Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7556 przypisów.
deista — zwolennik deizmu, poglądu, zgodnie z którym Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]
de iure debebatur (łac.) — prawnie należało się. [przypis redakcyjny]
de iure (łac.) — z prawa; według prawa. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie; deizm upowszechnił się w Europie i w Ameryce Północnej w epoce oświecenia. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, według którego istnienie Boga można wywnioskować racjonalnie z obserwacji świata naturalnego, połączony z odrzuceniem źródeł religijnych jako autorytetów; uznający, że Bóg stworzył wszechświat wraz z prawami natury, ale nie ingeruje w jego działanie. [przypis edytorski]
deizm — pogląd, wedle którego Bóg jest stwórcą świata, ale nim nie kieruje. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — ukochana Heraklesa, porwana przez centaura Nessosa. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa, nieświadomie podarowała swojemu mężowi, Heraklesowi, zatrutą jadem (umoczoną we krwi centaura Nessosa) koszulę, przez którą heros zginął. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Heraklesa; zazdrosna o męża podarowała mu szatę nasyconą krwią centaura Nessosa, zabitego niegdyś przez Heraklesa; krew centaura, rzekomo mająca zapewniać wierność, była palącą trucizną; szata wżarła się w ciało herosa, który aby skrócić swoje męczarnie, zbudował stos pogrzebowy i rzucił się w płomienie. [przypis edytorski]
Dejanira (mit. gr.) — żona Herkulesa. Herkules zabił zatrutą strzałą centaura Nessosa, który próbował zgwałcić Dejanirę. Umierając, centaur podarował Dejanirze swoją tunikę splamioną krwią, twierdząc, że ma ona moc zapewnienia miłości męża. Dejanira posłała Herkulesowi tę tunikę, gdy zakochał się w innej kobiecie, Joli. Herkules zmarł w męczarniach po włożeniu tuniki, która na skutek działania zatrutej krwi Nessosa, przywarła do jego ciała i paliła jego ciało. „Paląca koszula Dejaniry” jest więc synonimem nieznośnego, zabójczego cierpienia, które więzi ofiarę w swej mocy, od którego nie ma ucieczki. Tu koszulą tą ma być „czerep rubaszny”, który należy kojarzyć z spuścizną sarmatyzmu: przez nią Polacy nie są zdolni do odpowiedzialnego i honorowego czynu patriotycznego, a jedynie do zabawy w wojaczkę. [przypis edytorski]
de Jaucourt, Louis, zwany kawalerem (chevalier) de Jaucourt (1704–1779) — francuski erudyta, najpłodniejszy ze współautorów Encyklopedii: napisał do niej ok. 18.000 artykułów, tj. 25% wszystkich haseł. [przypis edytorski]
Dejbel — nawet w jednym tekście jednego autora zdarza się, że nazwisko to bywa różnie pisane: Deybel, Dejbel, Dajbel itp. [przypis edytorski]
dejciez (gw.) — dajecież. [przypis edytorski]
Dejfob — syn Priama, po śmierci Parysa poślubił Helenę. [przypis edytorski]
dej (gw.) — daj. [przypis edytorski]
dej — namiestnik wojskowy prowincji w imperium osmańskim. [przypis edytorski]
Dejteros — dziś popr. forma W.: Dejterosie. [przypis edytorski]
dej — tytuł oficerów w daw. tureckim wojsku janczarskim oraz tytuł tureckich namiestników w Algierii i Tunisie, wybieranych przez rady oficerów janczarskich i piastujących ten urząd dożywotnio. [przypis edytorski]
de jure (łac.) — z prawa; według prawa. [przypis edytorski]
Dejwas (z litew. deivė: bogini) — Boginie. [przypis autorski]
Dejwas (z litew. dievas) — bóg. [przypis autorski]
Dejwice — miejscowość w 1922 r. włączona w obręb Pragi. [przypis edytorski]
dej (z arab.) — daw. oficer w tur. wojsku janczarów lub tytuł namiestników w Algierii i Tunisie; dej fezki to namiestnik Fezu, dużego miasta w Maroku. [przypis edytorski]
dejze (gw.) — dajże. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa ros. rewolucjonistów, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825 r. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa rosyjskich rewolucjonistów, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825 roku. [przypis edytorski]
dekabryści — grupa rosyjskich rewolucjonistów szlacheckich, którzy wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825. [przypis edytorski]
dekabryści (od ros. diekabr': grudzień) — grupa rosyjskich rewolucjonistów szlacheckich, którzy dążyli do obalenia jedynowładztwa i zmiany ustroju wzniecili nieudane antycarskie powstanie 26 grudnia 1825. [przypis edytorski]
dekada — dni dziesięć. Miesiąc u rzymian dzielił się na trzy dekady. [przypis autorski]
deka (daw.) — mostek, środkowa kość przedniej ściany klatki piersiowej. [przypis edytorski]
deka (daw.) — pokrowiec, osłona. [przypis redakcyjny]
deka (daw.) — pokrywa prasy drukarskiej, dekiel. [przypis edytorski]
dek a. deka (z niem.) — nakrycie, pokrowiec. [przypis redakcyjny]
dekadenci nadają sobie o wiele częściej i chętniej nazwę symbolistów (…) była tak charakterystyczną — W. Wojnarowska, Nowa literatura francuska, „Ateneum” 1891, t. III, s. 454. [przypis autorski]
dekadenci oraz sataniści, czyli neomistycy, „którzy wszakże modernizmu nie wyczerpują (…) nieraz innymi cechami od charakterystycznych cech tych grup odbiegają — M. Posner-Garfein, Kilka słów o modernizmie, „Krytyka” 1899, z. IV, s. 230. [przypis autorski]
Dekadencją naprawdę (…) zdradą, ucieczką, niedomyśleniem do końca — K. Irzykowski, Walka o treść, Warszawa 1929, s. 276. [przypis autorski]
Dekadencją nazywamy stan społeczeństwa (…) pod wpływem dobrobytu i dziedziczności, pewnego rozwoju — S. Rzewuski, Młoda Francja, Paul Bourget, w: Dodatek do „Przeglądu Tygodniowego” 1885, I półrocze, s. 178–208 i 312–339; przedruk w: S. Rzewuski, Młoda Francja. Studia literackie, Warszawa 1888. [przypis autorski]
dekadencja miała w piśmiennictwie francuskim tradycje odległe, sięgające dzieła Montesquieu (…) Bourget w szkicu o Baudelairze w tomie Essais de psychologie contemporaine (1883) — A. E. Carter, The Idea of Decadence in French Literature. 1830–1900, Toronto 1958. [przypis autorski]
dekadent — człowiek pesymistyczny, o świadomości schyłkowej. [przypis edytorski]
dekadentem, schyłkowcem, symbolistą (…) du dernier soupir du siècle — W. Gomulicki, Jeden z nowych, „Wędrowiec” 1892, nr 47; [du dernier soupir du siècle (fr.): ostatnie westchnienie wieku; red. WL]. [przypis autorski]
dekadentów przeestetyzowanych (…) tylko dlatego, że one się im podobają — E. Orzeszkowa, Melancholicy, w: Pisma zebrane. Pod redakcją Juliana Krzyżanowskiego, t. XXVIII, Warszawa 1949, s. 12. Por. M. Żmigrodzka, Modernizm polski w oczach pozytywistki, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. I, Warszawa 1965. [przypis autorski]
Dekady — tym tytułem oznaczano historię Liwiusza, której powszechnie przyjęty tytuł jest: Ab urbe condita libri CXXXXII. [przypis redakcyjny]
deka (gw., z niem.) — przykrycie (koc, pled, narzuta na łóżko); tu: chodnik tkany z ciętych szmat. [przypis edytorski]
Dekameron — dzieło Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach: małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi opis obyczajów panujących we Włoszech okresu renesansu. [przypis edytorski]
Dekameron — główne dzieło Giovanniego Boccaccia (1313–75); [niby ów duch z Dekameronu: zapewne nawiązanie do opowieści ósmej dnia piątego z tego dzieła, gdzie występuje duch Gwidona degli Anastagi, który z powodu okrucieństwa ukochanej popełnił samobójstwo; red. WL]. [przypis tłumacza]
Dekameron — sławne dzieło literackie Giovanniego Boccaccia, XIV-wiecznego pisarza włoskiego; złożone ze stu nowel, które w ciągu dziesięciu dni opowiada sobie dla zabicia czasu dziesięcioro szlachetnie urodzonych mieszkańców Florencji. Głównym tematem tych narracji jest miłość w jej rozmaitych odmianach — małżeńska i cudzołożna, zmysłowa i platoniczna, tragiczna i idylliczna. Całość stanowi wspaniały opis obyczajów panujących we Włoszech okresu Renesansu. [przypis edytorski]
Dekameron — zbiór stu nowel obyczajowych Giovanniego Boccaccia (1313–1375), arcydzieło literatury włoskiej. [przypis edytorski]
Dekameron — zbiór stu nowel obyczajowych Giovanniego Boccaccia (1313–1375), arcydzieło literatury włoskiej. [przypis edytorski]
dekampować (neol., z ang.) — zwijać obóz, czmychać. [przypis edytorski]
Dekapol — związek dziesięciu miast hellenistycznych, w większości położonych w Transjordanii. [przypis edytorski]
Dekart, właśc. René Descartes a. Kartezjusz (1569–1650) — francuski filozof i matematyk. [przypis edytorski]
Dekart, właśc. René Descartes a. Kartezjusz (1569–1650) — fr. uczony i filozof, autor Rozprawy o metodzie. [przypis edytorski]
Dekeleja — staroż. wioska w pobliżu Aten; w 413 p.n.e., podczas wojny peloponeskiej, zajęta i ufortyfikowana przez Spartan, którzy pozostali tam na stałe, ciągłymi wypadami zagrażając okolicom, podczas gdy wcześniej na zimę powracali do domu. [przypis edytorski]
dek — kryty pomost a. pokład; tu: osłonięta brezentem skrzynia ciężarówki, na której przewożono aresztowanych ludzi. [przypis edytorski]
deklamacja — ekspresyjne wygłaszanie utworu literackiego. [przypis edytorski]
deklamacja — wygłaszanie utworu literackiego wyraziście i z ekspresją. [przypis edytorski]
deklamować — wygłaszać utwór literacki wyraziście i z ekspresją. [przypis edytorski]
deklamować z Hegelochem górnie:/ „Po groźnej burzy jasny słoneczny cień nastał” — aktor Hegelochos pomylił się w wymowie, czym rozśmieszył cały teatr. Ksantias przytacza tę pomyłkę. Po polsku oddałem to grą wymów: „cień” i „dzień”. [przypis tłumacza]
Deklamuje się sonety Baffa — dialekt wenecki posiada opisy miłości fizycznej tak jaskrawe, iż zostawia o tysiąc mil za sobą Horacego, Propercjusza, La Fontaine'a i wszystkich poetów. Pan Buratti, wenecjanin, jest w tej chwili poetą satyrycznym naszej smutnej Europy. Celuje zwłaszcza w komicznym opisie fizycznym swych bohaterów; toteż często dostaje się do więzienia. Patrz Elefanteida, l'Uomo, Strefeida. [przypis autorski]
deklaracja 1682 roku — sporządzona przez Jacquesa-Bénigne Bossueta, przyjęta na nadzwyczajnym zgromadzeniu duchowieństwa królestwa Francji, zwołanym przez Ludwika XIV podczas konfliktu z papieżem Innocentym XI; złożona z czterech artykułów deklaracja o „wolnościach Kościoła gallikańskiego” ustalała granice władzy papieskiej, stwierdzała m.in. że papież ma jedynie władzę duchową, książęta i królowie nie podlegają mu w sprawach świeckich, oraz, że władza papieska jest ograniczona władzą soborów. [przypis edytorski]
Deklaracja genewska, a. Genewska deklaracja praw dziecka — deklaracja praw dziecka sygnowana przez Ligę Narodów, organizację poprzedzającą ONZ. [przypis edytorski]
Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych — akt prawny z 1776 r. autorstwa m.in. Thomasa Jeffersona (1743–1826), uzasadniający prawo kolonii brytyjskich w Ameryce Płn. do wolności i niezależności od Wielkiej Brytanii. [przypis edytorski]
Deklaracja o ochronie kobiet i dzieci w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie konfliktów zbrojnych — przyjęta przez ONZ w 1974 r., wskazuje wyłącznie na ochronę praw kobiet i dzieci przynależnych do ludności cywilnej. [przypis edytorski]
deklaracja — oświadczenie. [przypis redakcyjny]
Deklaracja Praw Człowieka, 1789, dostępna pod adresem: http://pl.wikisource.org/wiki/Deklaracja_Praw_Cz%C5%82owieka_i_Obywatela (dostęp 07.09.2012 r.). [przypis autorski]
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela — uchwalona 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę jako wstęp do opracowywanej konstytucji. [przypis edytorski]
deklaracja — tu: oświadczyny [przypis edytorski]
deklarują i obiecują (daw.) — znaczenie nieosobowe; dziś: deklarowano i obiecywano. [przypis redakcyjny]
deklinacja — odmiana przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
deklinacja — odmiana wyrazów przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
deklinacyj i koniugacyj — daw. forma D.lm., dziś raczej: koniugacji, deklinacji. [przypis edytorski]
deklinować się — odmieniać się przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
deklinowanie — odmienianie słowa przez przypadki i liczby. [przypis edytorski]
Dekokt — Absud aus Heilpflanzen. [przypis edytorski]
dekokt (daw.) — wywar. [przypis edytorski]
dekokt (daw., z łac. decoquo, decocsi, decoctum: gotować) — wywar z ziół. [przypis edytorski]
dekokt — napój leczniczy lub magiczny. [przypis edytorski]
dekolte (fr. décolleté) — dekolt. [przypis edytorski]
dekonfitura (daw., z fr.) — porażka. [przypis edytorski]
dekować się — w gwarze obozowej: ukrywać się przed władzami obozu i unikać w ten sposób pracy. [przypis edytorski]
dekować — w gwarze obozowej: ukrywać się przed władzami obozu i unikać w ten sposób pracy. [przypis edytorski]
dekownik — osoba uchylająca się od walki a. od pracy. [przypis edytorski]
dek — przykrycie, derka. [przypis redakcyjny]
dekret 18 nivôse'a — chodzi o dekret Konwentu przyjęty z inicjatywy dantonisty Bourdona de l'Oise, pozbawiający ministrów prawa do dysponowania funduszami bez każdorazowego upoważnienia przez jeden z Komitetów. Nivôse to według kalendarza republikańskiego miesiąc na przełomie grudnia i stycznia. [przypis edytorski]
dekreta exsecutionis (łac.) — postanowienia ściągnięcia podatku, wyroki egzekucyjne. [przypis redakcyjny]
dekret — akt prawny mający moc ustawy. [przypis edytorski]
dekreta — wyroki. [przypis redakcyjny]
dekret — chodzi o akt nominacji króla. [przypis redakcyjny]
dekret ferować (starop.) — wyrok stanowić. [przypis redakcyjny]
dekret królewski z dnia 21 grudnia 1807 r. — Dziennik Praw Ks. Warsz. I, 10. [przypis redakcyjny]
dekret solutionis (łac.) — wyrok zapłaty, uiszczenia. [przypis redakcyjny]
dekret (starop.) — [tu:] wyrok [daw. forma lm: dekreta; dziś: dekrety; red. WL]. [przypis redakcyjny]
dekret — wyrok. [przypis redakcyjny]
dekrety mają skrzydła — Gra słów na słowie dekretalia (alae, skrzydła). [przypis tłumacza]
dekret (z łac.) — termin prawny oznaczający wyrok zwierzchności. [przypis redakcyjny]
de Kruif, Paul (1890–1971) — amerykański mikrobiolog pochodzenia holenderskiego, popularyzator nauki; najbardziej znany jako autor książki Microbe Hunters (Łowcy mikrobów, 1926, wyd. pol. 1932), która nie tylko była bestsellerem jeszcze długo po publikacji, ale także zalecaną lekturą naukową i inspiracją dla wielu lekarzy i naukowców. [przypis edytorski]
Deksipos oczerniał go — porównaj ks. V, 1. [przypis tłumacza]
dekurion — dziesiętnik, dowódca pododdziału liczącego 10 żołnierzy. [przypis edytorski]
de l'abîme aux étoiles (fr.) — od otchłani do gwiazd. [przypis edytorski]
delacja — denuncjacja. [przypis edytorski]
