Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 2478 przypisów.

hipparcha (gr.) — dowódca jazdy. [przypis edytorski]

Hipparch (ok. 190–125 p.n.e.) — wybitny gr. astronom, geograf, matematyk; pracował na Rodos, być może odwiedził Aleksandrię; zapoczątkował trygonometrię, odkrył precesję osi Ziemi, stworzył obszerny atlas gwiazd, zbudował matematyczny geocentryczny model ruchu ciał niebieskich, rozwinięty przez Ptolemeusza. [przypis edytorski]

Hippel Starszy, Theodor Gottlieb von (1741–1796) — niemiecki pisarz oświeceniowy; autor traktatów moralnych i politycznych, pionierski propagator idei emancypacji kobiet. [przypis edytorski]

Hippiasz z Elei — erudyta, poeta, polityk, technik i rzemieślnik, sławny w starożytności sofista. [przypis edytorski]

Hippiasz z Elidy (V–IV w. p.n.e.) — grecki sofista, poeta, polityk, posiadający rozległą wiedzę z wielu dziedzin; tytułowy bohater jednego z dialogów Platona. [przypis edytorski]

Hippiasz z Elidy (V–IV w. p.n.e.) — grecki sofista, poeta, polityk, posiadający rozległą wiedzę z wielu dziedzin; tytułowy bohater dwóch dialogów Platona. [przypis edytorski]

hippocentaurus (łac., mit. gr.) — centaur, pół-koń a pół-człowiek. [przypis edytorski]

hippocentaurus (łac., mit. gr.) — centaur, pół-koń, pół-człowiek; tu: przezwisko żołnierza lub herb szlachecki. [przypis edytorski]

hippocentaur (z gr.) — centaur, w mit. gr. pół koń, pół człowiek; tu przydomek, oznaczający jeźdźców tak dobrych, jakby zrośniętych z wierzchowcem. [przypis edytorski]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — lekarz grecki, prekursor współczesnej medycyny. [przypis edytorski]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najsłynniejszy lekarz starożytności, prekursor współczesnej medycyny. [przypis edytorski]

Hippokrates (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji. [przypis edytorski]

Hippokrates z Kos (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) — najwybitniejszy lekarz starożytnej Grecji, twórca medycyny naukowej, wiedzę lekarską opierał na doświadczeniu i obserwacji. [przypis edytorski]

Hippolit (mit. gr.) — heros, syn Tezeusza, niesłusznie oskarżony o gwałt przez Fedrę; przeklęty przez ojca, zginął pod kołami rydwanu, gdy jego konie przestraszył wysłany przez Posejdona potwór. [przypis edytorski]

Hippoloch — władca Likii, ojciec Glaukosa. [przypis edytorski]

Hippopody (z gr.: koniostopcy) — legendarny lud istot mających kopyta zamiast stóp; zamieszkiwali zimne wyspy na północ od Scytii, być może na Bałtyku. [przypis edytorski]

Hiram I (X w. p.n.e.) — znany z Biblii władca fenickiego miasta Tyr, panujący w latach 969–936 p.n.e.; współpracował z królem Izraela Salomonem, dostarczając mu materiałów i rzemieślników do budowy świątyni w Jerozolimie (1 Krl 5,15–26). [przypis edytorski]

Hiram z Tyru — król fenickiego miasta Tyr, panujący w latach 969–936 p.n.e. Miał zawarty sojusz z Dawidem, który następnie rozciągnął się na panowanie Salomona (1Krl 5,15–25). [przypis edytorski]

Hiranjawati — rzeka w Indiach, wg legendy nad jej brzegiem umierał Budda. [przypis edytorski]

hirkański — od nazwy: Hirkania, krainy u stóp Kaukazu, nad Morzem Kaspijskim. [przypis edytorski]

Hirkania — popr. Hyrkania, nazwa krainy i satrapii (prowincji) perskiej obejmującej ziemie na południe i południowy wschód od Morza Kaspijskiego. [przypis edytorski]

Hirkanowie — lud mieszkający nad Morzem Kaspijskim. [przypis edytorski]

Hirschfeld, Magnus (1868–1935) — niemiecki lekarz, seksuolog, założyciel Instytutu Wiedzy Seksualnej w Berlinie, działacz ruchu na rzecz równouprawnienia homoseksualistów. [przypis edytorski]

Hirschfeld, Magnus (1868–1935) — wybitny seksuolog niemiecki; założyciel pierwszej niemieckiej organizacji walczącej o prawa osób homoseksualnych. Od 1932 na emigracji we Francji. [przypis edytorski]

Hirsch mit dem goldenen Halsband im Wald von Senlis — erschien dem 14jährigen König angeblich vor der Schlacht im Traum. [przypis edytorski]

his best love (ang.) — tu: swoje (jego) najserdeczniejsze pozdrowienia. [przypis edytorski]

hisować a. hysować (z niem. hissen: podnosić) — podnosić, podciągać. [przypis edytorski]

hisować — wciągać na maszt. [przypis edytorski]

Hispano-Suiza — przedsiębiorstwo działające w branży lotniczej i motoryzacyjnej, znany przedwojenny producent silników i luksusowych samochodów. [przypis edytorski]

hispano-suiza — samochód luksusowej marki, produkowanej przez założone w 1904 r. przedsiębiorstwo Hispano-Suiza, działające w branży lotniczej i motoryzacyjnej, a do II wojny światowej będące producentem broni, silników i luksusowych samochodów. [przypis edytorski]

His rebus infectis (łac.) — nie ukończywszy tych spraw. [przypis edytorski]

histeryczki teatralne — w II poł. XIX w. popularność gwiazd teatru i muzyki stała się zjawiskiem masowym, do dobrego tonu należało przesyłanie sławnym artystom kwiatów i prezentów, a najbardziej zagorzałe wielbicielki zachowywały się jak obłąkane, krzyczały i mdlały podczas spektakli, próbowały wedrzeć się do garderoby ulubieńca, wyrwać fragment jego ubrania na pamiątkę itp. [przypis edytorski]

Histoires secrètes des dames romaines (fr.) — sekretne historie dam rzymskich. [przypis edytorski]

histologia — nauka badająca tkanki. [przypis edytorski]

historią [mogła czytać] (starop. forma) — dziś B.lp r.ż: historię. [przypis edytorski]

Historia antediluviana (łac.) — historia przedpotopowa. [przypis edytorski]

Historia domu Stuartów — wydana przez Hume'a w 1754, stała się częścią jego sześciotomowej Historii Anglii (1754–1761), która przyniosła mu sławę i niezależność finansową. [przypis edytorski]

historia est magistra vitae (łac.) — historia jest nauczycielką życia. [przypis edytorski]

historia Józefa i Putyfara — biblijna opowieść o Józefie, synu patriarchy Jakuba, sprzedanym przez zazdrosnych braci w niewolę. Józef zyskał zaufanie swojego pana Putyfara (a. Potifara), egipskiego urzędnika, ale stracił je wskutek intryg pani i został wtrącony do więzienia. Ostatecznie, dzięki umiejętności tłumaczenia proroczych snów, Józef doszedł do znacznych godności na dworze faraona i po latach mógł udzielić wsparcia ojcu i braciom podczas klęski głodu. [przypis edytorski]

Historia Kościoła i cesarstwa — wspomniane w księdze I dzieło Histoirie de l'Église et de l'Empire pastora protestanckiego Jeana Le Sueura (1603–1681), wydane w Genewie w latach 1672–1677. [przypis edytorski]

historia, którą „Stryj synowcom opowiedział” — tj. popularyzatorsko-podręcznikowa publikacja p.t. Dzieje Polski, które stryj synowcom opowiedział Joachima Lelewela (wyd. Wrocław 1843, wielokrotnie wznawiana). [przypis edytorski]

historia magistra vitae (łac.) — historia nauczycielką życia. [przypis edytorski]

Historia narożnej kamienicy — właśc. Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukorowcach pióra Ignacego Krasickiego, napisana w 1794 r. alegoryczna opowiastka o kilkusetletnich losach budynku w małym miasteczku, symbolizujących dzieje Polski. [przypis edytorski]

historia naturalna (daw.) — przyrodoznawstwo, ogół dziedzin nauki zajmujących się badaniem przyrody ożywionej i nieożywionej; termin popularny szczególnie w XVIII–XIX w. [przypis edytorski]

Historia polska — właśc. Historya Polska : zebrana w krótkości z małemi objaśnieniami jeografii i żywotami niektórych świętych i bohaterów polskich, książka autorstwa Ludwiki Leśniowskiej (1814–1890), opublikowana w 1859 r. [przypis edytorski]

historia Polski Wacława Sobieskiego — chodzi o Dzieje Polski, tomy 1–3 (wyd. 1923–1925). [przypis edytorski]

Historia Powszechna — tu: niem. Weltgeschichte, 9-tomowe dzieje regionów geograficznych świata, napisane przez niemieckiego historyka Hansa Ferdinanda Helmolta, wyd. 1899–1907. [przypis edytorski]

Historia „Prawicy Narodowej” od Bolesława Chrobrego aż do jej wskrzeszenia w Roku Pańskim 1907 — w wydaniu źródłowym pod tytułem podano melodię w zapisie nutowym. Tadeusz Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]

Historia ptaków brytyjskich — ang. History of British Birds, publikacja Thomasa Bewicka (1753–1828) z lat 1797–1804. [przypis edytorski]

Historia Rzymu — właśc. (ang.) Roman History Abridged by Himself for the Use of Schools, książka Olivera Goldsmitha (1728–1774) opublikowana w 1772 r. [przypis edytorski]

Historia Trade Unionów — tyt. oryg. History of Trade Unionism, 1894. [przypis edytorski]

Historia wojny trzydziestoletniej — dzieło historyczne autorstwa Friedricha Schillera (1759–1805). [przypis edytorski]

Historia zanotowała już wprawdzie, jak obito jednego króla angielskiego — 12 lipca 1174 król Anglii Henryk II poddał się w Canterbury ceremonii pokutnej za zainspirowanie rycerzy do zamordowania arcybiskupa Tomasza Becketa: po publicznym wyznaniu swoich grzechów został wychłostany przez biskupów i mnichów przy grobie zabitego. [przypis edytorski]

historię owego człowieka, który wierzył, że ma zamkniętą w butelce księżniczkę chińską — nawiązanie do opowiastki o człowieku, który wierzył, że w butelce trzyma zamkniętą chińską księżniczkę, póki przypadkiem butelka się nie stłukła. [przypis edytorski]

„Historię powszechną” Cezara Cantu (w przekładzie Leona Rogalskiego) — chodzi o Historię powszechną francuskiego historyka Cezara Cantu, wydaną w Polsce przez warszawskiego księgarza S. Orgelbranda, w 1853 r. [przypis edytorski]

historię tego wspaniałego kretyna starożytności, który kazał łańcuchami biczować nieposłuszne morze — król Persji Kserkses (ok. 517–ok. 465 p.n.e) podczas wyprawy na Grecję nakazał zbudować most w celu przeprowadzenia armii przez cieśninę Hellespont, oddzielającą Azję Mniejszą od Europy. Kiedy świeżo zbudowany most został zniszczony przez potężną burzę, władca rozkazał ukarać morze biczowaniem i wrzucić w głębinę kajdany (Herodot, Dzieje, II 33–34). [przypis edytorski]

Historie de la littérature française (fr.) — Historia literatury francuskiej. [przypis edytorski]

Historie Jakubowe — pierwsza część tetralogii biblijnej Tomasza Manna Józef i jego bracia, wydana w 1933. [przypis edytorski]

historiozoficzny — związany z historiozofią: filozofią historii, dziedziną całościowych rozważań nad przebiegiem, znaczeniem i sensem dziejów. [przypis edytorski]

historyj — dziś D. lm: historii. [przypis edytorski]

histrio (łac.) — komediant, aktor, błazen. [przypis edytorski]

histrion — aktor w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]

histrioniczny (z łac. histrio: aktor) — teatralny, dramatyczny; także: typowy dla histrionicznego zaburzenia osobowości, którego przejawem są przesadne, teatralne zachowania i starania o zwrócenie na siebie uwagi. [przypis edytorski]

histrionizm — zdolność aktorska; termin utworzony od: historion, określenia stosowanego w odniesieniu do średniowiecznych aktorów wędrownych. [przypis edytorski]

histrion — śrdw. aktor wędrowny. [przypis edytorski]

histrion (tu pogardl.) — podrzędny aktor, błazen. [przypis edytorski]

histrion (z łac.; daw.) — podrzędny aktor, błazen, komediant. [przypis edytorski]

histrion (z łac. histrio: aktor) — tu: aktor; w średniowieczu wędrowny aktor, uprawiający rodzaj bezsłownych przedstawień, niekiedy z towarzyszeniem muzyki. [przypis edytorski]

histrion (z łac.) — tu: aktor; w średniowieczu wędrowny aktor, uprawiający rodzaj bezsłownych przedstawień, niekiedy z towarzyszeniem muzyki. [przypis edytorski]

hiszpańscy konkwistadorzy — uczestnicy hiszpańskich wypraw mających na celu podbicie Ameryki Południowej i Środkowej, prowadzonych w XV–XVI w. [przypis edytorski]

hiszpańska inkwizycja — instytucja kościelna powołana do strzeżenia katolickiej prawowierności mieszkańców Hiszpanii i jej kolonii; ustanowiona w 1478, zniesiona w 1808 po zajęciu Madrytu przez wojska napoleońskie oraz w 1813 przez opozycyjne wobec Francuzów kortezy w Kadyksie; przywrócona w 1814 przez króla Ferdynanda VII Burbona, zniesiona ostatecznie w 1834 przez Marię Cristinę de Borbón, liberalną regentkę Izabeli II. [przypis edytorski]

Hitler, Adolf (1889–1945) — niemiecki polityk, kanclerz III Rzeszy, przywódca NSDAP, ideolog narodowego socjalizmu i zbrodniarz wojenny. [przypis edytorski]

Hitlerjugend — niemiecka paramilitarna organizacja młodzieżowa NSDAP, utworzona w 1922 r. [przypis edytorski]

Hitlerowska organizacja dziewczęca — Bund Deutscher Mädel (BDM), sekcja młodzieżówki Hitlerjugend. [przypis edytorski]

Hitler wejdzie do Nadrenii, przyłączy Austrię, przekroczy Sudety — dokonane przez hitlerowskie Niemcy trzy akty złamania kończącego I wojnę światową traktatu wersalskiego z 1919 r.; zajęcie strefy zdemilitaryzowanej Nadrenii miało miejsce w 1936 r., Anschluss (przyłączenie) Austrii oraz odebranie Czechosłowacji rejonu Sudetów w 1938 r. [przypis edytorski]

HJ — Hitler-Jugend; dosł. Młodzież Hitlera; nazwa młodzieżówki niem. partii nacjonalistycznej NSDAP. [przypis edytorski]

H. K. T. — skrót nazwy nacjonalistycznej organizacji niemieckiej, założonej w r. 1894 przez Hansemanna, Kennemanna i Tiedemanna (stąd inicjały) w celu germanizacji ziem polskich znajdujących się wówczas pod zaborem pruskim. [przypis edytorski]

hładyszka — dzban gliniany bez ucha. [przypis edytorski]

hładyszka (z ukr.) — bańka a. wysoki garnek. [przypis edytorski]

Hłasko, Marek (1934–1969) — prozaik i scenarzysta filmowy, od roku 1959 na emigracji, autor m.in. zbioru opowiadań Pierwszy krok w chmurach (1956) i powieści Palcie ryż każdego dnia (wyd. pośm. 1985). [przypis edytorski]

Hłasko, Marek (1934–1969) — prozaik i scenarzysta filmowy, od roku 1959 na emigracji, autor m.in. zbioru opowiadań Pierwszy krok w chmurach (1956) i powieści Palcie ryż każdego dnia (wyd. pośm. 1985). [przypis edytorski]

Hlahol, właśc. Hlahol pražský — chór mieszany założony w Pradze w 1861 r. i istniejący nadal w XXI w. [przypis edytorski]

Hlavaček, Karel (1864–1888) — czeski poeta, malarz i grafik; jego Prostibolo duše reprodukowane w „Moderni Revue” to cykl ilustracji do zbioru poezji pod tym tytułem Arnosta Procházki. [przypis edytorski]

Hm, bin ich doch klüger? (niem.) — Hm, czy jednak jestem mądrzejszy? [przypis edytorski]

„h” muette (fr.) — „h” nieme. [przypis edytorski]

Høffding, Harald (1843–1931) — duński filozof i psycholog. [przypis edytorski]

Høffding, Harald (1843–1931) — filozof duński. [przypis edytorski]

Hôtel des seigneurs de Manville (fr.) — pałac panów de Manville; rezydencja zbudowana w 1571 przez hrabiego Claude'a II de Manville; w 1953 przez spadkobierców tytułu podarowana gminie na ratusz miejski. [przypis edytorski]

Hôtel de Ville (fr.) — ratusz. [przypis edytorski]

Hôtel-Dieu — großes kasernenartiges Krankenhaus in Paris. [przypis edytorski]

Hôtel du Nord — francuski melodramat Marcela Carné z 1938 r. [przypis edytorski]

Hôtel Ritz w Paryżu — wspaniały hotel pałacowy przy placu Vendôme, jeden z najbardziej prestiżowych i luksusowych hoteli na świecie. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — ang. filozof, myśliciel polityczny; znany gł. z traktatu z zakresu filozofii społecznej i politycznej pt. Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego (1651), w którym przedstawił swoją teorię umowy społecznej. Jako determinista usiłował pogodzić wolność i determinizm, argumentując, że ludzie mają poczucie wolności, ale podlegają prawom przyczynowym, a zatem wolna wola jest tylko złudzeniem świadomości. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, autor dzieła Lewiatan, uznający walkę każdego z każdym za naturalny stan człowieka, a silne państwo za sposób zapobieżenia tej walce. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof i myśliciel społeczny. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, myśliciel polityczny, autor dzieła Lewiatan, twórca koncepcji, że walka każdego z każdym to naturalny stan człowieka, zaś państwa powstały w wyniku zawarcia umowy społecznej między wolnymi ludźmi, dzięki której zyskują bezpieczeństwo przez rezygnację z prawa do używania przemocy na rzecz suwerena, któremu przekazano władzę. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, myśliciel polityczny; znany głównie z traktatu z zakresu filozofii społecznej i politycznej pt. Lewiatan. [przypis edytorski]

Hobbes, Thomas (1588–1679) — angielski filozof, myśliciel polityczny; znany gł. z traktatu z zakresu filozofii społecznej i politycznej pt. Lewiatan. [przypis edytorski]