirurgiczną lub sekcję zwłok. [przypis edytorski]
sekrecja (z łac.) — wydzielanie. [przypis edytorski]
sekundować (z łac.) — pomagać, towarzyszyć. [przypis edytorski]
sekundować (z łac.) — pomagać, towarzyszyć. [przypis redakcyjny]
sekundować (z łac. secondo, secundare: pomagać, towarzyszyć) — ochraniać, bronić. [przypis redakcyjny]
sekundować (z łac. secundare) — wspierać, pomagać; wtórować. [przypis edytorski]
sekundować (z łac. secundare: wspierać, popierać) — pomagać. [przypis redakcyjny]
sekundować (z łac. secundo, secundare) — pomagać, towarzyszyć; ochraniać, bronić. [przypis edytorski]
sella curulis (łac.) — krzesło kurulne, składany taboret o wygiętych, nożycowych nogach; w starożytnym Rzymie przysługiwało królom, a w okresie republiki wyższym urzędnikom. [przypis edytorski]
semina (łac.) — ziarna. [przypis edytorski]
Semipelagijczycy błądzą mówiąc o in communi, to jest prawdą jedynie in particulari (łac.) — Kiedy mówią, że łaska dana jest ludziom, podczas gdy wedle Pascala dana jest jedynie predestynowanym. [przypis tłumacza]
semper fidelis (łac.) — zawsze wierny. [przypis edytorski]
semper in obscuris quod minimum est sequimur (łac.) — w sprawach ciemnych trzeba trzymać się najmniejszego wymiaru. [przypis tłumacza]
Semper (…) traxisse (łac.) — „Zawsze tak bywa, że nie ten obwołany jest mistrzem, co zaczął, ale ten, co skończył” (Livius Titus, Ab Urbe condita, XXVII, 45; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
semper virens (łac.) — wiecznie zielona; stale świeża, młodzieńcza. [przypis edytorski]
senatores (łac.) — senatorowie. [przypis edytorski]
senatus consulta (łac.) — uchwały senatu. [przypis redakcyjny]
Senatus populusque romanus (łac.) — senat i lud rzymski. [przypis edytorski]
senectus ipsa est morbus (łac.) — sama starość chorobą (Terencjusz, Phormio, akt IV, scena I). [przypis edytorski]
senectus (łac.) — doświadczenie życiowe, powaga. [przypis redakcyjny]
sensat (daw., z łac.) — człowiek rozumny (por. sens). [przypis edytorski]
sensat (daw., z łac. sensatus: rozumny) — osoba mądra, poważna i ciesząca się poważaniem. [przypis edytorski]
sensim (łac.) — nieznacznie, powoli. [przypis redakcyjny]
sensorium (łac.) — ośrodek nerwowy, do którego trafiają zewnętrzne wrażenia, zanim zostaną poddane postrzeganiu, siedziba odczucia. [przypis edytorski]
sensytyw (z łac.) — osoba nadwrażliwa. [przypis edytorski]
sentencja (daw., z łac.) — zdanie. [przypis redakcyjny]
sentencja (z łac.) — maksyma, sąd. [przypis edytorski]
sentiebat (łac.) — myślał. [przypis redakcyjny]
sentiunt (łac.) — myślą. [przypis redakcyjny]
september (łac.) — wrzesień. [przypis edytorski]
septemtrion (łac.) — Wielki Wóz, konstelacja gwiazd wyznaczająca kierunek północny; także ogólnie: północ globu. [przypis edytorski]
Septentrionowie (z łac. septentrio, septentrionis: wielka niedźwiedzica, północ) — ludzie z północy; kolejne omowne określenie Rosjan, o wojnie z którymi Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską. [przypis edytorski]
Septentrionowie (z łac. septentrio, septentrionis: wielka niedźwiedzica, północ) — ludzie z północy; omowne określenie Rosjan, o wojnie z którymi Sienkiewicz nie mógł w 1884 r. pisać wprost ze względu na cenzurę carską. [przypis edytorski]
Sepulchri immemor struis domos (łac.) — budujesz domy na zapomnianym grobie. [przypis edytorski]
sequentia: exilium, luctus, dolor tributa sunt ista vivendi (łac.) — kolej: wygnanie, płacz, boleść są to rzeczy nieodłączne od życia. [przypis redakcyjny]
Serapejon (gr.) a. Serapeum (łac.) — świątynia Serapisa, grecko-egipskiego bóstwa, powstałego w IV w. p.n.e. przez połączenie cech Ozyrysa, Apisa i Zeusa. Serapejon w Aleksandrii był największą i najwspanialszą świątynią hellenistyczną w mieście; zawierał wielki zbiór ksiąg, część Biblioteki Aleksandryjskiej. W 391 r. biskup Teofil, korzystając z dekretów Teodozjusza I, prowadził tłumy chrześcijan przeciwko świątyniom pogańskim, dążąc do ich zlikwidowania i przejęcia. Mimo oporu pogan Serapejon został zdobyty i zniszczony. [przypis edytorski]
serenissime (łac.) — najjaśniejszy (panie). [przypis edytorski]
serenissimus (łac.) — jaśnie oświecony, najjaśniejszy (panie); tu: forma W.lp: serenissime. [przypis edytorski]
serenissimus rex Sueciae (łac.) — najjaśniejszy król Szwecji. [przypis edytorski]
Sericum (z łac. sericum: jedwab) — kraina w środkowej Azji. [przypis edytorski]
serio promoveram in hosticum (łac.) — znacznie posunąłem się byłem w ziemię nieprzyjacielską. [przypis redakcyjny]
Loading