Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | bez liczby pojedynczej | czeski | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | islandzki | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | regionalne | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | żartobliwie | zdrobnienie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 26016 przypisów.

A byłem w pasie sznurkiem przepasany, jakim tuszyłem (…) złowić panterę — Poeta wstąpił na krótko do zakonu franciszkanów, a właściwie tercjarzy, lubo [lubo — chociaż; red. WL] ślubu zakonnego nie wypełnił i prędko habit klasztorny na suknię świecką zamienił. Tu się dowiadujemy z tekstu słów samego poety, że opasywał się sznurem franciszkańskim, którym miał nadzieję panterę, to jest młodzieńczą pokusę zmysłową trzymać na wodzy, ale na próżno! Na rozkaz swojego przewodnika, uosobionego tu przez Wergiliusza, to jest rozumu, zrzuca ten sznur z siebie i ciska go w otchłań wodną, z której wypływa potwór oszukaństwa. Aluzja do ówczesnego upadku tego zakonu! Sens moralny alegorycznego obrazu, zgodnie z wykładem wielu komentatorów jest następny [następny — tu: następujący; red. WL]: nie dosyć jest opasywać się sznurem franciszkańskim, ale jeszcze nadto przepasać potrzeba swoje biodra pokorą, czystością i bojaźnią bożą, ażeby zwierzchnią suknią swoją nie oszukiwać siebie i drugich. [przypis redakcyjny]

Abym tekst drugi o niej wytłumaczył — Przepowiednia Farinata w pieśni X, która mu będzie wytłumaczona przez Beatrycze. [przypis redakcyjny]

aby nadal nie zamawiali ani wróżyli (…) — w sto lat później opisują obaj Małeccy wróżby i wróżbiarzy. Wróżbiarz, zwany wajdlem (tj. leczącym czy wiedzącym, znachorem; forma wajdelotów, wajdelotek, niby kapłanów, kapłanek, całkiem mylna) lub żegnotem (od żegnania), ubogi, kulawy, ślepy (wedle woli boskiej, jak twierdził), lecz powszechnie szanowany (aby swymi lekami itd. nie szkodził), szuka np. złodzieja, rzucając w miskę grosze: na którą stronę grosz padnie, złodzieja wskazuje; potem każe przynieść piwa, usiądzie, naleje czarę i postawi na ziemi, prosi boga niebios, by złodziej nie miał spokoju aż wróci kradzież; podnosi teraz czarę i jeśli na piwie jest bąbel, prośba jego wysłuchana, jeśli nie ma, wypija je, wlewa świeże i wzywa tak samo boga ziemi itd., aż go który wysłucha: obrzęd kończy się znakiem i słowami krzyża św. W podobny sposób leczą wieszczbiarze ludzi i bydło i gniewają się, jeśli im za to grożą wieżą lub stosem, upierając się, że czynią to wszystko boga na cześć (choć zamilczają, że pogańskich bogów przy tym wzywają), ludziom na pożytek, a złodziejom na szkodę. [przypis redakcyjny]

aby się… dowcip zastanowił — tu: w kulminacyjnym punkcie natchnienia. [przypis redakcyjny]

aby w sprawach między mieszczaninem i szlachcicem zasiadała równa liczba sędziówz stanu szlacheckiego, jako z stanu miejskiego — sprawy karne przeciwko szlachcicowi, wytoczone z oskarżenia mieszczanina, sądzone były przez Sądy Grodzkie, w których sędziami mogły być tylko osoby stanu szlacheckiego; sprawy cywilne, zależnie od przedmiotu sporu oraz od tego, do którego stanu należał pozwany, toczyły się przed Sądem Asesorskim, albo przed Ziemskim. [przypis redakcyjny]

aby (…) wszedł za aniołem do rajskich podwoi — Aniołowie, z którymi spotykać się będziemy na górze czyśćcowej, są narzędziami Boga: oni w sercu pragnącym poprawy i dobra, śledzą nasze zamysły i zamiary i stopniami prowadzą nas coraz wyżej z padołu grzechu na górę oczyszczenia. [przypis redakcyjny]

aby żadnego przeciwko temu Aktowi zażalenia odbierać w Grodzie nie ważono się, surowo nakazuje — [Poniński] pozbawiał opozycję ważnego środka obrony; umotywowany protest (manifest) przeciwko legalności zarządzenia władzy prawodawczej, zapisany w grodzie do trzech dni po wydaniu zarządzenia, wstrzymywał jego moc. [przypis redakcyjny]

aby zachował koniecznie „jedności” — Lessing ma tu na myśli jednolitość opowiadania bez względu na poszczególne epizody [przypis redakcyjny]

aby zdrajca uciekł — życzenie podzielane przez wielu ze względów różnych; dawni wspólnicy obawiali się rozszerzenia oskarżenia na ich osoby (np. Branicki, bp. Massalski, kasztelan Radziwiłł, marszałek nadw. litewski Gurowski), inni (jak król, marsz. Małachowski) ze względów ludzkości lękali się otwarcia ery odwetów, a także chcieli uchronić Sejm przed odwróceniem uwagi od spraw reform. [przypis redakcyjny]

acan — wyrażenie lekceważące, skrócone, zamiast „wasz-mość pan”. [przypis redakcyjny]

a capite (łac.) — od nowego wiersza. [przypis redakcyjny]

accelerare (łac.) — przyśpieszyć. [przypis redakcyjny]

acceptum referebat beneficium (łac.) — odebrane oddawał dobrodziejstwo. [przypis redakcyjny]

accesserunt (łac.) — przystąpili. [przypis redakcyjny]

accessit crudelitas (łac.) — przyłączyło się okrucieństwo. [przypis redakcyjny]

accessit (łac.) — przystąpił. [przypis redakcyjny]

accessus (łac.) — wstęp. [przypis redakcyjny]

accurate (łac.) — dokładnie, starannie. [przypis redakcyjny]

accusat (łac.) — obwinia. [przypis redakcyjny]

A ce szczo takie, jakie łycho (ukr.) — a co to takiego, jakie licho? [przypis redakcyjny]

acetylina (z łac.) — gaz świetlny, wytwarzany działaniem wody na karbid. [przypis redakcyjny]

Achajowie — dawna epicka nazwa Greków. [przypis redakcyjny]

Achana kradzież (…) jaki złota smak był w twej gardzieli — Achan i następnie Heliodor, Polimnestor i Krassus wspomnieni tu jako przykłady ukaranego łakomstwa. [przypis redakcyjny]

Acheront (mit. gr.) — rzeka w Tartarze. [przypis redakcyjny]

Acheront — rzeka w podziemiu, podziemie, piekło. [przypis redakcyjny]

Acheront — rzeka w podziemiu, podziemie. [przypis redakcyjny]

Ach, gdybym kiedy dożył tej pociechy… — pierwodruk w „Tygodniku Powszechnym” 12 października 1889 r. (Nr. 2). Jest to, zdaje się, pierwsza drukowana rzecz Żeromskiego prozą. Wcześniej były drukowane „sztubackie wierszydła” (wedle określenia samego Żeromskiego w niedatowanym liście do p. Stefana Dembego), mianowicie przekład Pragnienia Lermontowa w „Tygodniku Mód i Powieści” 8 lipca 1882 r. (Nr. 27) Piosnka rolnika w „Przyjacielu Dzieci” 12 sierpnia 1882 r. (Nr. 32). Pragnienie (Z Lermontowa): „Czemum ja nie ptakiem, nie krukiem stepowym,/ Co leci tu w górze, nad głową?/ Dlaczego nie mogę z obłokiem zimowym/ Ulecieć w mą stronę rodową?/ Na zachód, na zachód poleciałbym lotem,/ Gdzie przodków mych kwitną rozłogi,/ Gdzie zamek ich pusty, błyszczący jak złotem,/ Gdzie popiół mych ojców śpi drogi!/ Na ścianie wiekowej ich puklerz herbowy/ I miecz zardzewiały nad drzwiami…/ Ja zacząłbym latać i z tarczy rodowej —/ Kurz zmiótłbym mojemi skrzydłami!/ I arfy ich szkockiej nawiązałbym struny…/ I dźwiękby poleciał sklepieniem…/ I tak, jako powstał — tak cichy, stłumiony,/ Skończyłby się cicho — marzeniem!/ Lecz na nic me prośby, lecz na nic me żale…/ Co począć z srogiemi losami?/ Ten kraj i mój zamek, sterczący na skale,/  Wielkiemi rozdarte morzami./ Ostatni potomek zwycięskich szeregów,/ Tu więdnę w tym kraju zimowym,/ Choć tutaj zrodzony — do innych drżę brzegów…/ Ach! czemum nie krukiem stepowym?!”. Piosnka rolnika: „Plonuj, plonuj, ziemio stara!/ Ródź mi, matko, ródź!/ Oto moja pszenna miara:/ Zwróć z nasypką, zwróć!/ Może, ziemio moja droga,/ Dasz mi cierń i głóg…/ Jednak śmiało, w imię Boga!/ Wpuszczam w ciebie pług…/ Orzę z końca aż do końca,/ Mego łanu grzbiet,/ Ode wschodu aż po słońca/ Zachód — orzę het!…/ Tyż mi nagródź, z emio matko,/ Mój tak krwawy trud…/ Niech, gdy ciężkie przyjdzie latko,/ Dach mój minie głód!/ Plonuj, plonuj, ziemio stara!/ Ródź mi, matko, ródź!/ Oto moja pszenna miara:/ Zwróć z nasypką, zwróć!…”. [przypis redakcyjny]

Achilles — bohater Iliady Homera, syn króla Peleusa i nimfy Tetydy, najdzielniejszy wojownik grecki, zginął ugodzony strzałą w piętę. [przypis redakcyjny]

Achilles — bohater Iliady Homera, syn króla Peleusa i nimfy Tetydy, najdzielniejszy wojownik grecki, zginął ugodzony strzałą w piętę. [przypis redakcyjny]

Achilles — mityczny bohater grecki, waleczny i porywczy, jedna z głównych postaci w Iliadzie Homera. [przypis redakcyjny]

Achilles — syn Peleusza i morskiej bogini Tetydy, która wykąpała syna w Styksie, aby uczynić go nieśmiertelnym; zginął pod Troją trafiony strzałą Parysa w piętę, której cudowna woda nie obmyła, gdyż matka podczas kąpieli zakryła ją dłonią, trzymając syna na ręku. [przypis redakcyjny]

Achilles — syn Tetydy i Peleusa. Gdy mu w kolebce wróżono, że zginie pod Troją, matka troskliwa i zafrasowana tą wróżbą, uprowadziła go przebranego za dziewczynę na wyspę Scyros do króla Likomeda, ażeby wychowywał się wespół z królewskimi córkami. Lecz Ulisses wyśledził jego schronienie i uprowadził go do Greków, którzy pod ten czas oblegali Troję. [przypis redakcyjny]

Achil, właśc.: Achilles — główny bohater Iliady Homera, słynny z męstwa. [przypis redakcyjny]

A Chimerę w nieskończonej toni/ Serce ludzkie zawsze jeszcze goni — Zob. Sfinks, 1908. IV. Józefowa Kotarbińska, Ze wspomnień o Adamie Asnyku. [przypis redakcyjny]

Achitofel — dawał złe rady Absalonowi przeciwko jego ojcu, Dawidowi, ostatecznie powiesił się. [przypis redakcyjny]

Ach, kakaja u was krasnaja róża! — pani Barykowa chciała powiedzieć: Ach, kakaja u was krasiwaja roza (Ach, jaką pani ma piękną różę); to, co powiedziała, znaczy: Ach, jaką ma pani czerwoną gębę. [przypis redakcyjny]

Ach, nic tak nie boli, jak chwile szczęścia wspominać w niedoli — Zdanie to tak piękne i prawdziwe poeta wziął z Boecjusza, który był jego ulubionym autorem. Ten w księdze De Consolatione powiada: in omni adversitate fortunae infelicissimum genus inforiunii fuisse felicem! [przypis redakcyjny]

A choć mnie w swym ślepem omroczu grób pogrzebie, jeszczeć swej potęgi użyję przeciw śmiałkom — dusza zmarłego, szczególnie króla, po śmierci osiąga nową, nadnaturalną potęgę. Z kultu takich zmarłych wyłoniła się wiara w herosów. Herosowie albo pomagają w walkach, i wtedy garść bohaterów może zwyciężyć całe wojsko, lub też mogą nasłać na wojsko strach, złamać jego męstwo. Dlatego też przed każdą wyprawą starano się przede wszystkim o zjednanie łaski herosów. Zwycięstwo np. pod Maratonem im przypisywano. Cały ten ustęp mowy Orestesa ma znaczenie polityczne, stwarza podłoże religijno-mitologiczne dla przymierza Aten z Argos. [przypis redakcyjny]

Ach! tu na niego jak mi czekać długo! — Wolno jest rozumowi troskać się i wątpić. Chociaż rozum przewiduje, że nic się nie ostoi, co według objawienia i wyraźnych przykazań bożych zaginać musi, że walka dobra przeciwko złemu, na koniec triumf odniesie, jednakże długie oczekiwanie upragnionego wypadku zasępia to przewidzenie i na chwilę osłabia nadzieję. [przypis redakcyjny]

Aciawol — w oryg. lm Acciaiuoli; trzech Florentczyków tego nazwiska, ojciec syn i synowiec, wszyscy trzej poeci łacińscy; przebywali współcześnie z Ariostem na dworze ferarskim. [przypis redakcyjny]

Ackermann, Ludwika (1813–1890) — poetka fr.; utwory jej przesycone były filozoficzną refleksją o pesymistycznym zabarwieniu. [przypis redakcyjny]

A cóż kiedy wspak padnie obojętna bierka — kiedy niepewna kostka padnie na korzyść strony przeciwnej? [przypis redakcyjny]

a co do „Gwiazdy” proszę nie wydawać autora — wiersz francuski Gwiazda, drukowany w „Bibliotece Powszechnej” w Genewie, a przedrukowany w wydaniu lwowskiem z r. 1904 tom VI, str. 264–268. [przypis redakcyjny]

a comprar tabacco (wł.) — na tytoń. [przypis redakcyjny]

a consortio (łac.) — od wspólnego pożycia. [przypis redakcyjny]

a co się go nasadzają — [w domyśle:] w tiurmie [tj. w więzieniu]. [przypis redakcyjny]

a co słucha — a ten, co słucha, słuchający. [przypis redakcyjny]

acquetta — trucizna z arszenikiem używana w XVII w. [przypis redakcyjny]

acta heroica sequuntur (łac.) — zaszczyty idą za czynami bohaterskimi. [przypis redakcyjny]

Acte de resignation (fr.) — akt poddania się woli bożej. [przypis redakcyjny]

activitas (łac.) — dzielność. [przypis redakcyjny]

activitatem (łac.) — dzielność. [przypis redakcyjny]

actus meritorius (łac.) — czyn chwalebny, zasługa. [przypis redakcyjny]

a cunabulis (łac.) — od kołyski. [przypis redakcyjny]

a czej (gw.) — przecież, może. [przypis redakcyjny]

Acz jej (zbroi) była na drodze w on czas odbieżała, / Kiedy (…) z siebie ją skwapliwie zrzuciła / I Brunella złodzieja (…) goniła — Brunel, skradłszy Angelice pierścień, wyrwał także Marfizie mimojazdem szablę; ta goniła go przez całe dni czternaście, przeważnie piechotą, gdyż w szóstym dniu padł jej koń, ażeby zaś sobie ulżyć ciężaru, zrzuciła ze siebie ulubioną zbroję. Brunel zdołał jednak umknąć. [przypis redakcyjny]

A czy by nie można do niego pod znak? — tj. czy można wstąpić do jego wojska, służyć pod jego chorągwią. [przypis redakcyjny]

A czymże jesteśmy my… oświeceni… — te myśli przypominają poglądy J. J. Rousseau. [przypis redakcyjny]

A czy… — Werter nie mógł się przemóc, by skrystalizować myśl, która go dręczyła. Pytanie niedokończone brzmieć mogło: „A czy wkrótce odbędzie się ślub Pani?” Por. list z 20 lutego. [przypis redakcyjny]

ad altiora (łac.) — do wyższych rzeczy. [przypis redakcyjny]

adamantina corda (łac.) — serca twarde jak diament. [przypis redakcyjny]

Adamastor — olbrzym wywołujący burze morskie; postać z poematu Luizjady poety portugalskiego Luísa Vaz de Camõesa (XVI w.). [przypis redakcyjny]

adamaszek — gruba, wzorzysta tkanina jedwabna. [przypis redakcyjny]

adamaszek — gruba, wzorzysta tkanina jedwabna; zwana tak od Damaszku, gdzie ją początkowo wyrabiano. [przypis redakcyjny]

adamaszek — kosztowna tkanina, najczęściej jedwabna, z wzorami matowymi wytkanymi na lśniącym tle. [przypis redakcyjny]

adamaszek (z arab.) — gruba, wzorzysta tkanina jedwabna. [przypis redakcyjny]

Adam Górowski — emigrant, osławiony awanturnik. [przypis redakcyjny]

Adam Konarski (zm. 1574) — biskup, humanista, wielokrotnie posłował do różnych krajów w misjach dyplomatycznych. W r. 1573 był członkiem poselstwa, które towarzyszyło Walezemu z Francji do Polski. [przypis redakcyjny]

Adam Mahrburg (1855–1913) — filozof pozytywistyczny, zwolennik Kanta, popularyzator i wykładowca filozofii na tajnych kompletach w Warszawie. [przypis redakcyjny]

Adam — Mickiewicz. [przypis redakcyjny]

Adamowa — Adamowa Czartoryska. [przypis redakcyjny]

Adam Stanisław Krasiński (1814–1800) — biskup kamieniecki, niegdyś jeden z głównych przywódców Konfederacji Barskiej, porwany na Śląsku przez Rosjan i więziony w Warszawie w r. 1772, cieszył się opinią jednego z najgorliwszych patriotów; przybywszy na Sejm po raz pierwszy od lat 22, 28 sierpnia 1789 zdołał wymową swoją skłonić stany do zajęcia się reformą ustroju. [przypis redakcyjny]

ad apertionem rotuli (łac.) — do otwarcia spisu treści akt, skargi; w dawniejszych wydaniach drukowano tu mylnie: retuli. [przypis redakcyjny]

adaptowany — przystosowany. [przypis redakcyjny]

Adasia uściskaj, pani Arturowej złóż moje uszanowanie — hrabina Arturowa Potocka i syn jej Adam. [przypis redakcyjny]

ad Carthaginem (łac.) — do Kartaginy. [przypis redakcyjny]

ad communem (…) societatem (łac.) — do powszechnego społeczeństwa. [przypis redakcyjny]

ad complementum (łac.) — dla zapełnienia liczby. [przypis redakcyjny]

ad conferendum (łac.) — na rozmowę. [przypis redakcyjny]

ad consilia (łac.) — do rad. [przypis redakcyjny]

ad cras de mane (łac.) — do jutra rano. [przypis redakcyjny]

ad cras (łac.) — nazajutrz. [przypis redakcyjny]

ad cursum anni (łac.) — do przebiegu tego roku. [przypis redakcyjny]

ad cursum anni (łac.) — do zdarzeń tego roku. [przypis redakcyjny]

Adda — rzeka w górnych Włoszech, lewy dopływ Padu. [przypis redakcyjny]

ad debitam formam (łac.) — w należyte karby. [przypis redakcyjny]

ad decursum anni (łac.) — do końca roku. [przypis redakcyjny]

ad deliberandum (łac.) — do namysłu. [przypis redakcyjny]

ad deliberandum (łac.) — do rozwagi dalszej odłożenie [o sprawie sądowej]. [przypis redakcyjny]

Addisona, który (…) nie odróżnił wypadków, w których przystoi poecie naśladować artystę (…) — w rozmaitych miejscach swojej podróży i swojej rozmowy o monetach starożytnych. [przypis redakcyjny]

ad dispositionem consiliorum (łac.) — do kierownictwa w radach. [przypis redakcyjny]

addo (łac.) — dołączam, dodaję. [przypis redakcyjny]