Przypisy

zadworować (daw.) — zażartować. [przypis edytorski]

zadychliwość (gw.) — zadyszka. [przypis edytorski]

zadychra (łac. Branchipus) — rodzaj skorupiaka z rzędu bezpancerzowców, należącego do zwierząt słodkowodnych; w Polsce występuje zadychra pospolita (Branchipus schaefferi), żyjąca w okresowo wysychających zbiornikach wodnych. [przypis edytorski]

zadźwiękło — dziś popr. zadźwięczało. [przypis edytorski]

zadźwięknąć (daw.) — zadźwięczeć. [przypis edytorski]

zadżdżyło się — spadł deszcz; por. dżdżyć: padać (o deszczu). [przypis edytorski]

zadżdżyło — spadło jak deszcz. [przypis edytorski]

zadżgał — dziś popr.: zadźgał. [przypis edytorski]

zadżgali — dziś popr.: zadźgali. [przypis edytorski]

zadziać (gw.) — podziać, zgubić. [przypis edytorski]

zadziać się (daw.) — zapodziać się. [przypis edytorski]

zadziczony — dziś: zdziczały. [przypis edytorski]

zadzierać (gw.) — zahaczać. [przypis edytorski]

zadziergnąć — dziś popr.: zadzierzgnąć. [przypis edytorski]

zadzierny — dziś raczej: zadziorny. [przypis edytorski]

zadzierżawać (daw.) — utrzymywać. [przypis edytorski]

zadzierzgać — zawiązywać. [przypis edytorski]

zadzierzgnąć — zaciągnąć, zawiązać. [przypis edytorski]

zadzierzgnąć — zawiązać. [przypis edytorski]

zadzierzgnięty — zawiązany, mocno ściśnięty w węzeł lub pętlę. [przypis edytorski]

zadzierzysty — charakterny. [przypis edytorski]

zadzierzysty — skłonny do zaczepek. [przypis edytorski]

zafantować — dać w zastaw. [przypis edytorski]

zafantować (daw.) — dać w zastaw za długi. [przypis edytorski]

zafantować (daw.) — zająć za długi. [przypis edytorski]

zafantowany (daw.) — zajęty za długi. [przypis edytorski]

Za faraona Semempsesa ukazywały się… Za Boetosa rozwarła się ziemia… Za panowania Neferchesa wody Nilu przez jedenaście dni były słodkie jak miód. — zaczerpnięte z historii Egiptu spisanej w III w. p.n.e. przez kapłana egipskiego Manethona. [przypis edytorski]

zafarbowany — tu: zakrwawiony; por. farba: krew. [przypis edytorski]

zaferować (z łac. fero, ferre: nieść, podawać, przekazywać) — tu: przynieść (wypłatę), zarobić. [przypis edytorski]

zaforszusować (daw.) — wypłacić zaliczkę. [przypis edytorski]

zafrasować się (daw.) — zasmucić się. [przypis edytorski]

zafrasować się (daw.) — zasmucić się, zmartwić. [przypis edytorski]

zafrasować się (daw.) — zmartwić się. [przypis edytorski]

zafrasować się (starop.) — zmartwić się, zasmucić się. [przypis edytorski]

zafrasować się — zmartwić się. [przypis edytorski]

zafrasowany (daw.) — zmartwiony. [przypis edytorski]

zafrasowany (daw.) — zmartwiony, zasmucony. [przypis edytorski]

zafrasowany — zmartwiony. [przypis edytorski]

zagabać (daw.) — zagadnąć. [przypis edytorski]

zagabnąć (daw.) — zagadnąć. [przypis edytorski]

zagabnąć (daw.) — zagadnąć, tu: obrazić. [przypis edytorski]

zagabnąć — zagadnąć, zaczepić. [przypis edytorski]

zagadki słać do Kuryjera — chodzi o „Kurier Warszawski”, założoną w 1821 r. najważniejszą gazetę informacyjną Królestwa Polskiego. [przypis edytorski]

zagadł (forma 3 os. lp. rodz. m. od: zagadnąć) — dziś popr. zagadnął. [przypis edytorski]

zagadło — dziś popr.: zagadnęło. [przypis edytorski]

Zagadnienia filozofii dziejów — rozprawa Georga Simmla z 1904 roku. [przypis edytorski]

zagadniony (daw. forma) — dziś: zagadnięty. [przypis edytorski]

zagadniony — imiesłów przym. bierny, dziś popr. z inną końcówką: zagadnięty. [przypis edytorski]

zagaić — zacząć rozmowę, dyskusję, obrady itp. [przypis edytorski]

Zagaił o królu Jakubie, o pretendencie, o dawnym dworze w Saint-Germain — Jakub II (1633–1701), ostatni katolicki król Anglii (oraz Szkocji, jako Jakub VII), został w 1688 zdetronizowany przez parlament i uciekł do Francji; na wygnaniu przebywał w podarowanym mu przez Ludwika XIV pałacu w Saint-Germain-en-Laye pod Paryżem; po jego śmierci pretendentem do tronu został jego jedyny syn. [przypis edytorski]

zagarniono — dziś: zagarnięto. [przypis edytorski]

zagartywać (daw.) — zagarniać. [przypis edytorski]

zagiąć parol (daw.) — upatrzyć sobie kogoś. [przypis edytorski]

zagiąć parol (daw.) — uwziąć się. [przypis edytorski]

zagiąć parol — powziąć mocne postanowienie względem kogoś. [przypis edytorski]

zaginione plemiona — część narodu izraelskiego, która została przesiedlona przez Asyryjczyków po upadku Królestwa Izraela w końcu VIII w. p.n.e. Biblia ani inne źródła nie podają jednoznacznie, co się z nimi stało, dlatego w tradycji żydowskiej trwa nadzieja, że potomkowie zaginionych Żydów żyją gdzieś w ukryciu i kiedyś połączą się z narodem. Zaginione plemiona bywają też nazywane Czerwonymi Żydami (Die Roite Yiddelech). [przypis edytorski]

zagłębie (daw.) — miejsce zagłębione, kotlina, dolina. [przypis edytorski]

za głębokoście go (…) wrazili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; znaczenie: za głęboko go wraziliście. [przypis edytorski]

za głęboko w fale zaszedł — cytat z noweli Cypriana Kamila Norwida pt. Menego. [przypis edytorski]

zagłuchnąć (daw.) — ucichnąć. [przypis edytorski]

zaglądnął (reg.) — zajrzał. [przypis edytorski]

Zagórski, Jerzy (1907–1984) — poeta i prozaik, wraz z Czesławem Miłoszem współtwórca przedwojennej grupy poetyckiej Żagary. [przypis edytorski]

Zagórski, Włodzimierz (1882–1927?) — generał brygady, dowódca i organizator lotnictwa polskiego. W roku 1926 oskarżany o osobiste ostrzeliwanie wojsk Piłsudskiego, aresztowany. Zaginął, prawdopodobnie zamordowany przez piłsudczyków. [przypis edytorski]

zagodzić — zgodzić, pogodzić. [przypis edytorski]

zagończyk (hist.) — żołnierz doświadczony w walce na tyłach wroga, zwł. oddziałów tatarskich. [przypis edytorski]

zagon (daw.) — oddział wojska operujący na obcym terytorium. [przypis edytorski]

zagon — długi pas ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

zagon — długi, wąski pas ziemi. [przypis edytorski]

zagonek — zdrob. zagon; długi pas ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

zagonik, właśc. zagon — oddział lekkiej jazdy, najczęściej przeznaczony do szybkich wypadów daleko na tereny wroga w celu zdobycia łupów, wzięcia ludzi w jasyr (tj. w niewolę) i osłabienia obrony przeciwnika. [przypis edytorski]

zagonowa szlachta — szlachta posiadająca niewiele gruntów. [przypis edytorski]

zagon — tu: oddział wojsk tatarskich. [przypis edytorski]

zagon — wąski kawałek ziemi uprawnej. [przypis edytorski]

Zagoskin, Michaił Nikołajewicz (1789–1852) — pisarz rosyjski; pod wpływem Waltera Scotta pisał powieści historyczne. [przypis edytorski]

zagospodarowywa — dziś popr.: zagospodarowuje. [przypis edytorski]

zagrać „Tadeusza” — zagrać pieśń o św. Judzie Tadeuszu, orędowniku w sprawach beznadziejnych. Śpiewali ją żebracy, stąd śpiewać a. grać Tadeusza oznaczało wpaść w nędzę, pójść z torbami. [przypis edytorski]

zagrały trąbki wsiadanego przez munsztuk — dano stłumiony sygnał do odjazdu; munsztuk — kiełzno, element uprzęży, zakładany na pysk koński i służący do kierowania szczególnie nieposłusznym wierzchowcem. [przypis edytorski]

zagranicą — dziś popr. pisownia: za granicą. [przypis edytorski]

zagrobny (neol.) — zmarły. [przypis edytorski]

„Zagroda” — czasopismo dla ludu, wydawane w Krakowie w XIX w. [przypis edytorski]

zagroda — tu: ogrodzenie oddzielające namiot Achillesa od pozostałej części obozu. [przypis edytorski]

zagrodnik — dawniej chłop użytkujący tylko zagrodę, zobligowany do pańszczyzny pieszej. [przypis edytorski]

zagrodnik — ubogi gospodarz wiejski, uprawiający niewielki kawałek ziemi przy swojej zagrodzie; zwykle dodatkowo najmował się do pracy w folwarku lub u bogatych gospodarzy. [przypis edytorski]

zagrodnik — ubogi gospodarz wiejski, właściciel jednej zagrody. [przypis edytorski]

zagrożeni od Litwy (daw.) — dziś: zagrożeni przez Litwę. [przypis edytorski]

zagryźliwy — dziś popr. zgryźliwy, zrzędny. [przypis edytorski]

zagrzęznąć — dziś popr.: ugrzęznąć. [przypis edytorski]

zagrzęznąć — dziś raczej: ugrzęznąć. [przypis edytorski]

zagrzebieni (daw. forma) — dziś: zagrzebani. [przypis edytorski]

zaguby (daw.) — zguby, klęski. [przypis edytorski]

zagwizdaj — dziś popr.: zagwiżdż. [przypis edytorski]

zahaczyć (gw.) — wspomnieć. [przypis edytorski]

zahaczyć — tu: skreślić, zrezygnować z niego. [przypis edytorski]

zahardzieć — zhardzieć; stać się pysznym, pogardliwym wobec innych. [przypis edytorski]

Zahlen bitte (niem.) — proszę płacić. [przypis edytorski]

zahlen (niem.) — reszta. [przypis edytorski]

Zahlkellner (niem.) — kelner płatniczy, sprawujący stały nadzór nad rewirem i wyznaczonym do jego obsługi zespołem kelnerów; wita gości restauracji, przyjmuje od nich zamówienia, które przekazuje podwładnym, sporządza rachunki oraz pobiera należność. [przypis edytorski]

Zahlkelner (niem.) — kelner przyjmujący zapłatę za rachunek w kawiarni, restauracji itp. [przypis edytorski]

zahodować — dziś raczej: wyhodować. [przypis edytorski]

zahojdać (z ukr.) — rozkołysać. [przypis edytorski]