Przypisy

odniewieścić — pozbawić cech niewieścich, tj. kulturowo tradycyjnie przypisywanych kobietom: łagodności, delikatności, strachliwości i niezdolności do czynu. [przypis edytorski]

odniózwszy (starop. forma) — odniósłszy (imiesłów od odnieść [ranę]). [przypis edytorski]

odnosić (daw.) — tu zbierać, dostawać. [przypis edytorski]

od nowiu miesiąca — tj. od pierwszego dnia miesiąca: w starożytnej Grecji każdy miesiąc rozpoczynał się od nowiu księżyca i trwał do do następnego nowiu. [przypis edytorski]

o dobro pospolitem (daw. forma) — dziś Msc.lp: o dobru pospolitym (tj. powszechnym, społecznym). [przypis edytorski]

O dobry stary Mantuańczyku! — urodzony w Mantui wł. poeta Baptysta Spagnoli (1447–1516), zwany Mantuanus, był autorem Eklog (1498), napisanych stosunkowo prostą łaciną i wykorzystywanych w szkołach angielskich do jej nauczania. [przypis edytorski]

od oka — dziś: na oko. [przypis edytorski]

O dolce amiga, popr.: O dulce… (hiszp.) — O słodka przyjaciółko. [przypis edytorski]

O dolce far niente (wł.) — O słodkie nicnierobienie. [przypis edytorski]

Odol — firma niemiecka produkująca pastę do zębów. [przypis edytorski]

O doniosłości klasy robotniczej — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem siersza. [przypis edytorski]

Odon z Cluny (ok. 878–942) — drugi opat klasztoru w Cluny, wprowadził reformy w sieci klasztorów benedyktyńskich we Francji i we Włoszech. [przypis edytorski]

od owego czasu Ruś względem Polski na długo została danniczą — w oryg. łac. Rusia Poloniae vectigalis diu fuit. [przypis edytorski]

od pacholika (daw.) — przez pacholika. [przypis edytorski]

odpalać — tu: odrzucać. [przypis edytorski]

od Pallady — dziś popr.: przez Palladę. [przypis edytorski]

od paniej (daw. forma) — dziś popr. forma D. lp: od pani. [przypis edytorski]

odparła — dziś popr.: odpowiedziała. [przypis edytorski]

odparto — odpędzono. [przypis edytorski]

od Parysa (daw.) — przez Parysa. [przypis edytorski]

odpasować (starop.) — odpasać; odłączyć od pasa. [przypis edytorski]

od pastucha (daw.) — przez bogów. [przypis edytorski]

od pewnego lichego rycerzyny oszczepem przebity — w oryg. łac. tak samo pogardliwie: ab uno vili milite venabulo perforatus). [przypis edytorski]

od pewnej pasterki — tu w znaczeniu: przez pewną pasterkę (napisana). [przypis edytorski]

odpis (daw.) — pisemna odpowiedź, odpisanie na list. [przypis edytorski]

odpłacić się pięknym za nadobne — odpłacić się w ten sam sposób. [przypis edytorski]

odpływ wody tworzącej Białkę — w rzeczywistości tutaj wypływa Rybi Potok, Białka powstaje dopiero z połączenia Białej Wody z Rybim Potokiem. [przypis edytorski]

odpór (daw.) — obrona. [przypis edytorski]

odpocnijze (gw.) — odpocznijże. [przypis edytorski]

odpocznieli kto (starop. forma) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli kto odpocznie. [przypis edytorski]

odpocznienie (daw.) — spoczęcie, wypoczynek. [przypis edytorski]

odpocznienie (starop.) — spoczęcie, wypoczynek. [przypis edytorski]

odpocznienie (starop.) — spoczęcie, wypoczynek, wypoczynek. [przypis edytorski]

od południka Greenwich, który Amerykanie wspólnie z Anglikami przyjmują za punkt, od którego rozpoczynają liczyć stopnie długości geograficznej — dawniej we Francji jako południka zerowego używano południka przechodzącego przez obserwatorium w Paryżu; południk przechodzący przez brytyjskie obserwatorium w Greenwich przyjęto jako standard międzynarodowy na konferencji w Waszyngtonie w 1884, 10 lat po napisaniu tej powieści. [przypis edytorski]

odpomnieć — przypomnieć sobie. [przypis edytorski]

od poprzedniego utworu — tj. Rozprawy o nierówności. [przypis edytorski]

odporny — obronny; tu: broniący się przed przyjęciem informacji do wiadomości. [przypis edytorski]

od poszlaku — tu: od podejrzenia. [przypis edytorski]

od powicia (daw.) — od urodzenia; powić: urodzić dziecko. [przypis edytorski]

od powicia — od urodzenia. [przypis edytorski]

odpowiedną — dziś popr.: odpowiednią. [przypis edytorski]

odpowiedni — tu: odpowiadający. [przypis edytorski]

odpowiedź — tu: odpowiedzialność. [przypis edytorski]

odpowiedziano mi, że ją dopiero za parę tygodni zobaczę — według ówczesych pojęć pannie nie wypadało odwiedzać młodej matki. [przypis edytorski]

odpowiedzi Archezilausa (…) — parafraza, por. Diogenes Laertios, Arkesilaos, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 43. [przypis edytorski]

odpowiedzieć imieniem — tu: odpowiedzieć w imieniu. [przypis edytorski]

odpowiedzieli spartańskim: „Przyjdźcie i spróbujcie!” — król spartański Leonidas, kiedy przed bitwą pod Termopilami władca Persji Kserkses I wezwał Spartan, by złożyli (oddali) broń, miał odpowiedzieć: „Przyjdź i weź” (Plutarch, Powiedzenia królów i wodzów. Powiedzenia spartańskie). [przypis edytorski]

odpowiedzże — daw. konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: odpowiedz koniecznie, odpowiedz wreszcie. [przypis edytorski]

od powzięcia rozumu jego zaznałem marszałkiem wielkim koronnym — odkąd zacząłem rozumieć [świat otaczający], jego poznałem jako marszałka wielkiego koronnego. [przypis edytorski]

odpoznawać (daw.) — rozpoznawać w czymś coś, co znało się dawniej. [przypis edytorski]

odprawa (daw.) — załatwienie, rozstrzygnięcie. [przypis edytorski]

odprawa, jaką dał Mickiewicz swoim krytykom warszawskim — we wstępie petersburskiego wydania Poezyj (1829), t. I, s. V–XXXII, pt.: O krytykach i recenzentach warszawskich. [przypis edytorski]

odprawiła Janów — lm imienia męża użyta na określenie pary małżeńskiej; znaczenie: odprawiła Jana i jego żonę. [przypis edytorski]

odprawować (daw.) — dziś: odprawiać. [przypis edytorski]

odprawować (daw.) — odprawiać. [przypis edytorski]

odprawować się (daw.) — odbywać się. [przypis edytorski]

odprawować (starop.) — odprawiać. [przypis edytorski]

odprawował (starop. forma) — odprawiał. [przypis edytorski]

odprawowały się (daw. forma) — dziś: odprawiały się; odbywały się. [przypis edytorski]

odprawowali (starop. forma) — odprawiali; tu: sprawowali (straż). [przypis edytorski]

odprawowali (starop.) — odprawiali. [przypis edytorski]

odprawowć — dziś: odprawiać. [przypis edytorski]

odprawujący — dziś: sprawujący. [przypis edytorski]

odprószanie — tu: odkurzanie; por.: oprószyć. [przypis edytorski]

odprowadzić — właśc. odprawić. [przypis edytorski]

od — przez. [przypis edytorski]

od przybytku koniom lżej — kontaminacja dwóch przysłów: „Od przybytku głowa nie boli” i „Baba z wozu, koniom lżej”. [przypis edytorski]

od przyciesi — od podwalin. [przypis edytorski]

od przyrodzenia (daw.) — z natury. [przypis edytorski]

odprzysiąc — przysiąc odstąpienie od czegoś. [przypis edytorski]

odpust — tu: lokalna uroczystość kościelna połączona z urządzanym z tej okazji kiermaszem, festynem itp. [przypis edytorski]

odpust — w religii katolickiej darowanie bądź zmniejszenie kary za grzechy, które zostały już odpuszczone. [przypis edytorski]

odpust — w religii katolickiej darowanie bądź zmniejszenie kary za grzechy, które zostały już sakramentalnie odpuszczone. [przypis edytorski]

odpytać — tu: odzyskać. [przypis edytorski]

odra — choroba zakaźna atakująca przede wszystkim dzieci; do jej objawów należy wysypka. [przypis edytorski]

odrachować (daw.) — dziś: odliczyć. [przypis edytorski]

od radosnej witany kochanki — dziś: witany przez radosną kochankę. [przypis edytorski]

Odra — rzeka w Europie Środkowej, płynąca przez Czechy, Polskę i Niemcy. [przypis edytorski]

Odra — rzeka w środkowej Europie, płynąca przez Czechy, Polskę i Niemcy. [przypis edytorski]

odraźliwy — odrażający. [przypis edytorski]

odrażać (daw.) — zrażać, zniechęcać. [przypis edytorski]

odrażać — zniechęcać. [przypis edytorski]

od razum się zerwał — przykład ruchomej końcówki fleksyjnej czasownika; inaczej: od razu się zerwałem. [przypis edytorski]

od razu poznać — tu: od razu widać; od razu można poznać. [przypis edytorski]

O dreimal hoch beglücktes Haus, wo das ist kleine Gabe! (niem.) — Po trzykroć błogosławiony dom, w którym jest mały dar; nieco zmieniony fragment z ballady Goethego Der Sänger. [przypis edytorski]

od Rewolucji do Restauracji — okres historii Francji od obalenia monarchii w wyniku Rewolucji Francuskiej (1789–1799), przez rządy Napoleona, aż do jego abdykacji (1814) i przywrócenia władzy dynastii Burbonów. [przypis edytorski]

odróbka — tu: odrobinka. [przypis edytorski]

odród — odrodzenie. [przypis edytorski]

od robaków (daw.) — przez robaki. [przypis edytorski]

od rodu — tu: od urodzenia, tj. przez całe życie. [przypis edytorski]

od rodzicam go dostał (daw.) — dostałem go od ojca. [przypis edytorski]

odrodzon — skrócona forma r.m.; odrodzony. [przypis edytorski]

od Romanistów (daw.) — tu w znaczeniu: przez Romanistów. [przypis edytorski]

od rozumu błądzi — traci rozum, popada w obłąkanie. [przypis edytorski]

o drugich kurach — kiedy po raz drugi zapieją koguty. [przypis edytorski]

o drugim Baconie, z Werulamu — Francis Bacon (1561–1626), angielski filozof epoki odrodzenia i baroku, prawnik i polityk. Zwolennik empiryzmu. Nosił tytuł m.in. barona Verulam. [przypis edytorski]

odrutowane naczynie — dawniej rozbite naczynia ceramiczne, np. gliniane garnki, drutowano, tj. mocno ściągano pękniętą skorupę drucianą siatką; praktyka ta i zawód druciarzy stopniowo zanikały po I wojnie światowej wskutek fabrycznej produkcji tanich naczyń glinianych i kamionkowych, których nie opłacało się drutować. [przypis edytorski]

odruzgi (daw.) — odpryski. [przypis edytorski]

odruzg — odłam. [przypis edytorski]

odrwić (daw.) — oszukać. [przypis edytorski]