Przypisy

inkrustowany — zdobiony techniką inkrustacji, polegającą na wydrążaniu wgłębień w drewnie i wypełnianiu ich drewnem innego gatunku i koloru, względnie kością słoniową, metalem itp. [przypis edytorski]

inkrustowany — zdobiony techniką inkrustacji, polegającą na wydrążaniu wgłębień w drewnie i wypełnianiu ich drewnem innego gatunku i koloru, względnie kością słoniową, metalem itp. [przypis edytorski]

inkrustowany — zdobiony techniką inkrustacji, polegającą wykładaniu powierzchni przedmiotu układanymi we wzory płytkami z innych materiałów, np. masy perłowej, metalu, rzadkiego rodzaju drewna. [przypis edytorski]

inkryminowany — posądzany o coś. [przypis edytorski]

inksi (gw.) — inni. [przypis edytorski]

inksze (gw.) — inne. [przypis edytorski]

inkszy (gw.) — inny. [przypis edytorski]

inkubacja (z łac.) — spanie w świątyniach w celu otrzymania od bogów wskazówek. [przypis edytorski]

inkuby i sukkuby — uwodzicielskie demony, odpowiednio płci męskiej i żeńskiej. [przypis edytorski]

inkuby i sukuby — uwodzicielskie demony, odpowiednio płci męskiej i żeńskiej. [przypis edytorski]

inkunabuły (z łac.) — najwcześniejsze wytwory sztuki drukarskiej. [przypis edytorski]

inkursja (daw.) — napad. [przypis edytorski]

inkursja (z łac.) — najazd, napad. [przypis edytorski]

inkursja (z łac.) — najazd. [przypis edytorski]

inkwietować — niepokoić. [przypis edytorski]

inkwizycja (daw., z łac.) — dochodzenie sądowe, śledztwo, badanie. [przypis edytorski]

inkwizycja — tu: sąd. [przypis edytorski]

inkwizycja (z łac.) — badanie, dochodzenie. [przypis edytorski]

Inkwizycja (z łac. inquisitio: śledztwo, badanie) — instytucja śledczo-sądownicza Kościoła katolickiego działająca od XIII do XIX wieku; pełna nazwa łac. Inquisitio haereticae pravitatis, Sanctum officium. W skład inkwizycji wchodziły trybunały biskupie i urzędy inkwizytorów mianowanych bezpośrednio przez papieża oraz współpracujące z nimi władze świeckie. Celem powstania inkwizycji (zw. też Świętym Oficjum) było śledzenie, przymusowe nawracanie i karania heretyków w oparciu o postanowienia ujęte w dokumentach soborowych, synodalnych oraz bullach papieskich. [przypis edytorski]

inkwizycja (z łac.) — tu: jurysdykcja, prawo. [przypis edytorski]

Inkwizycji, która (…) tego badacza przyrody uwięziła i na śmierć skazała — współcześni biografowie na ogół kwestionują prawdziwość różnych wariantów opowieści o fatalnej sekcji, wykonanej przez Vesaliusa na faktycznie wciąż żyjącej osobie, co miało pociągnąć za sobą rzekomy wyrok Inkwizycji, którego złagodzenie miałoby być przyczyną opuszczenia Hiszpanii i udania się na pielgrzymkę. [przypis edytorski]

inkwizytor — członek sądu inkwizycji; o osobie przesadnie podejrzliwej; tu: nauczyciele rosyjscy. [przypis edytorski]

in (łac.) — w. [przypis edytorski]

in liberis suffragiis (łac.) — w wolnych wyborach. [przypis edytorski]

in libris amoris (łac.) — w księgach miłości. [przypis edytorski]

in loco delicti — w miejscu przestępstwa. [przypis edytorski]

in loco (łac.) — w miejscu. [przypis edytorski]

in loco parentis (łac.) — na miejscu rodziców, w zastępstwie rodziców. [przypis edytorski]

Inman Line — jedna z trzech największych XIX-wiecznych spółek brytyjskich zajmujących się przewozem pasażerów przez Atlantyk; zał. w 1850, w 1893 została wchłonięta przez American Line. [przypis edytorski]

in manuali opere (łac.) — w dziełach ręcznych; w rękodziele. [przypis edytorski]

in manus (łac.) — dosł.: w rękę; początkowe słowa formuły: in manus tuas, Domine, commendo spiritum meum, tj. „w ręce twoje, Panie, oddaję ducha mego” (Łk, 23:46). [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — do rzeczy, do sedna sprawy. [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — do rzeczy. [przypis edytorski]

in medias res (łac.). — do sedna sprawy. [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — od środka, bez zbędnych wstępów. [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — w środek opowieści. [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — w środek rzeczy; w sedno sprawy. [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — w środek rzeczy (zwykle określenie sposobu opowiadania historii, w którym rezygnuje się z długiego przedstawiania wydarzeń poprzedzających akcję). [przypis edytorski]

in medias res (łac.) — w środku spraw. [przypis edytorski]

in medias res (…) przepisu Horacego — in medias res (łac.: w środku spraw), termin wprowadzony przez Horacego w Ars poetica: sposób narracji, w którym opowiadanie historii zaczyna się w środku wydarzeń, w przeciwieństwie do opowiadania od najwcześniejszego ze zdarzeń. [przypis edytorski]

in medzijas res (zniekszt. łac. in medias res) — do sedna sprawy. [przypis edytorski]

In meinen Armen (…) Staub bewegt (niem.) — W moich ramionach była zupełnie jak martwa, (…) tak wstrząsana wewnętrznym mrozem, wydawała się aniołem, co swych skrzydeł parą broni się przed ziemskim kurzem [tłum. WL]. [przypis edytorski]

in mente (łac.) — w pamięci, w myśli. [przypis edytorski]

In mezz'ora! (wł.) — Pół godziny! [przypis edytorski]

in minus (łac.) — na niekorzyść; na zniżkę. [przypis edytorski]

in modo — co do sposobu (a. ilości). [przypis edytorski]

innąm ja drogę śnił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś raczej: inną drogę śniłem (tj. inną drogę sobie wymarzyłem). [przypis edytorski]

inną razą (daw.) — dziś: innym razem. [przypis edytorski]

inną razą — dziś popr.: innym razem. [przypis edytorski]

inna jak — popr.: inna niż. [przypis edytorski]

inna pies, a inna człowiek (daw.) — w domyśle: inna rzecz, inna sprawa itp.; dziś raczej: co innego pies, a co innego człowiek. [przypis edytorski]

in natura (łac.) — w naturze. [przypis edytorski]

in natura (łac.) — w naturze; tu: w postaci naturalnej, w odróżnieniu od monet ze srebra. [przypis edytorski]

in naturalibus (łac.) — w stanie naturalnym; nago. [przypis edytorski]

in natura — w naturze (nie pieniędzmi). [przypis edytorski]

inne chłopcy (gw.) — inni chłopcy. [przypis edytorski]

inne despoty — dziś popr. forma B. lm: innych despotów. [przypis edytorski]

innego jak — dziś popr.: innego niż. [przypis edytorski]

innego wielkiego jeziora, zwanego również Balombi lub Mbu — dziś: Barombi Mbo a. Barombi-ma-Mbu, niewielkie jezioro w Kamerunie ok. 30 km na płn.-wsch. od jeziora Barombi Koto; w czasach kolonialnych zwane też Jeziorem Słoniowym. [przypis edytorski]

inne jak u nas — dziś popr.: inne niż u nas. [przypis edytorski]

innej modły — innego sposobu postępowania. [przypis edytorski]

inne miasta o starożytnych nazwach — od końca XVIII do poł. XIX w. popularne było tzw. „odrodzenie greckie” w kulturze i sztuce, dlatego w Stanach Zjednoczonych wielu miastom nadano nazwy związane z klasyczną kulturą grecko-rzymską. [przypis edytorski]

innemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: innymi. [przypis edytorski]

innemi — daw. forma N. i Msc. lm r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: innymi. [przypis edytorski]

inne świadki — dziś popr. forma B. lm: innych świadków. [przypis edytorski]

[inne światy] mają może zgoła inny kształt i inne ustawy. Epikur wyobraża je sobie albo podobne, albo niepodobne (…) — Epikur wskazywał, że przede wszystkim nasz, ziemski świat może być rozmaity co do swego kształtu i ruchu, por. Diogenes Laertios, Epikur [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, X, 88. [przypis edytorski]

in Niemandsland (niem.) — w kraju niczyim. [przypis edytorski]

Inni płynąc na statkach po morskiej topieli, w obronie pięknowłosej Heleny zginęli — w wojnie trojańskiej, wielkiej wyprawie wojennej przeciwko zamorskiej Troi, której królewicz, Parys, uprowadził Helenę, żonę Menelaosa. [przypis edytorski]

inni także robią ślinkę — innym także cieknie ślina; inny też mają apetyt (ochotę). [przypis edytorski]

innocencja (z łac.) — niewinność, dziewiczość. [przypis edytorski]

innocens credit omni verbo (łac.) — niewinny wierzy każdemu słowu. [przypis edytorski]

Innocenty III, właśc. Lotario de' Conti di Segni (1161–1216) — papież od 1198; jeden z najwybitniejszych i najpotężniejszych pod względem władzy politycznej papieży; znacznie rozszerzył zakres wypraw krzyżowych, ogłaszając krucjaty przeciwko muzułmańskim Maurom na Płw. Iberyjskim oraz przeciwko albigensom (katarom) w ob. płd. Francji; zorganizował czwartą krucjatę, która zakończyła się splądrowaniem Konstantynopola; zatwierdził regułę zakonu franciszkanów; zwołał IV Sobór Laterański. [przypis edytorski]

Innocenty — imię pochodzące od łac. innocens, czyli niewinny. [przypis edytorski]

Innocenty IV, właśc. Sinibaldo Fieschi (ok. 1195–1254) — papież (od 1243); dążył do całkowitej supremacji politycznej papiestwa; w 1245 zwołał I Sobór Lyoński, na którym wytoczono proces cesarzowi Fryderykowi II, zakończony jego detronizacją; nakłonił francuskiego króla Ludwika IX do zorganizowania zakończonej klęską VII wyprawy krzyżowej; w 1252 wydał bullę, w której zezwolił sądom kościelnym na stosowanie tortur wobec osób podejrzanych o herezję, a władze świeckie zobowiązał do przymuszania heretyków za pomocą tortur do składania zeznań obciążających oraz do wydania wszystkich swoich wspólników; kontynuował politykę konfiskat Talmudu. [przypis edytorski]

Innocenty — po łacinie to imię oznacza: niewinny. [przypis edytorski]

Innocenty VIII (łac.: innocentius: niewinny, prawy, nieposzlakowany) — właśc. Giovanni Battista Cibo (1432–1492), papież od 1484; wydał bullę Summis desiderantes affectibus, która potępiała plagę czarów, szerzącą się rzekomo w dolinie Renu, oraz zawierała pełnomocnictwa dla inkwizytorów Jakoba Sprengera i Heinricha Kramera do podejmowania działań inkwizycyjnych w celu wykorzenienia czarownic w Niemczech. Heinrich Kramer napisał później traktat Młot na czarownice, znany jako podręcznik łowców czarownic. [przypis edytorski]

Innocenty VIII, właśc. Giovanni Battista Cibo (1432–1492) — papież od 1484; zatwierdził Tomasa Torquemadę na stanowisku Wielkiego Inkwizytora Hiszpanii; wydał bullę Summis desiderantes affectibus (1484), która potępiała plagę czarów, szerzącą się rzekomo w dolinie Renu, oraz zawierała pełnomocnictwa dla inkwizytorów Jakoba Sprengera i Heinricha Kramera do podejmowania działań inkwizycyjnych w celu wykorzenienia czarownic w Niemczech. Heinrich Kramer napisał później traktat Młot na czarownice, znany jako podręcznik łowców czarownic. [przypis edytorski]

Innocenty VIII — właśc. Giovanni Battista Cibo (1432–1492), papież od 1484; zatwierdził Tomasa Torquemadę na stanowisku Wielkiego Inkwizytora. [przypis edytorski]

In nomine Dei Deus (łac.: w imię Boga Bóg) — tytuł inkantacji, wymyślonej przez autora na okoliczność obrzędu deifikacji, czyli ubóstwienia, uznania Absolutu za boga. [przypis edytorski]

In nomine (…) immunde (łac.) — w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. Amen. Zaklinam cię, duchu nieczysty… — kościelna formuła egzorcyzmu.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

In nomine Patris et Filii, et Spiritus Sancti (łac.) — w imię Ojca i Syna, i Duch Świętego. [przypis edytorski]

In nomine Patris et (łac.) — w imię Ojca i [Syna]; słowa błogosławieństwa rozpoczynające m.in. modlitwy. [przypis edytorski]

innotescencja (z łac.) — zawiadomienie, wezwanie. [przypis edytorski]

innowacje — zmiany; tu: wprowadzenie zakazu gry w teatrach londyńskich. [przypis edytorski]

innoxia corpora (łac.) — niewinne ciała. [przypis edytorski]

Innsbruck — miasto w Austrii, stolica kraju związkowego Tyrol. [przypis edytorski]

in nuce (łac.) — w esencjonalnym skrócie; dosł. w orzechu. [przypis edytorski]

inny król — Odyseusz uważa, że został oszukany przez Alkinoosa. [przypis edytorski]

inny — mowa o Konstantym Ildefonsie Gałczyńskim. [przypis edytorski]

Innym razem Atanazy mnie wezwał, abym mu dopomógł przeciw arianom — do Aleksandrii, w 338. [przypis edytorski]

inny powiedział, że istnieją dwie rzeczy: wilgotność i suchość, albo ciepło i zimno, więc on je ściąga do jednego domu i żeni — Anaksymander z Miletu (ok. 610–546 p.n.e.), przedstawiciel tzw. jońskiej filozofii przyrody, twierdził, że początkiem, prazasadą (arché) wszechświata, determinującą całą rzeczywistość, jest nieokreślony i nieskończony bezkres (apeiron), z którego wyłaniają się przeciwieństwa (np. ciepło i zimno, suchość i wilgotność), powodując powstawanie rzeczy. [przypis edytorski]

inny ton wyśpiewają. — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie kwestię Księżniczki: „Stań z boku, dobry Pompejuszu”. [przypis edytorski]

in objecto crimine (łac.) — w obiekcie zbrodni. [przypis edytorski]

inochodniczek (daw.) — koń stępak. [przypis edytorski]

in octavo — daw. format książki wielkości 1/8 arkusza papieru; obecnie określenie książek mających typowy współczesny rozmiar: ok. 20–25 cm wysokości. [przypis edytorski]

in octavo (łac.: w ósemce) — daw. format książki wielkości 1/8 arkusza papieru; obecnie określenie książek mających typowy współczesny rozmiar: ok. 20–25 cm wysokości. [przypis edytorski]

in octavo (łac.: w ósemce) — daw. format książki, w którym z trzykrotnie złożonego na pół arkusza papieru powstaje osiem kart; obecnie określenie książek mających typowy współczesny rozmiar: ok. 20–25 cm wysokości. [przypis edytorski]

in octavo (łac.: w ósemce) — dawny format książki wielkości 1/8 arkusza papieru; obecnie określenie książek mających typowy współczesny rozmiar: ok. 20–25 cm wysokości. [przypis edytorski]

in Octobre (łac.) — w październiku. [przypis edytorski]

ino (daw. a. gw.) — tylko. [przypis edytorski]