Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | biologia, biologiczny | chemiczny | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | hebrajski | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | włoski | wojskowy | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 2157 przypisów.

Es ist aber hübsch! (niem.) — Ależ piękna pogoda! [przypis edytorski]

Es ist der Herren eigner Geist (niem.) — To tylko jest duch tych ludzi (parafraza cytatu z tragedii Faust. Część pierwsza Goethego, rozmowa Wagnera z Faustem; jego pełny sens to: to, co nazywasz duchem czasów, jest tylko własnym duchem tych ludzi [tj. autorów, kronikarzy], którzy po swojemu odzwierciedlają czasy). [przypis edytorski]

Es ist doch der schönste Grüss (niem.) — To przecież jest najpiękniejsze pozdrowienie. [przypis edytorski]

Es ist doch ein jüdisches Geschäft. Jüdische Geschäfte werden alle während des Parteitages geschlossen (niem.) — Przecież to jest sklep żydowski. Podczas Parteitagu wszystkie sklepy żydowskie będą zamknięte. [przypis edytorski]

Es ist eine Idee (niem.) — To jest pomysł. [przypis edytorski]

eskamotować (daw.) — ukraść a. ukryć coś zręcznie. [przypis edytorski]

eskamotować — sprytnie ukrywać. [przypis edytorski]

eskamotować — zręcznie ukryć lub skraść (na wzór sztuk kuglarskich). [przypis edytorski]

eskamotować — zręcznie ukryć. [przypis edytorski]

Eskimosi — Inuici (nazwa własna: Inuit, Inuitowie); grupa rdzennych ludów obszarów arktycznych i subarktycznych Grenlandii, Kanady, Alaski i Syberii. W XVI wieku wśród białych upowszechniła się nazwa Eskimosi — o tyle niewłaściwa, co zagadkowa etymologicznie. Początkowo uważano, że wywodzi się od wyrażenia „zjadacze surowego mięsa”, obecnie przypuszcza się raczej, że nazwa ta ma inne pochodzenie. Inuici alaskańscy nie tylko tolerują, ale nawet wolą nazwę Eskimosi. [przypis edytorski]

Eskimosi, właśc. Inuici — grupa rdzennych ludów podobnych kulturowo i językowo, które zamieszkują arktyczne regiony Ameryki Północnej (głównie Kanady) i Europy (głównie Grenlandii). Nazwa „Eskimosi” była historycznie używana jako termin ogólny w odniesieniu do różnych rdzennych grup zamieszkujących arktyczne terytoria, ale obecnie jest uważany za nieprawidłowy, obraźliwy i przestarzały. [przypis edytorski]

Eskimosi, właśc. Inuici — grupa rdzennych ludów podobnych kulturowo i językowo, które zamieszkują głównie arktyczne regiony Kanady i Grenlandii. Populacja Inuitów na terytorium Norwegii koncentruje się głównie na archipelagu Svalbard, który znajduje się na Oceanie Arktycznym. Termin „Eskimosi” był historycznie używany jako termin ogólny w odniesieniu do różnych rdzennych grup zamieszkujących arktyczne terytoria, ale obecnie jest uważany za obraźliwy i przestarzały. Dziś Inuici mierzą się ze zmianami klimatu, problemami społecznymi, wynikającymi z wielowiekowej i wciąż obecnej dyskryminacji w dostępie do edukacji, ochrony zdrowia itd. Kluczowym problemem są wywłaszczenia ich terytoriów i dewastacja środowiska przez międzynarodowe korporacje. Inuici dążą też do zachowania, odtworzenia i utrwalenia swoich tradycji kulturowych. [przypis edytorski]

Eskimos, właśc. Inuita — członek grupy rdzennych mieszkańców obszarów arktycznych i subarktycznych Grenlandii, Kanady, Alaski i Syberii; ludy eskimo-aleuckie dzielą się na dwie główne grupy: Jugytów (używających języków yupik) oraz właśnie Inuitów (używających języków Inuktitut); daw. nazwa Eskimosi obecnie uważana jest przez wiele osób na Grenlandii i w Kanadzie za obraźliwą, gdyż wywodzi się ją od wyrażenia „zjadacze surowego mięsa”, natomiast inuk w językach Inuitów znaczy „osoba”, zaś inuit: „ludzie”. [przypis edytorski]

ESKIMOSY I GRENLANDCZYCY, JAKUTY, AJNOSY I KAMCZADAŁY… — dziś popr.: Eskimosi (Inuici) i Grenlandczycy, Jakuci, Ajnowie, Kamczadałowie, Finowie, Finowie, Estończycy, Liwowie, Lapończycy i Samojedzi, Ostiakowie, Turkmeni, Kirgizi, Ałtjczycy i Abakanowie. [przypis edytorski]

esklandra (z fr.) — skandal, zgorszenie. [przypis edytorski]

eskomptować (z fr. escompter) — daw.: eskontować, dziś: dyskontować, kupować lub sprzedawać weksel przed jego terminem płatności przy potrąceniu dyskonta, tj. ustalonego procentu od sumy zobowiązania wekslowego. [przypis edytorski]

eskonto a. dyskonto — potrącenie przez bank pewnej części nominalnej ceny papierów wartościowych w wypadku ich odkupienia przed terminem płatności. [przypis edytorski]

eskonto (daw.) — dziś: dyskonto weksli, tj. wykupywanie weksla przed terminem jego płatności po potrąceniu pewnej części sumy, na jaką go wystawiono. [przypis edytorski]

eskonto — dyskonto; potrącenie części wartości weksli wykupionych przed terminem. [przypis edytorski]

eskontować (daw.) — dyskontować weksel, tj. wykupywać weksel przed terminem jego płatności po potrąceniu pewnej części sumy, na jaką go wystawiono. [przypis edytorski]

eskorial — tu: wielki pałac, od Escorialu, monumentalnego renesansowego zespołu pałacowo-klasztornego w pobliżu Madrytu, zbudowanego w latach 1563–84 przez Filipa II. [przypis edytorski]

eskulap (daw.) — przestarz., lit.: lekarz. [przypis edytorski]

Eskulap (gr. Asklepios) — bóg sztuki lekarskiej. [przypis edytorski]

Eskulapiusz — właśc. Eskulap bądź Asklepios, grecki bóg medycyny. [przypis edytorski]

eskulap — lekarz (od imienia Eskulapa, gr. boga medycyny). [przypis edytorski]

eskulap — lekarz. [przypis edytorski]

Eskulap (mit. gr.) — bóg medycyny. [przypis edytorski]

Eskulap (mit. rzym.) — zlatynizowana forma imienia Asklepiosa, greckiego boga sztuki lekarskiej. [przypis edytorski]

Eskulap (mit. rzym.) — zlatynizowana forma imienia Asklepiosa, greckiego boga sztuki lekarskiej, wiązanego z wężami znającymi sekrety sztuki medycznej; jego atrybutem była laska z owiniętym wokół wężem, dziś symbol medycyny. [przypis edytorski]

eskulap — przen. lekarz. [przypis edytorski]

eskulap — tu: lekarz. [przypis edytorski]

eskulap (żart.) — lekarz (od zlatynizowanej formy imienia gr. Asklepiosa, boga lekarzy). [przypis edytorski]

eskulap (żart.) — lekarz (od zlatynizowanej formy imienia gr. Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej). [przypis edytorski]

Eskulap (żart.) — lekarz (od zlatynizowanej formy imienia gr. Asklepiosa, boga sztuki lekarskiej). [przypis edytorski]

eskulap (z gr., żart.) — lekarz. [przypis edytorski]

Eskurial a. Escorial (hiszp.) — wielki renesansowy zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny położony 45 km od Madrytu. [przypis edytorski]

Eskurial — zespół pałacowo-klasztorno-biblioteczny położony 45 km od Madrytu. [przypis edytorski]

es lebe Staat, es lebe Krieg (niem.) — niech żyje państwo, niech żyje wojna. [przypis edytorski]

esmi — den. Forma nuo esu. [przypis edytorski]

esmi — sen. forma. ž. esu. [przypis edytorski]

esmu — sena forma ž. esu. [przypis edytorski]

esmu — sen. form. esu. [przypis edytorski]

es muss deutsch klingen (niem.) — to musi brzmieć po niemiecku. [przypis edytorski]

Espagnol malade (fr.) — chory Hiszpan. [przypis edytorski]

Espania, el pueblo, fascismo, muerte (hiszp.) — Hiszpania, lud, faszyzm, śmierć. [przypis edytorski]

esperanto — sztuczny język, opracowany przez Ludwika Zamenhofa (1859–1917) w celu usunięcia barier językowych między narodami i wprowadzenia pokoju na świecie. [przypis edytorski]

Esperanza, amigos, esperanza! (hiszp.) — Nadziei, przyjaciele, nadziei! [przypis edytorski]

Espiritu Santo — popr.: Espírito Santo, jeden ze stanów Brazylii; położony nad Oceanem Atlantyckim, od północy graniczy ze stanem Bahia. [przypis edytorski]

esplanada — pas niezabudowanej przestrzeni; dawniej wolna przestrzeń między miastem a twierdzą, z czasem esplanady zamieniano w tereny zielone, służące spacerom. [przypis edytorski]

esplanada — promenada; służąca spacerom aleja, pierwotnie najczęściej niezabudowany pas przestrzeni przed fortyfikacjami, pomiędzy fortecą a miastem. [przypis edytorski]

esplanada — promenada; szeroka ulica z aleją spacerową; pierwotnie: pas przestrzeni ciągnący się wzdłuż fortyfikacji, najczęściej pomiędzy miastem a twierdzą. [przypis edytorski]

esponjado (hiszp.) — grzanka, suchar. [przypis edytorski]

Espoz y Mina, Francisco (1781–1836) — przywódca hiszp. działań partyzanckich przeciwko armii Napoleona prowadzonych w latach 1808–1814 w górach na pograniczu francusko-hiszpańskim, generał. [przypis edytorski]

esprit d’à propos (fr.) — umiejętność wypowiedzenia właściwych słów w odpowiednim momencie. [przypis edytorski]

esprit d'apropos — zmysł trafności; talent do formułowania trafnych odpowiedzi. [przypis edytorski]

esprit de l'escalier (fr.) — spóźniony koncept, spóźniony refleks. [przypis edytorski]

esprit d'escalier a. l'esprit de l'escalier (fr.) — trafna riposta, która przychodzi na myśl, kiedy jest już za późno. [przypis edytorski]

esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel; tu w lm. [przypis edytorski]

esprit fort (fr.) — osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel. [przypis edytorski]

esprit (fr.) — duch, dowcip. [przypis edytorski]

esprit frondeur (fr.) — duch buntowniczy (awanturniczy). [przypis edytorski]

esprits forts (fr.) — człowiek wolnomyślny. [przypis edytorski]

Esquire (ang.) — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]

Esquire — tytuł grzecznościowy: Wielmożny Pan. [przypis edytorski]

Essais (1580) — po polsku wydane jako Próby w tłum. Tadeusza Boya-Żeleńskiego i Edmunda Cięglewicza. [przypis edytorski]

Essai sur les données immédiates de la conscience, Matiére et mémoire, Evolution créatrice — pol. wyd.: O bezpośrednich danych świadomości, Materia i pamięć, Ewolucja twórcza. [przypis edytorski]

essay — dziś popr. pisownia to: „esej”. [przypis edytorski]

Essay on the Principle of Population — w Polsce książka wyszła pt. Prawo ludności w przekładzie K. Steina w 1925 roku. [przypis edytorski]

Esse est percipi et percipere (łac.) — być (istnieć) to być postrzeganym i postrzegać. [przypis edytorski]

esseńczycy — jedno z żydowskich stronnictw religijnych, obok faryzeuszy, saduceuszy i zelotów, działające od ok. 152 r. p.n.e. do 70 r. n.e.; jego założyciel, zw. Nauczycielem Sprawiedliwości, nie został bliżej zidentyfikowany, podobnie jak nie rozszyfrowano znaczenia nazwy grupy, być może wskazującej na pobożność, milczenie a. działalność uzdrowicielską członków grupy; żyli oni w odosobnieniu (może w grotach w Kumran), w grupach cechujących się wspólnotą dóbr materialnych, w celibacie, ściśle przestrzegając czystości rytualnej, szabasu i praktyk modlitewnych, ale w rytmie własnego kalendarza, podporządkowani ściśle własnym przełożonym, unikali kontaktów ze Świątynią (w przeciwieństwie do saduceuszy i faryzeuszy), choć przez pośredników składali ofiary; zajmowali się studiowaniem i przepisywaniem świętych ksiąg. Według jednej z hipotez Jezus z Nazaretu miał być esseńczykiem. Początki ruchu esseńczyków łączą się z powstaniem Machabeuszy przeciw Antiochowi IV Epifanesowi, poparciem części pobożnych dla Żydów przywódców zrywu, a następnie rozczarowaniem, które spowodowało w łonie judaizmu; ślady działalności esseńczyków zanikły po powstaniu antyrzymskim w Judei w l. 68–70 r. n.e., stłumionym krwawo i zakończonym zburzeniem świątyni w Jerozolimie. [przypis edytorski]

Essen — miasto w Niemczech, w Nadrenii-Westfalii, główny ośrodek przemysłowy zagłębia Ruhry. [przypis edytorski]

essentia involvit existentiam (łac.) — istota obejmuje istnienie; w: Spinoza, Baruch Etyka w porządku geometrycznym dowiedziona, t. I. tw. VII (dowód), Warszawa 1954, s. 9. [przypis edytorski]

esse (…) operari (łac.) — być, działać. [przypis edytorski]

Estaca de Varres — dziś popr.: Estaca de Bares, najdalej na północ wysunięty przylądek Płw. Iberyjskiego, tradycyjnie uznawany za wyznaczający zachodni kraniec Zatoki Biskajskiej. [przypis edytorski]

estaminet de Varsovie (fr.) — zajazd warszawski; gospoda warszawska. [przypis edytorski]

estancia (hiszp.) — majątek ziemski. [przypis edytorski]

estanszja (z fonet. hiszp. estancia) — gospodarstwo, ferma hodowlana. [przypis edytorski]

estate (hiszp.) — majątek, posiadłość. [przypis edytorski]

Est-ce monsieur Boy (fr.) — czy to pan Boy? [przypis edytorski]

Est-ce que c'est la dame qui s'appelle Christine qui t'a perverti de cette façon? (fr.) — Czy to ta dama imieniem Krystyna zdeprawowała cię w ten sposób? [przypis edytorski]

Est-ce que je ne puis pas prendre une seule de ces fleurs magnifiques, mademoisselle? Seulement pour compléter ma toilette? (fr.) — Czy mogę wziąć jeden z tych pięknych kwiatów, panienko? Tylko po to, żeby dopełnić moją toaletę? [przypis edytorski]

Est-ce que je sais? (fr.) — Czy ja wiem? [przypis edytorski]

Est-ce que ma robe va bien? (…) Et mes souliers? Et mes bas? Tenez, je crois'que je vais danser! (fr.) — I jak wyglądam w tej sukience? A moje buty? A pończochy? Patrzcie, chyba zatańczę! [przypis edytorski]

Est-ce vous (…) dieux! — Czy to Pani, moje bóstwo! Jakże lubię ten taniec, niespodzianka? Ach! bogowie!DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Esteja a. Kisielnicka, Józefa (1859–1941) — polska pisarka i działaczka społeczna. [przypis edytorski]

Esteja, właśc. Józefa Kisielnicka (1859–1941) — wywodząca się z ziemiaństwa pisarka i tradycjonalistyczna działaczka społeczna z przełomu XIX i XX w.; publikowała w „Kurierze Warszawskim” i „Bluszczu”, autorka powieści Kartki z życia kobiety (1890), Fuga Bacha (1891) czy Nina (1903); działając w środowisku wiejskim ziemi łomżyńskiej, zajmowała się szerzeniem oświaty (zakładanie szkół dla ludu) oraz podstaw higieny i medycyny (utworzenie izby porodowej) wśród chłopstwa, jednak w swojej twórczości oceniała negatywnie angażowanie się kobiet w sprawy polityczne czy w ruch emancypacyjny, wyznaczając kobietom jako właściwy krąg aktywności gospodarstwo domowe. [przypis edytorski]

Esteńskie (…) pany — członkowie rodu książąt d'Este, panującego w Ferrarze i Modenie, spokrewnionego z Welfami. [przypis edytorski]

Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza (Aswera); narażając życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając rozkazy najwyższego urzędnika Hamana, który polecił Żydów zgładzić; król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony. [przypis edytorski]

Ester a. Estera — bohaterka biblijnej Księgi Estery, dziewczyna żydowska, która została żoną króla perskiego Achaszwerosza, wybraną spośród wielu piękności kraju. [przypis edytorski]

Estera (…) Mardocheusz (…) Haman (…) król Aswerus — postaci historii zawartej w biblijnej Księdze Estery, stanowiącej kanwę dla zwyczajów i tradycji związanych z obchodami święta Purim. [przypis edytorski]

Estera — żydówka wychowywana w czasie niewoli babilońskiej przez swojego kuzyna Mordechaja a. Mardocheusza (est 2,5–7). Wg Biblii została żoną króla perskiego Kserksesa I a. Achaszwerosza (Est 2,17). Narażając swoje życie, wstawiła się za narodem żydowskim u króla, podważając tym samym zalecenia najwyższego urzędnika Hamana, który polecił żydów zgładzić (Est 3,6–11). Król zgodził się oszczędzić Żydów, a Haman został powieszony (Est 7,10). [przypis edytorski]

Esterházy — nazwisko rodowe starej, znaczącej węgierskiej rodziny magnackiej. [przypis edytorski]

Esterhazy, Ferdinand Walsin (1847–1923) — major armii francuskiej, szpiegujący na rzecz Niemiec. W 1894 jego działania zostały wykryte, ale oskarżony o nie został zupełnie niewinny oficer, Alfred Dreyfus. Kiedy w 1896 odkryto dowody świadczące, że za szpiegostwo odpowiadał Etherhazy, władze wojskowe usiłowały nie dopuścić do ich ujawnienia, następnie rozdzielono sprawy obu oficerów i w styczniu 1898 postawiono Etherhazego przed tajnym sądem wojskowym, który po kilku minutach narady go uniewinnił. Doprowadziło to do nagłośnienia afery w prasie, w liście otwartym Émile'a Zoli podpisanym przez setki intelektualistów. W sierpniu 1898 Esterhazy wyjechał do Londynu, gdzie aż do śmierci był korespondentem antysemickiej gazety „La Libre Parole”. [przypis edytorski]

est! est! est! — włoskie białe wino z Montefiascone, ok. 100 km na płn. od Rzymu; wg legendy średniowieczny duchowny podróżujący do Rzymu nakazał służącemu, żeby wyprawił się przed nim i na drzwiach karczm, gdzie znajdzie dobre wino, pisał „est” (łac.: jest), a wówczas sługa, napotkawszy w Montefiascone wyśmienity trunek, na drzwiach napisał to słowo trzykrotnie. [przypis edytorski]

est finitus (łac.) — jest skończony. [przypis edytorski]

Estienne, Henri (młodszy), łac. Stephanus (1531–1598) — francuski wydawca, wybitny hellenista i filolog z francuskiej rodziny drukarzy i wydawców; w 1566 opublikował łacińskie wydanie greckiego historyka Herodota z satyryczną apologią po francusku, pt. Apologie pour Hérodote, pokazującą, że niewiarygodne historie Herodota są porównywalne ze sprawdzalnymi, a równie osobliwymi faktami związanymi z chrześcijaństwem w czasach mu współczesnych; publikacja ta ściągnęła na niego prześladowania. [przypis edytorski]