Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 3260 przypisów.

Herakles (mit. gr.) — heros grecki; syn Zeusa i Alkmeny, mąż Dejaniry; słynny z 12 prac. [przypis edytorski]

Herakles (mit. gr.) — heros grecki, syn Zeusa i Alkmeny, słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. Jego żona Dejanira, zazdrosna o męża, podarowała mu szatę nasyconą krwią centaura Nessosa, zabitego niegdyś przez Heraklesa. Krew centaura, rzekomo mająca zapewniać wierność, była palącą trucizną. Szata wżarła się w ciało herosa, który aby skrócić swoje męczarnie, zbudował stos pogrzebowy i rzucił się w płomienie. [przypis edytorski]

Herakles (mit. gr.) — powszechnie czczony heros grecki, syn władcy bogów Zeusa i śmiertelniczki, słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]

Herakles (mit. gr.) — syn Zeusa i Alkmeny, obdarzony niezwykłą siłą. Tyranem nie był. [przypis edytorski]

Herakles Przewodnik — „błędny rycerz” Herakles jest opiekunem znużonych wędrówką tułaczy; Hellenowie składają mu ofiary (ks. IV, 8). [przypis tłumacza]

Herakles zstąpił do podziemia po psa Cerbera — jednym z 12 zadań greckiego herosa Heraklesa było sprowadzenie wielogłowego psa Cerbera, pilnującego wejścia do krainy zmarłych. [przypis edytorski]

Heraklides z Pontu (IV w. p.n.e.) — grecki filozof akademicki, „astronom-platończyk”, twórca hipotezy heliocentrycznej (według której Ziemia obraca się wokół własnej osi i Słońca). [przypis edytorski]

Heraklidzi — potomkowie mitycznego herosa Heraklesa; w szczególności królowie Dorów, którzy podbili Peloponez. [przypis edytorski]

Heraklit — joński filozof przyrody, znany z koncepcji zmiany jako centralnego elementu świata wyrażonej w sformułowaniu ta panta rhei: wszystko płynie. [przypis edytorski]

Heraklit, który uważał, iż wszystko jest pełne dusz i demonów (…) — Diogenes Laertios, Heraklit z Efezu, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 7. [przypis tłumacza]

Heraklit (…) odparł — Diogenes Laertios, Heraklit z Efezu [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 3. [przypis edytorski]

Heraklit twierdził, iż świat uczyniony jest z ognia (…) — Diogenes Laertios, Heraklit z Efezu, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 8. [przypis tłumacza]

Heraklit z Efezu (ok. 540–480 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody. [przypis edytorski]

Heraklit z Efezu (ok. 540–480 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził sławną formułą „wszystko płynie”). [przypis edytorski]

Heraklit z Efezu (ok. 540–480 p.n.e.) — filozof gr., zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arche) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził w sławnym zdaniu „wszystko płynie”). [przypis edytorski]

Heraklit z Efezu (ok. 540–ok. 480 p.n.e.) — filozof grecki, w przeciwieństwie do trwałego i niezmiennego bytu eleatów [gr. szkoła filozoficzna działająca w Elei] uważał świat za tok nieustannej zmiany. Stąd zdanie jego: „dwa razy nie wstąpisz do tej samej rzeki”. [przypis tłumacza]

Heraklit z Efezu (ok. 540–ok. 480 p.n.e.) – filozof grecki, zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził w sławnym zdaniu „wszystko płynie”). [przypis edytorski]

Heraklit z Efezu (ok. 540–ok. 480 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził w sławnym zdaniu „wszystko płynie”); Heraklita z jego przeciwieństwami, które się przyciągać mają: zapewne omyłka tłumacza i powinno być: Empedoklesa. [przypis edytorski]

Heraklit z Efezu (ok. 540–ok. 480 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził w sławnym zdaniu „wszystko płynie”). [przypis edytorski]

Heraklit z Efezu (ok. 540–ok. 480 p.n.e.) — filozof grecki, zaliczany do jońskiej szkoły filozofii przyrody; za zasadę pierwotną (arché) wszechświata uważał ogień, za cechę bytu zaś zmienność, nieustanne zanikanie i stawanie się (co wyraził w sławnym zdaniu „wszystko płynie”); gasną o wiele bardziej niż słońce u Heraklita, bo nie zapalają się na nowo: według Heraklita słońce codziennie się odnawia. [przypis edytorski]

„Herald” — ang. „The Herald”, najstarszy dziennik brytyjski wydawany od 1783 r. w Glasgow. [przypis edytorski]

heraldia, popr.: heroldia — po powstaniu listopadowym dekretem carskim powołano, na wzór analogicznej instytucji rosyjskiej, Heroldię Królestwa Polskiego (1836–1861), która zajmowała się sprawdzaniem dowodów szlachectwa i prowadzeniem ksiąg szlachty; po rozwiązaniu instytucji jej dokumenty trafiły do Petersburga. [przypis edytorski]

heraldyk — badacz herbów szlacheckich. [przypis redakcyjny]

Hera (mit. gr.) — bogini niebios i macierzyństwa, żona i siostra Zeusa, w poemacie sprzyjająca Grekom. [przypis edytorski]

Hera (mit. gr.) — siostra i żona Zeusa. [przypis edytorski]

Hera (mit. gr.) — siostra i żona Zeusa, w poemacie sprzyjająca Grekom. [przypis edytorski]

herap a. harap (daw.) — koniec polowania. [przypis redakcyjny]

herapy — gony myśliwskie. [przypis redakcyjny]

Her Armeńczyk — Obacz w Platonie pełną tajemnic ducha powieść o Herze Armeńczyku, na końcu dzieła pt. Rzeczpospolita. [przypis autorski]

Heraus alles, weg, weg! (niem.) — Wynocha wszyscy, precz, precz! [przypis edytorski]

heraus (niem.) — tu: skrócone od pot. heraus mit der Sprache: opowiadaj wreszcie; gadajże. [przypis edytorski]

Herbaczewski, Józef Albin (1876–1944) — literat krakowski, obecnie współpracownik „Rydwanu”, wydał już po śmierci Brzozowskiego bardzo hałaśliwą i mocno pretensjonalną książkę I nie wódź nas w pokuszenie (szkicowane wizerunki dusz współcześnie wybitnych na tle myśli dziejowej), w której w sposób co najmniej żakowski przedrzeźnia się twórczości Wyspiańskiego i Brzozowskiego, głosząc zarówno apodyktycznie, jak gołosłownie powrót do romantycznego stanu natury. Poglądy jego były Brzozowskiemu znane, zdaje się, jeśli się nie mylę, z osobistego z nim zetknięcia się w Florencji. W tym czasie bowiem nie były one jeszcze z trybuny publicznej wygłoszone. Osobista znajomość wystarczała widocznie Brzozowskiemu do trafnej oceny umysłowości Herbaczewskiego. Wzmianki o nim powtarzają się jeszcze w innych miejscach Pamiętnika. [red. WL]. [przypis redakcyjny]

Herbaczewski uważa, że przed laty nie został zrozumiany, że był prorokiem futuryzmu literatury, a zwłaszcza prozy polskiej. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Józef Albin Herbaczewski. [przypis edytorski]

Herbart, Johann Friedrich (1776–1841) — niemiecki filozof i pedagog. [przypis edytorski]

Herbart, Johann Friedrich (1776–1841) — niemiecki filozof, psycholog i pedagog. [przypis edytorski]

Herbart, Johann Friedrich (1776–1841) — niemiecki filozof, psycholog i pedagog, twórca współczesnej pedagogiki naukowej. [przypis edytorski]

herbartowski — nawiązujący do tradycyjnego systemu dydaktycznego, tzw. szkoły herbartowskiej, określanej tak od nazwiska Johanna Friedricha Herbarta (1776–1841), niem. filozofa i pedagoga, który głosił, że celem wychowania jest kształtowanie silnych moralnie charakterów; system ten wprowadzał podział treści nauczania na przedmioty, uczniowie byli traktowani jako pasywni odbiorcy wiedzy, motywowani do nauki przez czynniki zewnętrzne (oceny i częstą kontrolę wyników), kładziono nacisk na współzawodnictwo i pamięciowe opanowanie materiału, nauczanie odbywało się wyłącznie w szkole (nie uwzględniano lekcji w terenie, w muzeach itp.) i poprzez prace domowe; spontaniczna twórczość uczniów nie była promowana. [przypis edytorski]

herbarz — księga z opisami roślin i ziół. [przypis edytorski]

herbata tańcująca (fr. thé dansant) — popołudniowe tańce z drobnym poczęstunkiem, organizowane w tradycyjnej porze picia herbaty, popularne w 2 poł. XIX w. i pierwszych dekadach XX w., początkowo na przedmieściach, w miastach garnizonowych, w kąpieliskach itp. [przypis edytorski]

herbata tańcująca (fr. thé dansant) — popołudniowe tańce z drobnym poczęstunkiem, organizowane w tradycyjnej porze picia herbaty, popularne w 2 poł. XIX w. i pierwszych dekadach XX w., początkowo na przedmieściach, w miastach garnizonowych, w kąpieliskach itp. [przypis edytorski]

Herbert Hoover, późniejszy prezydent USA stwierdził: „To nie do pomyślenia […] że tak ważne dla dobra państwa kwestie związane z przekazywaniem informacji, rozrywką i edukacją utonęły w reklamowym trajkocie”. Podaję za: A. Brigs, P. Burke, Społeczna historia mediów…, s. 211. [przypis autorski]

Herbert Spencer (1820–1903) — ang. filozof i socjolog. [przypis edytorski]

Herbert, William (ok. 1501–1570) — angielski szlachcic, dworzanin i polityk epoki Tudorów. [przypis edytorski]

Herbert, Zbigniew (1924–1998) — poeta, eseista i dramaturg, często odwołujący się do elementów kultury antycznej i tradycji malarskiej, autor m. in.rozciągniętego między kilka książek poetyckich cyklu Pan Cogito. [przypis edytorski]

herb Kolumna — Herb rodziny Pigli. [przypis redakcyjny]

herb Korab — Korab, czyli łódź żółta w polu czerwonym, z masztem szarym, toż samo i w hełmie (Paprocki, Gniazdo cnót). Był i żagiel u masztu, jaki bywa u wodnych statków; dla nowych zasług w miejscu masztu nadano im wieżę u góry zębatą, czyli z blankami. Jedni z Niemiec, drudzy z Anglii pochodzenie tego herbu naznaczają, Robert, biskup krakowski pierwszy miał go wnieść do Polski (umarł 1144). Używali tego herbu w naszym kraju Bogusławscy, Brzozowscy, Chojeccy, Chrzanowscy, Czartkowscy, Czepielowie, Czarnieccy, Dąbrowscy, Ejsmontowie, Jankowscy, Karpińscy, Kobierzyccy, Kowalscy, Łabęccy, Łascy, Laskowscy, Molscy, Morawscy, Orzeszkowie, Ostrowscy, Piątkowscy, Poradowscy, Rajscy, Rusoccy, Skarszewscy, Soboccy, Sokołowscy, Zadzikowie, Żeromscy. Patrz: Niesieckiego Korona polska, t. I, s. 600–602. Ten herb ma styczność z herbem Łodzia, z niego wyrodzić się musiał. [przypis redakcyjny]

herborysta (z łac. herba: trawa, ziele) — znawca ziół. [przypis edytorski]

herboryzować — zajmować się zbieraniem roślin w celach naukowych. [przypis edytorski]

herbowe klejnoty — znaki herbowe, elementy wizualne tworzące herb. [przypis edytorski]

herbowny (daw.) — herbowy. [przypis edytorski]

herb Salomona — w oryginale w tym miejscu dla ilustracji znajduje się symbol gwiazdy Dawida. [przypis edytorski]

herb Trzy Trąby — trzy trąby czarne myśliwskie, oprawne w 4 obwódki złote w polu białym, każda z nawiązaniem złotym, wszystkie trzy cieńszymi dworami zbiegają się w jedno. Na hełmie pierwiastkowo, podobnie jak tu, dwie trąby myśliwe zakrzywione do góry, z korony wychodzące, a z tych lewa czarna, prawa złota, u innych snać później miasto pomienionych trąb znajduje się pięć piór strusich. Herb ten ma pochodzić z Alzacji. Słynął pod imieniem tego herbu i słynie, Mikołaj Trąba arcybiskup gnieźnieński za Jagiełły w 1422 roku zmarły. Używali go Brzezińscy, Cyrynowie, Dziewałtowscy, Falczewscy, Gorzkowscy, Hryczynowie, Jaszczołdowie, Jordany, Iwaszkiewicze, Kierocie, Kosmowscy, Narbutowie, Ościki, Chojnowscy, Pszonki, Radziwiłły, Rozwadowscy, Rudominowie, Siruciowie, Winiarscy, Wołkowie, Wojny i Zagele. [przypis redakcyjny]

Hercen, Aleksandr Iwanowicz (1812–1870) — pisarz ros., myśliciel i działacz społeczno-polityczny, którego poglądy miały wpływ na ideologię ros. organizacji „Ziemla i Wola”, stworzył doktrynę socjalizmu rosyjskiego, który miał powstać z pominięciem fazy kapitalizmu; współpracował z Towarzystwem Demokratycznym Polskim na emigracji, gorąco popierał ruch rewolucyjny okresu Wiosny Ludów 1848–1849, a także powstanie styczniowe w Polsce (co spowodowało upadek wydawanego przez niego czasopisma „Kołokoł”, ponieważ członkowie emigracji ros. masowo wycofali się z abonamentu), autor książki autobiograficzno-wspomnieniowej Rzeczy minione i rozmyślania (1852–1868), stanowiącej zarazem zarys życia ideowego Rosji i Europy za jego życia. [przypis edytorski]

Hercen, Aleksandr Iwanowicz (1812–1870) — rosyjski pisarz, myśliciel i działacz społeczno-polityczny, zwolennik poglądów rewolucyjno-demokratycznych, stworzył doktrynę socjalizmu rosyjskiego, który miał powstać z pominięciem fazy kapitalizmu; popierał ruch rewolucyjny okresu Wiosny Ludów oraz powstanie styczniowe w Polsce. [przypis edytorski]

hercogowińskich posłów wysłanych o pomoc przeciw Turkom — w latach 1875–1878 w Hercegowinie toczyło się powstanie przeciwko Turcji. [przypis edytorski]

hercyński — pochodzący z Gór Hercyńskich nad Renem. [przypis edytorski]

Herder (1744–1803) — niem. filozof i pisarz, zaliczany do klasyków weimarskich, podkreślający rolę i znaczenie ludu i ludowości. [przypis edytorski]

Herder, Johann Gottfried (1744–1803) — niemiecki filozof i pisarz. [przypis edytorski]

Herder, Johann Gottfried (1744–1803) — niemiecki historyk kultury i myśliciel. [przypis edytorski]

Herder, Johann Gottfried von (1744–1803) — niemiecki pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang. [przypis edytorski]

Herder, Johann Gottfried, von (1744–1803) — niemiecki pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang. [przypis edytorski]

Herder, Johann Gottfried, von (1744–1803) — niemiecki pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang (tj. „burzy i naporu”; niem. preromantyzmu). [przypis edytorski]

Herder, Johann Gottfried, von (1744–1803) — niem. pisarz i filozof, jeden z prekursorów nurtu Sturm und Drang (tj. „burzy i naporu”; niem. preromantyzmu), zaliczany też do klasyków weimarskich; w swoich pismach podkreślał istotną w kulturze rolę ludu i ludowości. [przypis edytorski]

Here again I must refer to some of my other publications, where these matters have been treated in detail, though not from the present point of view. See the three articles published in „Psyche” of October, 1923 (The Psychology of Sex in Primitive Societies); April, 1924 (Psycho-Analysis and Anthropology); and January, 1925 (Complex and Myth in Mother-Right), in which many aspects of sexual psychology, of the fundamental ideas and customs of kinship and relationship, have been described. The two latter articles appear uniform with this work in my Sex and Repression in Savage Society (1926). [przypis autorski]

Heredia, José María (1803–1839) — kubański poeta, czołowy przedstawiciel romantyzmu w literaturze Ameryki Łacińskiej. [przypis edytorski]

heredissa (z łac.) — dziedziczka. [przypis redakcyjny]

Hereheretau — nazwa miejsca w Nowej Zelandii, na North Island, w pobliżu Wairoa. W oryginale czeskim: Hereheretua, co odnosi się do atolu Hereheretue (archipelag Tuamotu, Polinezja Francuska), który w 2012 r. zamieszkiwało 56 osób. [przypis edytorski]

Herein! — Wejść! (niem.) [przypis redakcyjny]

here's Aimo, good night, darling (ang.) — tu Aimo, dobranoc, kochanie. [przypis edytorski]

Here, there, everywhere (ang.) — tu, tam, wszędzie. [przypis edytorski]

Heretycy zarzucają nam — Tj. katolikom. [przypis tłumacza]

her eye in heaven… — słowa Romea z tragedii Shakespeare'a Romeo i Julia z aktu drugiego, sceny 2 w tłumaczeniu Józefa Paszkowskiego: „gdyby zaś jej oczy/ Wśród eterycznej zabłysły przezroczy,/ Ptaki ocknęłyby się i śpiewały,/ Myśląc, że to już nie noc, lecz dzień biały”. Red. WL. [przypis edytorski]

Herezja dzisiejsza — Kalwinizm. [przypis tłumacza]

herezjarcha — odstępca od wiary; osoba, która zapoczątkuje herezję. [przypis edytorski]

herezjarcha — założyciel heretyckiego ruchu religijnego. [przypis edytorski]

herezjarcha — założyciel herezji. [przypis edytorski]

herezji, poezji, Świtezi — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ź półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]

Hering, Ewald (1834–1918) — niemiecki fizjolog, twórca własnej teorii widzenia barw. [przypis edytorski]

Heriot, Édouard (1872–1957) — fr. polityk partii radykalnej, premier Francji (1924–1925, 1926, 1932), mer Lyonu 1905–1957, z wyjątkiem lat 1942–45, gdy został karnie usunięty z urzędu przez Philippe'a Pétaina za niesubordynację wobec rządu Vichy. [przypis edytorski]

Herippidas — jeden ze Spartan z otoczenia króla, przysłany z Lacedemonu z resztą przybocznej rady, dodawanej królowi, gdy szedł na wojnę. Przed nim był u boku Agesilaosa Lizander. Herippidas dowodził w Azji żołnierzami Cyrusa, posłował do Tissafernesa i w ogóle miał wielkie znaczenie. Jest to ten sam Herippidas, który był harmostą w Heraklei Trachińskiej nad Zatoką Malijską w 399 r. i z powodu rozruchów część mieszkańców wyrżnął, część wypędził, a miasto oddał w posiadanie osadnikom z Peloponezu. [przypis tłumacza]

Herkol — Herkules I d'Este, książę Ferrary, ojciec Alfonsa i Hipolita; pozbawiony tronu i wygnany z Ferrary przez brata swego, bękarta Mikołaja I, Leonella, bawił na dworze Alfonsa I, króla Neapolu, („króla Katalony”), gdzie zostawił pamięć swych dzieł rycerskich; powrócił z wygnania i objął rządy w Ferrarze dopiero po śmierci Borsa, brata Leonella. [przypis redakcyjny]

Herkulanum — jedno z miast pogrzebanych pod popiołami w czasie wybuchu Wezuwiusza w 79 r. Prace wykopaliskowe prowadzono tam już w XVIII w., a odsłonięte motywy zdobnicze miały wpływ na rozwój nurtu klasycystycznego w sztuce europejskiej. [przypis edytorski]

Herkulanum — jedno z miast pogrzebanych pod popiołem podczas wybuchu Wezuwiusza w r. 79 n.e. [przypis edytorski]

Herkulanum — jedno z miast rzymskich pogrzebanych pod popiołem podczas wybuchu Wezuwiusza w r. 79 n.e. [przypis edytorski]

Herkules a. Herakles (mit. gr.) — heros, mityczny siłacz; tu: siłacz, tj. Podbipięta. [przypis redakcyjny]

Herkules a. Herakles — mityczny heros (bohater) grecki, słynący ze swej siły. [przypis edytorski]

Herkules — heros, odpowiednik gr. Heraklesa, znany z wykonania dwunastu prac. [przypis edytorski]

Herkulesie, mój przodku — por. objaśnienie w scenie 3 aktu I [do słów: rzymskiemu temu Herkulesowi]. [przypis tłumacza]

Herkules (mit. gr.) — bohater słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]

Herkules (mit. gr.) — heros grecki; syn Zeusa i Alkmeny, mąż Dejaniry; słynny z 12 prac. [przypis edytorski]

Herkules — mitologiczny bohater starożytny, odznaczał się nadludzką siłą, dokonał wielu niezwykłych czynów. [przypis redakcyjny]

Herkules — mitologiczny heros, jednym z jego czynów było tymczasowe zastąpienie Atlasa w podtrzymywaniu sklepienia niebieskiego. [przypis edytorski]

Herkules (mit. rz.) a. Herakles (mit. gr.) — bohater słynny z ogromnej siły i wykonania 12 trudnych i niebezpiecznych zadań. [przypis edytorski]