Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | bez liczby pojedynczej | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | liczba mnoga | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski

Według języka: wszystkie | English | français | lietuvių | polski


Znaleziono 1784 przypisów.

Kamień — jest kilkanaście wsi tej nazwy w różnych okolicach Polski; może chodzi o Kamień pod Miechowem, w niedalekim sąsiedztwie, i dlatego nie ma bliższego określenia. [przypis redakcyjny]

kamienicy pod Krzysztofory — istnieje dotąd pod tą samą nazwą kamienica narożna w rynku od ulicy Szczepańskiej. [przypis redakcyjny]

Kamieniec Podolski — twierdza nad Smotryczem, poddała się 29 sierpnia. [przypis redakcyjny]

kamienie indyjskie — w XVIII w. jedynym dostawcą najcenniejszych drogich kamieni były Indie Wschodnie; Ameryka płd. i Syberia dostarczały tylko mniej cenionych. [przypis redakcyjny]

Kamil — Camillo Paleotti z Bolonii, dworzanin kardynała Bibieny. [przypis redakcyjny]

Kamilla, Bernę, Sangę, więc i Antoniego / Flaminiusza z Julem — w oryg. Giulio Camillo, z czego tłumacz przez nieuwagę zrobił dwie osoby. [przypis redakcyjny]

Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]

Kamilla — rycerka w Eneidzie Wergilego. [przypis redakcyjny]

Kamillo — Giulio Camillo, Dalmatyniec rodem, profesor w Bolonii, przez Franciszka I powołany do Paryża. [przypis redakcyjny]

Kamillowie — młodzieńcy służący w świątyniach. [przypis redakcyjny]

Kamillus — jeden z dowódców chrześcijańskich. [przypis redakcyjny]

Kamiński, Jan Nepomucen (1777–1855) — założyciel, dyrektor i reżyser pierwszego teatru stałego we Lwowie; autor wielu przekładów i utworów oryginalnych; najważniejszy z nich to dramat Zabobon, czyli Krakowiacy i górale — pomyślany jako druga część Krakowiaków i górali Wojciecha Bogusławskiego). [przypis redakcyjny]

kamlot — gatunek tkaniny wełnianej albo jedwabnej. [przypis redakcyjny]

kamlotowy (z fr. camelot) — z lekkiej wełny. [przypis redakcyjny]

kampania sewastopolska — oblężenie i zdobycie rosyjskiej twierdzy Sewastopol przez wojska angielskie i francuskie było głównym wydarzeniem wojny krymskiej (1853–1856). [przypis redakcyjny]

kampania włoska — wojna Francji i Królestwa Sardynii z Austrią w r. 1859. [przypis redakcyjny]

Kampedzi — uczony kardynał Lorenzo Campeggio. [przypis redakcyjny]

kampust (starop.) — maślanka, mleko kwaśne. [przypis redakcyjny]

kamracił — przyjaźnił się, bratał się. [przypis redakcyjny]

Kamyki te weźcie do ręki i głosujcie — głosowano zapomocą kamyków, które się kładło do dwóch urn: w jedną urnę kładli ci, którzy głosowali za potępieniem, w drugą ci, którzy głosowali za uniewinnieniem oskarżonego. [przypis redakcyjny]

kańczug — narzędzie do bicia, z tur. kamczyk. [przypis redakcyjny]

kańczug (z tatar.) — bicz z rzemieni spleciony. [przypis redakcyjny]

Kanaris — znakomity marynarz grecki, jeden z bohaterów walk o niepodległość Grecji. On to zaproponował admirałowi Miaulisowi spalić flotę turecką w porcie Chios i dokonał tego, dwoma łodziami z materiałami palnymi, z niesłychaną śmiałością. Później powtarzał ten czyn kilka razy. Pod koniec życia był admirałem i ministrem marynarki greckiej. [przypis redakcyjny]

kancelaria — tu: grodzka; w Rawie było starostwo grodzkie. [przypis redakcyjny]

kancerz (z niem.) — rodzaj siatki do chwytania ryb. [przypis redakcyjny]

kanclerz koronny — Mikołaj Prażmowski. [przypis redakcyjny]

kanclerz — urzędnik ministerialny w dawnej Polsce, odpowiadający poniekąd dzisiejszemu ministrowi spraw zagranicznych. [przypis redakcyjny]

kanclerz — właśc. wezyr, główny urzędnik dworu tureckiego. [przypis redakcyjny]

Kancya — hrabstwo Kent w Anglii. [przypis redakcyjny]

kandelabr — duży, ozdobny, wieloramienny świecznik stojący. [przypis redakcyjny]

Kandia — wyspa Kreta; [z Kandyjej: starop. forma D.lp r.ż; dziś: z Kandii; red. WL]. [przypis redakcyjny]

kandor (z łac.) — jasna białość, blask, świetność. [przypis redakcyjny]

kandy — kędy, gdzie. Dom Tetmajera stał na wzniesieniu przy drodze bocznej, prowadzącej ku gościńcowi z Krakowa. [przypis redakcyjny]

kanikuła (z łac. canicula: pies) — inaczej Syriusz, którego pokazanie się na niebie przypada na największe upały; stąd [daw.] kanikuła: spiekota. [przypis redakcyjny]

kankan (fr. cancan) — taniec wykonywany do bardzo szybkiej muzyki w rytmie galopu, charakteryzujący się figurami akrobatycznymi (wyrzut prostej nogi w górę, szpagat, gwiazda); spopularyzowany przez teatrzyki variétés we Francji w 2. poł. XIX w., a do końca wieku w całej Europie; włączony do operetki Orfeusz w piekle Offenbacha. [przypis redakcyjny]

kanonada — odgłos wystrzałów broni palnej; przen.: w ogóle każdy huk, hałas. [przypis redakcyjny]

kanoniczne prawo — Kanony, tak zwane Decretalia, zbiór ustaw i postanowień konsystorza rzymskiego. [przypis redakcyjny]

kanonizowanie — uświęcanie. [przypis redakcyjny]

kanon — w pierwotnym znaczeniu pion; w ogóle wszystko, co służy do utrzymania rzeczy w pionowym położeniu; przenoście służy do określenia prawidła, wzoru, zasady naczelnej i zbioru takich zasad. Stąd Epikur i jego zwolennicy Logikę nazywali Kanoniką. Trentowski przezwał kanon czczewym, jako mieszczącym w sobie zasady, „które rozum szacować, prawo świata, które wszelka jaźń rozumna czcić musi” (Myślini I, 26). [przypis redakcyjny]

Kanop — miasto Kanopus w dolnym Egipcie nad jedną z odnóg Nilowych, z sławną świątynią bożka Anubisa. [przypis redakcyjny]

kantar (daw.) — munsztuk, wędzidło. [przypis redakcyjny]

Kant, Emanuel (1724–1804) — filozof niemiecki, autor wielu dzieł, z których najsłynniejsze: Krytyka czystego rozumu. [przypis redakcyjny]

kantorek — dawna nazwa biurka. [przypis redakcyjny]

Kantor wekslu — biuro wymiany waluty. [przypis redakcyjny]

kantyczki — zbiór polskich pieśni nabożnych, katolickich, śpiewanych na Boże Narodzenie (ale bywają i na inne okresy roku kościelnego). [przypis redakcyjny]

Kapadoki — mieszkańcy Kapadocji, krainy w Małej Azji. [przypis redakcyjny]

Kapaneus — był [to] jeden z siedmiu wodzów, którzy w wojnie braterskiej między Eteoklem a Polinikiem Teby oblegali. Kapareus przy tym oblężeniu, gdy szturmem brał okop miejski, od piorunu był zabitym. Tu przedstawia obraz zatwardziałego w swojej pysze grzesznika, który bluźni z potęgi Jowisza, czyli według myśli Dantego prawdziwego Boga, o ile go poganie pojąć są zdolni. [przypis redakcyjny]

kapa — opierająca się na stemplach belka podtrzymująca sufit w chodniku; także: czapka górnicza. [przypis redakcyjny]

kapary — marynowane pączki pewnej rośliny (capparis). [przypis redakcyjny]

kapcan (gw.) — tu: biedak, ktoś bez znaczenia. [przypis redakcyjny]

kapelania — stanowisko nadwornego duchownego. [przypis redakcyjny]

Kapel — Bernardo Cappel, statysta [daw.: mąż stanu, polityk], poeta liryczny włoski, jeden z najlepszych XVI w. (1504–1565). [przypis redakcyjny]

kapelusz stosowany — kapelusz trójkątny i spłaszczony, używany przeważnie w wojsku. [przypis redakcyjny]

Kapet Hugo — Tu poeta wprowadza Hugona, wielkiego księcia Francji, Orleanu i Burgundii, założyciela panującej familii Kapetów, ażeby całą żółć swojego gniewu przeciw Kapetom poruszyć, z których krwi pochodził jego główny nieprzyjaciel. [przypis redakcyjny]

kapica (starop.) — odzież klasztorna. [przypis redakcyjny]

kapik (z niem. Kappe) — kapturek, ubiór kobiecy na głowę. [przypis redakcyjny]

kapitalizować — składać dochody na kapitał. [przypis redakcyjny]

kapitele (z łac. caput: głowa) — głowice kolumn. [przypis redakcyjny]

kapitel — głowica, najwyższa część kolumny, łącząca ją z belkowaniem, zwykle ozdobiona rzeźbą. [przypis redakcyjny]

Kapitol — zamek warowny starożytnego Rzymu, mieszczący świątynię Jowisza. [przypis redakcyjny]

kapituła — tu: rada a. zgromadzenie księży. [przypis redakcyjny]

kapitułę generalną — ogólne zgromadzenie zakonne. [przypis redakcyjny]

kapitulacja — zobowiązanie, umowa żołnierska. [przypis redakcyjny]

kapłan, czy lewita — por. Łk 10:31-33. „I przydało się, że niektóry kapłan zstępował tąż drogą, a ujźrzawszy go, minął. Także i Lewit, będąc podle onego miejsca, i widząc go, minął. A Samarytan niektóry idąc, przyszedł wedle niego, ujźrzawszy go, ulitował się.” [przypis redakcyjny]

kapłan z przypowieści — z przypowieści o litościwym Samarytaninie (Łk 10:31). [przypis redakcyjny]

kapłon (daw.) — kastrowany kogut, kurczak o delikatnym mięsie. [przypis redakcyjny]

kaplica Zygmunta — kaplica Wazów. [przypis redakcyjny]

Kapraja, Gorgona — małe wyspy blisko ujścia Arna do morza. [przypis redakcyjny]

kapreol (z wł.) — skok. [przypis redakcyjny]

Kaprona — obronny zamek w Pizie, który pizanie zdali lukiezanom wspartym licznym posiłkiem gwelfów toskańskich. [przypis redakcyjny]

kaptować (z łac.) — zdobywać, pozyskiwać. [przypis redakcyjny]

kaptur a. sąd kapturowy — nadzwyczajny sąd do spraw karnych (ale nie cywilnych), powoływany w czasie bezkrólewia. [przypis redakcyjny]

kaptur — konfederacja szlachty w czasie bezkrólewia celem utrzymania porządku i bezpieczeństwa publicznego. Kaptur wybierał też sędziów kapturowych (na czas bezkrólewia), gdyż wszystkie sądy, mając swe źródło we władzy królewskiej, ustawały ze śmiercią króla; tu więc kaptury: sądy kapturowe. Pasek wyprowadza to słowo od kaptura mnisiego, którym na znak żałoby pierwotnie się zasłaniano; istotnym źródłosłowem będzie tu raczej captura (łac.): chwytanie, więzienie, gdyż w tym zakresie konfederacja przejmowała prawa monarsze. [przypis redakcyjny]

kaptur spiczasty — element ubioru franciszkanów; tu metaforyczne określenie członków zakonu franciszkanów. [przypis redakcyjny]

Kapua — miejscowość we Włoszech, przysłowiowa z powodu zniewieścienia w niej żołnierzy kartagińskich Hannibala (koniec III w. p.n.e.). [przypis redakcyjny]

kapucyni, reformaci, bernardyni, franciszkanie — zakony (z pewnymi zmianami) według reguły św. Franciszka. [przypis redakcyjny]

kapucyn — tu: zakonnik, pustelnik. [przypis redakcyjny]

Kapuleti, Monteki — dwa rody wł. nienawidzące się śmiertelnie, znane z tragedii Szekspira Romeo i Julia. [przypis redakcyjny]

kaput (łac. caput: głowa) — klęska ostateczna, śmierć. [przypis redakcyjny]

karabela — sabre richement orné, dont les gentilshommes polonais ne se séparaient point. [przypis redakcyjny]