Przypisy

Iris (mit. gr.) — uskrzydlona posłanka bogów, uosabiająca tęczę. [przypis edytorski]

Irka — córka Brzozowskiego. [przypis edytorski]

Irlandczyk nazwiskiem Fitz-Moris — prawdopodobnie Thomas Fitzmaurice (ur. ok. 1699), Irlandczyk, który w 1734 ukończył studia medyczne w Montpellier, rok później został doktorem i pozostał tam na stałe. [przypis edytorski]

Irminsul — dąb (a. słup), który w wierzeniach starogermańskich podtrzymuje niebo; pod nim oddawano cześć bóstwu o imieniu Irmina a. Hirmin. [przypis edytorski]

ironiaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą, inaczej „ironia że”. [przypis edytorski]

ironia zrządzenia — ironia losu; ważny termin powracający często w przemyśleniach Norwida o kondycji ludzkiej i historii. [przypis edytorski]

ironie universelle (fr.) — uniwersalna ironia, powszechna ironia; prawo „uniwersalnej ironii” jest u Gaultiera związane z bowaryzmem. Być może Brzozowski pomylił się i ma na myśli inny tekst Gaultiera, La fiction universelle z 1903 roku. [przypis edytorski]

irradiacja (promieniowanie) uczuć (psych.) — przenoszenie uczuć na inne przedmioty, same w sobie uczuciowo obojętne, ale wiążące się przez podobieństwo, przestrzennie lub czasowo z zasadniczym uczuciem. [przypis edytorski]

irradiacja — złudzenie optyczne, za sprawą którego jasny przedmiot umieszczony na ciemnym tle wydaje się większy. [przypis edytorski]

irréparable (fr.) — nieodwracalny. [przypis edytorski]

irredenta — dążenie do wyzwolenia narodowego. [przypis edytorski]

irredenta — ruch dążący do wyzwolenia narodowego. [przypis edytorski]

irredenta — ruch dążący do wyzwolenia narodowego. [przypis edytorski]

irredentysta (z wł.) — członek irredenty, ruchu dążącego do wyzwolenia narodowego. [przypis edytorski]

irreductibile quid (łac.) — coś nieredukowalnego. [przypis edytorski]

irritabilis vates (łac.) — drażliwy poeta. [przypis edytorski]

irrytacyja — irytacja; tu: pogwałcenie. [przypis edytorski]

Irtysz — rzeka w azjatyckiej części Rosji, lewy dopływ Obu. [przypis edytorski]

Irving i Lemaître — znani ówcześni aktorzy: Henry Irving, właśc. John Henry Brodribb (1838–1905): słynny angielski aktor, reżyser i menadżer teatralny, pierwszy aktor, któremu nadano szlachectwo (1895); Frédérick Lemaître (1800–1876): jeden z najwybitniejszych aktorów francuskich XIX w. [przypis edytorski]

Irving, Washington (1783–1859) — amerykański pisarz, biograf i historyk. [przypis edytorski]

Iryda a. Iris (mit. gr.) — bogini tęczy, posłanka bogów. [przypis edytorski]

Iryda a. Iris — (mit. gr.) bogini tęczy, posłanka bogów. [przypis edytorski]

Iryda a. Iris (mit. gr.) — uskrzydlona posłanka bogów, personifikacja tęczy. [przypis edytorski]

Iryda a. Iris (mit. rzym. i gr.) — bogini tęczy, wysłanniczka bogów, służka Junony (w mit. gr. Hery). [przypis edytorski]

Iryda a. Irys — bogini jutrzenki, posłanka bogów. [przypis edytorski]

Iryda a. Irys — bogini jutrzenki, posłanka bogów. [przypis edytorski]

Iryda a. Irys (mit. gr.) — bogini jutrzenki, posłanka bogów. [przypis edytorski]

irydektomia — operacja wycięcia fragmentu tęczówki. [przypis edytorski]

Irydion — dramat Zygmunta Krasińskiego, powstały w 1835 r. [przypis edytorski]

Irydion — dramat Zygmunta Krasińskiego z 1835 roku. Jednym z ważniejszych problemów poruszanych w tym utworze jest konflikt między dążeniem do słusznego celu a nieszlachetną motywacją działań (obalenie tyranii za pomocą podstępu i jest motywowane żądzą zemsty). [przypis edytorski]

Irydion — główny i tytułowy bohater dramatu Zygmunta Krasińskiego wydanego w 1836 r. Akcja utworu przedstawia spisek Irydiona w celu obalenia despotycznej władzy. [przypis edytorski]

Irydionie — Tak zwraca się Słowacki do Zygmunta Krasińskiego, autora dramatu z czasów rzymskich, za panowania Heliogabala, pt. Irydion; imię tytułowego bohatera nawiązuje do Irydy, bogini tęczy oraz samej tęczy jako biblijnego znaku przymierza między Bogiem a ludźmi po potopie. [przypis edytorski]

Irydion — imię bohatera dramatu Zygmunta Krasińskiego, które w swym brzmieniu kryje zarówno nawiązanie do Irydy, gr. bogini tęczy, posłanki bogów, jak również do bibl. znaczenia tęczy jako symbolu pojednania Boga z ludźmi; Irydion, początkowo kierujący się żądzą zemsty na ciemiężycielach jego ojczyzny, ostatecznie doznaje oświecenia i można sądzić, że jego losem jest w przyszłości podążać za naukami Chrystusa. [przypis edytorski]

Irydion — imię bohatera dramatu Zygmunta Krasińskiego, które w swym brzmieniu kryje zarówno nawiązanie do Irydy, gr. bogini tęczy, posłanki bogów, jak również do bibl. znaczenia tęczy jako symbolu pojednania Boga z ludźmi; Irydion, początkowo kierujący się żądzą zemsty na ciemiężycielach jego ojczyzny, Grecji, ostatecznie doznaje oświecenia i można sądzić, że jego losem jest w przyszłości podążanie za naukami Chrystusa i odrodzenie się w Polsce. [przypis edytorski]

Irydion — jeden z dwóch głównych (obok Nie-Boskiej komedii) dramatów Zygmunta Krasińskiego (1812–1859). [przypis edytorski]

Iryjczyk (daw.) — Irlandczyk. [przypis edytorski]

Irys a. Iris (mit. gr.) — uskrzydlona posłanka bogów, personifikacja tęczy. [przypis edytorski]

Irys a. Iris (mit. gr.) — wysłanniczka bogów, personifikacja tęczy. [przypis edytorski]

Irys (mit. gr.) — Iris a. Iryda, bogini jutrzenki, wysłanniczka bogów, tęcza. [przypis edytorski]

Irys (mit. gr.) — posłanka Bogów, oznajmiała ich polecenia; potrafiła stworzyć tęczę oraz latać szybciej niż Hermes, przedstawiana ze złotymi skrzydłami i w kolorowej sukni. [przypis edytorski]

Irys (mit. gr.) — właśc. Iris, Iryda; bogini tęczy, władająca również chmurami i deszczem. [przypis edytorski]

iryzować (z gr. iris: tęcza) — mienić się barwami tęczy; powodować tęczową grę barw. [przypis edytorski]

iryzujący — rzucający tęczowy blask. [przypis edytorski]

Irzykowski, Karol (1873–1944) — krytyk literacki, autor polemicznej z teorią Witkacego rozprawy pt. Walka o treść. [przypis edytorski]

Irzykowski, Karol (1873–1944) — krytyk literacki i filmowy, poeta, prozaik, dramaturg, teoretyk filmu, tłumacz, szachista. [przypis edytorski]

Irzykowski, Karol (1873–1944) — krytyk literacki, jeden z najistotniejszych w dwudziestoleciu międzywojennym, zajmujący się także twórczością literacką (m. in. powieść Pałuba). [przypis edytorski]

Irzykowski, Karol (1873–1944) — polski krytyk literacki i filmowy, poeta, prozaik, dramaturg, teoretyk filmu, tłumacz. [przypis edytorski]

Irzykowski, Karol (1873–1944) — polski krytyk literacki, poeta, prozaik, dramaturg. [przypis edytorski]

Irzykowski, Karol (1873–1944) — polski pisarz, dramaturg, krytyk literacki i filmowy. Autor licznych szkiców, np. Słoń wśród porcelany (1934), Dziesiąta muza (1924), Czyn i słowo (1913) oraz powieści psychoanalitycznej Pałuba (1903). [przypis edytorski]

iść gonionego z kimś (daw.) — tańczyć, grać, bawić się z kimś. [przypis edytorski]

iść jak z płatka — udawać się z łatwością. [przypis edytorski]

iść komunikiem (daw.) — jechać konno, wierzchem, bez wozów i piechoty; komunik (daw.) — jeździec, kawalerzysta. [przypis edytorski]

iść komunikiem (daw.) — jechać konno, wierzchem; komunik (daw.) — jeździec, kawalerzysta. [przypis edytorski]

iść na kumorne (gw.) — iść na komorne, żyć jako komornik, chłop nieposiadający gospodarstwa ani domu, opłacający własną pracą swój pobyt w domu innego, bogatszego chłopa a. właściciela ziemskiego (komora (daw.): pomieszczenie w budynku, pokój, izba). [przypis edytorski]

iść na poszukiwanie i rozbudzenie Frei — lepiej: iść na poszukiwanie Frei i obudzić ją. [przypis edytorski]

iść na udry — wchodzić z kimś w ostry konflikt. [przypis edytorski]

iść na wskroś ziemi — zapaść się pod ziemię. [przypis edytorski]

iść na wyrobek — zarabiać na utrzymanie jako wyrobnik, osoba wynajmująca się do różnych prac fizycznych. [przypis edytorski]

iść o lepszą (daw.) — starać się wykazać przewagę. [przypis edytorski]

iść precz (daw.) — iść sobie; odejść. [przypis edytorski]

iść w pąci — tzn. iść jako pątnik; pielgrzymować. [przypis edytorski]

iść w paragon (daw.) — iść w zawody; dorównywać. [przypis edytorski]

iść w paragon (daw.) — porównywać się. [przypis edytorski]

iść w sukurs (daw.) — iść na odsiecz; przybyć z pomocą. [przypis edytorski]

iść w zatyłki (daw.) — zajść od tyłu. [przypis edytorski]

iść zapaśnie — iść w zapasy, stawać do walki. [przypis edytorski]

iść z kimś na jedną rękę — iść w tę samą stronę, zgodnie współdziałać. [przypis edytorski]

iścić śluby (starop.) — spełniać śluby; dopełniać ślubowania. [przypis edytorski]

iścić się (daw.) — ziszczać się, spełniać się. [przypis edytorski]

iścić się (daw.) — ziszczać się, spełniać się. [przypis edytorski]

iścić się — realizować się, urzeczywistniać się. [przypis edytorski]

iścić się — ziszczać się, realizować się. [przypis edytorski]

iścić — spełniać; realizować. [przypis edytorski]

iście — chód; neol. od. czas. iść. [przypis edytorski]

iście — chód; neol. od czas. iść. [przypis edytorski]

iście (daw.) — całkiem, rzeczywiście, naprawdę. [przypis edytorski]

iście (daw.) — naprawdę. [przypis edytorski]

iście (daw.) — niewątpliwie, naprawdę. [przypis edytorski]

iście (daw.) — niewątpliwie. [przypis edytorski]

iście (daw.) — rzeczywiście, naprawdę. [przypis edytorski]

iście (daw.) — rzeczywiście. [przypis edytorski]

iście — naprawdę, rzeczywiście. [przypis edytorski]

iście — rzeczywiście, naprawdę. [przypis edytorski]

iście — rzeczywiście, naprawdę. [przypis edytorski]

iściło się proroctwo Izajasza, iż „wilcy do baranów, lwi do owiec, lampartowie do cielątek przystawali i z nimi mieszkać chcieli, i małej się dziecinie poganiać i rządzić dopuścili” — Iz 11, 6. [przypis edytorski]

iścizna (daw.) — istota, najważniejszy element. [przypis edytorski]

iścizna (daw.) — własność. [przypis edytorski]

iścizna — istota, najważniejszy element. [przypis edytorski]

Isa — arabskie i muzułmańskie imię Jezusa, uznawanego w islamie za jednego z proroków. [przypis edytorski]

Isa [Jezus] zrobił z gliny ptaka, tchnął w niego i ptak poleciał… — cud wzmiankowany w trzeciej i piątej surze Koranu, opisany także w Ewangelii Dzieciństwa Tomasza, chrześcijańskim tekście z II w., opowiadającym o cudach, jakich dokonał Jezus w dzieciństwie. [przypis edytorski]

I sam Katon by upadł w tych pokus przepaście, zwłaszcza gdyby się kąpał i zbił wiorst piętnaście — parafraza zdania: „I sam Katon by upadł w tych pokus przepaście, zwłaszcza gdyby się kochał i miał lat szesnaście”, pochodzącego z wiersza Konstantego Gaszyńskiego Sielanka młodości (1855). [przypis edytorski]

ischias (łac.) — rwa kulszowa. [przypis edytorski]

Ischia — wyspa na Morzu Tyrreńskim . [przypis edytorski]

Ischia — wyspa na Morzu Tyrreńskim. [przypis edytorski]

Ischl — miasto uzdrowiskowe w Austrii. [przypis edytorski]

is, ea, id (łac.) — który, która, które. [przypis edytorski]

I, semper melius eris (łac.) — idź, zawsze będziesz lepszy. [przypis edytorski]

Isenheimski ołtarz — gotycko-renesansowy ołtarz w kościele w Isenheim w Alzacji, wykonany w l. 1506–1515 przez Matthiasa Grünewalda (malowane kwatery) i Niklausa von Hagenau (rzeźby korpusu ołtarza). Na jednej z bocznych tablic ołtarza namalowany jest św. Sebastian, męczennik. [przypis edytorski]

is erat eorum victoriae deus, qui cum iis in expeditionibus ibat — ten był ich bogiem zwycięstwa, który chodził z nimi na wyprawy. [przypis edytorski]

I should hope so (ang.) — tu: mam nadzieję. [przypis edytorski]