Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | łacina, łacińskie | mitologia germańska | niemiecki | poetyckie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski

Według języka: wszystkie | polski


Znaleziono 1616 przypisów.

wsztki — w rkps. tu i w ośmiu jeszcze innych miejscach występuje forma „wsztki”, co nasuwa przypuszczenie, że pisarz tak ją wymawiał. [przypis redakcyjny]

w szufladzie Twojej leżyPrzedświt. [przypis redakcyjny]

Wszyscy byli ukształtowani (…) zaprawność — w oryginale: They all took after the king, too, in being large, corpulent, oily men, as well as inimitable jokers, co należałoby tłumaczyć: „Wszyscy byli ukształtowani wedle królewskiego pierwowzoru pod względem wielkiej tuszy, dostatniego otłuszczenia i nieporównanej do błazeństwa zaprawności”. [przypis redakcyjny]

Wszyscy czynni członkowie Rzeczypospolitej (…) będą podzieleni na trzy klasy — proponując podział obywateli na klasy, Russo nie staje w sprzeczności z zasadniczym swoim postulatem równości obywatelskiej. Wszyscy obywatele podlegają tym samym prawom, żadna klasa nie korzysta z jakichś specjalnych przywilejów czy egzempcji [egzempcja (daw.) to przywilej zwalniający od jakiegoś obowiązku nakazanego prawem; red. WL]; różnią się one od siebie tylko pewnymi honorowymi uprawnieniami, a dostęp do nich jest dla każdego otwarty. Ta myśl wynagradzania obywateli za ich zasługi zaszczytnymi odznakami, pobudzającymi ambicję i rywalizację innych, przewija się w dziełach Russo ciągle. I tak w Ekonomii politycznej pisze: „Obywatele dobrze zasłużeni ojczyźnie winni być wynagradzani zaszczytami, nigdy zaś przywilejami”. W Projekcie konstytucji dla Korsyki: „Wszyscy winni być równi na mocy prawa urodzenia; państwo winno przyznawać wyróżnienia tylko zasłudze, cnotom, usługom oddanym ojczyźnie, a te wyróżnienia nie powinny być dziedziczne, tak jak nie dziedziczy się zalet, które je uzasadniają. Wkrótce zobaczymy, w jaki sposób można ustopniować w narodzie różne klasy tak, by urodzenie ni szlachectwo nie grało przy tym żadnej roli”. W dalszym ciągu wprowadza podział ludności na trzy klasy: 1) aspirantów, 2) patriotów, tzn. żonatych właścicieli pewnego obszaru gruntowego, 3) obywateli żonatych mających dwoje dzieci i będących właścicielami budynku mieszkalnego oraz gruntu wystarczającego do wyżywienia rodziny. Podział ten ma na celu „związanie ludzi z ziemią przez wzięcie jej za podstawę rozróżnień pomiędzy nimi i za podstawę ich uprawnień, oraz wzmocnienie tego węzła przez węzeł rodziny”. Nie waha się więc tutaj oprzeć podziału na własności gruntowej i przyznać członkom każdej klasy praw odrębnych. Stoi to w oczywistej sprzeczności z postulatem równości. Wprawdzie rzuca myśl, że gminy będą obowiązane przydzielać grunta żeniącym się, ale nie rozwija bliżej tego projektu, a przy tym zachowuje dla potomków prawo spadkowe po ojcu. Cały projekt podziału obywateli na klasy stosownie do ich zasługi rozwija Russo obszernie i w harmonii z ogółem swoich poglądów dopiero w Uwagach. [przypis redakcyjny]

Wszyscy nienawidzą — niechęć opinii oświeconej do Polski, wywołana wiadomościami o ucisku chłopa i nietolerancji wobec innowierców, zręcznie podsycana przez Fryderyka II i Katarzynę II, znalazła wyraz dobitny w pismach Woltera i innych filozofów; por. St. Kot, Rzeczpospolita Polska w literaturze politycznej Zachodu, Kraków 1919, str. 202–207, 228. [przypis redakcyjny]

wszystek zespół — cały zespół (fragmentów ciała). [przypis redakcyjny]

Wszystkie ciała są albo w ruchu, albo w spoczynku — Por. List 83 (dawniej 72). [przypis redakcyjny]

Wszystkie czynności (…) zwanym — [Junius,] O naśladowaniu greckich dzieł sztuki, s. 23. [przypis redakcyjny]

wszystkie objawy przymiotów bóstwa, o ile zapatrujemy się na nie jako na rzeczy, które są w bóstwie i nie mogą bez bóstwa ani być, ani dać się pojąć — Por. List 58 (dawniej 62) § 3. [przypis redakcyjny]

Wszystkie teksty podają zgodnie ten wiersz w brzmieniu: „Kładzie żółć przy goryczy, ciernie z kwiaty mieści”. W miejsce niewłaściwego „przy goryczy”, co jest oczywistym przepisaniem się Krasickiego, wprowadzono koniekturę wydawcy: „przy słodyczy”. [przypis redakcyjny]

Wszystkie te okupy określone były sumą pieniężną. Ponieważ jednak te ludy, zwłaszcza przez czas, który były w Germanii, nie miały prawie pieniędzy, można było dawać bydło, zboże, sprzęty, broń, psy, ptaki myśliwskie, ziemię, etc. — Tak prawo Iny szacowało życie na pewną sumę pieniędzy lub na pewną cząstkę ziemi. [przypis redakcyjny]

Wszystkie wielbłądy y konie rozbito, które żywnością beło naiuczono (starop.) — forma czasu zaprzeszłego biernego; [dziś: (…) zostały rozbite, które (…) były najuczone; tzn. objuczone; red. WL]. [przypis redakcyjny]

Wszystko jednak zrozumiałem… — Rzecki miał rzeczywiście pewne podstawy, by w Colinsie dopatrywać się emisariusza politycznego. W czasie wojny rosyjsko-tureckiej Anglia wysyłała do Królestwa swych agentów, ażeby pobudzać Polaków do powstania. Inspiracja ta padła jednak na grunt nieprzychylny; jedynym jej rezultatem był rychło (w marcu 1873) wykryty spisek warszawskiej młodzieży akademickiej z Adamem Szymańskim na czele. [przypis redakcyjny]

wszystkokrotnej — wszystko uśmierzającej, wszystko skracającej, kładącej wszystkiemu kres. [przypis redakcyjny]

wszystko mi równo, niech ze mnie i kładkę przez wodę zrobią — szczegół ten uderza, skoro przypominamy, że na pamięć zmarłych właśnie po Litwie kładki przez rzeczki itp. stawiano; czy nie zaszło tu jakie nieporozumienie ze strony Einhorna? Zwracamy również uwagę na szczegół o nieprzystępności gajów, powtarzający się dosłownie u Długosza o Litwie. [przypis redakcyjny]

wszystko posiadał — tu: posiadał całą wiedzę. [przypis redakcyjny]

wszystko przez bóstwo jest z góry wyznaczone, wszakże nie z wolnej woli lub z upodobania bezwzględnego, lecz z natury bezwzględnej bóstwa, czyli z jego mocy nieskończonej — Por. List 56 (dawniej 60) § 11. [przypis redakcyjny]

wszystko to wbrew rozporządzeniom prawa wokoniańskiego: godne zaś uwagi jest, że nie poniechano całkowicie ducha tego prawa — Tę samą różnicą widzimy w rozmaitych zarządzeniach prawa papiańskiego. [przypis redakcyjny]

wszystko woła (z białorus.) — ciągle woła. [przypis redakcyjny]

wszytkie — wszystkie (starop. postać wyrazu; później pod wpływem analogii do wszyscy wtrącono –s. [przypis redakcyjny]

wszytki kąciki — wszystkie zakamarki, całą przestrzeń domu. [przypis redakcyjny]

w tak małym wieku — w tak młodym, delikatnym wieku. [przypis redakcyjny]

w takt jakiejś (…) melodii (…) poczęły zjawiać się (…) wizje, wspomnienia, myśli i słowa — Taka też mniej więcej była zwykła kolej twórczości Schillera według jego własnego wyznania. [przypis redakcyjny]

w tamtym prawdziwym Luwrze — chodzi o magazyn noszący tę nazwę, mieszczący się przy ul. Tivoli. [przypis redakcyjny]

W tę bądź przedsię panem — w stateczności bądź właśnie bogaty, posiadaj ją w dostatecznym stopniu. [przypis redakcyjny]

w tę waszą świątynię podziemną — Erynie jako boginie podziemne mają podziemne świątynie. [przypis redakcyjny]

Wtedy to ukazał mi się w pierwszych zarysach i ów utwórSzkice węglem. [przypis redakcyjny]

Wtedy — z tęsknem wejrzeniem — Wtedy, tj. po dokonaniu wyżej wymienionych czynności. Jaśniej byłoby zam. wtedy powiedzieć: potem. Tak samo też w w. 1418. [przypis redakcyjny]

W tej części świata , skąd ciepły powiewa wiatr do Europy — Hiszpania, ojczyzna św. Dominika, który współcześnie ze św. Franciszkiem urodził się w roku 1170, w mieście Kallaroga, w starej Kastylii. Jego rodzice, ojciec Feliks Guzman, matka Joanna Aza, pochodzili ze szlachetnego i świetnego rodu. Do dzisiaj jeszcze książęta z Medina Sidonia swój rodowód w prostej linii z krwi Guzmanów prowadzą. [przypis redakcyjny]

W tej perle — W tej gwieździe. [przypis redakcyjny]

w tej porze — w tych okolicznościach. [przypis redakcyjny]

W tej pracy odtwórczej fantazji młodego chłopca pomagało (…) dzieło z wielkimi sztychami hellenistycznych ruin Baalbeku i Palmiry na terenie Syrii — jak wielkie wrażenie wywierały na Słowackiego te sztychy, świadczy fakt, że pamiętał o nich jeszcze w 1837 r., Listy do Matki, wyd. Leon Piniński, Warszawa 1932 r., t. II. str. 30. [przypis redakcyjny]

w tej tu śmiertelności — na tym świecie podległym śmierci. [przypis redakcyjny]

W tej wielkiej księdze — To jest: w Bogu. [przypis redakcyjny]

W tej wojnie, Hipolicie, coś ją miał (…) Piętnaście galer wziąwszy oraz Wenetowi — ma na myśli zwycięstwo kardynała Hipolita d'Este nad Wenecjanami, którym odebrał liczne galery. [przypis redakcyjny]

Wtem nam się góra pokazała w dali — Według wykładu jednych komentatorów Dante przez tę górę chciał wyrazić czyściec; według drugich: chciał przez tę górę wyrazić fantastyczną wyspę Atlantis w Oceanie Atlantyckim. Może pragnął przestrzegać przed zbyt śmiałymi wyprawami morskimi. A może chciał wyrazić tę prawdę, że pragnienie wiedzy dążące poza granice umysłowi ludzkiemu zakreślone, gotuje zgubę człowiekowi. [przypis redakcyjny]

Wtem stanął starzec szlachetny (…) — Tym starcem szlachetnym jest Katon, strażnik czyśćcowy. [przypis redakcyjny]

Wtem wąż, i za to odtąd wężów lubię — Poeta polubił węże, odkąd widział, jak jeden z nich ducha bluźniącego Bogu ukarał. [przypis redakcyjny]

wtenczas działa, kto pił wód tych dwoje — Ci tylko przypomnieniem swoich dobrych uczynków rzeczywiście mogą być orzeźwieni, którym przypomnienie złych wad i skłonności już nie będzie dogryzać. [przypis redakcyjny]

wtenczas jeszcze, kiedy nań ostrym zarabiano żelazem — tj. w czasie, kiedy wojsko ruszono z leż zimowych przeciw Moskwie. [przypis redakcyjny]

Wtenczas ujrzałem cały otwór jamy — W siódmym oddziale kręgu ósmego karani są złodzieje, widzimy ich pod postacią wężów i gadów, to pod postacią człowieka, za lada dotknięciem przemieniają swoje postaci, jeden w drugiego kształty przechodzi, a każdy broni się od przyobleczenia się w kształty nieswojskie; nawzajem radzi sobie szkodzą i wzajem się nienawidzą. W tej i następnej pieśni poeta zadziwia czytelnika bogactwem swojej fantazji, która po głębszej rozwadze nie wyda się wszakże tylko próżną grą wyobraźni, ale najlogiczniej zastosowaną do charakteru występku, jaki się tu karze. Wiadomo jest, że choć złodzieje łączą się z sobą w złym zamiarze, udzielają sobie nawzajem swych wiadomości i praktyk i tak niejako przemieniają się jeden w drugiego, przecie lada większa korzyść waśni ich, w razie potrzeb jeden drugiego nie szczędzi i na ofiarę poświęca. Że potępieni są wzajemnym narzędziem swojej kary w piekle, nic w tym dziwnego; zdarza się to między złymi ludźmi i na ziemi. [przypis redakcyjny]

W ten czas urodzi się mąż serdeczny i śmiały — Hipolit Esteński ur. w r. 1479 („a pisać do piąciuset lat dwadzieścia będą” 4, 8), któremu poeta poświęca strofy 5–8. [przypis redakcyjny]

W ten sposób głosowano w Rzymie. [przypis redakcyjny]

W ten sposób właśnie Werter pozbawił się potem życia. [przypis redakcyjny]

wterebić (daw., reg.) — wprawić. [przypis redakcyjny]

wtóry bóg — Kronos, ojciec Zeusa, przez syna pozbawiony władzy. [przypis redakcyjny]

wtóry (daw.) — drugi. [przypis redakcyjny]

W tobie jest więcej flegmy, a we mnie sama cholera — nawiązanie do starożytnej teorii humorów, spisanej przez Hipokratesa, według której zdrowie człowieka zależy od równowagi w organizmie czterech humorów: krwi, śluzu (flegmy), żółtej i czarnej żółci (melancholii); u choleryka przeważa żółta żółć. [przypis redakcyjny]

W tobiem ja, Panie, położył nadzieję — Aniołowie, ażeby ośmielić głębokim wstydem upokorzonego poetę, śpiewają ten wiersz z Psalmu 31; wiersz pełen pociechy i duchowej prawdy, jaką on działa na upokorzonego grzesznika, którego skrucha we łzach się rozpływa. [przypis redakcyjny]

wtrawia — wprawia, ćwiczy; termin z języka myśliwskiego. [przypis redakcyjny]

wtretowany — wtłoczony. [przypis redakcyjny]

w trząski (daw.) — truchtem. [przypis redakcyjny]

w turniroch (starop.) — w turniejach. [przypis redakcyjny]

w turniru (starop.) — w czasie turniejów, igrzysk. [przypis redakcyjny]

W twardej kamiennej wieży (…) gmach otworzony — Danae została zamknięta w wieży przez swego ojca Akrisjosa („Akryzego”), pragnącego uchronić jej cnotę; Jowisz dostał się jednak do niej w postaci złotego deszczu, w wyniku czego została matką Perseusza. [przypis redakcyjny]

w twardej nocy — w niedostępnej ciemności, tajemnicy (znaczenie wyrażenia nie do końca jasne). [przypis redakcyjny]

w twarzach ludzkich przywykł czytać OMO — Według zdania niektórych fizjonomistów można czytać w rysach naszej twarzy, słowo omo, tak rozłożone, że dwa o jest to dwoje oczu, a litera M formuje się z wydatnych zarysów powiek, nosa i policzków tym wyraźniej, im więcej twarz jest chuda. Omo, od słowa łacińskiego homo, człowiek. Porównanie zaś powyższe pierścieni, z których wyjęto kamienie, do wpadłych oczu dziwnie jest trafne i prawdziwe. [przypis redakcyjny]

W tych pierwszych kręgach (…) same Serafy i Cheruby krążą — Pierwsza z trzech hierarchii aniołów, z których każda składa się z trzech chórów. [przypis redakcyjny]

W tył, a nie naprzód posunąłem kroku — Troska nigdy nas o krok jeden rzeczywiście nie posunie naprzód, tylko oświecona rozwaga. Bez niej każdy niepokój wstecz nas cofa. Dlatego to w następnych, tę pieśń kończących wierszach Wirgiliusz (czyli jego symbol rozumu) ze stanowiska powagi swojej daje naukę moralną. [przypis redakcyjny]

W tym czasie (…) Deczyński został mianowany podporucznikiem — z Archiwum Sztabu Głów. Księga kontroli, nr 10, 42, w Bibliotece Polskiej w Paryżu. [przypis redakcyjny]

w tym czasie, kiedy Matejko skończył malować bitwę grunwaldzką — Matejko zakończył pracę nad nią wcześniej (wiadomość o gotowym obrazie przynosi »Kurier Warszawski« już w sierpniu 1878). W październiku natomiast odbyły się w Krakowie wielkie uroczystości ku czci Matejki. [przypis redakcyjny]

w tym języku (…) wznosiliśmy głos do Boga — Książki do nabożeństwa dawnych Polaków zwykle bywały po łacinie, rękopismowe na pergaminie z ozdobnymi złoceniami i malowidły, później modlili się na mszałach, brewiarzach i świeccy, nastały officia i tym podobne dzieła. [przypis redakcyjny]

w tym miejscu (…) gdzie wysłuchani są wszyscy niewinni — Święty Jan mówi: „Deus peccatores non audit”. [przypis redakcyjny]

w tym okresie czasu — tautologizm (czyli pot.: „masło maślane”); dziś popr.: w tym czasie. [przypis redakcyjny]

w tym portreciku mamy bardzo wierną podobiznę Króla Zamczyska — w liście do prof. Stanisława Kota z dnia 18 VI 1921 r. [przypis redakcyjny]

W tym samym czasie — zbombardowanie Belgradu w grudniu 1788 (przed wypowiedzeniem wojny). [przypis redakcyjny]

w tym stadzie — w tym zgromadzeniu (odnosi się do ludzi). [przypis redakcyjny]

W tym też roku [1603] (…) umarła 15 czerwca (…) Katarzyna z Tymińskich (…) Kaplicę wyposażył nasz Piotr Kochanowski (…) wystawili obaj bracia, Adam i Piotr, w tejże kaplicy pomnik przekazujący potomności pamięć tej dobrej matki — [por.] ks. Gacki, O rodzinie Jana Kochanowskiego, s. 131 i n. [przypis redakcyjny]

W Tym, w kim się radość poczyna i ginie — To znaczy: w Bogu. Dusze błogosławione czytają najskrytsze myśli poety, bowiem wzrok ciągle mają utkwiony w Bogu, w którym wszystko, a zatem i dusza każdego człowieka, jak w zwierciadle się odbija. [przypis redakcyjny]

W tym, że przedstawiciel klasy robotniczej, wyzyskiwanej przez kupców i fabrykantów, jest rzemieślnikiem fabryki jedwabiu, można dopatrzyć się echa wrażenia, jakie na Krasińskim wywarły rozruchy tkaczy lyońskich. [przypis redakcyjny]

w ubierze (starop. forma) — zamiast [Msc.lp]: w ubiorze; stara forma, podobnie: żenie zamiast: żonie, pieśń VII zwr. 11; ścienie zamiast: ścianie, pieśń III zwr. 51. [przypis redakcyjny]

wujaszek — ks. Piekarski. [przypis redakcyjny]

Wuj jego — książę Adam Czartoryski. [przypis redakcyjny]

wulgaryzator (z łac. vulgus: pospólstwo, tłum) — ten, który coś czyni dostępnym dla wszystkich; popularyzator. [przypis redakcyjny]

Wulkanów syn, z prochu samego urodzony… — Erechteus, król ateński. [przypis redakcyjny]

wulkan — tu: porywczy, skory do wybuchów. [przypis redakcyjny]

Wulkan — w mitologii rzymskiej bóg ognia i opiekun kowalstwa. [przypis redakcyjny]

Wulturnus — wiatr południowo-wschodni. [przypis redakcyjny]

w uroczystym nawoływaniu Bakchosa u Owidiusza — [patrz: Owidiusz,] Metamorph., lib. IV, v. 19–20. [przypis redakcyjny]

w Walencji — czytaj: w Mediolanie. [przypis redakcyjny]

W widoku najpozorniej usprawiedliwiającym moc praw dawania — tj. biorąc słusznie pod uwagę rolę ustawodawczą szlachty. [przypis redakcyjny]

w (…) wiecznym klasztorze — To jest: w niebie. [przypis redakcyjny]

w wiecznym pęcie (forma starop.) — w wiecznych pętach, więzach; pęto: więzy. [przypis redakcyjny]

w wiekach, kiedy zbytek nie był znany, wszystkie dzieci zostawały w domu i tam mieszkały: wystarczał bardzo mały dom dla wielkiej rodziny — Tak było u pierwotnych Rzymian. [przypis redakcyjny]

w Wietlance wybuchła dżuma… — Wietlanka: stanica kozacka w guberni astrachańskiej, gdzie wybuchła epidemia dżumy. Dokładne informacje o tym przyniósł »Kurier Warszawski« z 24 stycznia 1879 r. Rozszerzająca się w całej guberni zaraza wywołała duże zaniepokojenie we wschodniej i środkowej Europie. Dżuma znikła na wiosnę 1879 r. [przypis redakcyjny]

w wojsku — mowa tu o wojsku Królestwa Kongresowego (1815–1831). [przypis redakcyjny]

WXMć — skrót od tytułu: Wasza Książęca Miłość. [przypis redakcyjny]