Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | holenderski | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski


Znaleziono 3113 przypisów.

palma rzymska — miara nieco większa od stopy paryskiej. [przypis redakcyjny]

Palnatoko — legendowy bohater duński; Bartholinus, De causis contemptae a Danis, adhuc gentilibus, mortis, cap. I. [przypis redakcyjny]

pal — spalenie. [przypis redakcyjny]

paludament (z łac.) — płaszcz na sposób starorzymski. [przypis redakcyjny]

paludament (z łac.) — płaszcz starożytny. [przypis redakcyjny]

p. Ambroży — Ambroży Grabowski (1782–1868), archeolog i antykwariusz. [przypis redakcyjny]

PamelaPamela czyli cnota nagrodzona, słynny angielski romans Richardsona (1740). [przypis redakcyjny]

Pamela — tytułowa bohaterka sentymentalnego romansu (1740) angielskiego pisarza Samuela Richardsona. [przypis redakcyjny]

pamfil a. panfil, kinal, pancerola — nazwy kart w chapance, które w układzie atutowym odpowiadały waletowi treflowemu, waletowi kierowemu i szóstce pikowej. [przypis redakcyjny]

pamfila skinalą — waleta treflowego zamienią w atutowego (kinala). [przypis redakcyjny]

pamfil (daw.) — dama atutowa w grze w mariasza. [przypis redakcyjny]

pamflet (z gr.) — obelżywe pismo ulotne. [przypis redakcyjny]

pamiątka* (daw.) — upamiętniający znak (dziś znaczenie węższe); nieszczęsna pamiątka: znak świadczący o nieszczęściu i upamiętniający je. [przypis redakcyjny]

Pamiątka po dobrej Matce, czyli ostatnie jej rady dla córki — [zbeletryzowany traktat moralno-pedagogiczny z 1819] Klementyny Tańskiej (Hoffmanowej). [przypis redakcyjny]

pamiątka — tu: wspomnienie, ślad przeszłości, pamięć. [przypis redakcyjny]

pamięć haniebną (…) wuja i brata — Jakub, król wysp Majorki i Minorki, wuj, a Jakub, król Arragoński, brat Fryderyka, króla sycylijskiego. [przypis redakcyjny]

pamięć* — tu: znak upamiętniający lub pamiętanie. [przypis redakcyjny]

Pamiętasz wyjątek z Rufina Piotrowskiego — z Pamiętników Rufina Piotrowskiego drukowanych w „Przeglądzie poznańskim”, wydawanym przez Koźmiana. [przypis redakcyjny]

pamiętne — za trud sędziego ofiara w miarę jego stopnia rozmaita. [przypis redakcyjny]

Pamiętniki człowieka dobrze urodzonego — powieść księdza Prévost d'Exiles. Korespondencja milorda All-eye z milordem All-ear (1777–78) jest pióra M. F. Pidansat de Malrobert. [przypis redakcyjny]

p. Amorowski — car Mikołaj. [przypis redakcyjny]

pamroczyć się (daw.) — zmierzchać się. [przypis redakcyjny]

państwa multańskie — Mołdawia i Wołoszczyzna, księstwa naddunajskie, zhołdowane za Władysława Jagiełły Polsce, która jednak utraciła tu wszelkie wpływy na rzecz Turcji od czasu klęski cecorskiej (1620). [przypis redakcyjny]

państwo łubniańskie — posiadłości książęce, okolica Łubniów; Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

panacea (daw.) — lekarstwo na wszystkie choroby. [przypis redakcyjny]

panacea — lekarstwo na wszystkie choroby. [przypis redakcyjny]

panacea (starop.) — lekarstwo na wszystko; panaceej (D.lp.r.ż): panacei, tj. lekarstwa. [przypis redakcyjny]

pan Adam — Adam Mickiewicz. [przypis redakcyjny]

pan Adolf — Adolf Tetmajer. [przypis redakcyjny]

pan Adolf — Tetmajer. [przypis redakcyjny]

pana Felicjana — zapewne Faleńskiego. [przypis redakcyjny]

pan Ale… Kraje… — Aleksander Krajewski, sybirak (1819–1903), współpracownik „Biblioteki Warszawskiej”. [przypis redakcyjny]

pan Ambroży — Ambroży Grabowski (1782–1868). [przypis redakcyjny]

Pana W. K. — Kwietniewskiego. [przypis redakcyjny]

pan bełski — kasztelan bełski, Jan Aleksander Myszkowski. [przypis redakcyjny]

pancernes — soldats vêtus d'une cotte de mailles, qui formaient la grosse cavalerie. Les Cosaques portaient l'arc et la flèche. [przypis redakcyjny]

Pancerni i usarzyusarzy: husarze; ten wiersz jest bliższym objaśnieniem poprzedniego. [przypis redakcyjny]

pan Czerny — Michał Czerny. [przypis redakcyjny]

Pandaemonium — Pandaemonium nazywa się w Utraconym Raju Miltona główny pałac szatana. [przypis redakcyjny]

Pandar — jeden z bohaterów Iliady Homera, łucznik trojański; w poemacie Troilus and Criseyde Geoffreya Chaucera (1343–1400); Pandar, wuj tytułowej Kryzeidy, staje się posłańcem między nią a jej kochankiem. [przypis redakcyjny]

pandekty — zbiór fragmentów z pism prawników rzymskich sporządzony na rozkaz cesarza bizantyjskiego Justyniana, zatwierdzony przez niego w r. 533, włączony do obowiązującego kodeksu praw. [przypis redakcyjny]

Pandemos (mit. gr.) — „należąca do całego ludu”, przydomek Afrodyty jako opiekunki wolnej miłości. [przypis redakcyjny]

pandita — wysoki stopień duchowny w ogólnobuddyjskiej hierarchii. [przypis redakcyjny]

Pan — duch i bóg przyrody, duch lasów, gąszczów i dolin. [przypis redakcyjny]

Pan-Dziad z lirą — tak właśnie zjawia się Wernyhora w Śnie srebrnym Salomei, z lirą, w płaszczu dziadowskim (tu jest jednak w typowym „stroju polskim”). Księżniczka mówi u Słowackiego: „Ten koń, z lirą grającą u siodła, / I z dumkarzem zapomnianym (…)”. Wernyhora zaś zapowiada: „Aż kiedyś — gdy na godzinie / Stanie miesiąc o północy, / To koń znowu z siodła skinie / Mego ducha na kurhany, / Taj znów zagra dziad z powagą (…)”. [przypis redakcyjny]

panegiryki — pochwały, przesadne mowy pochwalne, wiersze pochwalne. [przypis redakcyjny]

panegiryk (z gr.) — pismo pochwalne, zwłaszcza wierszowane. [przypis redakcyjny]

panegiryk (z gr.) — pochwała; tu iron.: paszkwil. [przypis redakcyjny]

panem owego ogrodu — w tym znaczeniu Werter będzie jedynym jego gościem. [przypis redakcyjny]

Pane Nostrum Quotidiano (łac.) — Chleba naszego powszedniego. [W rzeczywistości mieszanina łac. (nostrum) i wł. (pane, quotidiano), zatem po polsku oddaje to sformułowanie „chleba nostrum powszedniego”; red. WL]. [przypis redakcyjny]

pan Goszczyński — Seweryn Goszczyński bywał w owym czasie gościem Tetmajerów w Ludzimierzu. [przypis redakcyjny]

pan Grévy — prezydent Republiki. [przypis redakcyjny]

Pan hrabia Wielhorski proponuje wystawienie po jednym pułku z każdego województwa i utrzymywanie tych pułków zawsze w pogotowiu — Wielhorski w książce swojej sprawę wojska zupełnie pomija. Tymczasem Mably chwali projekt Wielhorskiego, polegający na stworzeniu korpusu piechoty w sile 30–40 tysięcy ludzi. Zostałby on sformowany w drodze poboru jednego żołnierza z każdej wsi, utrzymywanego na koszt tej wsi. Ten projekt, według Mably'ego, nie rani niczym przesądów szlachty, a może przyczynić się do ulżenia doli włościan. Przede wszystkim zaś nie zaniepokoi sąsiadów, bo będzie można przedstawić im to nowe wojsko jako rodzaj policji, mającej na celu jedynie zapewnienie bezpieczeństwa w kraju. Ten projekt Wielhorskiego nie jest widocznie tym samym, o którym mówi Russo. [przypis redakcyjny]

Pani Arturowa — Zofia z Branickich Arturowa Potocka. [przypis redakcyjny]

Pani Barska — Cześnik tak nazywa szablę, której używał w czasie konfederacji barskiej (1768–1772). [przypis redakcyjny]

pan I. B. — Ignacy Baranowski, słynny lekarz warszawski, przyjaciel Narcyzy. [przypis redakcyjny]

pani Bolesława — Rodysowa, przyjaciółka Grabowskich. [przypis redakcyjny]

pani B. — pani Bobrowa. [przypis redakcyjny]

paniczów — dawna forma mianownika l. poj. rodzaju męskiego przymiotników dzierżawczych (pozostałość tzw. rzeczownikowej odmiany przymiotnika) kończyła się na -ów; dziś: panicza. [przypis redakcyjny]

Pani D. — Delfina Potocka. [przypis redakcyjny]

pani de la Haye — wspólna bona francuska Z. Krasińskiego i A. Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

pani de La Valliere — Metresa Ludwika XIV. [przypis redakcyjny]

pani Dob… — Dobieszewska (Śmigielska), powieściopisarka. [przypis redakcyjny]

pani duszka (starop.) — [tu] wyr. pogardliwy: miłośnica. [przypis redakcyjny]

panię (starop.) — paniątko [pańskie dziecko; red. WL]. [przypis redakcyjny]

panie Branecki — Branicki lub Branecki Franciszek Ksawery (ok. 1730–1819), hetman wielki koronny, współtwórca konfederacji targowickiej wraz z Sewerynem Rzewuskim i Szczęsnym Potockim; podczas powstania kościuszkowskiego zaocznie skazany na śmierć jako sprzedawczyk i zdrajca narodu. [przypis redakcyjny]

pani Emilia — Markiewiczowa, matka dra Stanisława, lekarza i Seweryna, prawnika. [przypis redakcyjny]

pani i wszech cnót królowo (…) Twój rozkaz (…) Słuchać i spełnić będzie mi najmilej — Albowiem wiara nie przeciw rozumowi, ale nad nim stojąca, zaczyna działać tam, gdzie działanie rozumu ustaje. Wtedy rozum sam postrzega granice, jakich przekroczyć mu nie dozwolono; dlatego chętnie i żarliwie wypełnia przekazanie, jakie Bóg jemu przez wewnętrzny głos wiary objawia. [przypis redakcyjny]

pani Jodko — matka Witolda Jodko, działacza socjalistycznego. [przypis redakcyjny]

pani Ludmiła — Kowalewska, żona Józefa Kowalewskiego, prof. Szkoły Głównej. [przypis redakcyjny]

Pani M. wspomniana jest także już wcześniej w listach z 1. i 6. lipca. [przypis redakcyjny]

pani Naryszkin — Olga Naryszkin z domu Potocka. [przypis redakcyjny]

pani Necker — Zuzanna Necker, żona dyrektora finansów Ludwika XIV, matka pani de Staël, prowadziła salon literacki i dała się poznać swoją publicystyką oraz działalnością filantropijną. [przypis redakcyjny]

pani Pruszak — Seweryna Duchińska. [przypis redakcyjny]

pani Róża — Kruszyńska, siostra Marcelego Dobrowolskiego. [przypis redakcyjny]

pani Róża — Róża Kruszyńska, siostra Marcelego Dobrowolskiego. [przypis redakcyjny]

pani Seweryna — Duchińska (Pruszakowa). [przypis redakcyjny]

panis, piscis, crinis — wyrazy łacińskie: chleb, ryba, włos — wyjątki w gramatyce łacińskiej; są to rzeczowniki rodzaju męskiego, choć mają końcówkę –is, właściwą rzeczownikom żeńskim. [przypis redakcyjny]

pani Wilczyńska — właścicielka głośnej pensji, gdzie kształciła się Narcyza. [przypis redakcyjny]

pani Władysławowej — Kwietniewskiej, siostry Wandy. [przypis redakcyjny]

pani Żeleńska — Kamilla z Russockich Żeleńska, matka Władysława. [przypis redakcyjny]

pani Zaleska — Lilia Zalewska, siostra Narcyzy. [przypis redakcyjny]

pani Zamoyska — Józefa z Walickich Zdzisławowa Zamoyska. [przypis redakcyjny]

pani Z. — pani Amelia Romanowa Załuska. [przypis redakcyjny]

pan Jakub — Jakub Lewiński, generał, szwagier Wiktorii, siostry Narcyzy. [przypis redakcyjny]

pan Jakubowski — pedagog, towarzyszący Krasińskiemu. [przypis redakcyjny]

pan kanclerz — mowa o Janie Pasku, synu Jana Paska, horodniczego smoleńskiego, stryjecznym bracie pamiętnikarza. Czytamy o nim w konstytucji r. 1662: „Za instancją wojsk naszych W. Ks. Lit. za ur. (…) Janem Paskiem i innymi obywatelami woj. smoleńskiego, którzy pod różnymi chorągwiami w wojskach naszych hojnie krew swoję za dostojeństwo nasze i całość ojczyzny lali, do nas wniesioną, wszystkie kondemnaty o podanie fortece smoleńskiej, na nich otrzymane, authoritate praesentis conventus wiecznymi czasy kasujemy”. [przypis redakcyjny]

pan Koniecpolski — Stanisław Koniecpolski (1591–1646), hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]

Pankracy opiera swój plan przeciągnięcia hr. Henryka na stronę rewolucjonistów na możliwości oddziałania na poetycką wyobraźnię arystokraty. Później w rozmowie ze swym antagonistą bystro spostrzeże: „trafiłem do nerwu poezji”. [przypis redakcyjny]

Pankracy znał Henryka tylko ze sławy poety, nie zaś osobiście. Ocalić go zaś pragnie w myśl przekonania o szczególnych walorach poety (por. przypis do wypowiedzi Chóru Artystów w tej części dramatu — poglądy obozu rewolucyjnego w utworze Krasiński konstruował w oparciu m.in. o deklaracje ideowe saintsimonistów, którzy uważali, że każdego artystę cechuje zdolność współodczuwania problemów społecznych, a co za tym idzie, również umiejętność dostrzegania przyszłych przeznaczeń ludzkości; poeta byłby tu przykładem artysty wyjątkowo uzdolnionego w tym kierunku). [przypis redakcyjny]

pan krakowski — hetman Mikołaj Potocki (ok. 1593–1651) piastował także godność kasztelana krakowskiego. [przypis redakcyjny]

pan krakowski — hetman Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651) piastował godność kasztelana krakowskiego. [przypis redakcyjny]