Przypisy

będzieć — skrót od: będzie ci. [przypis edytorski]

Będziecie jako bogowie, wiedząc dobre i złe — por. Rdz III 5; łac. Eritis sicut deus, scientes bonum et malum. [przypis edytorski]

Będziecie mi królestwem kapłańskim i świętym ludem — Wj 19, 6. [przypis edytorski]

Będziecie nieprzyjaciołom waszym służyli w głodzie, w pragnieniu, w obnażeniu i we wszytkim niedostatku… — Pwt 28, 48. [przypis edytorski]

będziecie w odpowiedzi — będziecie odpowiedzialni. [przypis edytorski]

Będzie dużo, dużo światła. Stary Goethe byłby zadowolony — nawiązanie do słów „Więcej światła!”, jakie miał wypowiedzieć Goethego na łożu śmierci. [przypis edytorski]

będzielić długo bujał (starop.) — czy ci długo pożyje. [przypis edytorski]

będzieli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy będzie. [przypis edytorski]

będzieli z moją szablą twa złączona — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli twa szabla będzie z moją złączona. [przypis edytorski]

będziem (daw. forma) — skrót od: będziemy. [przypis edytorski]

będziem (daw., gw.) — skrócone od: będziemy. [przypis edytorski]

będziem (gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

Będziem jeszcze go pytali — będziemy jeszcze o niego pytali. [przypis edytorski]

będziem o się dbali (starop. forma) — skrót od: będziemy dbali o siebie. [przypis edytorski]

będziem — skrócona forma 1.os.lm: będziemy. [przypis edytorski]

będziemy mieli (…) z jakie pięćdziesiąt tysięcy — dziś popr.: będziemy mieli jakieś pięćdziesiąt tysięcy a. będziemy mieli z pięćdziesiąt tysięcy. [przypis edytorski]

Będziemy razem… — we fragmencie tym można odczytać nawiązanie do ballady Mickiewicza Świtezianka, w której również tajemnicza pani jeziora zawiera śluby z młodzieńcem, a następnie poddaje próbie jego wierność. Grabiec, przez swą rubaszność i całkowitą nieczułość na romantyczne nastroje, przekształca to nawiązanie w satyrę na miłość romantyczną. [przypis edytorski]

będziemy z Ajschylosem mówili o innym człowieku, który do państwa innego należy — w oryginale w drugiej części zdania użyte wyrażenie z dramatu Ajschylosa Siedmiu przeciw Tebom (w. 451): „powiedz o innym [atakującym], co do innej bramy przypisany” (Eteokles do zwiadowcy). [przypis edytorski]

będzie pan twój wnuk — mój wnuk będzie panem („z panów”). [przypis edytorski]

będzie przykładem inszem (starop.) — będzie przykładem dla innych. [przypis edytorski]

będzie sługa równo z panem, niewolnica równa z panią swoją i kapłan z ludem, i bogaty z ubogim, i ten, co kupił imienie, równy z tym, co przedał — Iz 24, 2, z opuszczeniami wyliczenia. [przypis edytorski]

będzieszli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy będziesz. [przypis edytorski]

będzieszli(starop.) — jeśli będziesz. [przypis edytorski]

będziesz wiózł z kozy — będziesz powoził zaprzęgiem z kozła (rodzaj siedzenia na przedzie powozu). [przypis edytorski]

Będziesz za mną tęskniła, będziesz smutna i zła — początkowe słowa znanej przedwojenne piosenki Będziesz za mną tęskniła, słowa: Jerzy Ryba, ps. Jerry (1909– po 1941), muzyka: Józef Wilner (1905–1942?). Tango śpiewał m.in. Adam Aston, właśc. Adolf Loewinsohn (1902–1993). [przypis edytorski]

będziesz (…) zdała — będziesz się wydawała. [przypis edytorski]

będzieta (gw.) — będziecie. [przypis edytorski]

będziewa (daw., gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

będziewa (daw., gw.) — będziemy; zachowana w gwarze ludowej daw. forma liczby podwójnej. [przypis edytorski]

będziewa (gw.) — będziemy; daw. starop. forma liczby podwójnej zachowana w gwarze. [przypis edytorski]

będziewa (gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

będziewa oba (starop.) — będziemy oboje. [przypis edytorski]

będzie — w wersji Goreckiego (pisanej w czasach istnienia Królestwa Polskiego), z której pochodzi ta strofa: „było”. [przypis edytorski]

będzieżli (…) użyteczny — daw. konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że-, skróconą do -ż- oraz partykułą pytającą -li; znaczenie: czyż będzie użyteczny; czy będzie użyteczny. [przypis edytorski]

będzież to — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy będzie. [przypis edytorski]

bękart — dziecko poczęte poza małżeństwem. [przypis edytorski]

bękart — dziecko pozamałżeńskie. [przypis edytorski]

bękart (pogard.) — dziecko pozamałżeńskie. [przypis edytorski]

bękart — tu obelż.: dziecko. [przypis edytorski]

Béla Kun a. Béla Kohn (1886–1939) — w 1919 r. przywódca komunistycznej Węgierskiej Republiki Rad. [przypis edytorski]

Béranger, Pierre Jean de (1780–1857) — francuski poeta, autor piosenek. [przypis edytorski]

Béranger, Pierre-Jean de (1780–1857) — francuski poeta, autor piosenek. [przypis edytorski]

Béranger, Pierre-Jean de (1780–1857) — francuski poeta, zasłynął jako autor piosenek i wydatnie przyczynił się do ukształtowania tradycji francuskiej chanson. [przypis edytorski]

Beardsley, Aubrey (1872–1898) — ang. rysownik i ilustrator tworzący w stylu secesji; jego czarno-białe grafiki, dekadenckie i groteskowe, cechowały się uproszczeniem form, giętkością linii i ornamentalnością. [przypis edytorski]

Beardsley, Aubrey (1872–1898) — rysownik angielski, w swych ilustracjach do utworów Wilde'a i in. stosował elementy ornamentacyjne i fantastyczne. [przypis edytorski]

Beardsley'owski — od nazwiska Aubrey'a Beardsley'a (1872–1898), ang. rysownika, którego secesyjne ilustracje towarzyszyły m.in. wydaniu Salome Oscara Wilde'a. [przypis edytorski]

Beasts, Men and Gods (ang.) — Zwierzęta, ludzie, bogowie, książka Ferdynanda Ossendowskiego. [przypis edytorski]

beati possidentes (łac.) — szczęśliwi posiadacze. [przypis edytorski]

Beati quorum remissae sunt iniquitates (łac.) — Szczęśliwy ten, komu została odpuszczona nieprawość; Psalm 32 (31). [przypis edytorski]

Beatrice — nowela wydana w 1867 r. [przypis edytorski]

Beatrycze — bohaterka Boskiej Komedii Dantego, jego miłość i przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

Beatrycze — bohaterka Boskiej Komedii Dantego, jego miłość i przewodniczka po raju; w poemacie Krasińskiego Przedświt imię to odnosi się do Delfiny Potockiej, przyjaciółki, powierniczki i ukochanej poety. [przypis edytorski]

Beatrycze Portinari (1266–1290) — żona bankiera, ukochana Dantego, umieszczona przez niego w Boskiej komedii jako przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

Beatrycze — postać kobieca z komedii Wiele hałasu o nic Szekspira, niezależna i inteligentna panna o ostrym języku. [przypis edytorski]

Beatrycze — ukochana Dantego, który spotkał ją w wieku 9 lat i kochał ją przez całe życie platoniczną miłością; w jego poemacie Boska komedia występuje jako przewodniczka poety po Niebie. [przypis edytorski]

Beatrycze — ukochana wł. poety Dantego, umieszczona przez niego w Boskiej komedii jako przewodniczka po raju. [przypis edytorski]

Beatryks (z łac. Beatrix) — dziś popr.: Beatrycze, imię żeńskie pochodzenia włoskiego. [przypis edytorski]

Beattie, James (1735–1803) — szkocki poeta, jeden z prekursorów romantyzmu. [przypis edytorski]

beatus ille qui procul negotiis (łac.) — szczęśliwy, kto z daleka prowadzi interesy. [przypis edytorski]

Beatus ille qui procul negotiis — Szczęśliwy ten, kto z dala od zajęć (Horacy). [przypis edytorski]

beatus possidens (łac.) — szczęśliwy posiadacz. [przypis edytorski]

Beatus qui amat (łac.) — szczęśliwy, kto kocha. [przypis edytorski]

Beatus qui intelligit super egentum (łac.) — Szczęśliwy, kto myśli o biednym; Psalm 41. [przypis edytorski]

beatus qui tenet (łac.) — błogosławiony ten, kto posiada. [przypis edytorski]

beatus qui tenet (łac.) — szczęśliwy, kto posiada. [przypis edytorski]

Beatus vir, qui non abiit in consilio impiorum — szczęśliwy mąż, który nie idzie za radą występnych; Psalm 1. [przypis edytorski]

Beauharnais, Józefina (1763–1814) — od 1779 żona wicehrabiego Alexandre'a de Beauharnais, straconego w 1794, przeżywała liczne romanse, w 1796 została pierwszą żoną Napoleona Bonapartego. [przypis edytorski]

beau ideal (fr.) — piękny ideał. [przypis edytorski]

Beaujolais, Pontet Canet, Mouton Rothschild — nazwy rodzajów różnych win. [przypis edytorski]

beau jour (fr.) — dobry dzień. [przypis edytorski]

beau malheur ma foi (fr.) — a niech mnie, co za pech. [przypis edytorski]

Beaumanoir, Philippe de (1250–1296) — fr. prawoznawca, autor Coutumes de Beauvaisis, tj. zbioru praw zwyczajowych z okolic miasta Beauvais w płn. Francji. [przypis edytorski]

Beaumarchais, Pierre-Augustin (1732–1799) — pisarz i dramaturg francuski, autor komedii takich jak Wesele Figara czy Cyrulik sewilski. [przypis edytorski]

Beaumarchais, Pierre Augustin (1732–1799) — pisarz i dramaturg francuski, autor komedii takich jak Wesele Figara czy Cyrulik sewilski. [przypis edytorski]

Beaumarchais, Pierre Augustin Beaumarchais (1732–1799) — francuski komediopisarz; zakupił szlachectwo i dostał się na dwór Ludwika XV; to doświadczenie posłużyło do stworzenia licznych satyr politycznych czy społecznych, np. Cyrulika sewilskiego (1775) czy Wesela Figara (1784). [przypis edytorski]

Beaumarchais, Pierre-Augustin Caron de (1732–1799) — francuski dramaturg i pisarz, muzyk, dyplomata, finansista i wolnomularz, podejrzewany o szpiegostwo. [przypis edytorski]

Beaumarchais, Pierre-Augustin Caron de (1732–1799) — francuski dramaturg, pisarz i muzyk. [przypis edytorski]

Beaumelle, Laurent Angliviel de la (1726–1773) — francuski pisarz protestancki, polemista; początkowo w dobrych stosunkach z Wolterem; w 1751–1752 na zaproszenie Fryderyka Wielkiego przebywał na dworze pruskim razem z Wolterem, gdzie śmiertelnie się z nim pokłócił. [przypis edytorski]

beau monde (fr.) — wyższe sfery; wytworne towarzystwo. [przypis edytorski]

Beaumont, Jeanne-Marie Le Prince de (1711–1780) — francuska autorka umoralniających powieści i opowiadań dla dzieci i młodzieży. [przypis edytorski]

Beaune — francuskie wino z regionu o tej nazwie. [przypis edytorski]

Beaunis, Henri-Étienne (1830–1920) — francuski fizjolog i psycholog. [przypis edytorski]

Beaupré, Antoni (1860–1937) — publicysta, społecznik, w latach 1904–1914 redaktor naczelny „Głosu Narodu”, od 1920 „Czasu”. [przypis edytorski]

Beaupré, Antoni (1863–1937) — dziennikarz, redaktor naczelny krakowskiego „Czasu”. [przypis edytorski]

Beaupré, Antoni (1863–1937) — dziennikarz, redaktor naczelny krakowskiego ”Czasu”. [przypis edytorski]

Beaurain, Karol de (1867–1927) — lekarz psychiatra i psychoanalityk; studiował medycynę na uniwersytetach w Genewie, Zurychu i Bernie, gdzie w 1894 roku otrzymał tytuł doktora medycyny; prowadził m.in. praktykę neurologiczną w willi Oksza w Zakopanem, pracował w w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, w Zakładzie Psychiatrycznym w Dziekance koło Gniezna, był ordynatorem Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach; przyjaźnił się z Witkiewiczami, ojcem i synem; zmarł z powodu choroby serca 14 lutego 1927 roku. [przypis edytorski]

Beaurain, Karol Dionizy de (1867–1927) — polski lekarz psychiatra i psychoanalityk, przyjaciel Stanisława Witkiewicza (ojca) i Witkacego. Studiował na Uniwersytecie w Genewie, Zurychu i Bernie, gdzie w 1894 roku otrzymał tytuł doktora medycyny; po nostryfikacji dyplomu w 1896 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim praktykował w Zakopanem (1897–1898 i po specjalizacji w Monachium przeprowadzonej w l. 1903–1904 znów w l. 1912–1913), a także w Szpitalu Powszechnym we Lwowie (1898–1899), w Poroninie (1900–1910) jako lekarz okręgowy, w Wiśle jako dyrektor zakładu leczniczego (1914), w Klinice Neurologiczno-Psychiatrycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego (1917 oraz 1919–1921), w Zakładzie Psychiatrycznym w Dziekance k. Gniezna (1921–1924) wreszcie jako ordynator Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach, gdzie zmarł z powodu choroby serca. W 1912 r., kiedy powróciwszy z praktyką do Zakopanego dr de Beaurain prowadził praktykę neurologiczną w willi Oksza, Witkacy odbył u niego trwającą około rok terapię psychoanalityczną. [przypis edytorski]

Beau Sire Dieu (fr.) — dobry (dosł.: piękny) Pan Bóg. [przypis edytorski]

beauté mâle (fr.) — męskie piękno. [przypis edytorski]

beautés européennes (fr.) — piękności europejskie. [przypis edytorski]

Beauteville, Pierre de Buisson de (1703–ok. 1792) — francuski ambasador w Szwajcarii (1762–1775). [przypis edytorski]

Bebel, August Ferdinand (1840–1913) — jeden z założycieli, a następnie wieloletni przywódca niemieckiej partii socjaldemokratycznej (SPD), działacz II Międzynarodówki; autor wielu prac społeczno-politycznych, m.in. Die Frau und der Sozialismus („Kobieta i socjalizm”) oraz Aus meinem Leben („Z mojego życia”). [przypis edytorski]

Bebel, August Ferdinand (1840–1913) — jeden z założycieli, a następnie wieloletni przywódca niemieckiej socjaldemokracji; autor wielu prac społeczno-politycznych. [przypis edytorski]

Bebel, August Ferdinand (1840–1913) — jeden z założycieli, a następnie wieloletni przywódca niemieckiej socjaldemokracji; autor wielu prac społeczno-politycznych. [przypis edytorski]

Bebel, August Ferdinand (1840–1913) — jeden z założycieli, a następnie wieloletni przywódca Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD); autor wielu prac społeczno-politycznych. [przypis edytorski]

Bebel, August Ferdinand (1840–1913) — polityk socjalistyczny, pisarz i mówca; w 1869 r. jeden z założycieli socjaldemokratycznej partii SDAP (Sozialdemokratische Arbeiterpartei), która w 1875 połączyła się z ADAV (Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein) F. Lassalle'a w SAPD (następnie SPD); na czoło działaczy socjalistycznych wysunął się w okresie obowiązywania Bismarckowskich ustaw antysocjalistycznych (1878–1890); był przywódcą SPD od 1892 aż do swej śmierci; autor poczytnej książki Kobieta i socjalizm. [przypis edytorski]

bec à bec (fr.) — twarzą w twarz. [przypis edytorski]

bec-à-bec (fr.) — twarzą w twarz. [przypis edytorski]

Beccaria, Cesare (1738–1794) — Cesare Bonesana, markiz Beccaria, wł. prawnik i pisarz polityczny, związany z Mediolanem; przedstawiciel humanitaryzmu prawniczego, autor dzieła O przestępstwach i karach (Dei delitti e delle pene, 1764). [przypis edytorski]

Beccaria, Cesare, właśc. Cesare Bonesana, markiz Beccaria (1738–1794) — włoski prawnik i pisarz polityczny, przedstawiciel humanitaryzmu prawniczego, autor dzieła O przestępstwach i karach (1764), w którym krytykował prawo karne epoki feudalnej, opowiadał się za równością wszystkich wobec prawa oraz za jego humanitaryzacją. [przypis edytorski]