Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 18100 przypisów.

pacierz — dawniej także zwyczajowa miara czasu: tyle, ile trzeba, żeby odmówić chrześcijańską modlitwę Ojcze nasz, tj. ok. pół minuty. [przypis edytorski]

pacierze do Przemienienia Pańskiego — zapewne modlitwa katolicka zwana Koronką do Przemienienia Pańskiego, w ramach której powtarza się „pacierze”, czyli modlitwy Ojcze Nasz i Zdrowaś Mario. [przypis edytorski]

pacierzem (…) klepał (daw.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: klepałem pacierze. [przypis edytorski]

Pacierz staruszka — wiersz Adama Naruszewicza. [przypis edytorski]

pacierz — tu: miara czasu (tyle, ile potrzeba na odmówienie pacierza). [przypis edytorski]

pacierz — tu: miara czasu (tyle, ile potrzeba na odmówienie pacierza). [przypis edytorski]

pacierz — tu: różaniec mahometański, liczący 33, 66 lub 99 ziarn czyli gałek, które się przesuwają w miarę wymienionych przymiotów boskich. [przypis redakcyjny]

pacierz — tu: zwyczajowa miara czasu, określana na podstawie czasu potrzebnego do odmówienia modlitwy Ojcze Nasz. [przypis edytorski]

pacifice (łac.) — pokojowo. [przypis edytorski]

pacifice (łac.) — spokojnie. [przypis redakcyjny]

Pacini, Giovanni (1796–1867) — kompozytor włoski, najbardziej znany jako twórca oper. [przypis edytorski]

paciórki — dziś popr. pisownia: paciorki. [przypis edytorski]

paciórki — dziś popr. pisownia: paciorki (tu: różańce). [przypis edytorski]

paciorek* — zdrobnienie od „pacierz”, modlitwa (pochodzi od łac. Pater noster — Ojcze nasz); po paciorek (…) przychodziła: przychodziła wspólnie odmawiać modlitwę. [przypis redakcyjny]

paciorka (daw.) — dziś r.m.: paciorek. [przypis edytorski]

pacirz — dziś popr.: pacierz. [przypis edytorski]

pacjencja (z łac. patientia) — cierpliwość. [przypis edytorski]

pacjent (z łac.) — tutaj: osoba prawująca się, klient. [przypis redakcyjny]

packard — luksusowy samochód produkowany w latach 1899–1958 przez amerykańskie przedsiębiorstwo Packard. [przypis edytorski]

Pac, Ludwik Michał (1778–1835) — polski oficer walczący w wojnach napoleońskich; od 1812 adiutant cesarza w randze generała brygady, odbył kampanię moskiewską, saską i francuską; uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]

pacotille (fr.) — bubel, tandeta. [przypis edytorski]

pacta conventa (łac.: przyjęte postanowienia) — zbiór zobowiązań polskich królów elekcyjnych względem szlachty; jedno z nich dotyczyło tolerancji religijnej i szanowania praw innowierców. [przypis edytorski]

pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) — umowa podpisywana podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego poprzez wolną elekcję, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje; zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne; uniemożliwiając przekształcenie monarchii elekcyjnej w dziedziczną, a wreszcie zezwalając na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa poprzez wywołanie rokoszu, gdyby król naruszał przywileje szlacheckie. Przy okazji dokument zapewniał również wolność wyznania. [przypis edytorski]

pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) — umowa podpisywana ze szlachtą polską podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego w drodze wolnej elekcji, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje, zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne, uniemożliwiając przekształcenie monarchii elekcyjnej w dziedziczną, a wreszcie zezwalając na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa poprzez wywołanie rokoszu, gdyby król naruszał przywileje szlacheckie; przy okazji dokument zapewniał również wolność wyznania i szacunek wobec innowierców. [przypis edytorski]

pacta conventa (łac.) — w dawnej Polsce umowa zawierana między królem elekcyjnym a wybierającą go szlachtą. [przypis edytorski]

pacta conventa (łac.) — zbiór zobowiązań wobec szlachty, który musieli podpisywać polscy królowie elekcyjni, kiedy wstępowali na tron. Pacta dotyczyły nakładów finansowych na obronę kraju i edukację, w 1573 r. zawierały też warunek poślubienia Anny Jagiellonki. [przypis edytorski]

pacta (łac.) — układy. [przypis redakcyjny]

pacta sunt servanda (łac.) — umów należy dotrzymywać. [przypis edytorski]

pacta właśc. pacta conventa (łac.: uzgodnione warunki) — umowa podpisywana podczas sejmu koronacyjnego przez każdego króla wybranego poprzez wolną elekcję, począwszy od 1573 r. Pacta conventa wraz z tzw. artykułami henrykowskimi uzależniały ściśle władzę królewską od woli szlachty, zapewniając jej wszystkie dotychczasowe przywileje; zobowiązując monarchę do regularnego zwoływania sejmów, ustanawiając u boku króla radę szesnastu senatorów-rezydentów, z którymi król miał uzgadniać wszelkie decyzje polityczne; uniemożliwiając przekształcenie monarchii elekcyjnej w dziedziczną, a wreszcie zezwalając na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa poprzez wywołanie rokoszu, gdyby król naruszał przywileje szlacheckie. Przy okazji dokument zapewniał również wolność wyznania. [przypis edytorski]

pactum (łac.) — sojusz. [przypis redakcyjny]

pactum (łac.) — umowa. [przypis redakcyjny]

pactum subiectionis (łac.) — umowa o podporządkowaniu się; w jednej z wersji teorii umowy społecznej oprócz umowy pomiędzy jednostkami w celu zjednoczenia się, ustanowienia społeczeństwa, występuje umowa o podporządkowaniu się, zawarta pomiędzy społeczeństwem a władcą, która doprowadziła do powstania państwa. [przypis edytorski]

pactwa — dziwoląg. [przypis redakcyjny]

Pac — wymienieni przez Paska mieliby to być: Krzysztof Pac, kanclerz wielki litewski (1662–1684); Michał Kazimierz Pac, hetman wielki litewski (1667–1682); Mikołaj Stefan Pac, biskup wileński (1671–1684); Kazimierz Pac, biskup żmudzki, (1667–1692). W istocie między jeńcami było tylko trzech Paców: Konstanty, chorąży nadworny lit., Mikołaj Stefan, ciwun (tj. dzierżawca majątku królewskiego) szawelski, i Krzysztof, rotmistrz, syn podskarbiego lit. [przypis redakcyjny]

pacyfikator — tu: ten, kto uspokaja, łagodzi, uśmierza. [przypis redakcyjny]

pacyfikować — tu: uspokajać, łagodzić nastroje. [przypis redakcyjny]

pacykarka (pot. pogard.) — kiepska, nieudolna malarka. [przypis edytorski]

pacześ — wyczesane włókno lnu lub konopi. [przypis edytorski]

paczesie — delikatne włókna lnu a. konopi. [przypis edytorski]

paczka z Lozanny — Lozanna była kojarzona z działalnością anarchistów na wygnaniu; m.in. schroniła się tam grupa francuskich anarchistów po nieudanej próbie wzniecenia rewolucji w Lyonie (1870); w 1876 na kongresie w Lozannie anarchiści ostatecznie odseparowali się od innych ugrupowań, socjaldemokratycznych, socjalistycznych i komunistycznych. [przypis edytorski]

paczula — roślina stosowana do wyrobu perfum. [przypis edytorski]

paczyna (daw.) — rodzaj krótkiego wiosła. [przypis edytorski]

Pada do nóg — o względy wybieranych co roku sędziów trybunalskich (tzw. deputatów) ubiegali się nawet wielcy panowie. [przypis redakcyjny]

pada (gw.) — powiada. [przypis edytorski]

Padają coraz inne szranki, wdziera się coraz więcej światła (…) otwiera przed nim perspektywy nieograniczonego rozwoju — W. Feldman, Filozofia Haeckla, „Krytyka” 1900, z. 4, s. 275. [przypis autorski]

padalka — apatinis drabužio kraštas. [przypis edytorski]

padamdonóżek (neol.) — rzecz. utworzony od daw. zwrotu grzecznościowego „padam do nóżek”; opisuje kogoś, kto jest zarazem prowincjonalnym elegantem i pochlebcą. [przypis edytorski]

padania na twarz przed królem perskim — Persowie padali na twarz przed królem i całowali ziemię. Tych samych oznak czci domagano się od Greków. Ale ci uważali, że tylko bogom można taką cześć oddawać. Ateńczyk Konon działał przez Farnabazosa i królowę matkę, Paryzatydę, i dworzanina Titraustesa; audiencji unikał, gdyż czołobitność byłaby dla Greka nieznośna i zgubiłaby go w opinii rodaków. [przypis tłumacza]

Padašdi, ja sičas… sičas… — Palauk, aš tuojau… tuojau… [przypis edytorski]

Pada zwierz liczny dokoła otchłani — mowa o ofiarach ze zwierząt zabijanych na cześć bogów. [przypis edytorski]

padėkavonė — padėka. [przypis edytorski]

Paderewski, Ignacy (1860–1941) — znakomity pianista i kompozytor, polityk i działacz społeczny; premier i minister spraw zagranicznych, w roku 1919 delegat polski na konferencję wersalską. [przypis edytorski]

Paderewski, Ignacy Jan (1860–1941) – polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy i polityk. [przypis edytorski]

Paderewski, Ignacy Jan (1860–1941) — polski pianista, kompozytor, działacz niepodległościowy i polityk. [przypis edytorski]

padienė — čia: atsitiktinė. [przypis edytorski]

Padišachas — Turkijos sultono titulas. [przypis tłumacza]

padkava (lenk.) — pasaga. [przypis edytorski]

Padła w drogie objęcie — Podobnie Medora: „She rose — she sprung — she clung to his embrace itd. [przypis redakcyjny]

padł jako prosty żołnierz przy kościele Saint-Merri — podczas powstania republikanów w Paryżu, 5–6 czerwca 1832; przy kościele i klasztorze Saint Merri znajdowała się największa barykada i ostatni bastion powstańców, broniony przez kilkaset osób. [przypis edytorski]

padło — tu: padlina. [przypis edytorski]

padło w Niemczech 14 milionów głosów za partiami dążącymi do nowej wojny i nowych rewolucji… — w niemieckich wyborach parlamentarnych w 1930 oddano ogółem 35 mln głosów, w tym: na socjaldemokratyczną partię SPD 8,6 mln głosów, na nazistowską NSDAP 6,4 mln głosów, na komunistyczną KPD 4,6 mln głosów, na katolicką Niemiecką Partię Centrum 4,1 mln głosów, na narodowo-konserwatywną DNVP 2,5 mln głosów, narodowo-liberalną DVP 1,6 mln głosów; po wyborach NSDAP zwiększyła swój udział z 12 miejsc do 107 miejsc w liczącym 577 posłów parlamencie, zaś KPD z 54 miejsc do 77 miejsc. [przypis edytorski]

padły Niemcy — dziś popr. padli Niemcy. [przypis edytorski]

padlavėlė (lenk.) — pasagėlė. [przypis edytorski]

padlèc (ros.) — człowiek podły. [przypis edytorski]

padlec (z ros.) — niegodziwiec. [przypis edytorski]

P. Ad. — Mickiewicz. [przypis redakcyjny]

padnąc (…) gaśnie — gaśnie zapadając (za horyzont), zachodząc. [przypis redakcyjny]

padnieli (…) uchybili (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy padnie, czy też uchybi. [przypis edytorski]

padół (daw.) — nisko położony teren, dolina, wąwóz; przen.: cała ziemia jako miejsce życia doczesnego. [przypis edytorski]

padół (daw.) — nisko położony teren, przen. cała ziemia. [przypis edytorski]

padół — tu: (daw.) teren położony poniżej otaczającego go obszaru. [przypis edytorski]

Padoana — najpewniej Giustina Padoana (dosł.: padewska, z miasta Padwa), kurtyzana zamieszana w skandal w Wenecji w 1742. [przypis edytorski]

padoł — dziś popr.: padół; ten padół a. padół łez — świat jako miejsce cierpienia. [przypis edytorski]

padoły Palestyńskie — „lito Palestino”, w starożytności fossae Philistinae, dziś Chioggia. [przypis redakcyjny]

padolny (daw.) — przym. od padół, tj. nisko położony teren, dolina, wąwóz. [przypis edytorski]

padonis (lenk.) — pavaldinys, tarnas. [przypis edytorski]