Przypisy

nonnullis autoritate sua jam gravis, libertati Polonae, certe si provixisset, periculosus fore visus est (łac.) — wydawało się, że dla niejednego z powodu znaczenia swojego jest przykry, dla wolności polskiej, gdyby pożył dłużej, stałby się niebezpiecznym. [przypis redakcyjny]

non obstante legalitate (łac.) — bez względu na prawność. [przypis redakcyjny]

non omnino otiosi (łac.) — nie całkiem bezczynnego. [przypis redakcyjny]

Non omnis moriar (łac.) — nie wszystek umrę, nie wszystko jest we mnie śmiertelne; cytat z ody rzymskiego poety Horacego (64–8 p.n.e.). [przypis redakcyjny]

non omnis mortuus est (łac.) — nie cały umarł. [przypis redakcyjny]

non oppressa (łac.) — nie zdobyta. [przypis redakcyjny]

non per intervalla (łac.) — nie z przerwami. [przypis redakcyjny]

non peto vindictam, supponendo (łac.) — nie oddaję wet za wet, rozumiejąc. [przypis redakcyjny]

non praeclusa (…) via (łac.) — nie wykluczając możności. [przypis redakcyjny]

non prohibeo (łac.) — nie zabraniam. [przypis redakcyjny]

Non pro mentis (…) (łac.) — nie według zasług, ale jakby z należnego prawa ubiegali się o wszystko… dla swoich znajomych. [przypis redakcyjny]

non regulatur (łac.) — nie odnosi się. [przypis redakcyjny]

non reprobo (łac.) — nie ganię. [przypis redakcyjny]

non resipiscet (łac.) — nie opamięta się. [przypis redakcyjny]

Non sia che un punto (wł.) — „To tylko jedna chwila”, Orestes, akt. I. [przypis redakcyjny]

non sine suspicione veneni (łac.) — nie bez podejrzenia, że był otruty. [przypis redakcyjny]

non sine totius Reipublicae mola (łac.) — nie bez wstrząśnienia całej Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

non sua, sed principis meliuntur fortuna (łac.) — biorą miarę nie ze swojego losu ale z losu króla. [przypis redakcyjny]

non sub regimine (łac.) — nie pod dowództwem. [przypis redakcyjny]

non subsistam (łac.) — nie wydołam. [przypis redakcyjny]

non suffecisset oneri brachia tanto (łac.) — nie podstawił ramion pod taki ciężar. [przypis redakcyjny]

non sunt, non sunt — nie ma ich, tj. nieobecni. [przypis redakcyjny]

non supererant (łac.) — nie pozostały. [przypis redakcyjny]

non tam capaces, quam nihil desiderantes (łac.) — nie tyle zdolnych, jak raczej takich, którzy niczego nie pożądają [przypis redakcyjny]

non tam numerose (łac.) — nie tak licznie. [przypis redakcyjny]

non toti morimur, vivit potior pars nostri (łac.) — nie ze wszystkim umieramy, żyje lepsza cząstka nasza. [przypis redakcyjny]

Non totus (…) Libitinam (łac.) — Nie cały umrę: znaczna część moja uniknie Libityny (cytat niedokładny z Horacego Carmina, III, 30, 7). [przypis redakcyjny]

non urgebat (łac.) — nie nalegał. [przypis redakcyjny]

non urget (łac.) — nie nastaje na to, nie żąda. [przypis redakcyjny]

non vi, sed formidine (łac.) — nie siłą, lecz postrachem. [przypis redakcyjny]

noogonia (z gr. νοῦς: rozum, γίγνομαι: staję się) — oznacza teorię powstania, zrodzenia się umysłu, jak u Locke'a, z wrażeń zmysłowych (sensations). [przypis redakcyjny]

Noradyn — żołdan (sułtan) egipski. [przypis redakcyjny]

Norandyn — król syryjski. [przypis redakcyjny]

Norbelanda — hrabstwo Northumberland w Anglii. [przypis redakcyjny]

norbertanki — zakonnice reguły św. Norberta. [przypis redakcyjny]

norcki król — król Norycji, przekręcone zapewne z Nigrycja (w głębi Afryki). [przypis redakcyjny]

Nord (ang.) — wiatr północny; w Baku nazywają tak silne i częste wiatry północno-zachodnie, stąd pochodzi nazwa miasta (Badkube, po persku: „uderzenie wiatru”) [przypis redakcyjny]

no restrain (ang.) — nie więzić, nie ograniczać. [przypis redakcyjny]

Norfocya — hrabstwo Norfolk w Anglii. [przypis redakcyjny]

Normandczycy — mieszkańcy Normandii. [przypis redakcyjny]

Normandczycy — mieszkańcy Normandii w płn.-zach. Francji. [przypis redakcyjny]

Normandowie — mieszkańcy Normandii. [przypis redakcyjny]

Normand — Robert, książę normandzki. [przypis redakcyjny]

Normandzi — mieszkańcy Normandii w płn.-zach. Francji. [przypis redakcyjny]

Norwejczykowie — mieszkańcy Norwegii. [przypis redakcyjny]

norycki król — Manilard, król Norycji, przekręcone zapewne z Nigrycja (w głębi Afryki). [przypis redakcyjny]

norymberski sklep — sklep z drobną galanterią. [przypis redakcyjny]

nosacizna — choroba bydła. [przypis redakcyjny]

nosiad — (żartobliwy nowotwór) noszący. [przypis redakcyjny]

nosić po kolędzie (starop.) — uwodzić, swego zysku szukać. [przypis redakcyjny]

nosić — tu: znosić. [przypis redakcyjny]

nos numerus sumus et fruges consumere nati (łac.) — my zera tylko i po to na świecie, żeby chleb zjadać (Horacy, Listy, I, 1, 27). [przypis redakcyjny]

noszenie (daw.) — [tu:] to, co się nosi, na szyi zwłaszcza, medalion. [przypis redakcyjny]

notabene (łac.) — dosłownie: „dobrze zauważ”; używane w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis redakcyjny]

Notabene (łac. nota bene) — zapamiętaj dobrze, zauważ. [przypis redakcyjny]

notabene (z łac.) — dosł.: zauważ dobrze; tu: w dodatku. [przypis redakcyjny]

nota linguae (łac.) — znak za język. [przypis redakcyjny]

notam morum (łac.) — znak za obyczaje [ocena z zachowania]. [przypis redakcyjny]

nota (z łac.) — znak przewinienia. [przypis redakcyjny]

Notera (…) i Guitona — Notar i Guitone, spółcześni Dantemu, oba nędzne wierszoklety. [przypis redakcyjny]

Notre–Dame — słynna katedra paryska pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, na wyspie Cite na Sekwanie, arcydzieło sztuki gotyckiej (w. XII–XIV). Posiada dwie wieże wys. 68 m. [przypis redakcyjny]

Notre Dame (z fr. nasza pani) — katedra w Paryżu pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny, jedna z najstarszych świątyń Francji i zarazem najdoskonalsze dzieło wczesnego gotyku, budowana od 1163 r. do 2 poł. XIII w. [przypis redakcyjny]

Notus — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

novae spes sementis, jugo scandit roseo medii fastigia coeli (łac.) — nadzieja nowego posiewu na różanym wozie wstępuje na szczyt niebios. [przypis redakcyjny]

Novara — pod Novarą Włosi ponieśli w r. 1849 klęskę od Austriaków pod wodzą marszałka Radetzkiego. [przypis redakcyjny]

Novello — syn hrabi Gwidona z Baitifole, zamordowany był przez jednego z członków rodziny Bostoli. [przypis redakcyjny]

Novembris (łac.) — listopada. [przypis redakcyjny]

noviluniorum (łac.) — nowiów. [przypis redakcyjny]

novitatem (łac.) — rzecz nowa, niebywała. [przypis redakcyjny]

noviter (łac.) — świeżo. [przypis redakcyjny]

Nową rzeczpospolitą — dialog Platona Rzeczpospolita był pierwszą w literaturze utopią polityczną. [przypis redakcyjny]

Nowa rózga — syn Achillesa, Neoptolemos. [przypis redakcyjny]

Nowego Napoleona wsadzili do prochowni — zamach stanu Ludwika Napoleona w r. 1840 nie powiódł się. Ludwik Napoleon został wzięty do niewoli, skazany przez Izbę Parów na dożywotnie więzienie i 7 października 1840 r. osadzony w twierdzy Ham (w północnej Francji). Prochownią nazywano więzienie w Warszawie, które mieściło się w dawnej prochowni przy ulicach Rybaki i Boleść. [przypis redakcyjny]

nowe pojęcia zajęły miejsce dawnych, zużytych (…) — Lud polski w emigracji 1835–1846, Jersey 1854, s. 4. [przypis redakcyjny]

nowe zamki — Pasek, posłyszawszy od uczestnika tej wyprawy coś o Nowych Zamkach (Neuhäusel, Érsekújvár), zrobił z tego nowe zamki, pobudowane przez Turków; tymczasem jest to stara forteca, często wspominana w wojnach tureckich, zdobyta przez Turków jeszcze w r. 1663, a odzyskana przez ks. Karola lotaryńskiego w 1685 r. [przypis redakcyjny]

nowicjatu — okresu próby, przygotowania. [przypis redakcyjny]

nowicjusz — człowiek nowy, który niedawno wziął się do jakiejś pracy. [przypis redakcyjny]

Nowinaż to pogaństwu, co w swym interesie — od w. 763 do końca Brückner znów opiera się na autografie. [przypis redakcyjny]

nowocześni autorzy, którzy mieli własne systemy — ksiądz Dubos i ci, którzy przyszli po nim. [przypis redakcyjny]

nowocześni autorzy, którzy mieli własne systemy, (…) wyciągnęli stąd ten wniosek, że nasi królowie z dwóch pierwszych dynastii zajęli miejsce cesarzy rzymskich i nic nie zmienili w ich rządzie — patrzcie słabość argumentów księdza Dubos; zwłaszcza wniosek, jaki wyciąga z Grzegorza z Tours o sprzeczce jego kościoła z królem Charybertem. [przypis redakcyjny]

nowo — po raz pierwszy. [przypis redakcyjny]

nowożenia (daw.) — nowożeniec. [przypis redakcyjny]

Nowydwór — dobra królewskie w pobliżu Grodna. [przypis redakcyjny]

nowy, jeszcze nie wykończony sklep… — nowy sklep Wokulskiego umieścił Prus na Krakowskim Przedmieściu pod nr 7 (tzw. „dom Grodzickiego”). Dom ten, wypalony w 1944 r., obecnie został odbudowany. [przypis redakcyjny]

nowym błazeńskim pomysłem — aluzja do różnych efekciarskich demonstracji wojennych i politycznych pisarza. [przypis redakcyjny]

nowy Tytan — według mitologii starożytnej walczący z Zeusem Olbrzymi (już w starożytności myleni często z Tytanami) spiętrzyli szczyt Pelion na górze Ossie, aby dostać się na Olimp. [przypis redakcyjny]

Nowy więzień — pieniądze wiezione przez skąpca na pożyczki dla paniczów trwoniących je na balach i redutach. [przypis redakcyjny]

Nowy Zjazd biegł od Placu Zamkowego do żelaznego mostu na Wiśle i tworzył rodzaj wiaduktu na arkadach, w połączeniu z nasypem ziemnym (wiadukt Pancera). Nowy Zjazd był bardzo ruchliwym punktem Warszawy ze wzglądu na most (Kierbedzia) łączący Warszawę z Pragą. Tędy przechodzi obecnie Trasa W-Z i Most Śląsko-Dąbrowski. [przypis redakcyjny]

„Nox erat et coelo fulgebat Luna sereno” — Noc była, księżyc świecił na niebie jasnem. Epod. 15. [przypis redakcyjny]

np.: [przypis redakcyjny]

nu (daw.) — [wykrzyknienie; dziś:] no. [przypis redakcyjny]

nudno — w znaczeniu prowinc: przykro, smutno. [przypis redakcyjny]

nudny a cnotliwy romans… — taką powieścią dydaktyczną jest np. Pan Podstoli Ignacego Krasickiego (1735–1801). [przypis redakcyjny]

nudzić się — mieć nudności. [przypis redakcyjny]

nugator (łac.) — plotkarz, łgarz. [przypis redakcyjny]

nulla dies sine linea (łac.) — dosł.: ani dnia bez kreski (słowa przypisywane słynnemu malarzowi greckiemu Apellesowi, IV w. p.n.e.); potocznie: praca nad określonym dziełem posuwa się każdego dnia naprzód. [przypis redakcyjny]

nulla ex honesto spes, etiam publica mala singulis in occasionem gratiae trahuntur (łac.) — niczego od uczciwości się nie spodziewają; nawet nieszczęścia publiczne dla jednostek sposobnością dla uzyskania wpływu się stają. [przypis redakcyjny]

Nullo i jego towarzysze — K. Firlej-Bielańskiej. Książka ta wyszła w Warszawie w r. 1923. [przypis redakcyjny]

nullum dominium nisi benevolentia tutum est (łac.) — żadna władza bez życzliwości (poddanych) bezpieczna nie jest. [przypis redakcyjny]

nullus arguet (łac.) — nikt nie oskarży. [przypis redakcyjny]