Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | włoski | wojskowy | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 2106 przypisów.

Eskurial a. Escorial (hiszp.) — wielki renesansowy zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny położony 45 km od Madrytu. [przypis edytorski]

Eskurial — zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny położony 45 km od Madrytu. [przypis edytorski]

es lebe Staat, es lebe Krieg (niem.) — niech żyje państwo, niech żyje wojna. [przypis edytorski]

es muss deutsch klingen (niem.) — to musi brzmieć po niemiecku. [przypis edytorski]

Espagnol malade (fr.) — chory Hiszpan. [przypis edytorski]

Espania, el pueblo, fascismo, muerte (hiszp.) — Hiszpania, lud, faszyzm, śmierć. [przypis edytorski]

esperanto — sztuczny język, opracowany przez Ludwika Zamenhofa (1859–1917) w celu usunięcia barier językowych między narodami i wprowadzenia pokoju na świecie. [przypis edytorski]

Esperanza, amigos, esperanza! (hiszp.) — Nadziei, przyjaciele, nadziei! [przypis edytorski]

Espiritu Santo — popr.: Espírito Santo, jeden ze stanów Brazylii; położony nad Oceanem Atlantyckim, od północy graniczy ze stanem Bahia. [przypis edytorski]

esplanada — pas niezabudowanej przestrzeni; dawniej wolna przestrzeń między miastem a twierdzą, z czasem esplanady zamieniano w tereny zielone, służące spacerom. [przypis edytorski]

esplanada — promenada; służąca spacerom aleja, pierwotnie najczęściej niezabudowany pas przestrzeni przed fortyfikacjami, pomiędzy fortecą a miastem. [przypis edytorski]

esplanada — promenada; szeroka ulica z aleją spacerową; pierwotnie: pas przestrzeni ciągnący się wzdłuż fortyfikacji, najczęściej pomiędzy miastem a twierdzą. [przypis edytorski]

esponjado (hiszp.) — grzanka, suchar. [przypis edytorski]

Espoz y Mina, Francisco (1781–1836) — przywódca hiszp. działań partyzanckich przeciwko armii Napoleona prowadzonych w latach 1808–1814 w górach na pograniczu francusko-hiszpańskim, generał. [przypis edytorski]

esprit d’à propos (fr.) — umiejętność wypowiedzenia właściwych słów w odpowiednim momencie. [przypis edytorski]

esprit d'apropos — zmysł trafności; talent do formułowania trafnych odpowiedzi. [przypis edytorski]

esprit de l'escalier (fr.) — spóźniony koncept, spóźniony refleks. [przypis edytorski]

esprit d'escalier a. l'esprit de l'escalier (fr.) — trafna riposta, która przychodzi na myśl, kiedy jest już za późno. [przypis edytorski]

esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel. [przypis edytorski]

esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel; tu w lm. [przypis edytorski]

esprit (fr.) — duch, dowcip. [przypis edytorski]

esprit frondeur (fr.) — duch buntowniczy (awanturniczy). [przypis edytorski]

esprits forts (fr.) — człowiek wolnomyślny. [przypis edytorski]

Esquire (ang.) — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]

Esquire — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]

Essais (1580) — po polsku wydane jako Próby w tłum. Tadeusza Boya-Żeleńskiego i Edmunda Cięglewicza. [przypis edytorski]

Essai sur les données immédiates de la conscience, Matiére et mémoire, Evolution créatrice — pol. wyd.: O bezpośrednich danych świadomości, Materia i pamięć, Ewolucja twórcza. [przypis edytorski]

essay — dziś popr. pisownia to: „esej”. [przypis edytorski]

Essay on the Principle of Population — w Polsce książka wyszła pt. Prawo ludności w przekładzie K. Steina w 1925 roku. [przypis edytorski]

Esse est percipi et percipere (łac.) — być (istnieć) to być postrzeganym i postrzegać. [przypis edytorski]

esseńczycy — jedno z żydowskich stronnictw religijnych, obok faryzeuszy, saduceuszy i zelotów, działające od ok. 152 r. p.n.e. do 70 r. n.e.; jego założyciel, zw. Nauczycielem Sprawiedliwości, nie został bliżej zidentyfikowany, podobnie jak nie rozszyfrowano znaczenia nazwy grupy, być może wskazującej na pobożność, milczenie a. działalność uzdrowicielską członków grupy; żyli oni w odosobnieniu (może w grotach w Kumran), w grupach cechujących się wspólnotą dóbr materialnych, w celibacie, ściśle przestrzegając czystości rytualnej, szabasu i praktyk modlitewnych, ale w rytmie własnego kalendarza, podporządkowani ściśle własnym przełożonym, unikali kontaktów ze Świątynią (w przeciwieństwie do saduceuszy i faryzeuszy), choć przez pośredników składali ofiary; zajmowali się studiowaniem i przepisywaniem świętych ksiąg. Według jednej z hipotez Jezus z Nazaretu miał być esseńczykiem. Początki ruchu esseńczyków łączą się z powstaniem Machabeuszy przeciw Antiochowi IV Epifanesowi, poparciem części pobożnych dla Żydów przywódców zrywu, a następnie rozczarowaniem, które spowodowało w łonie judaizmu; ślady działalności esseńczyków zanikły po powstaniu antyrzymskim w Judei w l. 68–70 r. n.e., stłumionym krwawo i zakończonym zburzeniem świątyni w Jerozolimie. [przypis edytorski]

Essen — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Westfalii, główny ośrodek przemysłowy zagłębia Ruhry. [przypis edytorski]

essentia involvit existentiam (łac.) — istota obejmuje istnienie; w: Spinoza, Baruch Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, t. I. tw. VII (dowód), Warszawa 1954, s. 9. [przypis edytorski]

esse (…) operari (łac.) — być, działać. [przypis edytorski]

Estaca de Varres — dziś popr.: Estaca de Bares, najdalej na północ wysunięty przylądek Płw. Iberyjskiego, tradycyjnie uznawany za wyznaczający zachodni kraniec Zatoki Biskajskiej. [przypis edytorski]

estaminet de Varsovie (fr.) — zajazd warszawski; gospoda warszawska. [przypis edytorski]

estancia (hiszp.) — majątek ziemski. [przypis edytorski]

estanszja (z fonet. hiszp. estancia) — gospodarstwo, ferma hodowlana. [przypis edytorski]

estate (hiszp.) — majątek, posiadłość. [przypis edytorski]

Est-ce monsieur Boy (fr.) — czy to pan Boy? [przypis edytorski]

Est-ce que c'est la dame qui s'appelle Christine qui t'a perverti de cette façon? (fr.) — Czy to ta dama imieniem Krystyna zdeprawowała cię w ten sposób? [przypis edytorski]

Est-ce que je ne puis pas prendre une seule de ces fleurs magnifiques, mademoisselle? Seulement pour compléter ma toilette? (fr.) — Czy mogę wziąć jeden z tych pięknych kwiatów, panienko? Tylko po to, żeby dopełnić moją toaletę? [przypis edytorski]

Est-ce que je sais? (fr.) — Czy ja wiem? [przypis edytorski]

Est-ce que ma robe va bien? (…) Et mes souliers? Et mes bas? Tenez, je crois'que je vais danser! (fr.) — I jak wyglądam w tej sukience? A moje buty? A pończochy? Patrzcie, chyba zatańczę! [przypis edytorski]

Est-ce vous (…) dieux! — Czy to Pani, moje bóstwo! Jakże lubię ten taniec, niespodzianka? Ach! bogowie!DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Esteja a. Kisielnicka, Józefa (1859–1941) — polska pisarka i działaczka społeczna. [przypis edytorski]

Esteja, właśc. Józefa Kisielnicka (1859–1941) — wywodząca się z ziemiaństwa pisarka i tradycjonalistyczna działaczka społeczna z przełomu XIX i XX w.; publikowała w „Kurierze Warszawskim” i „Bluszczu”, autorka powieści Kartki z życia kobiety (1890), Fuga Bacha (1891) czy Nina (1903); działając w środowisku wiejskim ziemi łomżyńskiej, zajmowała się szerzeniem oświaty (zakładanie szkół dla ludu) oraz podstaw higieny i medycyny (utworzenie izby porodowej) wśród chłopstwa, jednak w swojej twórczości oceniała negatywnie angażowanie się kobiet w sprawy polityczne czy w ruch emancypacyjny, wyznaczając kobietom jako właściwy krąg aktywności gospodarstwo domowe. [przypis edytorski]

Esteńskie (…) pany — członkowie rodu książąt d'Este, panującego w Ferrarze i Modenie, spokrewnionego z Welfami. [przypis edytorski]

Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza (Aswera); narażając życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając rozkazy najwyższego urzędnika Hamana, który polecił Żydów zgładzić; król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony. [przypis edytorski]

Ester a. Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza, wybraną spośród wielu piękności kraju. [przypis edytorski]

Estera (…) Mardocheusz (…) Haman (…) król Aswerus — postaci historii zawartej w biblijnej Księdze Estery, stanowiącej kanwę dla zwyczajów i tradycji związanych z obchodami święta Purim. [przypis edytorski]

Estera — żydówka wychowywana w czasie niewoli babilońskiej przez swojego kuzyna Mordechaja a. Mardocheusza (est 2,5–7). Wg Biblii została żoną króla perskiego Kserksesa I a. Achaszwerosza (Est 2,17). Narażając swoje życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając tym samym zalecenia najwyższego urzędnika Hamana, który polecił żydów zgładzić (Est 3,6–11). Król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony (Est 7,10). [przypis edytorski]

Esterházy — nazwisko rodowe starej, znaczącej węgierskiej rodziny magnackiej. [przypis edytorski]

Esterhazy, Ferdinand Walsin (1847–1923) — major armii francuskiej, szpiegujący na rzecz Niemiec. W 1894 jego działania zostały wykryte, ale oskarżony o nie został zupełnie niewinny oficer, Alfred Dreyfus. Kiedy w 1896 odkryto dowody świadczące, że za szpiegostwo odpowiadał Etherhazy, władze wojskowe usiłowały nie dopuścić do ich ujawnienia, następnie rozdzielono sprawy obu oficerów i w styczniu 1898 postawiono Etherhazego przed tajnym sądem wojskowym, który po kilku minutach narady go uniewinnił. Doprowadziło to do nagłośnienia afery w prasie, w liście otwartym Émile'a Zoli podpisanym przez setki intelektualistów. W sierpniu 1898 Esterhazy wyjechał do Londynu, gdzie aż do śmierci był korespondentem antysemickiej gazety „La Libre Parole”. [przypis edytorski]

est! est! est! — włoskie białe wino z Montefiascone, ok. 100 km na płn. od Rzymu; wg legendy średniowieczny duchowny podróżujący do Rzymu nakazał służącemu, żeby wyprawił się przed nim i na drzwiach karczm, gdzie znajdzie dobre wino, pisał „est” (łac.: jest), a wówczas sługa, napotkawszy w Montefiascone wyśmienity trunek, na drzwiach napisał to słowo trzykrotnie. [przypis edytorski]

est finitus (łac.) — jest skończony. [przypis edytorski]

Estienne, Henri (młodszy), łac. Stephanus (1531–1598) — francuski wydawca, wybitny hellenista i filolog z francuskiej rodziny drukarzy i wydawców; w 1566 opublikował łacińskie wydanie greckiego historyka Herodota z satyryczną apologią po francusku, pt. Apologie pour Hérodote, pokazującą, że niewiarygodne historie Herodota są porównywalne ze sprawdzalnymi, a równie osobliwymi faktami związanymi z chrześcijaństwem w czasach mu współczesnych; publikacja ta ściągnęła na niego prześladowania. [przypis edytorski]

Est-il mal-appris, celui là! (fr.) — Czy źle wychowany, ten tam. [przypis edytorski]

Est-il possible? — Czy to możliwe?DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Est itaque quod gratias agamus Machiavello… (łac.) — Mamy zatem za co dziękować Machiavellemu i tego rodzaju pisarzom, którzy otwarcie i bez osłonek przedstawiają, co ludzie zazwyczaj czynią, a nie co powinni. [przypis edytorski]

Est modus in rebus… (łac.) — Jest miara we wszystkim (Horacy, Satyry, I, 1, w. 106). [przypis edytorski]

Est modus in rebus (łac.) — na wszystko jest sposób. [przypis edytorski]

estote perfecti (łac.) — bądźcie doskonali (Mt 5, 48). [przypis edytorski]

Estowie — używana w starożytności i wczesnym średniowieczu nazwa określająca ludy zamieszkujące wschodnie wybrzeża Morza Bałtyckiego, od ujścia Wisły do Zatoki Fińskiej. [przypis edytorski]

Est-que tu l'as vu, petit? (fr.) — Widziałeś go, mały? [przypis edytorski]

estrada — podwyższenie, na którym odbywają się występy artystyczne. [przypis edytorski]

Estramadura — region w Hiszpanii, graniczący z Kastylią i Leonem; jego nazwa oznacza „tereny najdalsze”. [przypis edytorski]

Estreicher, Karol (1827–1908) — historyk i bibliograf; jego dziadek przybył do Krakowa z Austrii. [przypis edytorski]

Estreicher, Karol (1827–1908) — historyk literatury, biograf, dyrektor Biblioteki Jagiellońskiej. [przypis edytorski]

Estreicher — nazwisko krakowskiej rodziny, która wydała licznych naukowców, wśród nich m. in. Karola Estreichera (1827–1908), historyka literatury i dyrektora Biblioteki Narodowej. [przypis edytorski]

Estreicher, Stanisław (1869–1939) — historyk prawa, rektor UJ; aresztowany w niemieckiej akcji wymierzonej przeciw profesorom uniwersyteckim, Sonderaktion Krakau, zmarł w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. [przypis edytorski]

estyma (daw.) — poważanie, szacunek. [przypis edytorski]

estymować (daw., z łac.) — darzyć estymą, szacunkiem; cenić, poważać. [przypis edytorski]

Es un nuestro (hiszp.) — To nasz. [przypis edytorski]

Es war einmal ein König, der hatte einen grossen Floh (niem.) — „Był sobie raz król, który miał dużą pchłę…” wiersz Johanna Wolfganga Goethego. [przypis edytorski]

es wird zu arg (niem.) — będzie źle. [przypis edytorski]

esy — tu: esownice, archit. elementy dekoracyjne w kształcie litery s, której oba końce są zwinięte w spiralę. [przypis edytorski]

Eszel-Giejdas, której ortografii nie gwarantuję — w Imperium Osmańskim używano zmodyfikowanego alfabetu persko-arabskiego, stąd dla mało znanych miejscowości nie istniały ustalone sposoby zapisu ich nazw w językach europejskich i autorka zapewne starała się zapisywać je ze słuchu; obowiązujący obecnie w Turcji alfabet oparty na alfabecie łacińskim wprowadzono w roku 1929. [przypis edytorski]

eszelon — pociąg albo szerzej: kolejowy transport wojsk lub ładunków, urządzony tak, że wozy czy wagony jadą jeden za drugim; na przykład podczas przemieszczania oddziałów wojskowych na dalekie dystanse. [przypis edytorski]

etalaż (daw., z fr.) — wystawa towarów przed sklepem, ekspozycja. [przypis edytorski]

Et alors (fr.) — No więc. Więc cóż. [przypis edytorski]

et alors quel dommage! (fr.) — a wtedy co za szkoda! [przypis edytorski]

et altra (łac.) — i inne. [przypis edytorski]

etamina — cienka, przezroczysta tkanina bawełniana z prześwitami, pierwotnie jedwabna. [przypis edytorski]

etamina — rodzaj półprzezroczystej tkaniny. [przypis edytorski]

Etan i Eman, i Kalcol, i Dorda — wielcy mędrcy, wymienieni w 1 Krl 4, 31, wg Wulgaty (w BT: 1 Krl 5, 11). [przypis edytorski]

etap (daw.) — miejsce postoju w czasie podróży. [przypis edytorski]

etap (daw.) — miejsce postoju w czasie podróży; w carskiej Rosji: miejsce z barakami noclegowymi, gdzie przetrzymywano eskortowanych na Syberię skazańców po dniu podróży. [przypis edytorski]

etap (daw.) — miejsce postoju w czasie podróży; w carskiej Rosji: miejsce z barakami noclegowymi, gdzie przetrzymywano eskortowanych na Syberię skazańców po dniu podróży; czasem także przen.: zsyłka. [przypis edytorski]

et après tout cela (fr.) — a oprócz tego wszystkiego. [przypis edytorski]

et après tout (fr.) — a oprócz tego. [przypis edytorski]

etap (tu daw.) — miejsce postoju, przegrupowania, przeładunku. [przypis edytorski]