Przypisy

Atrydzi (mit. gr.) — Menelaos i Agamemnon jako synowie Atreusza. [przypis redakcyjny]

attendentiam (łac.) — pieczę. [przypis redakcyjny]

attendere (łac.) — baczyć, pilnować. [przypis redakcyjny]

attendere (łac.) — pilnować, poświęcać uwagę. [przypis redakcyjny]

attestacje (lm) — poświadczenia. [przypis redakcyjny]

Attolli malos zamiast Attolli vela (…) cum navigarent, non est dubium, quod olim erexerant arbores (łac.) — „Wznieść maszty” zamiast „wznieść żagle”… [bo] „skoro płynęli, to niewątpliwie podnieśli uprzednio maszty”. [przypis redakcyjny]

attyk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej; attycyzm — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli. [przypis redakcyjny]

attyk — wyrażenie pochodzące z retoryki greckiej, np. stugębna sława; attycyzm — grecki styl retoryczny, charakteryzujący się prostym i jednoznacznym wyrażaniem myśli. [przypis redakcyjny]

Attylę (…) Pirrusa, Seksta — Attyla, przezwany „biczem bożym”; Pirrus, król Epiru, najzaciętszy wróg Rzymian i niszczyciel ziem greckich; Sekstus Pompejusz — morski rozbójnik. [przypis redakcyjny]

A tuć wszytkim historiografom przestrone — Odtąd Brückner opiera się na autografie Potockiego, który zaczyna się na karcie XII rkpsu Ossol. 1822. [przypis redakcyjny]

A ty czemu uciskałeś poddanych?… etc. — zarzuty, stawiane przez Pankracego w rozmowie z Henrykiem pod adresem arystokracji, hr. Henryk powtarza, uzupełniając je „przestępstwami” świeższej daty. [przypis redakcyjny]

A ty odlitaj, Laszku, od kolaski, koły step baczysz (ukr.) — Odlatuj, Polaczku, od kolaski, kiedy widzisz step. [przypis redakcyjny]

a ty (starop. forma) — a tych. [przypis redakcyjny]

auctores (łac.) — sprawcy. [przypis redakcyjny]

auctor lamentorum, profusionum sanguinis et universae in regno miseriae (łac.) — sprawcą łez, rozlewu krwi i powszechnej w królestwie nędzy. [przypis redakcyjny]

audiencją (z łac.) — [forma B.lp r.ż.] posłuchanie. [przypis redakcyjny]

auditor auditorum (łac.) — uczeń wysłuchujący audytorów. [przypis redakcyjny]

audytorów — zastępców biskupich. [przypis redakcyjny]

audytor — słuchacz. [przypis redakcyjny]

audytor — tutaj: uczeń wysłuchujący [od] kolegów [zadanych] lekcji przed przyjściem nauczyciela. [przypis redakcyjny]

Augur — kapłan przepowiadający przyszłość, kapłan wróżbita. [przypis redakcyjny]

augur — kapłan, wróżbita u Rzymian. [przypis redakcyjny]

Augury — „u Rzymian zwali się kapłani, którzy z lotu ptaków czynili wieszczbiarstwa. Rozciągały się te wieszczby […] do sposobu jedzenia lub krzyków ptaszych. Zabobonność ta powszechna prawie była u wszystkich narodów. […] Augures u Rzymian z najznamienitszych obywatelów wybierani bywali”. (Zbiór potrzebn. wiad.). Wróżb nadużywali często augurzy do celów osobistych i politycznych. [przypis redakcyjny]

Augustanie — żołnierze w liczbie pięciu tysięcy zwani Augustales, których zorganizował Neron w drużynę, oklaskującą go, gdy występował jako aktor lub śpiewak (por. Diona Casjusza Historje rzymskie ks. LXI). [przypis redakcyjny]

augusta — sierpnia. [przypis redakcyjny]

August — Cieszkowski. [przypis redakcyjny]

Augusti (łac.) — sierpnia. [przypis redakcyjny]

August i principino — August Cieszkowski i Jerzy Lubomirski. [przypis redakcyjny]

augustowych — Augusta Cieszkowskiego. [przypis redakcyjny]

August — [tu:] cesarz. [przypis redakcyjny]

augustyni — zakon według reguły św. Augustyna (żył od r. 354 do 430, pochodził z afrykańskiej Tagasty w Numidii). [przypis redakcyjny]

aukcji — pomnożenia, powiększenia. [przypis redakcyjny]

auksyliarny (z łac.) — posiłkowy. [przypis redakcyjny]

Aulida — port w Beocji. [przypis redakcyjny]

Aulis — port w Beocji, w którym zebrała się flota grecka przed wyprawą na Troję. Tam ofiarowano Ifigenię [córkę króla Agamemnona, przywódcy wyprawy] dla uzyskania przychylności bogów. [przypis redakcyjny]

Au printemps… — Na wiosnę liście wytryskują z drzewa i kwiaty upiększają łąkę; więc, pieszczotko moja, biegnijmy na trawę i naśladujmy barwne motyle. Widzisz, jak tulą się do róż? Jak one, ja przytulę moje usta do twoich i wykradnę słodki pocałunek. [Przyp. Aut.] [przypis redakcyjny]

aurea mediocritas (łac.) — złota droga średnia. [przypis redakcyjny]

aures habent et non audient (łac.) — mają uszy, a nie słyszą. [przypis redakcyjny]

auri ani argenti fodyny (łac.) — złota ani srebra kopalni. [przypis redakcyjny]

Aurora — jutrzenka. [przypis redakcyjny]

aury — powietrza, powiewu. [przypis redakcyjny]

auster (daw.) — wicher południowy. [przypis redakcyjny]

austeria (daw.) — gospoda. [przypis redakcyjny]

austeria (wł.) — gospoda, zajazd. [przypis redakcyjny]

Auster — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

Auster — wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

austriaccy hrabiowie — z końcem XVIII w. i w początkach XIX w. rząd austriacki łatwo nadawał tytuły arystokratyczne za odpowiednią opłatą. Wówczas to wiele zamożnej szlachty galicyjskiej nabyło tytuły hrabiowskie. [przypis redakcyjny]

Austriacy wezmą Bośnię — wiadomość o powzięciu tej decyzji przez kongres berliński przyniosła prasa warszawska w ostatnich dniach czerwca 1878 r. [przypis redakcyjny]

Austrowe — od: Auster, wiatr południowy. [przypis redakcyjny]

aut, aut (łac.) — albo, albo. [przypis redakcyjny]

autem (łac.) — następnie. [przypis redakcyjny]

author mali (łac.) — sprawca złego. [przypis redakcyjny]

autodafé — palenie żywcem na stosie heretyków lub pism heretyckich. [przypis redakcyjny]

auto da fé (portug.) — ogłaszanie i wykonywanie wyroków Inkwizycji, w szczególności palenie skazanych na stosie, dosł.: akt wiary. [przypis redakcyjny]

autodafe (z port.) — palenie na stosie. [przypis redakcyjny]

Automedon — woźnica Achillesa. Imię to stało się rzeczownikiem pospolitym i znaczy tyle, co woźnica [tu mowa o Neronie]. [przypis redakcyjny]

autoramentu — zaciągu wojska. [przypis redakcyjny]

autorament — zaciąg. [przypis redakcyjny]

autor — Norwid uważał to słowo za trzyzgłoskowe: a-u-tor, i tak trzeba je tu, ze względu na rytm, czytać. [przypis redakcyjny]

aut pacem, aut bellum (łac.) — albo pokój, albo wojna. [przypis redakcyjny]

auxilium (łac.) — pomoc. [przypis redakcyjny]

auxilium (łac.) — pomoc, wsparcie; tu B. lm auxilia. [przypis redakcyjny]

auzoński róg (…) Trento — Granice neapolitańskie oznaczone przez trzy miasta i dwie rzeki na wschód i zachód wpadające do morza. [przypis redakcyjny]

Auzonia — inna nazwa Italii. [przypis redakcyjny]

Avanti, Savoya!… (wł.) — Naprzód, Sabaudio!… [przypis redakcyjny]

ave (łac.) — bądź zdrów. [przypis redakcyjny]

Ave Maria! (łac.) — Zdrowaś Maria. [przypis redakcyjny]

Ave maris stella (łac.) — Witaj gwiazdo morza (początek pieśni do N. Panny). [przypis redakcyjny]

Averroès et l'Averroïsme — znane dzieło Renana (1852). [red. WL]. [przypis redakcyjny]

aversionem belli (łac.) — rozerwanie sił nieprzyjacielskich. [przypis redakcyjny]

aversionem (łac. forma B.) — odwrócenie; tu: rozerwanie sił nieprzyjacielskich. [przypis redakcyjny]

Ave — Zdrowaś! pozdrowienie anielskie. [przypis redakcyjny]

a vindici manu Dei (łac.) — od mściwej ręki Boga. [przypis redakcyjny]

avocare et ad societatem (łac.) — odciągnąć i do przyłączenia się. [przypis redakcyjny]

avoyers — avoyer był w pewnych kantonach Szwajcarii (Lucerna, Berno, Solura) najwyższym urzędnikiem, stojącym na czele władzy wykonawczej i sądownictwa. [przypis redakcyjny]

Avril 1664 — ujmujemy datę na tem miejscu w nawias, gdyż znajduje się ona właściwie na końcu listu przed krótkiem PS., gdzie ją też powtarzamy. [przypis redakcyjny]

avventuriere — tu: przygodny żołnierz. [przypis redakcyjny]

Awalowie, co za herb twardą skałę mają — „skała” oznacza tu Iskię, niegdyś posiadłość Awalów. [przypis redakcyjny]

Awalowie — margrabiowie Franciszek z Peskary i Alfons z Wastu, z rodu d'Awalo. [przypis redakcyjny]

awanse — otrzymanie wyższej rangi lub urzędu, tu: osiągnięcia, sukcesy. [przypis redakcyjny]

awansowały (z łac.) — szły naprzód. [przypis redakcyjny]

awantaż (z fr.) — pożytek, korzyść. [przypis redakcyjny]

awarycja (z łac.) — skąpstwo. [przypis redakcyjny]

Awarysz — Abarys, mędrzec scytyjski, dlatego obyczajem Scytów „powściągliwy”, prostego sposobu życia, nieprzyjaciel zbytków, żyjący podług jednych w czasie oblężenia Troi, podług drugich za panowania Krezusa, dostał w darze od Apollina strzałę lotną, na której odbywał powietrzne podróże, zbierając zewsząd pożyteczne dla ziomków wiadomości: „jak pszczółka w ul znosi nektary znalezione po drodze”. [przypis redakcyjny]

awatar — w hinduskiej filozofii wcielenie bóstwa. [przypis redakcyjny]

awatar (z sanskr.) — ponowne wcielenie boga albo przodka. [przypis redakcyjny]

awerna — ogień piekielny. [przypis redakcyjny]

Awern — jezioro w południowych Włoszech, gdzie miał być wstęp do podziemia, podziemie samo, piekło. [przypis redakcyjny]

Awern — jezioro w połud. Włoszech, gdzie według mniemania było zejście do podziemia; podziemie samo, piekło. [przypis redakcyjny]

awernowy (daw.) — piekielny. [przypis redakcyjny]

Awern — piekło. [przypis redakcyjny]

Awern — podziemie, piekło. [przypis redakcyjny]

awersja — odwrócenie, rozerwanie. [przypis redakcyjny]

awersja (z łac.) — niechęć. [przypis redakcyjny]

awersja (z łac.) — tu: odwrócenie. [przypis redakcyjny]

Awesta — święta księga mająca według podania zawierać objawienie Zaratustry; pochodzi prawdopodobnie z VI w p.n.e. [przypis redakcyjny]

A więc scena chrztu i otrzeźwienia Męża z pokus szatańskich odbywają się równocześnie. [przypis redakcyjny]

Awila — miasto w Kastylii (w Hiszpanii). [przypis redakcyjny]

Awinion — miasto w płd. Francji nad Rodanem. [przypis redakcyjny]

awizacja — pisemne zawiadomienie. [przypis redakcyjny]