Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 472 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3213 przypisów.
Hesperyjskie brzegi — zachodnie. [przypis redakcyjny]
hesperyjskie jabłka (mit. gr.) — złote jabłka, rosnące w ogrodzie, którego strzegły Hesperydy, córki Atlasa i Hesperii. [przypis edytorski]
Hesse-Darmstadt — Hesja-Darmstadt, dawne niewielkie państwo niemieckie ze stolicą w mieście Darmstadt; powstałe w 1567 wskutek podziału Hesji pomiędzy synów Filipa Wielkodusznego, wchodziło w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego; po likwidacji Cesarstwa w 1806 przekształcone w Wielkie Księstwo Hesji, w 1871 stało się częścią Cesarstwa Niemieckiego. [przypis edytorski]
Hestera, właśc. Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza, wybraną spośród wielu piękności kraju; narażając życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając rozkazy najwyższego urzędnika Hamana, który polecił Żydów zgładzić; król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony. [przypis edytorski]
Hesterno (…) Lyaeo — Vergilius, Eclogae, VI, 15. [przypis tłumacza]
Hestia (mit. gr.) — bogini ogniska domowego, opiekunka młodych małżeństw, dzieci i sierot, siostra Zeusa i Hery; nigdy nie opuszczała Olimpu. [przypis edytorski]
Hestia (mit. gr.) — bogini ogniska domowego, opiekunka młodych małżeństw, dzieci i sierot, siostra Zeusa i Hery. [przypis edytorski]
Hestia — u Greków bogini ogniska domowego. Grek nadaje obcym bóstwom nazwy swoje, gdyż identyfikuje swoich bogów z obcymi. Persowie czczą ogień i rozpalają go na wysokich górach ku czci najwyższego boga, więc Ksenofont ogień święty i światło zowie Hestią. [przypis tłumacza]
hetera (gr. ἑταίρα: towarzyszka) — kurtyzana w staroż. Grecji; heterami były niezależne społecznie, wykształcone kobiety o wysokiej kulturze. [przypis edytorski]
hetera (gr. ἑταίρα: towarzyszka) — kurtyzana w staroż. Grecji; heterami były niezależne społecznie, wykształcone kobiety o wysokiej kulturze; tu: kobieta demoniczna, erotycznie wyemancypowana. [przypis edytorski]
hetera (gr. ἑταίρα: towarzyszka) — kurtyzana w staroż. Grecji; heterami były niezależne społecznie, wykształcone kobiety o wysokiej kulturze. [przypis edytorski]
hetera (gr. ἑταίρα: towarzyszka) — w staroż. Grecji zawodowa kurtyzana, posiadająca społ. niezależność i wysoką pozycję; heterami były bogate, wykształcone kobiety, związane z ważnymi osobistościami: wodzami, politykami, filozofami; jedną z najbardziej znanych jest towarzyszka Peryklesa, Aspazja. [przypis edytorski]
hetera (gr. hetaíra: towarzyszka) — w staroż. Grecji zawodowe kurtyzany, posiadające społ. niezależność i wysoką pozycję; heterami były bogate, wykształcone kobiety, związane z ważnymi osobistościami: wodzami, politykami, filozofami; jedną z najbardziej znanych jest towarzyszka Peryklesa, Aspazja. [przypis edytorski]
hetera — kurtyzana w staroż. Grecji. [przypis edytorski]
hetera — w staroż. Grecji kurtyzana; hetery były kobietami wykształconymi, wykwintnymi, o wysokiej kulturze. [przypis edytorski]
hetera — wykształcona i wyrafinowana kurtyzana w staroż. Grecji. [przypis edytorski]
hetera (z gr. hetaíra) — w staroż. Grecji kobieta lekkich obyczajów, często odznaczająca się kulturą i wykształceniem. [przypis edytorski]
hetera (z gr.) — kurtyzana. [przypis edytorski]
hetera (z gr.) — nierządnica. [przypis edytorski]
hetera (z gr.) — tu: dama lekkich obyczajów, elegancka kurtyzana. [przypis edytorski]
Heterios Fronto — Φρόντων Ἑτέριος (N), Φρόντων Λιτέρνιος (D). [przypis tłumacza]
heterogeniczny — różnorodny, złożony ze składowych o różnej naturze. [przypis edytorski]
heterogeniczny (z gr. heteros: inny, genos: pochodzenie, ród) — różnorodny, niejednolity; tu zapewne: obcy, mający inne pochodzenie, należący do innego rodzaju. [przypis edytorski]
heterogeniczny (z gr. heteros: inny, genos: pochodzenie, ród) — tu: obcy, mający inne pochodzenie, należący do innego rodzaju. [przypis edytorski]
heterogeniczny (z gr.) — inny, należący do innego porządku. [przypis edytorski]
heteronomia (z gr. héteros: inny, nómos: prawo) — podleganie normom, których się nie ustanowiło samemu, np. danymi przez Boga; jej przeciwieństwem jest autonomia, samodzielne ustanawianie systemu wartości i własnych reguł moralnych. [przypis edytorski]
heteryzm (z gr. hetera: towarzyszka; kurtyzana) — tu: korzystanie z prostytucji. [przypis edytorski]
het (gw.) — tam daleko. [przypis autorski]
het (gw.) — tam, daleko. [przypis edytorski]
hetka (daw.) — marny koń, szkapa; pot.: byle kto. [przypis edytorski]
hetka (daw.) — podłużny guzik, do pary z pętelką używany do zapinania odzieży; także: marny koń, szkapa. [przypis redakcyjny]
hetka — szkapa. [przypis redakcyjny]
hetman — dowódca. [przypis edytorski]
hetmanem morskim — zapewne błąd źródła i powinno być: hetmanem zaporoskim. [przypis edytorski]
Hetman — Hetman Bourbon, tragedia pana de Guibert, napisana w 25 roku życia, wystawiona później na dworze. [przypis tłumacza]
hetmanić — dowodzić. [przypis edytorski]
hetmanicha z Orleanu — Ludwika de Moreau, żona pana de Saint-Mesnin, okrzyczana przez mnichów po śmierci za potępioną, przez zemstę za zbyt skąpe ofiary. Wyniknął z tego proces, w którym skazano kilkunastu mnichów. [przypis tłumacza]
hetman koronny — Jabłonowski. [przypis redakcyjny]
hetman koronny — Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651. [przypis redakcyjny]
hetman, który ani z soli, ani z roli — Stefan Czarniecki (1599–1665), wojewoda kijowski, hetman polny koronny (1665); wybitny wojskowy, brał udział w walkach przeciw najazdom tatarskim, wsławił się szczególnie podczas pacyfikacji powstania Chmielnickiego na Ukrainie oraz w wojnie partyzanckiej przeciw wojskom Karola X Gustawa podczas potopu szwedzkiego, zginął z powodu ran odniesionych podczas walk w wojnie polsko-rosyjskiej. Zdanie: „Jam nie z soli ani roli, ale z tego, co mnie boli, wyrosłem” miał wygłosić, kiedy w 1657 decydowano o przyznaniu mu buławy hetmańskiej, ale wobec sprzeciwu magnaterii, posiadaczy dochodowych żup solnych i wielkich majątków ziemskich, nie otrzymał tej godności. [przypis edytorski]
hetman, który był kiepskim wodzem, którego wylegującego się (…) rozbił był w puch Suworow — w bitwie pod Stołowiczami (23 września 1771) oddział wojsk rosyjskich gen. A. Suworowa rozbił trzykrotnie liczniejsze wojsko konfederatów barskich, dowodzonych przez nieposiadającego wojskowego wykształcenia i doświadczenia hetmana Michała Kazimierza Ogińskiego, wykorzystując niewystawienie przez konfederatów odpowiednich wart na czas snu; w wyniku klęski konfederacja straciła oparcie na Litwie. [przypis edytorski]
hetman litewski — godność hetmana wielkiego litewskiego piastował w 1648 Janusz Kiszka herbu Dąbrowa (1586–1653), a funkcję hetmana polnego litewskiego pełnił Janusz Radziwiłł młodszy herbu Trąby (1612–1655). [przypis redakcyjny]
hetman — naczelny wódz. [przypis redakcyjny]
hetman — najwyższy dowódca wojskowy w dawnej Polsce i na Litwie. [przypis edytorski]
hetman — najwyższy rangą dowódca wojska w dawnej Polsce. [przypis edytorski]
hetman — tu: dowódca. [przypis edytorski]
hetman — tu: Jan Paweł Sapieha. [przypis redakcyjny]
hetman — tu: najwyższy dowódca wojskowy w dawnej Polsce i na Litwie. [przypis edytorski]
hetman — w dawnej Polsce głównodowodzący sił zbrojnych. [przypis edytorski]
hetman wielki koronny — Stanisław Potocki herbu Pilawa, zwany Rewera (1579–1667), hetman wielki koronny, wojewoda krakowski, kijowski, podolski i bracławski, uczestnik wielu wojen, uratował króla Jana II Kazimierza pod Zbarażem; przydomek Rewera pochodzi od jego ulubionego powiedzonka re vera (łac.: w rzeczy samej, zaprawdę). [przypis edytorski]
hetman wielki — Mikołaj Potocki, zwany Niedźwiedzia Łapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom pierwszy
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
hetmany — dziś popr. forma M. lm: hetmani. [przypis redakcyjny]
hetmany — dziś popr. forma N.lm: hetmanami. [przypis edytorski]
hetmany — dziś popr. forma N. lm: z hetmanami. [przypis edytorski]
hetmany, senatory i insze panowie (daw.) — dziś: hetmani, senatorowie i inni panowie. [przypis edytorski]
hetmany (starop.) — dziś N.lm: (między) hetmanami. [przypis edytorski]
hetmany (starop. forma) — dziś N.lm: (z) hetmanami. [przypis edytorski]
Heto (białorus.) — to. [przypis edytorski]
He told (…) very true — „Opowiedział panu Hutchinson prawdziwą historię o pewnym panu, który niegdyś bawił w Richmond. Zastał swoich gospodarzy opłakujących śmierć szlachetnej damy, która tam mieszkała. Widząc, jak jej żałowali, wypytał się o nią i tak bardzo zakochał się w portrecie, jaki mu nakreślono, że nie chciał słuchać o nikim innym, tylko o niej. Popadł w ciężką melancholię; często zdarzało mu się wchodzić na górę, gdzie były odciśnięte ślady jej kroków. Leżał tak, rozpaczając, całując te ślady cały dzień, tak iż w kilka miesięcy śmierć położyła kres jego smutkowi. Historia ta jest bardzo autentyczna. [przypis tłumacza]
hetoż prauda (białorus.) — toż to prawda. [przypis edytorski]
Hettner, Hermann (1821–1882) — niem. historyk literatury, historyk sztuki, dyrektor muzeum w Dreźnie i profesor Akademii Sztuk Pięknych tamże; autor m.in. historii literatury fr. XVIII w. (Geschichte der französischen Literatur im achtzehnten Jahrhundert, 1860). [przypis edytorski]
Hetyci — lud, który przywędrował do Anatolii (dziś Turcja) ok. 2000 r. p.n.e. Hetyci założyli tam państwo, które w XIV–XIII w. p.n.e. osiągnęło szczyt potęgi, stało się drugim imperium Bliskiego Wschodu i rywalizowało z Egiptem o dominację w Syrii. Około roku 1190 p.n.e. najazdy tzw. Ludów Morza, których inwazję udało się odeprzeć Egiptowi, spowodowały nagły upadek państwa hetyckiego. Powstały liczne państewka późnohetyckie w południowo-wschodniej Anatolii i północnej Syrii, które przetrwały do VIII w. p.n.e. Kiedy B. Prus tworzył swoją powieść, wiedza o Hetytach była uboga: uważano, że ich państwo znajdowało się na terenach północnej Syrii i wiedziano, że faraon Ramzes II podpisał traktat pokojowo-sojuszniczy z władcą Hetytów, poślubiając jego córkę. [przypis edytorski]
hetycka uroda — taka jak u kobiet z ludu Hetytów. Hetyci to staroż. lud indoeuropejski, który przywędrował do Anatolii (dziś Turcja) i założył tam państwo, które w XIV–XIII w. p.n.e. osiągnęło szczyt potęgi i rywalizowało z Egiptem o dominację w Syrii. Ok. 1190 p.n.e. najazdy tzw. Ludów Morza spowodowały nagły upadek imperium hetyckiego. Do poł. XIX w. Hetyci byli znani tylko z nielicznych wzmianek w Biblii, jako lud żyjący w pobliżu Kanaanu. Odkrycie ruin ich stolicy, archiwów państwowych oraz odszyfrowanie języka i pisma hetyckiego (1915) przyczyniły się do spopularyzowania informacji o Hetytach oraz pojawienia się hetytologii jako osobnej dziedziny historycznej. Żadna z zachowanych płaskorzeźb hetyckich nie wsławiła się ukazaniem szczególnej urody postaci kobiecych, autor wydaje się jej domniemywać na podstawie biblijnej historii o Batszebie, żonie „Uriasza Hetyty”, uwiedzionej pod nieobecność męża przez króla Dawida, który potem wysłał Uriasza na pewną śmierć (2Sm 11,2–27). [przypis edytorski]
„Hetzer” — Jagdpanzer 38(t), potocznie zwany „Hetzerem”, był produkowany przez Niemców w latach 1944-1945. Powstało ponad 2800 egzemplarzy tego udanego pojazdu. Dzięki niskiej sylwetce, silnej armacie kaliber 75 mm i pochyłemu pancerzowi doskonale nadawał się do ostrzeliwania z zasadzek nieprzyjacielskich czołgów. [przypis edytorski]
Heublein — właśc. Heublein Inc.; amerykański producent i dystrybutor napojów alkoholowych i żywności; spółka istniała do 1998 roku. [przypis edytorski]
Heu (…) divexarier — Cicero, Tusculanae disputationes, I, 44. [przypis tłumacza]
heu, heu, me miserum (łac.) — ach, ach, biada mi. [przypis edytorski]
Heu (…) manet (łac.) — „Ach, jakżeż mała cząstka zostaje dla starców!” (Maximianus Pseudo-Gallus, Elegiae, I, 16; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
Heu (…) meis (łac.) — Ach jakże bolą rany, com sobie sam zadał! (Ovidius, Philis Demophonti, [w:] Epistulae [Heroides] ,48; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]
heure de confidence (fr.) — godzina poufności, chwila zwierzeń. [przypis edytorski]
Heureka — Eureka, legendarny okrzyk Archimedesa, oznaczający „znalazłem” i wyrażający radość z odkrycia. [przypis edytorski]
heures de confidence (fr.) — godziny zaufania. [przypis edytorski]
heurystyczny (z gr.) — oparty na heurystyce, tj. umiejętności wykrywania nowych prawd przez znajdywanie związków między faktami i stawianie hipotez. [przypis edytorski]
Heu (…) vides — Catullus, Elegiae 1. [przypis tłumacza]
Heweliusz, Jan (1611–1687) — niem. astronom i konstruktor działający w Gdańsku. [przypis edytorski]
hewra (z hebr., gw. miejska) — towarzystwo, paczka; banda, zgraja; pierwotnie: pobożne bractwo. [przypis edytorski]
Hexe (niem.) — czarownica. [przypis autorski]
Heyl, Paul Renno (1872–1961) — amerykański wynalazca i fizyk, pracował nad ponownym wyznaczeniem stałej grawitacji Newtona za pomocą równowagi skrętnej. [przypis edytorski]
Heyman, Ernst (1870–1946) — profesor uczelni we Wrocławiu i Królewcu, potem w Berlinie. [przypis edytorski]
Heymans, Gerardus (1857–1930) — holenderski filozof, psycholog, wyznawca idei monizmu psychicznego. [przypis edytorski]
Heym, Stefan (1913–2001) — (właśc. Helmut Flieg) pisarz niemiecki pochodzenia żydowskiego, pod pseudonimem Heym pisał od 1933. [przypis edytorski]
Heyse, Paul (1830–1914) — poeta niemiecki tzw. Koła Monachijskiego, głoszącego hasło „sztuka dla sztuki”; epigon klasycyzmu; autor nowel hiszpańskich (Andrea, Delfin) i tłumacz literatury romańskiej; za arcydzieło uchodzi jego L'Arrabiata (w zbiorze Novellen), 1855; z powieści znane: Kinder der Welt (Dzieci świata), 1873; Im Paradiese (W raju), 1876; nagrodę Nobla uzyskał w r. 1910 (w 80-lecie urodzin). [przypis edytorski]
Hezjod — epik grecki. [przypis edytorski]
Hezjod — gr. poeta epicki, ur. między 850 a 700 p.n.e., autor m. in. poematu Prace i dnie. [przypis edytorski]
Hezjod — gr. poeta epicki, ur. między 850 a 700 p.n.e., autor m. in. Teogonii (poematu o pochodzeniu bogów) oraz Prac i dni. [przypis edytorski]
Hezjod (VIII–VII p.n.e.) — epik grecki porównywany z Homerem, autor m.in. dydaktycznego poematu o rolnictwie pt. Prace i dni. [przypis edytorski]
Hezjod (VIII–VII p.n.e.) — poeta grecki, twórca poematów epickich porównywany z Homerem; autor m.in. dzieł: Teogonia (o powstaniu bogów i początkach świata) oraz Prace i dnie (poemat dydaktyczny o rolnictwie). [przypis edytorski]
Hezjod (VIII–VII p.n.e.) — poeta grecki, twórca poematów epickich porównywany z Homerem; autor m.in. dzieł: Teogonia (o powstaniu bogów i początkach świata) oraz Prace i dnie (poemat dydaktyczny o rolnictwie). [przypis edytorski]
Hezjod (VIII–VII p.n.e.) — poeta grecki, twórca poematów epickich porównywany z Homerem; autor m.in. dzieł: Teogonia (o powstaniu bogów i początkach świata) oraz Prace i dnie (poemat dydaktyczny o rolnictwie). [przypis edytorski]
Hezjod (VIII–VII p.n.e.) — poeta grecki, twórca poematów epickich porównywany z Homerem; autor m.in. dzieł: Teogonia (o powstaniu bogów i początkach świata) oraz Prace i dnie (poemat dydaktyczny o rolnictwie). [przypis edytorski]
Hezjod — z Askry w Beocji, najstarszy po Homerze poeta grecki, znany jako autor poematów dydaktycznych: Teogonia (Genealogie bogów) i Prace i dni. To ostatnie dzieło ma za przedmiot roboty rolne i czas, kiedy je należy wykonywać. Jest to jedyny poeta grecki, który ceni pracę i wygłasza na jej cześć piękne zdania, jak przytoczone powyżej (Prace, w. 311), lub np.: „Przed cnotą bogowie pot położyli”(Prace, w. 289). Przeciętnie Grek nie pracuje, praca jest dla niewolnika, nie ma nawet w greczyźnie wyrazu „praca” bez ubocznego znaczenia mozołu i przykrości. [przypis tłumacza]
Hezyjonę (…) brał za żonę (mit. gr.) — tytan Prometeusz związał się z okeanidą Klymene a. plejadą Kelajno (istnieją różne wersje mitu) i miał z nią syna Deukaliona; według jednej z odmian opowieści o Prometeuszu, Klymene była jego matką, zaś ojcem Japet. Natomiast imię Hezjony znane jest z mitu o Heraklesie: nie była ona jednak okeanidą, ale córką króla Troi, Laomedona (ojca Priama), który obiecał jej rękę oraz cudowne konie, dar Zeusa, śmiałkowi, który zabije potwora morskiego; kiedy jednak Herakles dokonał tego czynu, król nie dotrzymał słowa i nie dał herosowi przyrzeczonej nagrody; Herakles zemścił się za to po wykonaniu swych dwunastu prac: zdobył i zburzył Ilion, a wiarołomnego króla zabił strzałem z łuku. [przypis edytorski]
H. G. Henn, The Compulsory License Provisions…, s. 35. [przypis autorski]
Hiady (gr. Hyades: Płaczki) — córki tytana Atlasa i Okeanidy Plejone, siostry Plejad i Hyasa; po śmierci Hyasa zamienione przez Zeusa wraz z siostrami w gwiazdy; na niebie Hiady należą do gwiazdozbioru Byka, sąsiadują z Plejadami i konstelacją Oriona; zachodziły za horyzont przed wschodem słońca na początku listopada, tydzień po Orionie, pół tygodnia po Plejadach. [przypis edytorski]
Hiakintia — narodowe święto Spartan na pamiątkę Hiakinta, lacedemońskiego królewicza z Amyklaj (na południe od Sparty). Był on ulubieńcem Apollona, który go przypadkiem zabił w czasie zabawy dyskiem (ciężki krążek do rzucania z drzewa, kamienia lub żelaza). Obchodzono to święto co roku w lecie w Amyklaj, w ojczyźnie Hiakinta. Trwało trzy dni. Drugiego dnia odbywała się pod przewodem kierownika chóru uroczysta procesja na cześć Apollona, wśród śpiewu peanów (pieśń na cześć boga) i dźwięków fletów i lutni. Przed procesją postępował oddział pięknie strojnej jazdy. [przypis tłumacza]
hialina (ang. hyaline, z gr. hyalinos: przezroczysty) — szklista, przezroczysta substancja. [przypis edytorski]
hiatus (łac.) — przerwa, luka. [przypis edytorski]
hiatus (z łac.) — przerwa, luka. [przypis edytorski]
hiatus (z łac.) — rozziew; tu: gra słów z wyrazem „ziewanie”. [przypis edytorski]
hiberna — danina pieniężna pobierana w Polsce w XVII i XVIII w., przeznaczona na utrzymanie wojska w zimie. [przypis edytorski]
